hüseyin seymen sorgunaihl
advertisement
ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ İbadetler, dinin pratiğe yansıyan boyutudur. Bugün yeryüzünde yaşayan pek çok din bulunmaktadır. Bu dinlerdeki ibadetler, şekil bakımından farklı olsa da nitelik, amaç ve anlam bakımından birbirine yakındır. İslam’da Allah’ın rızasını kazanmak için yapılan her iyi ve doğru davranış ibadet sayılmıştır. Yahudilikte ibadet kelimesinin karşılığı avodahtır. Hristiyanlıkta ibadetler, sakramentler diye ifade edilir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL DUA VE NAMAZ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ Dinlerde insanın bütün benliğiyle kutsala yönelerek maddi ve manevi isteklerini ona arz etmesi olan dua, kul ile kutsal varlık arasında bir diyalog anlamı taşır. Dua sadece sıkıntılı anlarda değil, rahatlık durumunda da yapılan bir zikir ve ibadettir. Dualar, kabul edileceğine inanılarak gönülden, alçak sesle ya da gizlice yapılır. Günahtan pişmanlık ve tövbe etmek gibi sebepler yerine getirildikten sonra dua yapılmalıdır. İSLAM İslam’a göre dua, doğrudan Allah’a yapılır ve YAHUDİLİK Yahudilikte sinagogda yapılan ibadetler duadan ibarettir. HRİSTİYANLIK Hristiyanlıkta ise dua, İsa merkezli olmak üzere Tanrı ve kutsal ruhu anmakla yapılır. araya herhangi bir aracı konulmaz. “Kullarım, beni senden sorarlarsa bilsinler ki gerçekten ben onlara çok yakınım. Bana dua edince dua edenin duasına cevap veririm. O hâlde, doğru yolu bulmaları için benim davetime uysunlar, bana iman etsinler.” Bakara 186 HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL DUA VE NAMAZ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ Namaz (salat), sözlükte, dua, istiğfar ve övgü anlamlarına gelir. Dini bir kavram olarak namaz, İslam’ın beş esasından biridir. Kuran-ı Kerim, Allah’ın diğer peygamberlere ve onların ümmetlerine namazı emrettiğini birçok ayette haber vermiştir. Ancak mevcut Yahudi ve Hristiyan kaynaklarında açık bir namaz emri yoktur. Onların ibadetleri dua ve ayin şeklindedir. YAHUDİLİK İbadetlerden önce temizlenme vardır. Yahudilikte ibadet dili İbranicedir. İbadetin özünü ise Yahudilerde evler adeta mabet gibidir. Evde, “mezuza” Tevrat tomarlarının açılıp okunması oluşturur. Yahudilikte Kudüs’e dönülerek ayakta yapılan ibadette denilen bir silindir içine rulo hâlinde (amida) kıyama benzer bir duruş ve rükûya yakın bir konulmuş Tevrat metinleri bulunur. hareket olmakla beraber İslam’daki namazın yerini Haftalık şabat ayini evde de yapılabilir. İbadet esnasında tutmaz. baba ve çocuklar annenin etrafında toplanırlar. Baba eline bir fincan özel bir içecek alır ve hayır dua yaptıktan sonra herkese birer yudum içirir. İbadetten sonra dua Yahudilikte ibadet ferdi olarak veya cemaatle yapılır. yemekle son bulur. YAHUDİLİKTE YAHUDİLİKTE İBADETLER İBADETLER GÜNLÜK GÜNLÜK İBADETLER İBADETLER SABAH SABAH Ferdi ibadetler evde toplu ibadetler ise sinagoglarda ÖĞLE ÖĞLE yapılır. Sinagogda yapılan toplu ibadet, on iki yaşını AKŞAM AKŞAM geçmiş en az on kişi ile yapılır. Kadınlar erkeklerden ayrı HAFTALIK HAFTALIK İBADET İBADET bir mekânda başları örtülü olarak sadece ibadeti izlerler. ŞABAT ŞABAT YILLIK YILLIK İBADET İBADET YOM YOM KİPPUR KİPPUR HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL YAHUDİLERİN İBADETLERİNDE KULLANDIĞI ARAÇLAR SİDDUR; Dua kitabıdır. TEFİLİN; İçinde Tevrat’tan ayetlerin yer aldığı iki kutucuk ve deri kayıştan oluşur. ŞOFAR; Önemli günlerde kullanılan boynuzdan TALLİT; kenarları saçaklı üzerinde Tevrat’tan ayetlerin yer aldığı bir şaldır. yapılmış bir nefesli çalgıdır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL DUA VE NAMAZ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ HRİSTİYANLIK HRİSTİYANLIKTA HRİSTİYANLIKTA İBADETLER İBADETLER GÜNLÜK GÜNLÜK İBADETLER İBADETLER Hristiyanlıkta günlük dua ve ibadetler genelde kilisede Hristiyanlıkta haftalık ayin ve dua ibadeti, pazar günleri ve papazın yönetiminde yapılır. Çünkü papaz, dua ve yapılır. Haftalık ibadetin cemaatle yapılması gerektiği ibadetlerin kabulü için aracıdır. İbadetlerde Yeni Ahit’ten için pazar günü kiliseye gitmek çok önemlidir. ve Eski Ahit’in özellikle mezmurlar kısmından bölümler SABAH SABAH AKŞAM AKŞAM HAFTALIK HAFTALIK İBADET İBADET ve ilahiler okunur. PAZAR PAZAR YILLIK YILLIK İBADET İBADET Çünkü bugün, Hristiyanlıkta en önemli ibadet olarak görülen evharistiya ayini icra edilir. İsa’nın havarileriyle yediği yemeğin anısına yapılan bu ayinde kutsal kitaptan pasajlar okunur, ilahiler söylenir, vaaz ve dualar edilir. Günah itirafı, kuvvetlendirme, nikah ve son yağlama gibi ayinler Hristiyanlığın belli başlı dinî törenlerindendir. Ayrıca noel, paskalya ve haç yortusu gibi kilisede yıllık olarak yapılan ayinler de vardır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL NOEL NOEL PASKALYA PASKALYA HAÇ HAÇ YORTUSU YORTUSU DUA VE NAMAZ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ HİNDUİZM BUDİZM CAYNİZM İbadet tanrıların heykellerinin önünde yapılır. Hindu, günlük İbadet, bu dinin kurucusu Buda’nın heykellerine tapınma Mabetlerdeki heykelleri takdis ederek bunların ibadetini yapmak için sabah gün doğmadan kalkar ve şeklinde gerçekleştirilir. Kişi, Buda heykelinin önünde diz önlerinde ilahiler söylerler. Heykellerin önlerine lamba, çökerek ellerini yüzünün hizasında ve avuç içleri yan tütsü koyar ve onları çiçeklerle süslerler. Ayrıca onlara yana gelecek şekilde birleştirir. Bazen saygı ve tapınma meyve ikram ederler. Caynistler, özellikle sabahleyin bir nevi secdeyle sona erer. güneş doğarken tapınaklarındaki Hinduizmin besmelesi olan “om” kelimesi ile tanrısının ismini anar. Saçlarını başının üzerinde toplar, belden yukarısı ve ayakları çıplak bir biçimde doğuya doğru yönelir ve bağdaş kurup oturur. Tirthankara heykelleri önünde meditasyon yaparlar ve Derin bir tefekküre dalarak nefesini kontrol altında tutar. secde ederler. Bu esnada kutsal kitap Vedalardan dualar okur. Aynı ibadeti biraz daha kısa olarak akşam vaktinde de tekrarlar. SİHİZM Tek tanrıya ibadet ederler. Adi- Grant adlı kutsal TAOİZM kitaplarından bazı dualar okurlar. Altın Mabet’ in KONFÜÇYANİZM Konfüçyüs’ün Tien diye adlandırdığı yüce tanrı ve diğer havuzunda ibadet maksadıyla yıkanırlar. Ve kutsal İbadetler yüce tanrı kabul edilen Shang-Ti’ye yapılır. kitaptan bölümler okurlar. Toplu ibadetleri en saygın kişi Taoizm'de ruhun ölümsüzlüğüne ve iyilerin Tao ile yönetir. Mabetlere girmeden ayakkabılarını çıkarırlar ve birleşerek bu dünyada mutluluğa ulaşacağına inanılır. kadın-erkek başlarını örterler. Taoizm'deki manastır ve rahiplik anlayışı sonradan ruhanilere tapınmak, onlara dua etmek ve kurban sunmaktan benimsenmiştir. ibarettir. Çin genelinde yaygın olan atalara saygı ibadet sayılır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL DUA VE NAMAZ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ ZERDÜŞTLÜK ESKİ TÜRK DİNİNDE ibadet tek tanrıya yapılır. Bu dine inanan kişi, mabede Düzenli günlük ibadetlerin ibadethanelerin bulunduğuna girmeden önce ellerini dair açık bilgi yoktur. Eski Türklerde ecdat mağaraları, ve ayaklarını yıkar. Mabede girerken ayakkabılarını mukaddes dağlar, yersular, hakanın otağı, obalar, abidevi çıkarır ve günahlarının bağışlanmasını mezarlar, ev veya Türk çadırı önemli dinî merasimlerin diler. Mabette rahip aracılığıyla kutsal ateşin külleri yapıldığı mekânlar olmuştur. alınır. Kutsal metinlerden bazı parçalar Baş açık, yüz ve eller göğe doğru dönük Tanrı’ya dua okunarak dua edilir ve ateşe sırt çevrilmeden geriye edilirdi. Tanrı’ya tapınma, doğuya yönelerek ve diz doğru gidilerek kapıdan çıkılır. Rahipler, Tanrı’nın çökülerek yapılırdı. azametini temsil eden mabetteki ateşin devamlı yanmasını sağlar. Kutsal kitap Avesta’dan bazı kısımları okur. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ORUÇ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ Oruç, sözlükte “bir şeyden uzak durmak, bir şeye karşı kendini tutmak” anlamlarına gelir. Arapça karşılığı “savm” dır. Oruç, bugün başta İslam olmak üzere pek çok dinde yer almaktadır. İslam, orucu belirli bir disiplin ve kurala bağlamış, insanların keyfî tasarrufundan çıkarmıştır. YAHUDİLİK Oruç nefsi alçaltma vasıtası olarak kabul edilir. Farklı amaç ve niyetlerle tutulanı oruçlar vardır. Bu oruçların en önemlileri şunlardır; 1 1 -- YOM YOM KİPPUR KİPPUR ORUCU ORUCU (Tövbe (Tövbe ve ve Kefaret Kefaret Günü) Günü) 2 2 -- TEŞABEAV TEŞABEAV ORUCU ORUCU 3 3 –– BUNLARIN BUNLARIN DIŞINDAKİ DIŞINDAKİ ORUÇLAR ORUÇLAR Tişri ayinin onuncu gününde tutulan kefaret orucudur. Bir yıl Kudüs’teki Süleyman Mabedi’nin iki defa yıkılması Yahudilikte bu oruçlardan başka, çeşitli amaçlarla içinde yapılan hata ve günahların affedildiğine inanılan bu anısına ab (ağustos ) ayının dokuzunda tutulur ve Yom tutulan oruçlar da vardır. Mesela, Yahudi ay takvimine günlerde tutulan oruç, bir önceki gün güneşin batmasıyla Kippur orucunun kurallarına uyulur. Sabahın ilk ışıkları göre 17 Temmuz’da Kudüs’ün Babillilerin eline başlar ve yirmi beş saat sürer. ile başlar ve güneşin batışına kadar devam eder. geçişinden dolayı bir gün oruç tutulur. Bu süre içerisinde yiyecek, içecek ve cinsellikten tamamen uzak durulur. Yıkanmak, temizlik yapmak, deri giysi ve ayakkabı giymek o gün haramdır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ORUÇ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ HRİSTİYANLIK Hristiyanlıkta oruç anlayışı farklıdır. Genelde, Paskalya Bayramı’ndan önceki kırk günlük dönem oruç zamanı olarak kabul edilmektedir. Fakat bu günlerde tutulan oruç, tamamen yemeden ve içmeden uzak durma şeklinde değildir. Hristiyanlar bu günlerde sadece bir öğün yemek Protestan mezhebine bağlı olanlar, orucu kabul yiyerek oruç tutarlar. Günün her anında hafif etmezler ve bu nedenle oruç tutmazlar. Temizlik birtakım yiyecekler almaları mümkündür. Bunun yapmak, deri giysi ve ayakkabı giymek o gün dışında, Katolik mezhebine bağlı olanlar cuma, haramdır. doğu kiliselerine bağlı olanlar ise hem çarşamba hem de cuma günleri et yemezler. Kırk günlük oruç zorunlu değildir. Zorunlu oruç, bu günler içinde sadece bir gündür. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ORUÇ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ İSLAM İslami bir terim olarak oruç; “tan yerinin ağarmasından güneşin batmasına kadar geçen süre içinde yemek, içmek ve cinsel ilişkiden uzak durmaktır.” Oruç tutan kişi, oruçlu olduğu süre içerisinde Onların günah ve kötülüklerden uzak durmaya çalışır. merhamet duygularını geliştirir ve sağlıklarını Kişinin kendisini oruç yasaklarına karşı tutmasına korur. Oruç, nimetlerin kıymetini bilmeyi “imsak”, vakit gelince orucu açmaya “iftar” denir. ve sabırlı olmayı öğretir. Farz, vacip ve nafile Bu yasaklar olarak üç grup olan orucu; hasta, yaşlı ve yolcu mazeretsiz olarak yemek, içmek ve cinsel ilişkide başka zamana erteleyebilirler. Oruç tutamayan bulunmaktır. Yasakları ihlal etmek ise cezayı yaşlılar ve iyileşmeleri mümkün gerektirir. olmayan hastalar her gün için bir fidye verirler. İslam’ın beş temel esasından biri olan ramazan orucunu tutmak, akıllı ve ergenlik çağına gelmiş herkese farzdır. Oruç bir irade terbiyesidir. İnsanları kötülüklerden korur. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ORUCUN ÇEŞİTLERİ 1- FARZ ORUÇ Ramazan orucunun edası ve farzdır. kazası Keffaret oruçlarının tutulması da farzdır. 2. VACİP ORUÇ 3. SÜNNET ORUÇ Adak oruçları ile bozulan nafile orucun kaza Kameri aylardan Muharrem ayının 9-10 veya 10-11. edilmesi vaciptir. günlerinde oruç tutmak sünnettir. 5. MEKRUH ORUÇ 4. MÜSTEHAP ORUÇ İki türlü mekruh oruç vardır; Kameri ayların 13. 14. 15. günleri ile her haftanın a) Muharrem ayının sadece 10. günü, yalnız Cuma veya Cumartesi günleri oruç tutmak, iki orucu iftar Pazartesi ve Perşembe günleri, Şevval ayında 6 etmeksizin birbirine eklemek veya senenin tamamını oruçlu geçirmek HELALE YAKIN MEKRUH’TUR. gün oruç tutmak müstehaptır. b) Ramazan bayramının birinci günü ile Kurban Bayramının 4 günü oruç tutmak HARAMA YAKIN MEKRUH’ TUR. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL ORUÇ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ HİNDUİZM, BUDİZM, CAYNİZM, SİHİZM VE ZERDÜŞTLÜK Oruç günümüzdeki biçimiyle sadece din Caynizmde rahipler hayatları boyunca bitkisel Zerdüştlerde bilinen şekilde bir oruç ibadeti adamları sınıfını ilgilendiren bir ibadettir. besinlerle beslenirler. Kuşluk veya zeval vaktinde yoktur. Onlarda oruç yerine fiil, düşünce ve olmak üzere günde sadece bir öğün yemek konuşmada hataya düşmemeye dikkat etmek yiyebilirler. Dilencilik, manevi arınma aracı olarak şeklinde bir uygulama vardır. kabul edilir. Manastırlarda yaşayan Caynist Bu dinlerde de bazı yiyecek ve içeceklerden uzak durma ve perhiz niteliğinde oruç uygulamaları rahipler bu geleneği yaşatırlar. Caynistler arka arkaya kırk gün oruç tutarlar. bulunmaktadır. Hinduizmde bazı oruçlar şunlardır: Adak oruçları: Arzu edilen bir işin olması amacıyla peş peşe on beş gün tutulur. Yıllık periyodik oruçlar: Her ayın birinci ve on beşinci günü tutulur. Sihizmde, yoga ve keffaret gibi ibadetler yoktur. Onlara göre Tanrı’nın adını anmak ve düşünmek yeterlidir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL HAC ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ “İnsanlar arasında haccı ilan et gerek yaya olarak gerekse nice uzak yoldan gelen yorgun argın develer üzerinde kendilerine ait birtakım yararları yakından görmeleri, Allah’ın Golgota bulunmayı mevkii emretmiştir. ziyaret yeri Bunlar hâline Fısıh, gelmiştir. Şavuot Kudüs’e veolma Sukkot yapılan bayramlarıydı. haccın yanı Günümüzde sırao türbeleri, Yahudiler manastırı belliziyaret Hinduizmde Budizm'de hac hac hacca ziyareti, Benares’i karşı Buda’ya çıkmakla ziyaret ait etmek beraber mekânlarla ve dinsel Ganj ondan Nehri’nde merkezleri kalanların yıkanmak, olan bulunduğu Amritsar’da ölümden yerlere bulunan sonra yapılır. yeniden kutsal Bodhi Altın dünyaya Gaya Tapınak, Hindistan’da gelişte dünyadaki daha Budistlerin mutlu bütün Sihlerce en ümidini önemli ziyaret vermektedir. hacedilmektedir. yeridir. Tevrat, Hristiyanlar Sihler bütün Beytlehem’deki Yahudi erkeklerine Hz. yılda üç doğduğu defa Kudüs’te mağara Yahve’nin ve çarmıha huzurunda gerildiği Kutsalaslında mekân kavramı ve bukiİsa’nın tür yerlerin ziyareti, tarih boyunca bütün inançlarda mevcut olmuştur. Kutsal mekânları ziyaretin sebebi mekânın kutsiyetinin kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine belli günlerde Allah’ın ismini anmaları, kurban kesmeleri için sana (Kâbe’ye) gelsinler. Artık ondan hem kendiniz yiyin hem de günlerde de bir tür bu hacdır. tür yerleri Hristiyanlığın ziyaret eder, Anadolu’da bu ziyaretlerin da ziyaret şans yerleri getireceğine, vardır. Butalihsizliklere mekânlar Hristiyanlık iyi geleceğine tarihi inanırlar. ve önemliHac şahsiyetleriyle mahallerinde bağlantılıdır. dua edilir, adaklar Antakyaadanır, bu yerlerden bazen de biridir. istekler Diğer kâğıda bir kutsal günlerde de bir tür bu hacdır. tür yerleri Hristiyanlığın ziyaret eder, Anadolu’da bu da ziyaret şans yerleri getireceğine, vardır. Butalihsizliklere mekânlar Hristiyanlık iyi geleceğine tarihitarihten inanırlar. ve önemli Hac şahsiyetleriyle mahallerinde bağlantılıdır. duaşekillerde edilir, adaklar Antakya adanır, bu taşıdığı yerlerden bazenönemli de biridir. istekler Diğer kâğıda bir kutsal bahşedebileceği maddi, manevi veziyaretlerin ahlâki faydaları elde etmektir. Hac bütün dinlerin günümüze, değişik de olsa ibadetlerden yoksula, fakire yedirin; sonra kirlerini gidersinler, adaklarını yerine getirsinler ve o eski evi tavaf etsinler.” Hac 27-29 mekân da Efes’tir. yazılıp bırakılır. biridir. HAC MERKEZLERİ İSLAM KABE (MEKKE) YAHUDİLİK AĞLAMA AĞLAMA DUVARI DUVARI (KUDÜS) (KUDÜS) HRİSTİYANLIK BEYTLEHEM BEYTLEHEM KUDÜS KUDÜS ANTAKYA EFES HİNDUİZM BENARES GANJ NEHRİ BUDİZM BODHİ GAYA SİHİZM ALTIN TAPINAK HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL HACCIN FARZLARI 2 1 ARAFATTA İHRAMA GİRMEK VAKFE YAPMAK 3 KABE’Yİ TAVAF ETMEKTİR. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL HACCIN VACİPLERİ 1 ŞEYTAN TAŞLAMAK 2 MÜZDELİFEDE VAKFE YAPMAK 3 4 SA’Y YAPMAK KURBAN KESMEK HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL HAC İLE UMRE ARASINDAKİ FARKLAR İBADET TÜRÜ ZAMAN İHRAM TAVAF SAY HAC FARZ VAR VAR VAR VAR UMRE SÜNNET YOK VAR VAR VAR MÜZDELİFE TAŞ ŞEYTAN KURBAN VAKFESİ TOPLAMA TAŞLAMA KESME VAKFE HAC VAR VAR VAR VAR VAR UMRE YOK YOK YOK YOK YOK HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL SADAKA ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ Sadaka, Allah’ın rızasını kazanmak niyetiyle karşılıksız olarak fakir ve muhtaçlara yardım etme, iyilik ve ihsanda bulunmaktır. İslam dini ayet ve hadislerde sadaka vermeyi teşvik etmiştir. Müslümanlar zekât ve sadaka gibi ibadetlerle fakir ve muhtaçları gözetirler. Yahudilikte ilk dönemlerde sadakalar düzenli bir şekilde Beytü’l-Makdis’ in zekât sandığına ödenirdi. Daha sonraları bu durum terk edildi. Hristiyanlıkta da günümüzde uygulama değiştirilerek oruç günlerinde yemeklerini başkalarıyla paylaşmak şeklinde yerine getirilmektedir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL İSLAMDA ZEKAT VERİLECEK MALLARIN ORANLARI ZEKAT VERİLEN MALLAR ALTIN, KOYUN-KEÇİ SIĞIR-MANDA DEVE GÜMÜŞ, TOPRAK TİCARET ÜRÜNLERİ MALLARI ORAN 40’ DA 1 30’ DA 1 HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL 5 DEVEYE 1 KOYUN 40’ DA 1 10’ DA 1 KURBAN ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ Kurban; tapınılan tabiatüstü varlık veya varlıklara yakınlaşma, şükran duygularını ifade etme, bir şey isteme ya da günahlara kefaret olması gibi niyetlerle sunulan varlık ve nesnelerdir. ESKİ ÇİN DİNLERİNDE HRİSTİYANLIK ZERDÜŞTLÜK YAHUDİLİK HİNDUİZM İSLAM Kurban, İslam’a Tanrı’ya Hz. Zerdüşt, Tanrılara İsa’yıgöre bağlılığın insanları hayvan ve merkezîleştiren ölen kurban, kurbanını ataların kurtuluşa bir işareti ibadet farklı ruhlarına yasaklayarak götüren olarak maksadıyla bir kurban ve onları yollardan onun Ahura belli memnun anlayışı lütuf vakitte biridir. ve Budizm uygun affını geliştirilmiştir. Mazda’ya etmek elde şartları veveilâhî adak etmek Caynizmde taşıyan İsa’nın, lutuflar veniyetiyle şükürler hayvanı havarileriyle “Ahimsa” eldebazı kurbanını etmek usulüne hayvanların (Hiçbir amacıyla yediği telkin uygun canlıyı son veya ettiyse evcil olarak akşam öldürmemek.) kesmeyi yiyeceklerin yemeğinde de olan ölümünden veyaveolmayan bu dökülen biramaçla prensibi sonra mezbaha hayvanlar kanının, canlı kesilen veüzerinde tenasüh kurban insanları kurban hayvanı âdetine tamamen inancı edilir. Tanrı ifade gereği geri ile eder. ya da canlılar yakılarak Kurban kısmen barıştırdığına dönülmüştür. kesmenin kurbaninanılmıştır. edilmemektedir. yok vakti, edilmesinden Kurban Hristiyanlar Bayramı’nın ibarettir. Hz. İsa’nın ilk 70üçhaç üzerindeki günüdür. yılında mabet İslam’da ölümünün Romalılar bunun tektarafından dışında başına yeterli adak yıkıldıktan ve veakika diğer sonra gibi kurban sunma Yahudiler çeşitleri kurban fiillerini deibadetini vardır. faydasız askıya kılan aldılar. biricik kurban olduğu inancıYahudiler Günümüzde kabul edilmiştir. arınmak için horoz ve tavuk kurban edip etlerini fakirlere dağıtırlar. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL İSLAM’DA KURBAN ÇEŞİTLERİ VACİP OLAN KURBAN ADAK KURBANI AKİKA KURBANI NAFİLE KURBAN Kurban Bayramında ve Kişinin bir işinin Çocuğun doğumunun Allah rızası için her Hacda kesilen gerçekleşmesine bağlı ilk günlerinde Allah’ a hangi bir zamanda kurbanlar. olarak kesmeyi söz bir şükran ifadesi kesilen kurbandır. verdiği kurbandır. olarak kesilen Kurban Bayramının kurbandır. 1- 2- 3. Günleri kesilebilir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL KURBANLIK HAYVANLAR KURBANLIK HAYVAN KOYUN-KEÇİ SIĞIR-MANDA DEVE YAŞI (EN AZ) 1 2 5 KAÇ KİŞİ KESEBİLİR 1 7 7 HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL KUTSAL GÜN, GECELER VE BAYRAMLAR ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ İSLAM Her dinin kutsal gün, gece ve bayramları vardır. İslam’da iki bayram vardır. Bunlar, Ramazan ve Kurban Bayramlarıdır. İnananlar için bu kutsal vakitler önemli birer fırsat olarak kabul görülür. Çeşitli ibadet, kutlama ve Ramazan Ramazan ayında ayında oruç oruç tutan tutan Müslümanlar, Müslümanlar, bu bu ibadeti ibadeti Ramazan Bayramı’ndan iki ay on gün sonra Kurban anma törenleriyle en güzel şekilde değerlendirilir. tamamlamış tamamlamış olmanın olmanın sevinciyle sevinciyle üç üç gün gün bayram bayram yaparlar. yaparlar. Bayramı Bayramı kutlanır. kutlanır. Hac Hac ibadeti ibadeti de de bu bu bayramda bayramda yerine yerine Topluca Topluca kılınan kılınan bayram bayram namazından namazından sonra sonra birbirleriyle birbirleriyle getirilir. Kurban Bayramı dört gün sürer. bayramlaşırlar. bayramlaşırlar. ADI REGAİB GECESİ MİRAÇ GECESİ BERAT GECESİ KADİR GECESİ MEVLİT KANDİLİ Üç ayların başlangıcı olan Recep Recep ayının 27. gecesi Miraç Şaban ayının 15. gecesi Berat Ramazan ayının 27. günü olma Mevlit Kandili Rebiulevvel ayının ilk Cuma gecesi kutlanır. Kandilidir. Kandili olarak kutlanır. ihtimali yüksek görülen bir gecedir. ayının 12. günüdür. Regaip kelimesi rağbet edilen, çok Hz. Peygamber’in miraca çıkışının Günahlardan kurtuluş, tövbe ve Ramazan ayının son on günü Hz. Peygamberin doğumu istenilen şeyler anlamına anısına kutlanan bir gecedir. bağışlanma gecesidir. içerisinde gizli olan ancak Kadir anısına kutlanan bir kandilidir. TARİHİ gelmektedir. Gecesi bin aydan daha hayırlı olarak kabul edilir. Kuran, bu gecede Allah’ın rahmetinin mümin kullarına inmeye başlamış ve bu gecede çokça bağışlandığı bir gecedir. ÖNEMİ tamamlanmıştır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL KUTSAL GÜN, GECELER VE BAYRAMLAR ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ YAHUDİLİK KUTSAL GÜNLER ADI ROŞ - HAŞANA (YILBAŞI) DİNİ BAYRAMLAR YOM KİPUR, (KEFFARET GÜNÜ) TARİHİ kutlanır. ŞAVUOT Mart-nisan ayları Eylül-ekim aylarında başlar, iki gün FISIH Eğlence yönü ağırlıklı bir Roş-Haşana’nın ikinci arasında sekiz gün sürer. Tevrat’ın Tanrı tarafından bayramdır. Evlerinin gününden itibaren Bu bayramın özelliği, bayram Yahudilere verilişini kutlama bahçesine bir çadır kurarlar on gün sürer. süresince mayalı yiyecek bayramıdır. yenmemesidir. ÖNEMİ yılbaşıdır. Bir yıllık kader bu yılbaşında belirlenir. mühürlendiği kefaret günleridir. ve onu süslerler. Çadırlarda millî oyunlar oynarlar. Haftalar Bayramı İnsan kaderinin Yahudi takvimine göre dinî SUKKOT: Yahudilerin Mısır’dan olarak da bilinen Şavuot, çıkışları anısına kutlanan haziran-temmuz aylarında bir hac bayramıdır. kutlanır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL Yahudilerin Mısır’dan çıktıktan sonra kırk yıl çölde dolaşmaları anısına yapılan bir bayram olup sekiz gündür. KUTSAL GÜN, GECELER VE BAYRAMLAR ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ HRİSTİYANLIK NOEL ADI PASKALYA Tanrı’nın oğlu olarak kabul edilen Hz. İsa’nın dünyaya gelişini, Ürdün TARİHİ Nehri’nde vaftiz Paskalya, Hz. İsa’nın diriliş günü olarak kutlanır. Baharda kutlanan oluşunu anmak için kutlanır. Katolik ve Protestanlar Noel’i 25 Aralık, Paskalya döneminin tarihi değişken olduğu için kesin tarih kilise Ortodokslar ise 6 Ocak yetkilileri tarafından her yıl yeniden belirlenir tarihinde kutlarlar. Hristiyanlar, Noel’de ayin yaparlar, ilahiler okurlar ve birbirlerine ÖNEMİ hediyeler verirler. Ayrıca bu bayramda, hastaneleri ve kimsesiz çocuk Hz. İsa’nın öldükten sonra dirilişi anısına kutlanan bir bayramdır. Bu yuvalarını da ziyaret ederler. Noel ağacı ve Noel Baba, bu bayramın öncesinde kırk günlük bir tövbe ve perhiz zamanı kutlamaların en önemli özelliklerindendir. Hristiyanlar, evlerini Noel bulunmaktadır. ağaçlarıyla süslerler HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL KUTSAL GÜN, GECELER VE BAYRAMLAR ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ BUDİZM HİNDUİZM Birçok bayram ve bayram festival vardır. Bunların bir kısmı Kutlanan pek çok kutlanış Meselabölgeye değişir. ve zamanı bölgeden dinî bayramlardır. şekli aralık ayındaHindistan Buda’nın hükümetince aydınlanmayaresmî ulaşması, Günümüzde tatil iseon Buda’nın Nirvana'ya edilen altı bayram vardır. ulaşması bayram şubatta ilan olarak kutlanmaktadır. SİHİZM ŞİNTOİZM En büyük doğum Nanak’ın bayram,vetanrıyı ölüm çağırmak günleri gibi vebazı ona kutsal hizmette günler vardır. bulunmak Hindistan’da anlamında kutlanan “Matcuri” çeşitlidir. Genellikle da bayramdan Sihler tarafından önce kutlanır. üç gün oruç bayramlar bu tutulur. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL DİNLERDE İBADET YERLERİ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ Mabet, genelde bütün dinlerin ibadet mahallini ifade etmektedir. Dinin temel unsurlarından biri olan ibadet, genelde bir mekânda yapıldığı için mabetlere ihtiyaç duyulmuştur. Bütün dinlerin mabedi ifade eden kelime veya kavramları ve kendilerine has mabet anlayışları vardır. Mabetler ilk dönemlerdeki açık alanlardan basit ve küçük yapılara, zamanla büyük ve geniş binalara kadar gelen bir gelişme ve değişiklik arz etmektedir. İSLAM Mescitlerin Kuran-ı Kâbe’den Kerim’e sonra ve camilerin, göre İslâm’da yeryüzündeki ibadet belirli fonksiyonlarına yerleri ilk ibadet için kullanılan yeri, göre Mekke’deki isimlendirilmiş ilk kelime bazı bölümleri Kâbe’dir. mescittir. Kâbe, Bunun vardır. aynı dışında zamanda Bunlar; musalla, mihrap, Müslümanların namazgâh minberve da vecami vaaz kıblesidir. kelimeleri kürsüsüdür. de Müslümanların ibadet yerini ifade etmek için kullanılır. Ayrıca bazı Namaz kıldırırken camilerde imamın müezzin durduğu mahfili, yerecemaate mihrap,vaktinde yetişemeyenler için son cemaat yeri, sultanların inşa ettirdiği camilerde sultanların namaz kılmaları için ayrılan hünkâr mahfili Hutbe okunan yere minber, bulunur. Ezan okunan minareler ve abdest alınan şadırvanlar da camileri tamamlayan yapılardır. Vaaz verilen yere de vaaz kürsüsü denir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL DİNLERDE İBADET YERLERİ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ YAHUDİLİK Sinagoglarınenbelli Yahudilikte kutsal bir mimari yer, Süleyman yapı özelliği Mabedi’nin yoktur.inşa Bölgeye edildiği göre yapı şekli değişiklik Kudüs’tür. Kudüs’te gösterir. İsrailoğullarının ortak ibadet merkezi olan Sinagogun,Mabedi, Süleyman camilerde Hz.olduğu Süleyman gibi,tarafından bir kutsallığı inşavardır. edilmiştir. Sinagoglarda resim ve heykel bulunmaz. Çünkü, bunların bulunduğu yerde ibadet yasaktır. Sinagoga uygun kıyafetle ve baş örtülü olarak girilir. Başı açık olarak girmek, Tanrı’ya saygısızlık kabul edilir. Bunun için Yahudi Yahudilerin Romalılara ayaklanıp yenilmeleri üzerine Romalılar erkekleri “kipa” denilenkarşı takke benzeri bir şey giyerler. Kadınlar da tarafından mabet tamamen yıkılmıştır. Mabetten sadece Ağlama başlarını örterler. Duvarı da denilen batı duvarı günümüze kadar ulaşmıştır. Mabedin yıkılışının ardından onun yerini artık sinagoglar almıştır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL DİNLERDE İBADET YERLERİ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ HRİSTİYANLIK Mihrap ile duvarlar, Hristiyanlığın başlangıçta Hz. İsabirveibadet azizlerin yeriresim yoktu. veBaskı heykelleriyle nedeniyle ilk süslüdür. Katolik Hristiyanlar ibadetlerini mezhebine gizli yerlerde ait kiliselerin yapıyorlardı. girişinde IV. kutsal yüzyılda suyla dolu bir tas bulunur. Hristiyanlık, Romalılar Ayrıca,tarafından mihrabın iki serbest yanında bırakılınca müzik korosu ibadetiçin yerleri ayrılmış inşa edilmeye yerler başladı. vardır. Hristiyan Hristiyanlığın ibadetbaşlıca yerlerinde ibadet kadın, yeri kilisedir. erkek ve çocuklar birlikte otururlar. İbadet yerlerinde başı örtme zorunluluğu yoktur. Bir piskoposluk bölgesinde kurulan ve çok sayıda görevlisi bulunan, sıradan bir kiliseden daha büyük olan binalara ise “katedral” adı verilir. Kilise ve katedrallerin birçok ortak özelliği vardır. Bu ibadet yerlerinin ana giriş kapısı, doğu tarafındadır. Girişin tam karşısında vaftiz, günah itirafı ve nikâh gibi törenlerin yapıldığı mihrap yer alır. Rahibin konuşma yaptığı vaaz kürsüsü de aynı bölümdedir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL DİNLERDE İBADET YERLERİ ÜNİTE ÜNİTE 6 6 -- DİNLERDE DİNLERDE İBADET İBADET VE VE İBADET İBADET YERLERİ YERLERİ HİNDUİZM ŞİNTOİZM CAYNİZM BUDİZM TAOİZM SİHİZM Taoinanç Hinduizmde Şintoizm’de Budizm'de Caynist Sih mabetlerinin mabetlerinin veibadet ayin ibadetinin ibadet merkezi avluları mekânı ferdî genel merkezi olup de çok viharadır. planı; olan amaçlı pek Amritsar’daki tanrıların bir çok Buda’nın salonlardan cümle evde ikamet kapısı, ibadet heykellerinin Altın meydana sıra için yerine, Mabet’tir. sütunlar, tahsis “jinja” gelir. edilmiş Çin terminolojisinde özel veya bulunduğu mabedin Mabette bir “jinsa” oda sembol ortasında yapılara veya (tanrıevi) Taoist olarak birbulunan ise köşe denilmekte, “pagoda” dini Sihizmin vardır. binaları Mabetlerin denilmektedir. ayrıca veya bina “miya” esas grupları Pagodaların ismi kısmı, de için içine “kung” (manastır tanrının kullanılmaktadır. çoğunda geniş kutsal bir kitabı suret mekân cemaatle veya Adi-Grant veya saray), veya Sayıları ibadet sembolünün açık “kuan” ilebazen bir yapılmaz. avlukılıç (manastır ve yüz konulduğu, bulunur. tasvirlere binlerle Halkın mabedi) Burası mabetlerle ifade tahsis “vimona” ve edilen aynı edilmiş “miao” zamanda adı ilişkisini mabetler kutsal verilen (mabet) canlı bir kelimeleri kutsal genellikle tutan mekân sosyal esas mekândır. kurumdur. şeklindedir. yol kullanılır. unsur kenarlarında, Hint sadece BuCaynist Sayısız mabetlerde mabetleri ibadet tanrı fabrika olmayıp birer ve resim köşelerinde tanrılaştırılmış ziyaret veBuda heykel (hac), veveya diğer bulunmaz. kahraman günahlardan binalar Budist tasvirlerini arınma blokunun azizlerinin mabetleri Mabetlerin ve tepesinde de dinî buralarda ihtiva açık bir temizlik büfe ibadet eden bulunan muhafaza tarzı Taoist yeridir. mahalli yemeklerinden mabetlerinin küçük edilen olmaktan vehatıra sade ziyade her pek ağaç eşyaları Sih çoğu Tirthankaralara yapılardır. yararlanır. 1911 da ziyaret edilir. Devrimi’nden Şintoizm'de saygı gösterilen ensonra eski yerlerdir. ve tahrip en meşhur edilmiştir. mabet, milattan önce 4. yüzyılda İse’de Güneş Tanrıçası Amaterasu adına yapılmış olan millî mabettir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL
