Slayt 1 - files.eba.gov.tr
advertisement
DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ Ahlak, insanın iyi veya kötü olarak nitelendirilmesine yol açan huylar ve bunların etkisiyle ortaya çıkan söz ve davranışlar bütününe denir. Ahlaki değerleri bugün yeryüzündeki dinlerin çoğunda görmek mümkündür. Yeryüzündeki ilahî ve beşerî kökenli dinlerde bazı ortak ahlaki ilkeler vardır. Bunlar; doğruluk, temizlik, iyilik ve yardımseverlik, büyüklere saygı, zarar vermemek, öldürmemek, hırsızlık, zina ve yalancı şahitlik yapmamaktır. İslam dini büyük önem vermiştir. Doğruluk; Bütün Hristiyanlıkta Yahudiliğin Budizm Konfüçyanizmde dinler vedoğruluğa insanın Hinduizmde dedoğruluğa da önem doğruluğa ise özünde, doğruluk verdiği de büyük doğruluk sözünde önem birinsanın önem değerdir. ve Nitekim Kuran-ı Kerim’deki davranışlarında vermişlerdir. verilmiştir. Bu ahlaki mükemmel konu erdemlerden Tevrat’ta İncillerde erdemlerinden Yeryüzündeki tutarlı şöyle sayılmıştır. her olmasıdır. ifade zaman dinlerin birisidir. edilmiştir: doğru İnsanın Buna “...Emrolunduğun diğerdoğru mesajının olmak “Çalmayacaksınız. Hinduizm'deki göre insanlarla emredilmiştir. özü, olankarma insanın ilişkilerini insan, Hile“En inancı, doğruluk yapmayacaksınız. çok küçük belirleyen şeyi insanın işte üzere gibi dosdoğru ol...” ayetikarşılığının Hz. Peygamberin temel olmasıdır. güvenilir Birbirinize geçmişte başarabilecek ahlaki olan yaptıklarının yalan ölçülerden kişi, vasıftadır. söylemeyeceksiniz. büyük biri işte olan de güvenilir şahsında tüm müminlere her zaman doğru doğruluk, olur. Benim gelecekte Enadımla küçük aynı görüleceği yalan işte zamanda dürüst yere esasına insan ant olmayan dayanır. tabiatına kişi, olmayı emretmektedir. İslam, sadece doğru uygun büyük içmeyeceksiniz. Bu nedenle işte davranışları de doğruluk dürüst ortaya olmaz.” insanın koymaktır. karmasını Bu sözlü olmayı değil, doğrularla beraber nedenle doğruluk; belirleyen en önemli yalan, ahlaki hile, ilkedir. ikiyüzlülük yaşamayı da doğruluğun bir gereği olarak HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ve sahtekârlığın zıddıdır. kabul etmiştir. 1. DOĞRULUK DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ Temizlik bütün dinlerin ortak ahlaki ilkelerinden biridir. İnsanlık tarihi boyunca ortaya çıkan tüm dinler insan ve toplum yararına olan temizliğe önem vermişlerdir. Dinler genelde temizliği maddi ve manevi olmak üzere iki kısımda ele almışlardır. Bazı dinlerde manevi temizliğe daha çok vurgu yapılırken bazılarında ise her ikisine de önem verilmiştir. Budizm İslam Hristiyanlıkta Yahudilikte dini vetemizliğe Hinduizmde temizlik maddibüyük hem temizlikten demaddi önem dış temizlikten hem çok de vermiştir. manevi çok iç temizliğe temizliğe yönüyle İslam,önem hem ele vurgu alınmakla maddi verilmiştir. yapılmıştır. hem birlikte de“Siz manevigüzel dıştan maddi Hinduizmde temizlik temizliği görünen, insanın öne dinin çıkar. kalbini ama önemli Nitekim içi herölü türlü esaslarından kemikleri Tevrat’ta kötü düşüncelerden şöyle ve her saymış buyrulur: türlüve arındırması pislikle ibadetlerle “Yıkanıp dolu ilişkilendirmiştir. badanalı temizlenin, emredilir. mezarlara kötülük Hz.benzersiniz. yaptığınızı Peygambere gözüm Dıştan gelen ilk ayetlerde insanlara görmesin. doğru Kötülük temizliğe görünürsünüz; etmekten vurgu yapılmıştır vazgeçin. ama içte “Ey bürünüp ikiyüzlülük İyilik etmeyiveöğrenin.” sarınan! kötülükleKalk Yahudilikte dolusunuz.” ve (insanları) ibadet yapmak için temizlenmek önemlidir. uyar. Sadece Rabb’ini büyük tanı. İbadet yapacak el ve ayaklarını Elbiseni kişi, tertemiz tut. Kötü yıkarken şeyleri ibadeti kişiler terket.”yönetecek (Müddessir 1-5)de vücutlarını tümüyle temizlerler. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 2. TEMİZLİK DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ 3. İYİLİK VE YARDIMSEVERLİK Dinler mensuplarına iyi olmayı, iyilik yapmayı ve başkalarına yardımcı olmayı emretmiştir. Çünkü iyilik ve yardımseverlik dindarlığın bir gereğidir. İslam dini iyilik ve yardımlaşmayı kimseyi incitmeden, Allah rızası için yapmayı emretmiştir. “...İyilik ve takvada yardımlaşın, günah ve düşmanlıkta yardımlaşmayın. Allah’tan korkun...” (Maide 2) Budizm İyilik ve yardımseverlik ve Hinduizm gibi Yahudiliğin Doğu de önem verdiği dinlerinde de ahlak iyilik ve ilkelerindendir. yardımseverlik Yahudiliğin kutsal emredilmiş ve mutluluğa kitabı Tevrat’ta ulaşmanın heryolu Yahudi’nin kabul edilmiştir. imkânları Budizm’ ölçüsünde de bütün iyilik yapması gerektiği canlılara ayrım yapmadan ifade edilir. sevgi ve iyi niyetle yaklaşmak, her canlıya merhamet Hristiyanlıkta iyilik ve yardımseverlik ebedi etmek mutluluğa ulaştıran yollardandır. mutluluğa ulaşmanın yollarından biri olarak kabul edilmiştir. Ancak yapılan yardım ve iyiliklerin gösterişten uzak ve gizli olması HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL tavsiye edilir. DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ Tüm dinler büyüklere saygı göstermeyi ahlaki erdemlerden saymıştır. Tüm dinlerde anne babaya saygılı olmak ve güzel muamelede bulunmak emredilmiştir. Konfüçyanizmde İslam Büyüklere Hristiyanların dini büyüklere saygılı kutsal olmak büyüklere saygılı kitabı Yahudilikte olan olmayı iyi İncil’de ahlaki bir görev önemli büyüklere davranmak birsayar saygı ahlak ve saygılı ve göstermek kuralıdır. anne olmak, babaya Yahudilerin veailesine anne iyi davranmayı kutsal babaya hizmet kitabı etmek iyi davranmak emreder. Tevrat’ta kişinin bilge şöyle çok önemlidir. olduğunun“… “Rabb’in, buyrulmaktadır: Rab işaretlerindendir. yolunda kendisinden anne babanızın başkasına sözünü kulluk etmemenizi “Ak dinleyin. saçlı insanların Çünkü ve anne doğrusu önünde babaya budur. ayağa iyilikle İyilik davranmanızı kalkacak, bulmak, Budizm ve yeryüzünde yaşlılara Hinduizm emretti. saygı uzun gibi Şayet göstereceksin.” dinlerde ömürlü onlardan olmak de biri veya “Tanrı’n için büyüklere annene Rabb’in ikisi karşı babana senin iyi buyruğu davranmak yanında saygı uyarınca göstereceksin.” yaşlanırsa, ahlaki anne onlara: “Öf!.” babana erdemlerden saygı göster. sayılmıştır. bile deme Öyleve ki onları ömrün uzun azarlama; onlara güzel söz söyle.” olsun…” (İsra 23) HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 4. BÜYÜKLERE SAYGI DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ 5. BAŞKALARINA ZARAR VERMEMEK Bütün insanlar doğuştan birtakım haklara sahiptir. Yaşama, mülkiyet, inanma, düşünce, namus ve iffet bunların en başta gelenleridir. Bütün dinler insanların sahip oldukları temel hakları koruma altına alarak onlara yönelik her türlü saldırıyı yasaklamışlardır. Çünkü dinlerin hedefi insanların huzur ve mutluluğunu sağlamaktır. İslam, Yahudilik, Hristiyanlık, Budizm, Hinduizm ve Konfüçyanizm gibi dinlerin hepsi insanlara ve diğer canlılara zarar verecek her türlü davranışı doğru bulmamıştır. Bu dinler başkalarına zarar vermemeyi dindarlığın ve güzel ahlakın bir gereği saymıştır. “İyi insan “İnsanların “Sana “Bir “Hayat “Kendin kimse kimse kötü herkes için diğerlerinin dünyadaki kendi gelen sana istemediğin için nasıl nefsi şeyleri azizdir. tüm davranmasını kazancını için arkadaşlarına şeyi Diğerlerini yaratılmışlara istediğini başkalarına kendi kardeşi İşte istiyorsan yapma. kendisine kendinle yapma.” kazancı, için diğerlerinin (Konfüçyanizm) mukayese davranılmasını sen de bude istemedikçe Tevrat’ın onlara ederek kaybını öyle özüdür.” istediği ne gerçek da davran.” onlarla kendi gibi HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL mümin (Hristiyanlık) (Yahudilik) davranmalıdır.” çekiş kaybı ne olarak olamaz.” de çekişmeye görür.” (Caynizm) (İslam) (Taoizm) neden ol.” ( Budizm) DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ Cinayet işlemek bütün dinlerde büyük günah sayılmış ve yasaklanmıştır. İslam dini öldürmeyi yasaklamış ve büyük günah kabul etmiştir. İslam, bir insanın yaşama hakkını alan kimseyi, bütün insanları öldürmüş gibi sayar. Diğer taraftan bir insanın hayatını kurtarmayı da bütün insanların hayatını kurtarmış gibi değerlendirir. Hristiyanlığa göre sonsuz hayata kavuşmanın ve mutlu olmanın şartlarından biri de öldürmemektir. Doğu dinlerinde de öldürmek büyük günahlardan sayılmıştır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 6. ÖLDÜRMEMEK DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ 7. HIRSIZLIK YAPMAMAK Hırsızlık; hile, dolandırıcılık, yankesicilik, rüşvet ve yalancı şahitlik gibi yollarla başkasının malını elinden almaktır. Tüm dinler insanların yaşamını olduğu gibi malını da koruma altına almış ve hırsızlığı yasaklamıştır. İslam dini hırsızlık yapmayı büyük günahlardan saymıştır. Çünkü hırsızlık yapmak hem insanların emeğine karşı saygısızlık hem de bir kul hakkıdır. İslam Müslümanlara helal rızık kazanmak için çalışmayı emretmiştir. Hristiyanlığa göre hırsızlık yapmak doğru bir davranış değildir ve yasaktır. Hinduizm vedeBudizm'de Yahudilikte hırsızlık yapmak de hırsızlık yasaklanmıştır. yapmak insanınYahudilikteki iyiliğe ve doğruluğa On Emir’den biri de çalmamaktır. ulaşmasını engelleyen bir davranış olarak görülmüştür. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ Aralarında evlilik bağı olmayan kimselerin cinsel birlikteliklerine zina denir. İnsan neslinin devamını tehdit eden, bireylerin iffet ve namus değerlerini yok eden zina, tarih boyunca toplumlar ve dinler tarafından zararlı bir davranış olarak görülmüştür. İslam dini zinayı büyük günahlardan biri olarak kabul etmiştir. Zina, insanları ahlaksızlığa sevk eder ve kul hakkına sebep olur. “Zinaya yaklaşmayın. Çünkü o, şüphesiz bir hayasızlıktır, kötü bir yoldur.” (İsra 32) Hint dinlerinde Yahudiliğe Hristiyanlığa göre göre de zina de zina yapmak zina yasaklanmıştır. yapmak kötü ve büyük yasak bir Evliliğe günahtır. davranışlardandır. dinî ve Hristiyanlığa sosyal açıdan On göre Emir’den büyük zina önem biri olan “Zina yapmak verilen Hinduizme haram etmeyeceksin!” olduğu göregibi cinsî dir. herhangi ihtiyaçlar bir kadına yollarla meşru kötü duygularla karşılanmalı bakmak ve zinadan da o kadınla uzak durulmalıdır. zina yapmış gibi sayılmıştır. Budizm'de ise zina yapmamak, uyulması gereken beş temel ilkeden biridir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 8. ZİNA YAPMAMAK DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ 9. YALANCI ŞAHİTLİK YAPMAMAK Yalan söylememek ve yalancı şahitlik yapmamak dinlerin ortak ahlaki ilkelerindendir. Yalan, başkalarını kandırmak amacıyla gerçeğe aykırı beyanda bulunmaktır. Doğruluğu emreden dinler, yalan söylemeyi ve yalancı şahitlikte bulunmayı yasaklamışlardır. İslam dini yalan söylemeyi ve yalancı şahitlik yapmayı yasaklamış ve büyük günahlardan saymıştır. “…Yalan sözden sakının.” (Hac 30) Hint dinlerinde Yahudilikteki Onde Emir’den yalancı şahitlik biri de “Komşuna yapmak yasaklanmıştır. karşı yalan yere Budizm’in tanıklık beş etmeyeceksin!” ilkesinden biri de yalan söylememektir. Budizm’e göre her zaman doğru Hristiyanlıkta da yalancı şahitlik yapmak konuşmak ve doğru hareket etmek yasaklanmıştır. Mutluluğa ulaşmanın insanın içine düştüğü ıstıraptan yollarından de Tanrı’nın kurtulmasınıbiri sağlar. buyruklarından olan “Yalan yere tanıklık etmeyeceksin.” emrine uymaktır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL
