Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi
advertisement
İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Herkes İçin Transfüzyon Tıbbı Sempozyum Dizisi No: 44 • Mayıs 2005; s. 15-42 Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi Dr. Hülya Bilgen Kan transfüzyonunun doğru endikasyonlarda yapıldığında hayat kurtarıcı olduğu kesindir ve kanın sağlandığı tek kaynak da donörlerdir. Bu nedenlerle de kan merkezleri, hizmet verdikleri hastalara gerekli kanı sağlayabilmek için sorumluluk sahibi donörlere /bağışçılara ihtiyaç duyarlar, zira kan temininde temel prensip; gönüllü ve karşılıksız bağıştır. Avrupa Konseyi tarafından da gönüllü ve karşılıksız bağışlardan sağlık kurumlarına ve ülkelerin kendilerine yeterli olacak kadar kanın sağlanma prensipleri, idari ve toplum temelinde de teşvik ve tavsiye edilmektedir. Bu durum Avrupa Konsey “EEC” yayınlarının 2.bölümünde R(95) 14 No ile aşağıdaki şekilde tanımlanmaktadır: “Eğer kişi kan, plazma ya da diğer hücresel kan bileşenlerini kendi iradesiyle-isteği ile nakit para ya da o’nun yerine geçecek herhangi bir şey almadan veriyor ise; bu durum gönüllü ve karşılıksız bağış olarak kabul edilmekte ve de bağış ile seyahat için gereken mantıklı bir süreden daha fazlasını içermemektedir. Yolculuk masraflarının karşılanması, gıda sunumu ve küçük destekler ise gönüllü, karşılıksız bağış kavramı ile uyumlu bulunmaktadır. Konsey ayrıca, tıbbi ürünlerin üretimi için başlangıç materyeli olarak insan kan ve plazmasının kullanımı açısından, Avrupa Toplulukları Konseyi “EEC”nin 89/381 ve bölüm 3, paragraf 4’de yer alan: “Üye Devletler, kendilerine yeterli insan kan ve plazmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alacaklar; bu amaçla gönüllü, karşılıksız kan ve plazma bağışını teşvik edecekler; bu bağışlardan sağlanacak insan kan ve plazmasın’dan elde edilebilecek ürünlerin yapımı ve kullanımı için gerekli önlemleri de oluşturacaklardır” prensiplerini “direktiflerini” de benimsemişlerdir. Tüm önlemlere ya da uygulanan tüm bulaş testlerinin negatif bulunmasına karşın yine de bir kan ve kan ürünün %100 güvenilir olmadığı, enfeksiyon bulaştırabilme riskinin tam olarak giderilemediği de bilinmektedir. Bu neden- 15 • Hülya Bilgen le uygun donörlerin titizlikle seçimi ayrıca özel bir önem taşımaktadır. Bir yandan herhangi bir risk faktörü taşımayan donörler seçilmeye çalışılırken, diğer yandan sağlık hizmetinde çok değerli olan bu donörlerin gereksiz yere kaybedilmemesine de özen gösterilmelidir. DONÖR SEÇİMİ PRENSİPLERİ Kan bağışlayacak bireylerin seçiminde temel amaç; kişiye zarar vermemek için sağlık durumunun bağış için uygun olup olmadığının tesbiti ve de alıcının durumunu kötüleştirebilecek hastalık ya da ilaç geçişine karşı alıcının korunmasıdır. Böylece yalnızca sağlığı normal ve tıbbi geçmişi iyi olanlar, tedavide kullanılmak üzere kan bağışı için kabul edilirler. Kan merkezine gelen donör önce kayıt edilir, sonra donör sorgulama formunu doldurması sağlanarak verdiği yanıtlar değerlendirilir, ardından fizik muayenesi yapılır. Hemoglobin veya hematokritine de bakıldıktan sonra tüm bu aşamalardan geçen ve kan vermeye engel bir durumu saptanmayan donörden -ya önce serolojik testleri çalışılarak - ya da serolojik testleri daha sonra çalışılmak üzere doğrudan- flebotomi ile torbaya kan alınır. Kayıt sırasında donörden alınan bilgiler, donörün kimliğini net olarak tanımlayabilmek ve gerekirse kişiyi tekrar arayabilmek için yeterli olmalıdır. Kişi her kan vermeye geldiğinde bu kayıtlar da yenilenmelidir. Bu bilgiler donör kayıtlarının bulunduğu defter ve/veya bilgisayarda tutulmalıdır. Ayrıca, donör sorgulama formunda da bu bilgilere yer verilmeli, aşağıdaki: 1. Kan verme tarihi 2. Adı, ikinci adı, soyadı 3. Adresi: Ev ve/veya iş 4. Telefonu: Ev ve/veya iş ve/veya cep 5. Cinsiyeti 6. Yaşı ve/veya doğum tarihi 7. Eğer belli bir hasta için kan verecekse ; hastanın adı soyadı, doğum tarihi, hangi bölümde ve hangi tarihte yattığı ve varsa hastayla akrabalık derecesini belirtir bilgiler mutlaka kaydedilmelidir. BAĞIŞLAR ARASI ZAMAN ARALIĞI Avrupa’daki bazı transfüzyon servislerinde mevcut uygulamada standart bağışlar arasında en az 2 ay olmak üzere erkekler için yılda 6’ya, kadınlar için de yılda 4’e kadar kan bağışına izin verilmektedir. Bu sayılar hiçbir koşul altında aşılmamalı ve zorunlu durumlarda yalnızca bir transfüzyon servisi tarafından; o toplumun beslenme alışkanlıkları yanında, rutin hemoglobin veya hematokrit tesbitlerine ek olarak, vericinin demir eksikliği yönünden de ayrıca 16 Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • kontrol edilme gerekliliği dikkatle değerlendirildikten sonra ancak kabul edilebilir bulunmaktadır. Hatta aktif donör panelleri belirtilen maksimum sayılardan daha az oranda ama yeterli miktarda kan alımını devam ettirmek üzere düzenli olarak erkeklerde 4’ün, kadınlarda 3’ün geçilmemesini önermektedir. Böylece, vericilere ilave bir koruma ile, geniş çaplı acil durumlarla mücadelede de sisteme bir esneklik kazandırılmaktadır. VERİLECEK YA DA ALINACAK KAN MİK TARI Standart miktar, antikoagulan dahil 450 ml ± % 10’dur. Mevcut uygulamada bazı transfüzyon servislerinde Avrupa’da standart miktar olarak 500 ± % 10 a izin verilmektedir. Ancak bir tam kan bağışında tek defada ön görülenden % 13’ü aşan bir miktar alınmamalıdır. Kan volumü vericinin cins/ boy ve ağırlığından da tahmin edilebilmektedir. VERİCİNİN ÖZELLIKLERİ Yaş Ülkemizde kan bağışı için kabul edilen yaş sınırları: • En küçük: 18 yaş • En büyük: 65 yaş olarak belirlenmiştir. Ulusal yasalara uygun olarak izin verilen durumlarda 17 yaş’da kabul edilebilmektedir. Bu sınırlar dışındaki yaşlarda verici olmak, 60 yaş üzerinde ilk kez donor olmak örneğindeki gibi özel durumlarda ise sorumlu hekimin değerlendirmesiyle karar verilebilecektir . Kilo Bir standart kan bağışı 50 kilo altındaki kişilerden alınmamalıdır. RİSKLİ MESLEKLER Tehlikeli meslekler ya da riskli uğraşları olan vericilerde, kan bağışı ile işe veya hobi uğraşa dönüş arasındaki zaman 12 saatten az olmamalıdır. Bu grubun örneklerini pilotlar, otobüs ya da tren sürücüleri, merdivenlere veya yapı iskelelerine tırmananlar, vinç operatörleri, yamaç paraşütçüleri, dalgıçlar oluşturmaktadır. GEBELİK İstisnai durumlar ve ilgilenen hekimin kararı dışında gebe kadınlar kabul edilmezler. Gebeliği takiben erteleme süresi; birçok ay, en az gebelik süresi kadar aylarca uzun ya da en azından laktasyon dönemi süresince olmalıdır. 17 • Hülya Bilgen LABORATUAR İNCELEMELERİ • Hemoglobin ya da hematokrit: vericiler her kan vermeye geldiklerinde tesbir edilmelidir. • Bağış öncesi en düşük değerler : Kadın bağışcılar için : Hb = 125 g/L ya da 7.8 mmol /L ; ( Hct = 0.38) Erkek bağışcılar için : Hb = 135 g/L ya da 8.4 mmol/ L ; (Hct = 0.40) • Bu düzeyler altındaki değerlerde bireysel bağışlar sorumlu hekim ile konsultasyon sonrası veya ulusal kontrol otoriteleri tarafından kendi özel toplumlarının normları temelinde kabul edilebilir. • Birbirini izleyen iki bağış arasında hemoglobin konsantrasyonunda 20 g/L düzeyinde bir düşme olacağından, anormal olarak daha yüksek ve daha düşük değerler daha özenle incelenmelidir. KAN VERİCİLERİN GÖRÜNÜŞÜ, KAN BASINCI ve NABZI Kan vericilerin tam bir tıbbi ve fizik muayenesi uygulamada genellikle mümkün değildir. Vericinin tıbbi geçmişi ve genel sağlığına ilişkin sorulan bazı basit sorulara verdiği yanıtlara, genel görünüşü ve basit laboratuar incelemeleri ile birleştirilerek güvenilmelidir. Genel görünümün değerlendirilme kararı, kan vericilerin seçimi için kabul edilmiş rehber konusunda eğitilmiş, uygun kalifiye eleman tarafından yapılır ve bu kişi bir hekimin kontrolunde çalışmalıdır. Pletora, kötü fiziki durum, debilitasyon, yetersiz beslenme, anemi, sarılık, dispne, mental bozukluk, ilaç ve alkol alımına bağlı entoksikasyon durumlarına özel dikkat verilmelidir. Venin giriş yerinde cildde lokal egzema dahil lezyon olmamalıdır. Net bir şekilde alkolun etkisinde olanlar ayılıncaya kadar red edilmelidir. Kanuna aykırı parenteral ilaç kullananlar kuşkulanılmış ise red edilmelidir, kabul edilmişse ürün kullanılmamalıdır Kan basıncı ve nabzın önceden belirlenmesi önerilir. Nabız düzenli ve dakikada 50-100 arasında olmalıdır.Kan basıncının birçok değişkene konu olduğu bilinse de bir rehber/kaide olarak sistolik basınç 180 mm cıva ve diastolik basınç da 100 mm cıva’yı aşmamalıdır. KAN VERECEKLERİN KONTROLÜ Donörler uygunlukları yönünden bir kontrolden geçmelidirler. Bu işlemler, tümüne kan verme öncesi eğitim, sorgulama materyeli sunumu ve özel olarak eğitilmiş personelle karşılıklı görüşme ve de gerekli özel soruların değerlendirilmesini içermelidir. 18 Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • Eğitim materyeli donör tarafından anlaşılabilir olmalı ve kan verme işlemi, kan kaynaklı enfeksiyonlar ve kan vericisinin bu geçişlerin önlenmesindeki sorumluluğu açıklanmalıdır. Sorgulama kağıdı anlaşılır olmalı ve tüm vericilere her gelişlerinde verilmelidir. Tamamlandıktan sonra verici ve tıbbi muayeneyi yapan kişi tarafından imzalanmalıdır. Sorgulama kağıtları donorle ilişkili bilgileri sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. SORGULAMA (ANKET) Her donörün mutlaka doldurması gereken donör sorgulama formu genel olarak: 1. Donörün kimlik/adres bilgilerini elde etmek 2. Donörün kendi sağlığı açısından kan vermeye engel bir durumunun olup olmadığını saptamak 3. Alıcının sağlığı açısından kan vermeye engel bir durumun olup olmadığını saptamak 4. Gönüllü kan bağışı için donörün imzalı rızasını almak amaçlarına hizmet etmektedir: Donör sorgulama formunun cevaplandırılması hem donörün hem de alıcının sağlığı açısından büyük önem taşır. Bu nedenle donörlerin bu formu doldurmaları sağlanmalı ve formu dürüstlükle doldurabilecekleri ortam oluşturulmalıdır. Formun doldurulması sırasında donörün yalnız kalmasının sağlanması, formun değerlendirilmesi sırasında da donör ile sağlık personelinin yine yalnız olması, yargılayıcı bir tutum takınılmaması ve özel bilgilerin kesinlikle gizli tutulacağının donöre özellikle belirtilerek güven verilmesi uygun olacaktır. Donör sorgulama formunun başında da belirtildiği gibi donör, verdiği kanın korumasız, şuuru kapalı, kanı reddetme şansı olmayan masum bir hastaya ya da yeni doğmuş bir bebeğe verilebileceğini ve eğer risk grubunda ise yapılan testlerin pencere döneminde negatif çıkabileceğinin bilincinde olmalıdır. Bunun uygun bir dille donöre bir kez daha hatırlatılmasında yarar vardır. Kan vericilerin tıbbi geçmişleri ve genel sağlıkları konusunda geçerli bilgileri elde etmek için önceden basılmış sorgulama kağıdının doldurulması önerilir. Uygun anket tüm donörlere dağıtılmalıdır. Donörün; ilk kez, düzenli, plasmaferez donörü v.b tipine uyarlı farklı tip anketler kullanılabilir. Anket hem donör tarafından hem de tıbbi incelemeyi yapan kişi tarafından imzalanarak ilgili soruların sorulduğu kesinleştirilmelidir. 19 • Hülya Bilgen Aşağıdaki örnekte doğrudan sorgulamada veya soru kağıdında yer alması gereken temel sorular verilmektedir. Genel Sorular • Sağlığınız iyi mi? • Kadınlar için: Geçen sene hamilelik geçirdiniz mi? • Riskli bir işiniz ya da merakınız “hobiniz” var mı? • Daha önce size hiç kan vermemeniz söylenildi mi? • Açıklanamayan bir ateşli dönem hiç geçirdiniz mi? • Aspirin dahil şu anda herhangi bir ilaç kullanmakta mısınız? • Yakın zamanda bir diş tedavisi ya da aşılama oldunuz mu? • Şu ilaçlardan herhangi birini kullandınız mı: isotretinoin (örnek: Accutane R), etretinate (örnek: Tegison R), aciretin (örnek: Neotigasone R), finasteride (örnek: Propacia R)? — Herhangi bir ciddi hastalığınız oldu mu? — sarılık, malarya, tuberkulozis, romatizmal ateş ? — kalp hastalığı, yüksek ya da düşük kan basıncı ? — allerji, astma ? — konvulsiyon veya sinir sistemi hastalığı ? — diabetes veya maliğniteler gibi kronik hastalıklar ? HIV / HBV / HCV Enfeksiyon Riski Bağlantılı Sorular • AIDS (HIV enfeksiyonu) ve hepatit bilgilerini okudunuz ve anladınız mı? • Herhangi bir uyuşturucuyu hiç enjekte ettiniz mi? • Uyuşturucu ya da para karşılığı hiç seks yaptınız mı ? — Erkekler için: diğer bir erkekle hiç seks yaptınız mı? — Kadınlar için: bilgilerinize göre son 12 ay içinde bir başka erkekle ilişkide bulunmuş bir erkekle hiç seks yaptınız mı? • Son 12 ay içinde aşağıdaki özelliklerde biri ile cinsel temasınız oldu mu? — HIV positif veya hepatitisli? — Uyuşturucu kullanan? 20 Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • — Uyuşturucu veya para karşılığı seks yapan? • Hepatite maruz kaldınız mı? (ailede ya da işte) • Son kan verişinizden veya önceki 12 ay içinde şunlara maruz kaldınız mı? — cerrahi girişim ya da tıbbi araştırma? — herhangi bir yerinize “piercing” ve / veya döVme? — yetkili bir uygulayıcı dışındaki birine akapunktur yaptırdınız mı? — bir transfüzyon ? — iğne ve / veya kana maruz kalan mukozal membran dahil kazai bir lezyon geçirdiniz mi? CJD Riski ile Bağlantılı Sorular • Creutzfeldt- Jakob Hastalık (CJD) aile öyküsü var mı? • Korneal transplant yaptırdınız mı? • Dura mater transplantı yaptırdınız mı? • İnsan hipofiz hormon tedavisi hiç gördünüz mü? Seyahat Riski Soruları Yurt dışında mı doğdunuz, yaşadınız mı ve / veya seyahat ettiniz mi? nereye? Yaşam Şekliyle Bağlantılı Sorular Seks ile geçen bir hastalığınız oldu mu? Sorgulama ile elde edilen bilgileri takiben merkezdeki mevcut rehberler izlenmelidir. Bunlar yeterince tam olmasada ana koşulların bazılarını içermektedirler. Kan Vericinin Tıbbi Öyküsü Kan vericilerin seçimi için kabul edilen rehberin kullanımında eğitimli, uygun, kalifiye personel tarafından, donörün tıbbi öyküsü değerlendirilecek ve kabul edilecektir. Bu kişi bir hekimin kontrolu altında çalışacaktır. Normal olmayan durumlarda kesin karar, vericiden kan almanın sorumluluğunu taşıyamakta olan hekime haber verilerek yapılacaktır. Eğer hekim kuşkulu ise 21 • Hülya Bilgen Tablo 1. Kişinin donör olmasına mutlak engel olan durumlar Hastalıklar Hastalıklar Addison Hastalığı Kardiyomiyopati Adrenal Bez Yokluğu Konjestif kalp yetmezliği Adrenal Problemler Kronik granülomatozis Adrenokortikal Sendrom Leishmaniasis AIDS Lepra Alkolik Siroz Lou Gehrig Hastalığı Babesiosis Lösemi Berger Hastalığı Melanom Böbrek yetmezliği Mikosis fungoides Chagas Hastalığı Orak hücre anemisi Creutzfelt-Jacob Hastalığı Paroksismal noktürnal hemoglobinüri Dermatitis Herpetiformis Pneumocystis carinii pnömonisi Dura mater grefti Polisitemi Ehlers Danlos sendromu Porphiria cutanea tarda Hairy cell lösemi Progresif Multifokal Lökoensefalopati Hemofili Retiküloendoteliosis HBV ve HCV taşıyıcıları Sferositoz Hemokromatozis Siroz Herediter sferositoz Talasemi majör HIV testi konfirme pozitif Transvers miyelit Hodgkin hastalığı Von Willebrand hastalığı HTLV testi konfirme pozitif Xenotransplantasyon Kaposi sarkomu Tablo 2. Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Abse İyileşmesinden ve tedavinin tamamlanmasının üzerinden 48 saat geçmişse kabul edilir. Adenomlar Selim olduğunu biliniyorsa kabul edilir, yoksa doktoruna danışılır. Aftöz stomatit Kronik değilse kabul edilir. Agammaglobulinemi Eğer infekte değilse kabul edilir. Son dönemdeki infeksiyonları ve antibiyotik kullanımı hakkında iyice sorgulanmalıdır Akciğer ameliyatı Kendini iyi hissediyorsa ve doktor takibinden çıkmışsa donör olabilir. Kan bankası doktoru ameliyat nedenini değerlendirmelidir. Altta yatan neden bilinme- Akne Sekonder bir infeksyon yoksa ve sadece oral antibiyotik kullanıyorsa kabul edilir. lidir. 22 Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • Tablo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Aktinomikoz İyileşmesinden ve tedavinin tamamlanmasının üzerinden 48 saat geçmişse kabul edilir Akupunktur Eğer tek kullanımlık malzeme ile aseptik şartlar altında kullanılıyorsa ve altta yatan neden bir engel değilse edilir, yoksa 12 ay donör olamaz kabul Akustik Nörinoma Selimse kabul edilir, habisse Kanser hanesine bakınız Akut tübüler nekroz İyileşmişse ve renal fonksyon normale dönmüşse kabul edilir. Alçılar Basit bir kırık varsa kabul edilir. Eğer herhangi bir cerrahi prosedür uygulanmışsa alçı çıkartılana kadar ve tüm yaralar iyileşinceye kadar beklenir Alfa-1 antitripsin eksikliği edilir. Asemptomatikse ve replasman terapisi almıyorsa kabul Alkolizm Alkol kullanmaktaysa donör olamaz. Allerji enjeksiyonları Bir gün donör olamaz. Allerjiler Donörün sinüs veya solunum yolu infeksyonu yoksa kabul edilir. Amfizem Asemptomatikse donör olabilir. Anafilaktoid purpura İyileşmişse ve asemptomatikse kabul edilir. Anemiler Hemoglobin düzeyi yeterliyse ve donör iyiyse kabul edilir. Altta yatan sebepten dolayı gerekirse red edilebilir. Anevrizmalar Eğer cerrahi olarak tedavi edilmişse ve asemptomatikse ameliyat tarihinden itibaren 1 yıl donör olamaz. Cerrahi olarak tedavi edilmemişse yazılı tıbbi onay gereklidir. Anjina Pektoris Eğer durum nitrogliserin preparatlarının kullanımını gerektiriyorsa 1 yıl donör olamaz. İstisnalar için Kan bankası doktoruna danışın. Eğer ameliyat olmuşsa ve anjinası düzelmişse ve diğer postoperatif kriterler yergetirilmişse 1 yıl donör olamaz. Anjioödem Eğer respiratuvar hastalık anamnezi yoksa kabul edin, varsa donör olamaz Ankilozan Spondilit 1.Eğer hareketlerinde bir sınırlama yoksa (donör koltuğuna yatabiliyorsa ) 2.İmmünsüpresif almıyorsa donör olabilir. ine tedavi Aort stenozu dair verebilir. Apendektomi 1. Donör asemptomatikse 2.Aktivitelerine hiçbir sınırlama getirilmemişse 3.Antiplatelet ajanlar dışında kardiyak ilaç kullanmıyorsa ve 4.Donörün doktoru kan verebileceğine yazılı onay vermişse ameliyattan bir sene sonra kan İyileşme tamamlandıktan sonra donör olabilir. Cerrahi prosedürlere bakınız. 23 • Hülya Bilgen Tablo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Asbestosis olamaz. Kronik akciğer hastalığına neden olmuşsa donör Yoksa kabul edilir. Astım Asemptomikse ve oral steroid tedavisi almıyorsa kabul edilir. Baş ağrısı İyileşene ve kendini iyi hissedene kadar donör olamaz. Bayılma Sık ve tekrarlayıcı ise donör olamaz. Beşinci hastalık Etkenle karşılaştıktan 21 gün sonrasına kadar donör olamaz. Beyin ameliyatı Damar ameliyatı değilse ve 12 ay epilepsi nöbeti geçirmemişse kabul edilir. Damar ameliyatı ise CVA (serebrovasküler atak) kriterlerini uygulayın. kanser hanesine bakınız. Malignansi ise Böbrek hastalığı Kronik renal yetmezlik varsa donör olamaz. Yeni ve aktif hastalıksa 72 saat donör olamaz. Böbrek taşları Asemptomatikse kabul edilir. bir Böbrek transplantasyonu 12 ay donör olamaz. Böcek ısırıkları Isırık yeri flebotomi yerindeyse donör olamaz. Bursit Akut bir sıkıntısı yoksa kabul edilir. Burun kanaması Kanama eğilimi yoksa donör olabilir. Büyüme hormonu olamaz. İnsan kökenli büyüme hormonu almış kişi donör Cerrahi prosedürler orsa Gerekirse değerlendirmelidir. Doktor takibinden ayrılmışsa, kendisini iyi hissediyve normal aktiviteye dönmüşse kabul edilir. hekim cerrahi gerektirmiş olan hastalığı Kan transfüzyonu almışsa 12 ay donör olamaz. Ciltte dövme 12 ay donör olamaz Cilt infeksyonları Eğer sekonder infeksiyon yoksa ve flebotomi alanında lezyon yoksa akne, psoriasis gibi cilt hastalıkları kabul edilir. Flebotomi alanında cilt infeksyonu kabul edilmez. Vücudun herhangi bir yerinde ağır cilt infeksyonları ve pürülan yaralar varsa donör olamaz. Crohn hastalığı Asemptomatikse ve bir aydır idame tedavisi almıyorsa donör olabilir. CVA (merkezi vaskuler hecme) 1. Atağın üzerinden bir sene geçmişse 2. Defisit olsa da olmasa da stabilse ve 3. Altta yatan hastalık nedeniyle bir ilaç tedavisi almıyorsa kabul edilir (Aspirin alıyorsa kabul edilir). Çocukluk çağı hastalıkları hastalık) Dermatomiyozit 24 Spesifik hastalığa bakınız. Etkenle karşılaştıktan (Suçiçeği, Kızamıkçık, Kızamık, Kabakulak, Beşinci 21gün sonrasına kadar donör olamaz. Hastalığı geçirmişse veya aşılıysa donör olabilir. Asemptomatikse ve bir aydır idame tedavisi almıyorsa donör olabilir. Dikiş atılması Yara iyileşene ve dikişler alınana kadar donör olamaz. Diskoid lupus Asemptomatikse ve bir aydır idame tedavisi almıyorsa donör olabilir. Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • Tablo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Displazi Karsinoma in situ varsa kabul edilir. Karsinoma varsa kanser kriterleri uygulanır. Hasta tanı veya tedaviden emin değilse kan bankası doktoruna danışın. Diş tedavisi/cerrahisi Küçük temizleme ve dolgular kabul edilir. Kanal tedavisi, ağız cerrahisi veya diş çekiminin üzerinden 72 saat geçmelidir. Divertiküler hastalık Aktif hastalığı yoksa ve/veya ateşi yoksa kabul edilir. Diyabet Diabetes mellitus: Oral hipoglisemik kullanıyorsa donör olabilir. İnsülin kullanıyorsa ve stabilse donör olabilir. Kan vermeden önce donör yemeğini yemiş olmalıdır. Diabetes insipidus: Donör olabilir. Diyare 72 saattir semptomsuzsa kabul edilir. Dolaşım hastalıkları 1. Pulmoner emboli: 6 ay donör olamaz. 2. Raynoud Hastalığı: Spesifik hastalığa bakınız. 3. Tromboflebit ven trombozu): asemptomatikse ve 48 saattir ilaç almıyorsa donör olabilir. (derin Down sendromu Mental olarak yeterliyse ve prosedürü anlıyorsa kabul edilir. Dövme 12 ay donör olamaz. Ehrichliosis Asemptomatikse tedavinin tamamlanmasından 48 saat sonrasına kadar donör olamaz. Belirti ve bulgular varsa tedavinin tamamlanmasından 6 ay sonrasına kadar donör olamaz. Ektopik gebelik 6 hafta donör olmaz. Ekzema Flebotomi alanında lezyon yoksa kan verebilir. Emboli Antikoagülan tedavi tamamlandıktan 1 ay sonra donör olabilir. Pulmoner emboli için ilgili yere bakınız. Endokardit donör Endometrit Tedavi tamamlandıktan ve hasta iyileştikten sonra olabilir. Profilaktik antibiyotik alıyorsa kan bankası doktoruna danışınız. İyileştikten ve tedavisi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Ensefalit İyileştikten 4 hafta sonra donör olabilir. Epstein Barr virüsü İyileşene kadar donör olamaz. Antikoru pozitifse ama semptomsuzsa kabul edilir. Eritema Nodosum İyileşmişse ve asemptomatikse donör olabilir. Esofajit Asemptomatikse ve altta yatan hastalığı yoksa donör olabilir. Flebit Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Fungal infeksyon Spesifik hastalığa bakınız. Eğer sistemikse veya derin dokular tutulmuşsa tedavi tamamlandıktan bir ay kadar ve kendini iyi hissedinceye kadar donör olamaz. Yüzeyelse ve flebotomi alanına uzaksa kabul edilir. sonrasına Gastrit İyileştikten ve tedavi tamamlandıktan sonra donör ola- bilir. 25 • Hülya Bilgen Tablo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Genital herpes İlk ortaya çıkışından sonra 12 ay donör olamaz. Kronik herpes infeksyonu varsa lezyonları aktifken ve bir hafta sonrasında donör olamaz. Lezyonlar inaktif ise donör olabilir. Genital kilamidya Tedaviden 12 ay sonra donör olabilir. Genital siğiller Tedavi tamamlandıktan ve asemptomatik olduktan 12 sonrasına kadar donör olamaz. Giardiasis Tedavi bittikten ve kendini iyi hissettikten bir hafta sonrasına kadar donör olamaz. Gıda zehirlenmesi 72 saattir semptomsuzsa kabul edilir. ay Gingivit Asemptomatikse donör olabilir. Glomerulonefrit Kronik böbrek hastasıysa donör olamaz. İyileşmişse ve böbrek fonksyonları normalse donör olabilir. Gonore Tedavi tamamlandıktan 12 ay sonrasına kadar donör olamaz. Göğüs ağrısı hastalığına angina Bir doktor tarafından değerlendirilmişse ve kalp bağlı değilse kabul edilir. Kalp hastalığına bağlıysa pektorise bakınız. Granuloma annulare Antekubital alan tutulmadıysa donör olabilir. Graves hastalığı Ötiroidse (normal tiroid fonksyonu) ve tiroid ilaçları kullanmıyorsa donör olabilir. Guillain-Barre sendromu İyileşmişse ve asemptomatikse donör olabilir. Gut Kontrol altındaysa veya ilaç kullanıyorsa ilaç uygunsa kabul edilir. Hamilelik Hamilelik sırasında ve doğumdan 6 hafta sonrasına kadar ve gebelik birinci trimestrden sonra 6 hafta sonrasına kadar donör olamaz. (1. trimestrda şartlarda yapılmış kürtajlardan sonra kan transfüzyonu uygulanmamış ise donör olabilir.) sonlandırılmışsa steril Hayvan ısırıkları leyin. Hematüri Evcil hayvanlarda iyileşene kadar bekleyin. Diğer hayvanlarda ısırığın üzerinden iki ay geçene kadar bekDonasyon sırasında yaranın iyileşmiş olması gereklidir. Kuduz aşısı olmuşsa 1 yıl donör olamaz. Doktor tarafından tanı konulana kadar donör olamaz. Tanı konduktan sonra karar verilir. Hemodiyaliz Kronik diyaliz hastaları donör olamazlar. Hemolitik anemiler İyileşene kadar ve ilaç kesilene kadar donör olamazlar. Kan transfüzyonu yapılmışlarsa 12 ay donör olamazlar. Hemoroid Donör olabilir.Ameliyat olmuşsa iyileşene kadar donör olamaz. Henoch-Schönlein purpurası Hastalık tamamen inaktif olana kadar donör olamaz. Renal yetmezlikle birlikteyse donör olamaz. Herpanjina 2 hafta donör olamaz. Herpes simpleks Oral lezyonlar kronik değilse donör olabilir. Kronik ülser aydan uzun süredir duruyorsa veya eğer bronşit, pnöveya ösofajit ile birlikteyse donör olamaz. 1 moni 26 Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • Tablo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Hidradenit sonra Durum iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat donör olabilir. Hidrosefali Mental durumu yeterliyse, infeksyonu yoksa ve aktif konvülzyon anamnezi yoksa donör olabilir. Hiperparatiroidizm Asemtomatikse kabul edilir. Hipertansyon Kan basıncı kabul edilir sınırlar içindeyse donör olabilir. Hipoglisemi Asemptomatikse kabul edilir. Hipoparatiroidizm Asemptomatikse kabul edilir. Hipotansyon Kan basıncı kabul edilir sınırlar içindeyse donör olabilir. Histoplasmosis Akciğer filmiyle inaktif hastalık tanısı konmuşsa donör olabilir. Hastalık aktifse donör olamaz. İdiopatik trombositopenik purpura Eğer çocukluk çağı ITP’si (13 yaşına kadar) geçirmiş ise ve şimdi düzelmişse donör olabilir. Erişkin formu ise donör olamaz. İnsan ısırığı 12 ay donör olamaz. Isosporiazis Kronik intestinal infeksiyonda (bir aydır süren diyare) donör olamaz. Kafa travması Profilaktik tedavi alıyorsa ve son bir ayda konvülziyon geçirmemişse kabul edilebilir. Kalp ameliyatı Antiplatelet bypass Kalpte üfürüm Kan transfüzyonu olamaz. 1. Ameliyatın üzerinden bir sene geçmişse 2. ilaçlar hariç kardiyak ilaç kullanmıyorsa 3. Normal aktivitesine dönmüşse 4. Asemptomatikse kardiyak geçiren hasta kabul edilebilir. Aynı şartlar altında diğer kalp ameliyatları geçiren hastalar da kabul edilebilir. Eğer: 1. Asemptomatikse 2. Aktivite sınırlaması yoksa ve 3. Kardiyak ilaç kullanmıyorsa donör olabilir. Son transfüzyondan 12 ay sonrasına kadar donör Otolog tansfüzyon almışsa kabul edilir. Kandida infeksyonu Sistemik veya ösofagus, trakea, bronşlar ve akciğerleri tutmuşsa Kan bankası doktoruna başvurun. Yüzeyel ve lokal ise (vajinal veya oral) kabul edilir. Kanser Eğer tamamen eksize edilmişse ve iyileşmişse lokalize cilt kanserleri (bazal hücreli karsinoma ve squamöz karsinoma) kabul edilebilir. Cervikste karsinoma in papiller tiroid karsinomaları tedavinin sonra kabul edilebilir. Malign melanom, lösemi, lenHodgkin hastalığı donör olamaz. hücreli situ, tamamlanmasından foma, Kardiyak arrest bir yatan ard Kardiyak defektler Eğer tamamen iyileşmişse ve 1. Arrest altta yatan başka kalp hastalığına bağlı değilse 2. Asemptomatikse 3. Respiratuar arrest idiyse kabul edilebilir. Arrest altta kalp hastalığına bağlı veya sebebi bilinmiyorsa miyokinfarktüsü kabul kriterlerine bakınız Eğer donör tamamen iyileşmişse ve 1.Konjenital, 2.Donör asemptomatikse ve/ veya cerrahi olarak düzelmişse kabul edilebilir. Cerrahiden 1 yıl sonra kabul edilir. 27 • Hülya Bilgen Tablo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Karsinoma in situ İnvazif değilse kabul edilir. Kedi tırmığı hastalığı Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra kabul edilir. Kemik hastalıkları bakın. Habis değilse kabul edin. Habisse Kanser kriterlerine Kemik iliği donörü Komplikasyonlar yoksa , donasyondan 8 hafta sonra kabul edin. Keratokonjonktivit Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Kistik fibroz Kan bankası doktoruna danışın. Halen infeksiyonu yoksa donör olabilir. İnfekte ise veya bir infeksyon için tedavi alıyorsa donör olamaz. Kızamıkçık Daha önce aşılanmamışsa veya hastalığı geçirmemişse etkenle karşılaşmasından 21 gün sonrasına kadar donör olamaz. Kızıl İyi ve asemptomatikse donör olabilir. Kalp tutulumu varsa romatizmal kalp hastalıkları bölümüne bakınız. Hastayla karşılaşmışsa ancak iyi ise 48 saat sonra kan verebilir. Koagülasyon faktörü Konjenital koagülasyon faktör eksikliği dışında bir nedenden dolayı alınmışsa infüzyon tarihinden iti12 ay donör olamaz baren KOAH Donör asemptomatikse kabul edilir. Koksaki virüs İyileşmişse ve sarılık olmamışsa donör olabilir. Koksidioidomikoz Dissemine veya ekstrapulmonerse donör olamaz. Kollagen vasküler hastalıklar Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi almıyorsa donör olabilir. Konizasyon Prosedürden 4 hafta sonrasına kadar donör olamaz. Konjenital kalp hastalığı Semptomatikse donör olamaz. 1. Cerrahi olarak düzeltilmişse 2. Asemptomatikse 3. Kalp ilacı almıyorsa 4. Aktiviteleri sınırlandırılmamışsa ameliyattan bir yıl sonra donör olabilir. Konjenital koagülasyon faktör eksikliği Faktör XII eksikliği dışında donör olamaz. Konjonktivit olamaz. İyileşinceye ve asemptomatik olana kadar donör Konvülsyonlar İlaçla veya ilaçsız olarak geçen 1 ay içinde konvülziyon geçirmemişse kabul edilebilir. Aldığı ilaca göre değerlendirilir. Koroner Anjioplasti hiçbir 1. Hastanın hiçbir semptomu yoksa, 2. Aktivitelerine sınırlama getirilmemişse 3. Hiçbir kalp ilacı almıyorsa prosedürden 12 ay sonra kabul edilir. Koroner arter bypass ameliyatı 1. Cerrahinin üzerinden bir yıl geçmişse 2. Asemptomatikse 3. Normal aktivitelerine dönmüşse 4. Antiplatelet ilaçlar hariç kardiyak ilaç kullanmıyorsa 28 Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • Tablo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Kriptokokkoz İyi ve asemptomatikse donör olabilir. Ekstrapulmonerse donör olamaz. Kriptosporidioz Bir aydan uzun süren diyare ile birlikte kronik intestinal infeksyonu varsa donör olamaz. Kronik bronşit Semptomları yoksa donör olabilir. Kulak deldirme Eğer bir kullanımlık malzeme ile aseptik koşullarda yapılmışsa kabul edilir. Yoksa 12 ay donör olamaz. Kutanöz larva migrans hafta Hasta kendini iyi hissediyorsa tedavi bitiminden bir sonra donör olabilir. Kürtaj birinci Birinci trimestir bitmeden uygulanmışsa kabul edin, trimestirden sonra uygulanmışsa 6 hafta donör olamaz Laparaskopi 72 saat donör olamaz. Doktor laparaskopi nedenini değerlendirmelidir. Laparatomi Sebebi değerlendirilmelidir. İnsizyon iyileşene ve doktorun takibinden çıkana kadar beklenmelidir. Lejyoner hastalığı Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Lipomlar Antekubital alan tutulmadıysa ve beninse donör olabilir. Habisse kansere bakınız. Lyme hastalığı tamamlanmasından 1. Belirti ve bulgular yoksa tedavinin 48 saat sonrasına kadar donör olamaz. 2. Belirti ve bulgular olmuşsa tedavinin tamamlanmasından 6 ay sonrasına kadar donör olamaz. 3. Tedavi almamışsa, belirti ve bulguların geçmesinden 6 ay sonra donör olabilir Manik-Depresif Mental ve yasal olarak sorumlu olabiliyorsa kabul edilir. Marihuana Etkisi altında değilse kabul edilir. Mastit Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Menenjit Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Meniere hastalığı Halen asemptomatikse kabul edilir. ilaçlar Mitral yetersizlik veya Mitral valv prolapsusu 1. Asemptomatikse 2. Aritmisi yoksa 3. Aktivite yoksa kabul edilir. Profilaktik antibiyotik alıyorsa kabul edilebilir. Propranolol alıyorsa kabul edilebilir. Diğer değerlendirilmelidir. Miyastenia gravis almıyorsa Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi donör olabilir. sınırlaması Miyokard infarktüsü ilaç Multipl skleroz almıyorsa Nefes nefese olmak 1. Donör asemptomatikse 2. Donörün aktivitelerinde sınırlama yoksa 3. Antiplatelet ajanlar dışında kardiyak kullanmıyorsa ve 4. Doktorunun yazılı izni varsa bir yıl sonra kabul edilebilir Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi donör olabilir. Donörün aktif olması ve aktivitelerinde bir sınırlama olmaması şartıyla egzersiz sonucu oluyorsa kabul 29 • Hülya Bilgen Tablo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Nefrit Glomerülonefrite veya piyelonefrite bakınız. Gerğinde doktora danışınız. Nefrosklerozis Böbrek hastalıklarına bakınız Non spesifik kolit Asemptomatikse donör olabilir. Crohn hastalığı ve ülseratif kolit için ilgili bölümlere bakınız. Nörofibromatozis Donörün sağlığı yerindeyse ve antekübital alanda lezyonu yoksa kabul edilir. Nörolojik hastalıklar 1.Serebral palsi: İstemsiz hareketler varsa kabul edilmez. Doktor tarafından değerlendirilmelidir. 2.Multipl skleroz: Spesifik bölüme bakınız 3. Narkolepsi: Donör olabilir. 4. Poliomiyelit geçirmişse donör olabilir 5.Bell’s paralizi: Kabul edilir. 6. Tourette sendromu: Hareketler flebotetkilemeyecekse kabul edilir 7. Jacob-Creutzfeld Donör olamaz. 8. Progresif multifokal lökoensefalopati: Donör olamaz. omiyi hastalığı: Osteomiyelit Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Otitis media Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Otoimmün Hastalıklar Asemptomatikse ve 1 aydır da idame tedavisi altında değilse kabul edilir. Over kisti Kendini iyi hissediyorsa ve doktor takibinden çıkmışsa donör olabilir. Maling olmadığından emin olunmalıdır. Pankreatit Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Parazit infeksyonları Tedavi bitene ve iyileşene kadar donör olamaz. Parkinson hastalığı Durumu kan vermeye engel değilse kabul edilebilir. Parvovirüs Hasta afebril ve semptomsuz olana kadar donör olamaz. Etkenle karşılaşan kişi 21 gün donör olamaz. Etken vinin olamaz. Pelvik inflamatuar hastalık (PİD) Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. gonore gibi cinsel yolla bulaşan bir hastalıksa tedatamamlanmasından 12 ay sonrasına kadar donör Pemfigoid/Pemfigus Vulgaris Flebotomi alanı temizse donör olabilir. Perikardit Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Profilaktik antibiyotik kullanıyorsa bankası doktoruna danışın. Periodontal hastalık Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 72 saat sonra donör olabilir. Pernisyöz anemi Hemoglobin donör limitleri içindeyse kabul edilir. Pilonidal kist Tüm donör kriterlerine uyuyorsa, kronik ateşi yoksa ve antibiyotik kullanmıyorsa donör olabilir. kan Pitriasis (Sam yeli) Piyelonefrit aktifse fonksiyonları 30 Antekubital alan tutulmadıysa donör olabilir. Kronik renal hastalığı varsa donör olamaz, hastalık donör olamaz, hastalık iyileşmişse ve böbrek normalse donör olabilir. Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • Tablo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Plörezi Pnömoni Pnömotoraks Polikistik böbrek hastalığı Polimiyozit almıyorsa Poliomiyelit Polymyalgia rheumatica almıyorsa Pott hastalığı Progresif sistemik skleroz Prostatit Psikiyatrik problemler Psoriasis Pulmoner emboli Semptomsuz olana kadar donör olamaz. Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. İyileşmişse donör olabilir. Böbrek fonksiyonları normalse donör olabilir, anormalse olamaz. Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi donör olabilir. Aktif infeksiyon yoksa donör olabilir. Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi donör olabilir. Hastalık aktifse donör olamaz. Asemptomatikse ve bir aydır idame tedavisi almıyorsa donör olabilir. Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Mental ve yasal olarak sorumlu olabiliyorsa kabul edilir. Sekonder infeksiyon yoksa, flebotomi alanında lezyon yoksa ve Tegison tedavisi almıyorsa donör olabilir. Hastalık düzelmişe ve 6 aydır ilaç almıyorsa donör olabi- lir. Rahim kanaması değerlendiril donör kriterlerine Reiter sendromu almıyorsa Reye sendromu Romatizmal kalp hastalığı Roseola Saç transplantasyonu yapılmışsa Salmonella Sarılık 1. Sebebi bilinmiyorsa bir doktor tarafından inceye kadar bekleyin 2. Habis değilse ve uyuyorsa kabul edilir. Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi donör olabilir. İyileşmişse ve karaciğer fonksiyonları normalse donör olabilir. Semptomatikse donör olamaz, aktivite sınırlaması varsa ve/veya profilaktik antibiyotikler dışında ilaç alıyorsa kabul edilebilir İyileştikten iki hafta sonrasına kadar donör olamaz. Tek kullanımlık malzeme ile ve aseptik şartlarda donör olabilir. Yoksa12 ay donör olamaz. Doktor takibinden ayrıldıktan 72 saat sonrasına kadar donör olamaz. Rekürrens ise kan bankası doktoruna danışın. 11 yaş ve daha üstünde viral hepatit geçirmişse donör olamaz. Non viral sarılık geçirmiş olanlar (örneğin yeni doğan sarılığı, eritroblastosis fetalis, safra taşına bağlı sarılık, Gilbert hastalığı, Enfeksiyöz mononükleosis, ilaç veya toksin duyarlılığı gibi) donör ola- bilir. Sarkoidoz Selim Prostatik Hipertrofi Sepsis Asemptomatik olduktan 1 yıl sonrasına kadar donör olamaz. Kabul edilir. İdame tedavisi alıyorsa ilaca göre değerlendiriniz. Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 1 hafta 31 • Hülya Bilgen Tablo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Sifilis Tedavi tamamlandıktan 12 ay sonrasına kadar donör olamaz. Siğiller Donör olabilir. Yeni alınmışsa, aseptomatikse ve bir infeksiyon belirtisi yoksa donör olabilir. Sinüzit Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Sistemik lupus eritematosus Asemptomatikse ve bir aydır idame tedavisi almıyorsa donör olabilir. Sistit Tedavi tamamlandıktan ve hasta iyileştikten 48 saat sonra donör olabilir. Sıtma Semptomsuz kalmak koşuluyla tedavinin tamamlanmasından 3 yıl sonra donör olabilir. Sitomegalovirüs (CMV ) Kronik infeksiyonu varsa kabul edilebilir. Monükleoz şeklinde akut infeksiyonu varsa iyileşene kadar donör olamaz. Antikoru pozitifse fakat semptomsuzsa donör olabilir. Sjörgen sendromu almıyorsa Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi donör olabilir. Skleroderma almıyorsa Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi donör olabilir. Soğuk algınlığı Aktif soğuk algınlığı, grip ve üst solunum yolu infeksiyonu olanlar (boğaz ağrısı gibi) tüm geçtikten 72 saat sonrasına kadar donör Saman nezlesi olanlar donör semptomları olamazlar. olabilir. Splenektomi sonrası Hastalık Dalak travma nedeniyle alınmışsa donör olabilir. nedeniyle alınmışsa doktorla görüşün. Streptokoksik boğaz infeksiyonu tamamlandıktan 48 saat Suçiçeği Hastalık iyileştikten ve tedavi sonra donör olabilir. hafta immün globulin Hastalığı geçirmemişse etkenle (bir hasta ile) karşılaştıktan 21 gün sonrasına kadar donör olamaz. Aktif infeksiyon geçirmişse lezyonlar iyileştikten bir sonrasına kadar donör olamaz. Varisella enjeksiyonu olmuşsa 2 ay donör olamaz. Şankr (Sifilis) tamamlanmasından Primer sifilitik lezyondur. Tedavinin 12 ay sonrasına kadar donör olamaz. Şigella İyileşmişse ve asemptomatikse kabul edilir. Şizofreni Mental ve yasal olarak sorumlu olabiliyorsa kabul edi- Talasemi geni taşıyıcısı Hemoglobini normalse kabul edilir. lir. 32 Talasemi majör Donör olamaz. Tendinit Akut semptomları yoksa kabul edilir. Tifo Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Tinea korporis, pedis, kapitis Antekubital alan tutulmadıysa donör olabilir. Toksik şok sendromu Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • Tablo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Toksoplazmoz Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan sonra donör olabilir. Tonsillektomi ve adenoidektomi İyileşme tamamlandıysa kabul edilir. Tonsillit Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Tourette sendromu Hareketler flebotomiyi engellemiyorsa donör olabilir. Transfüzyon almışsa 12 ay donör olamaz. Transplantasyon yapılmışsa Organ, kemik iliği, cilt, doku, kemik parçası transplantasyonu olanlar 12 ay donör olamaz. Dura grefti yapılanlar ömür boyu donör olamaz. mater Trikomoniazis tedavi donör olabilir. hastalık olması nedeniyle) Tromboflebit Tüberküloz veya daha karşılaşmışsa ve engel değilse testi (PPD) temizse kabul edilir. (Trichomonas vaginalis) İyileştikten ve tamamlandıktan 12 ay sonra (Cinsel ilişki ile bulaşan Asemptomatikse ve 48 saattir ilaç kullanmıyorsa kabul edilir. Aktif infeksiyonda tedavi bittikten ve hasta iyi olunca tanı konulduktan bir sene sonrasına kadar (hangisi uzunsa) donör olamaz. Eğer etkenle proflaktik antitüberküloz ilaç alıyorsa, ilaç ve akciğer filmi temizse kabul edilir. Cilt pozitifse ama akciğer filmi Tüberküloz cilt testi (PPD) Cilt testi yeni yapılmış olanlar test değerlendirilinceye kadar donör olamaz. Uçuk Kronik değilse (hiç iyileşmeyen) kabul edilir. Uyuz İyileşene kadar donör olamaz. Ülser Ağrısı yoksa donör olabilir. Ülseratif kolit Asemptomatikse ve bir aydır idame tedavisi almıyorsa donör olabilir. Üriner sitem infeksyonu Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra donör olabilir. Ürtiker Sadece lezyonlar flebotomi alanındaysa donör olamaz. Vasektomi 72 saat donör olamaz. Vincent anjini Akut geçirilmişse ve donör o gün asemptomatikse eski episodlar kabul edilebilir. Viral hepatit 11 yaşında veya daha büyük yaşlarda viral hepatit geçirmişse, kan testi sonucu pozitifse donör olamaz Viral infeksyonlar Ateşsiz ve semptomsuz olana kadar donör olamaz. Viral solunum yolu infeksiyonu Afebril ve asemptomatik olana kadar donör olamaz izse Wilm’s tümörü 5 sene donör olamaz Wilson hastalığı Sarılıklı değilse kabul edilir. Zehirli sarmaşık Sekonder bir infeksyon yoksa ve flebotomi alanı temdonör olabilir. 33 • Hülya Bilgen Tablo 3. Aşılanma öyküsü olan donörlere yaklaşım prensipleri İmmunizasyon veya aşı olabileceği Ne kadar süre sonra donör Allerji aşıları (Desensitizasyon) 1 gün sonra BCG 2 hafta sonra Boğmaca aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Boğmaca İmmun Globulini 6 ay sonra Botulinum toksini 1 ay sonra Çiçek aşısı Ciltte lezyon oluşmamış (aşı tutmamış) ise veya kabuk düşmüşse hemen, ciltte immun reaksiyon oluşmuşsa 2 hafta sonra Difteri aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen DT (Difteri+Tetanoz aşısı) Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen DBT (Difteri+Boğmaca+Tetanoz aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Deneysel aşılar 12 ay sonra Desensitizasyon (allerji) 1 gün sonra Gamma globulin (İmmun globulin) Proflaksi amacıyla verilmişse hemen, temas sonrası verilmişse 12 ay sonra Hayvan kaynaklı serumlar Son enjeksiyondan 2 hafta sonra Hepatit A aşısı Proflaksi amacıyla verilmişse hemen, temas sonrası verilmişse 12 ay sonra Hepatit B aşıları Proflaksi amacıyla verilmişse 1 gün, temas sonrası verilmişse 12 ay sonra HBIG (Hepatit B İmmun Globulin) 12 ay sonra Hemofilus influenza B aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Immun globulin (Gamma globulin) Proflaksi amacıyla verilmişse hemen, temas sonrası verilmişse 12 ay sonra IVIG (İntravenöz immun globulin) Durum değerlendirilmelidir İnfluenza aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Japon ensefaliti aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Kayalık Dağlar Lekeli Humması aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Kabakulak aşısı 2 hafta sonra Kızamık aşıları 2 hafta sonra Kızamıkçık aşıları Son aşıdan 4 hafta sonra Kızamık+Kabakulak+Kızamıkçık (MMR) 4 hafta sonra Kızamıkçık + Kabakulak aşısı 4 hafta sonra Kızamık + Kızamıkçık aşısı 4 hafta sonra Kolera aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Kuduz aşısı Rutin proflaksi için yapılmışsa hemen, hayısırığı varsa 12 ay sonra Kuduz İmmun Globulini 12 ay sonra van 34 Lyme aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Menengokok aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Paratifo aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • Tablo 3. (devamı) Aşılanma öyküsü olan donörlere yaklaşım prensipleri Pnömokok aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Polio (oral, Sabin) aşısı Son dozdan 2 hafta sonra Polio (enjeksiyon, Salk) aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen RhoGAM (Rh İmmun Globulin) Gebelik, düşük veya küretajdan 6 ay sonra, Rh uygunsuz kan transfüzyonu varsa 12 ay sonra Sarı humma aşısı Son enjeksiyondan 2 hafta sonra Serumlar (Hayvan kaynaklı) Son enjeksiyondan 2 hafta sonra Suçiçeği aşısı Son aşıdan 4 hafta sonra Suçiçeği immun globulini 6 ay sonra Şarbon aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Tifo aşısı Enjeksiyon ise hemen, oral aşı ise 2 hafta sonra Tifüs aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Tetanoz Toxoidi Semptomsuz ise hemen, insan ısırığı varsa ay sonra Tetanoz+Difteri Toksoidi Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen Tetanoz antitoksini (At kaynaklı) 3 ay sonra Tetanoz İmmun Globulini 6 ay sonra Veba aşısı Kendini iyi ve sağlıklı hissediyorsa, hemen 12 Tablo 4. Sık kullanılan bazı ilaçlarda yaklaşım prensipleri AŞAĞIDAKİ İLAÇLARI KULLANANLAR DONÖR OLARAK KABUL EDİLEBİLİR: (Ancak ilaç kullanan her donör mutlaka kan merkezi doktoru tarafından da değerlendirilmelidir) • Akne tedavisi amacıyla alınan tetrasiklin veya diğer antibiyotikler • Flebotomi bölgesinde (antekubital bölge) olmamak koşuluyla cilt lezyonları için kullanılan topikal steroid preparatları • Sürekli kullanıyor olmak ve tedavi altında kan basıncının donasyon için kabul edilebilir değerlerde olması koşuluyla antihipertansifler. Ancak antihipertansif kullanan donörde özellikle postural hipotansiyon gibi yan etkiler ve herhangi bir kardiyovasküler semptom olmamalıdır. • Bronkodilatör ve dekonjestanlar • Diyabetin başarıyla kontrol altında olması ve diyabete bağlı vasküler bir komplikasyonun olmaması koşuluyla oral hipoglisemik ilaçlar • Trankilizanlar. Ancak doktorun donörü trankilizan-antipsikotik tedavi ayrımı açısından değerlendirmesi gerekir. • Uyku ilacı olarak kullanılan hipnotikler • Marijuana (etkisinin geçmiş olması koşuluyla), oral kontraseptifler, hafif analjezikler, vitaminler, replasman amacıyla verilen hormonlar (insan kaynaklı growth hormon hariç), zayıflama hapları 35 • Hülya Bilgen ENFEKSİYÖZ HASTALIKLARDA PRENSİPLER Enfeksiyöz hastalığı takiben semptomların kaybolmasından sonra genellikle en az iki haftalık bir red dönemi kabul edilmelidir. Eğer enfeksiyöz bir hastalıkla temas var ise, red dönemi enkübasyon süresine eşit olmalıdır, ya da eğer bilinmiyor ise, temasın yapısı ve red dönemi sorumlu hekim tarafından tesbit edilmelidir. Transfüzyon sonrası bildirilen enfeksiyon olguları, uygun bir geri-bakış çalışmaları ile araştırılmalıdır. KAZANILMIŞ BAĞIŞIKLIK EKSIKLİĞİ SENDROMU AIDS / HIV ENFEKSİYONU Tüm donörlere HIV ve AIDS geçişi konusunda güncel ve doğru bilgiler sunulmalı, böylece güvensiz seks ilişkileri veya enfeksiyon kaynaklarına maruz kılan muhtemel diğer riskli davranışları içerenlerin kan bağışından sakınmaları/vazgeçmeleri sağlanmalıdır. Sunulan bilgiler ülkelerin lokal epidemiyolojik verilerine görer değişebilecektir. Taramalarda reaktif HIV markırları tekrarda olumlu ise kan ve kan ürünleri tedavi amaçlı kullanılmamalıdır. Doğrulayıcı HIV testleri pozitif bulunan tüm donörler, danışmanlık hizmetinin bir parçası olarak daha fazla kan bağışında bulunmamaları için, tekrarlanan HIV reaktif markırları doğrulanamayan donörler ise ulusal olarak kabul edilmiş algoritme / rehbere göre bilgilendirilmelidirler. BRUSELLOZİS (DOĞRULANMIŞ) Tam iyileşmeden sonra en az iki yıl donör olarak kabul edilmez, red edilirler. CHAGAS HASTALIĞI Chagas hastalığı olanlar ya da geçirmiş olanlar devamlı red edilirler. Hastalığın endemik olduğu bölgede doğanlar ya da kan transfüze edilmiş olanlar T. cruzi enfeksiyonu için geçerli bir test negatif olmadıkça, yalnızca plasma fraksiyonu için kullanılmalıdırlar. SARILIK VE HEPATİT Donörlere, hepatit geçişini sağlayacak riskli faaliyetler konusunda güncel bilgiler sunularak kan bağışından çekilmeleri fırsatı verilmelidir. Sarılık ya da hepatit öyküsü olan bireyler, HbsAg ve anti HCV testlerinin negatif olduğu doğrulanarak yetkili tıbbi otoritenin kararı doğrultusunda, kan vericiler olarak kabul edilebilirler. Kanı HbsAg ve/veya anti HCV için pozitif bulunanlar ise dışlanırlar. 36 Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • Hepatit B aşılanmasını takiben yanlış bir pozitif HbsAg sonucu olabileceği de belirtilmektedir. Anti-HBs varlığı kan bağışına engel değildir. Hepatit B enfeksiyonu ( akut ya da kronik) ile temasda olan ev halkı bireyleri, bağışık oldukları tesbit edilmedikçe temasdan sonraki 12 ay süresince red edilmelidirler . Hepatitli hastalar ile doğrudan temasda bulunan hastane personeli inokülasyon lezyonu ya da mukozal membran lezyonuna maruz kalmadıklarında, kan alma unitesindeki sorumlu hekimin yetkisi doğrultusunda kabul edililebilirler, maruz kalanlar ise on iki ay süresince red edilirler. SEKSÜEL EŞLER • HBV’li kişinin mevcut eşi immun olduğu gösterilmedikçe red edilmelidir. • Önceki seksüel eşi ise son cinsel temasdan 12 ay geçtikten sonra ancak donör olarak kabul edilebilir. MALARYA 1. Hayatlarının ilk beş yılını sıtma bölgesinde geçirmiş olanların, semptomsuz malarya paraziti taşıyıcısı olmalarını sağlayacak yeterli bir bağışıklık sahibi olmaları çok muhtemeldir. Bunların endemik malarya bölgesine son gidişlerinden sonra altı ay geçmiş, malarya için geçerli immünolojik veya moleküler genomik testler negatif sonuç vermişse kan vericiler olarak kabul edilebilirler. Eğer testleri pozitif ise kişi, hücre bağışçısı olarak devamlı red edilmelidir. Eğer böyle bir test mümkün değilse, kişi endemik alandan geri döndükten sonra üç yıl süresince semptomsuz kalmış ise ancak kan vericisi olarak kabul edilebilir. 2. Malarya’nın endemik olduğu bölgeye giden diğer tüm kişiler, eğer malarya bölgesindeki kalışları sırasında hiç ateşli bir dönem geçirmemiş iseler, döndükten sonraki altı aydan sonra kan vericileri olarak kabul edilebilirler. Ateşli bir hecme geçirenler, asemtomatik hale geldikten ve tedavi kesildikten altı ay sonra, eğer geçerli immünolojik ya da moleküler genomik testlerin sonucu negatif ise kabul edilebilirler. Eğer geçerli testler mümkün değilse, endemik bölgeden döndükten sonra semptomsuz en az bir üç yıllık süre geçtikten sonra kan verici olarak kabul edilebilirler 3. Malarya tanısının konulduğu öyküsü olanlar tedavi kesilmedikçe ve asemptomatik olmadıkça red edilmelidirler. Ondan sonra üç yıl yalnızca plasma verebilirler ve sonra geçerli testler negatif ise ancak eritrosit bağışı yapabilirler. 37 • Hülya Bilgen 4. Eritrositleri giderilmiş/atılmış ve plasması yalnızca kan ürünlerinin fraksionasyonu için kullanılacak olan ve böylece malarya nakletmesinin önlendiği donorler için yukarda belirtilen red süreleri ve immünolojik testlerden vazgeçilebilinir ya da kaçınılabilinir. Ancak unutulmamalıdır ki likid ya da donmuş işlenmemiş plasma ve donmuş kriopresipitatlar kanın hücresel elemanlarından ve bu nedenle de canlı malaryal parasitlerden tamamen yoksun sayılamazlar. 5. Donor’un doğduğu, büyüdüğü ya da ziyaret ettiği ülke etkili bir tesbit /saptama için temel olduğundan, her transfüzyon servisi endemik bölgelerin güncel haritalarına ve ilgili ülkelerin alfabetik bir sıralamasına sahip olmalıdır. TOKSOPLASMOZİS Klinik iyileşmeyi takiben altı ay red edilirler TÜBERKÜLÖZİS Şifa olduğu bildirildikten iki yıl sonra donör olarak kabul edilebilirler. VARYANT CREUTZFELDT-JAKOB HASTALIĞI (vCJD) Yeni bir varyant CJD tanımlanmış ve ajanının da sığır spongioform (süngerimsi) ensefalopatiden (BSE) etkeninden ayrılamadığı kabul edilmiştir. Bu yeni ajanın geçişinin bilimsel temeli henüz tam bilinmemektedir ve aktif incelenme altındadır. Kanla veya kan ürünleri ile geçtiğinin verileri de henüz yoktur. Ancak Avrupa Konseyi (EC) tarafından, kan transfüzyonu ile vCJD’nin muhtemel geçişini ya da ajanın transfüzyon ile geçiş riskini en aza indirmede çeşitli girişimler önerilmektedir (Tavsiyeler Kayıt: 2001, 4) Bu tavsiyelerde toplumlarında hem yüksek BSE prevalensine ve hem de vCJD insidensine sahip ülkelerin, endojen sığır ürünlerine toplumun maruz kalmasında sorumluluk sahibi olarak önleyici önlemler almaları öne sürülmektedir. • Sunulan ihtiyati tedbirler arasında donor ve kan//kan bileşenleri uygunluğunun etkisi de hesaba katılmalıdır Farklı ülkelerde halen dikkate alınan tedbirlerin bazılarını lökositten fakirleştirme, coğrafik nedenlerle donör reddi, bileşenlerin transfüze edildiği donorlerin çıkarılması, alıcıların donore maruz kalmalarının azaltılması, fraksi- 38 Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • onasyon için yerli (o bölge) plasmasının kullanılmaması oluşturmaktadır. Unutulmamaldır ki bu tip önlemler daima geçerli risk tesbitlerine dayandırılmalı, kan ve kan ürünlerinin uygun klinik kullanımına azami itina gösterilmelidir. AFEREZ DONÖRLERİ Aferez donörlerinin tıbbi bakımı ve kontrolu, özellikle bu tekniklerde eğitilmiş bir hekimin sorumluluğunda olmalıdır. Sorumlu hekim tarafından karar verilen istisnai durumlar dışında aferez donör kriterleri kan bağış kriterlerine tam karşı gelir. 1. Bağışın Sıklığı ve Alınacak Eritrosit, Plazmanın Maksimal Miktarları Aşağıdaki öneriler, plasmaferezin sıklığı ve hacmi farklı rejimlerinin kesinleşmemiş çalışmalarına göre yapılmıştır. Donör her iki haftada birden daha sık olarak plasmafereze tabi olmamaıdır. İstisnai durumlar dışında ve sorumlu hekimin yetkisinda olarak bu sıklık aşılabilir ama alınan maksimal miktar konusunda aşağıdaki rehber izlenilmelidir: • Donörden bir yılda alınacak maksimal plasma miktarı 15 litreden fazla olmamalıdır: • Donörden bir haftada alınacak miktar 1 litreden fazla değildir. • Aferez işlemi sırasında volum replasmanı yapılmadan bir donörden 600 ml’den fazla plazma alınmamalıdır. Alınan plasmanın net miktar hesabı, ya torbada toplanan antikoagulanlı kandan gerçek antikoagulan miktarı çıkarılarak ya da antikoagulanlı olarak toplanan plazmanın tüm miktarı için üst sınır olan 650 ml’e sadık kalınarak yapılabilir. Eğer bir defada alınan plasma + antikoagulan miktarı 650 ml’i aşarsa uygun sıvı replasmanı yapılmalıdır. • Tek aferez işleminde plazma, trombosit ve / veya eritrositler hep birlikte toplandığında ;donör plasma, trombosit ve eritrositlerinin total net miktarı 600 ml’i geçmemelidir. • Eritrositin total miktarı, teorik olarak donör hemoglobinini isovolemik ortamda 11 g/L* ya da 6.8 mmol/L durumunun altına indirecek miktarı aşmamalıdır. • Plasmaferez ve tromboferez işlemleri ve tüm kan bağışı veya tek bir eritrosit aferezi ( bir arada ya da ayrı) arasındaki aralık en az 48 saat 39 • Hülya Bilgen olmalıdır. Bu aralık; bir tam kan bağışı, aferezle eritrosit toplanması ya da aferez sırasında eritrositlerin yetersiz geri dönüşü ve eritrosit toplamadan yapılan diğer aferez işlemi arasında en az bir hafta olmalıdır. İki tek eritrosit ünitesi eldesi arasındaki aralık tüm kan alınışındaki süre ile aynı olmalıdır. • Tüm kan bağışı ve 2 ünite eritrosit bağışı arasındaki aralık en az 3 ay olmalıdır. İki ünite eritrosit aferezi ve tüm kan bağışı arasındaki aralık da en az 6 ay olmalıdır. Total yıllık eritrosit kaybı, tam kan donörleri için uygun bulunan miktarı geçmemelidir. • Otolog 2 ünite eritrosit aferezi için en kısa ara zaman dilimi sorumlu hekimin yetkisinde olarak kabul edilebilir. * Hesaplama formülü: Hesap edilen Sonraki Hb= (TBV x önceki Hb-alınan Hb miktarı) /TBV TBV = hesap edilen donör total kan volümü; Alınan Hb miktarı = toplanan eritrositler + alınan örnek ve normal koşullarda donöre dönmeyen aferez setinde kalan eritrositleri içerir. 2. Donörün Tıbbi Öyküsü Orak hücre taşıyıcılarına aferez işlemi yapılmamalıdır. Aşağıdaki koşullarda özel bir dikkat gösterilmelidir: • Anormal kanama durumları; • Sıvı birikimini düşündüren bir hikaye (steroidler ve / veya plasma genişleticiler kullanıllıyor ise özel bir ilgi); • Tromboferezden önceki 5 gün içinde setilsalisilik asit içeren ilaçlar alınmasında; • Mide semptomları hikayesinde ( eğer steroidler kullanılmakta ise); • Daha önceki bağışlara ters bir reaksiyonda. 3. Donörün İncelenmesi Plazmaferez için gerekenler Klinik Değerlendirme • Bir hekimin kontrolünde çalışan uygun bir kalifiye eleman tarafından değerlendirme; 40 Kan Bağışçılarının “Donörlerin” Seçimi • • Nabız, kan basıncı, vücud ısısı (eğer gerekli ise); Laboratuar Değerlendirme • Hemoglobin ya da hematokrit; • Total serum veya plasma protein tayini ve / veya elektroforezi ve / veya her bir proteinin kantite edilmesi, özellikle albumin ve Ig G’nin; total proteinler 60 g/L’den daha düşük olmamalıdır. Bu analizler uygun aralarla uygulanabilir ama en azından yılda bir kez yapılmalıdırlar. Her iki haftada birden daha fazla sıklıkla plasmafereze giden donöre ayrıca uygun aralarla ve en azından yıllık olarak aşağıdaki işlemler gereklidir: • Total serum veya plasma proteinlerinin ve/veya elektroforezlerin ve/veya her bir protein ölçümünün, özellikle albumin ve IgG’nin bir hekim tarafından değerlendirilmesi. Bu değerlerde herhangi bir anlamlı bir düşme olduğunda hala kabul edilen normal sınırlar içinde bile yer alsa özel dikkat verilmelidir. Sitaferez İçin Gerekenler Klinik Değerlendirme • Bir hekimin kontrolunde çalışan uygun bir kalifiye eleman tarafından değerlendirme yapılmalı; • Nabız, kan basınc ölçülmelidir. Laboratuar Değerlendirme • Hemoglobin veya hematokrit değerine bakılmalı; • Tromboferez için: trombosit sayımı; normal sayımın altında (<150 x 10 9/L) olanlarda tromboferez uygulanmamalıdır; • Aferez ile rutin trombosit sağlanmasında , birey her iki haftada birden daha fazla işleme tabi olmamalıdır. Özel HLA/HPA sitaferezinde ara, sorumlu hekimin kararı doğrultusunda ancak azaltılabilinir. Bir ünite eritrosit aferezi için gerekenler (yalnız eritrosit ya da birlikte plasma ve/veya trombosit) • Hemoglobin veya hematokrit bağış öncesi incelenmeli ve tam kan bağışı için belirtilen değerlere uyulmalıdır. • Alınan eritrosit ünitesinin total hacmi, trombosit ve / veya plasma alınması ile birleştirilmiş işlemlerde toplanabilen total plasma hacminden çıkarılmalıdır. Aynı sınırlama eritrosit alınmadan yapılan trombosit kısmı ve plasma için de uygulanır. 41 • Hülya Bilgen • Standart bir uygulamada elde edilen ürünün tek veya iki ünitesi için sırası ile 45 veya 90 g Hb içermesi istenilmektedir. İki Ünite Eritrosit Aferezi İçin Gerekenler • Kan verici tahmini > 5 L kan volümüne sahip olmalıdır (bu, genellikle obez olmayan > 70 kg ağırlığındaki bir kişinin karşılayacağı bir gereklilik). • Hemoglobin bağış öncesi incelenmeli ve minimum değer > 140 g/L ya da 8.7 mmol/L olmalıdır ( minimal hematokrit > 0.42). Vericinin emniyeti için bağış sonrası hemoglobin düzeyi 110 g/L ya da 6.8 mmol/L altına düşmemelidir. • Otolog 2 ünite eritrosit aferezi için en düşük hemoglobin düzeyi, sorumlu hekimin kararı doğrultusunda kabul edilebilir. • İki ünite eritrosit aferezi işleminde ekip, izlenen işlem için geçerli olduğu gösterilen, vericinin Hb değerinin 100 g/L altına düşmemesi prensibini kullanmalıdır. KAYNAKLAR 1. AABB Technical Manual 13th edition, 2002, 140-180. 2. Guide to the preparation, use and quality assurance of blood components, 10th edition, 2004, 33-52. 3. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu VII, 2004. 4. Recruitment, Selection and retention of Donors, World Health Organization, Blood safety and Clinical technology, 2000. 5. Principles of Blood Donor Selection Policies, Blood Matters, NHH, Isuue 14,2003. 42
