Öğretim Teknolojisi ve Materyal Tasarımı Yrd.Doç.Dr.Deniz Mertkan GEZGİN [email protected] Öğrenim Kazanımları Bu bölümü bitirdiğinizde; Öğretim teknolojisi temel kavramları Öğretim teknolojisi amaçları Öğretim teknolojisi kapsamı Öğretim teknolojisi gelişim süreci konularında fikir sahibi olacaksınız. Giriş Günümüzün gereksinimlerini karşılamak ve yarının dünyasına daha iyi hazırlayabilmek için öğrencilerimizi; nasıl öğrenecekleri, nasıl düşünecekleri ve bunlar için gerekli teknolojiyi nasıl kullanacakları konusunda bilinçli yetiştirmek gerekmektedir. Öğretimin gerçekleştirilmesi sırasında kullanılan teknolojiler ve materyaller öğrenmenin tam olarak gerçekleştirilmesinde yardımcı araç olurken, her geçen gün teknolojide meydana gelen yeni gelişmeleri izleyebilmek ve bunları günlük yaşamın gereği içerisinde doğru şekilde kullanabilmek kazanılması gereken bir beceridir. Bu beceriye öncelikle eğitimciler sahip olmalı; ardından öğrencilere kazandırabilmelidirler. Sınıf ortamında etkili öğrenmenin gerçekleşmesi; öğrenci-öğretmen, öğrenci-öğrenci, öğrenci-içerik öğrenci-ortam etkileşimlerinden en az birinin yüksek bir düzeyde olabilmesiyle sağlanabilmektedir: Bu etkileşim türlerinin yüksek düzeyde olmasını sağlamak için öğretim teknolojilerinden ve öğretim materyallerinden yararlanılabilir. Daha iyi öğrenme, farklı algılama şekillerine sahip öğrencilerin bireysel öğrenme gereksinimleri doğrultusunda hazırlanmış teknolojiler ve materyallerle sağlanabilir. Eğitim Teknolojilerinde Temel Kavramlar Eğitim Eğiti Öğretim Bireylerin öğrenmelerine neden olan tüm etkinlikler/deneyimler Önceden belirlenmiş öğrenme kazanımlarına erişim ve yönlendirme amacı ile bilgi ve etkinliklerin oluşturulması ve iletilmesi Eğitme Öğretme Acil gerekli olan özel bilgi ve becerilerin kazandırılmasını amaçlayan öğretim Bilgi aktarımı Öğrenme Genel anlamda öğrenme, bireyde kalıtımdan bağımsız olarak değişiklik oluşmasıdır. Bu değişiklik, bakış açısında, davranışta, algılamada, güdülenmede ya da bunların birleşiminde ortaya çıkabilir. Öğrenme, her zaman, belli bir durum karşısında kazanılan deneyim sonucu davranışlarda sistematik bir değişiklik olmasını gerektirir. Öğrenme, yaşantı ürünü ve nispeten kalıcı izli davranış değişikliğidir. Öğrenme, belli bir yaş döneminde yapılıp bitirilen, belli bir sürede sonuçlanan bir olay değildir. Öğrenme süreklidir. (Yaşam Boyu Öğrenme) Ölçülebilir ve gözlenebilir kalıcı izli davranış değişikliği. Öğretim Öğretim, bireylerin belirli kazanımları öğrenmeleri için planlanan, kasıtlı ve sistematik olarak uygulanan etkinliklerdir. Öğrenme kavramıyla birlikte düşünüldüğünde, öğretim bir başkasının değişimi için planlamaları öngörürken, öğrenme daha çok bireysel kazanımları hedeflemektedir. Öğrenmenin gerçekleşmesi için planlanan, kasıtlı ve sistematik eğitim süreci. program geliştirme öğretmen yetiştirme planlama ölçme ve değerlendirme öğrenci rehberlik hizmetleri eğitim yönetimi Eğitim Eğitim sürecinden geçen kişinin davranışlarında bir değişme olması beklenir. Eğitim, öğretimini kapsayan daha genel bir kavramdır. Eğitim yoluyla insanın amaçları, bilgileri, davranışları, tutumları ve ahlak ölçülerinin değiştiği bilinmektedir. Eğitimin birçok tanımı yapılmıştır. Eğitimin genel ve kapsamlı tanımlarından başlıcaları şunlardır: Bireyde kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı ve istendik davranış değişimi meydana getirme sürecidir. Önceden saptanmış ilkelere göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkinlikler dizgesidir. Bireyin yaşantılar yoluyla, deneyimleyerek, gözlemleyerek, deneme-yanılma yoluyla, kendi bilişsel şemalarını yapılandırma sürecidir. Teknoloji • Teknoloji bilimsel ya da sistematik bilgilerin pratik alanlara sistemli bir şekilde uygulanmasıdır (Heinic ve diğerleri, 1993). • İnsanın bilimi kullanarak doğaya üstünlük kurmak için tasarladığı rasyonel bir disiplindir (Simon, 1983). • Teknoloji bilim ve uygulama arasında bir köprü görevi görür. Öğretim Teknolojisi Öğretimin, eğitimin bir alt kavramı olduğu anlayışına dayalı olarak ve belirli öğretim disiplinlerinin kendine özgü yönlerini dikkate alarak düzenlenmiş teknolojiyle ilgili bir kavramdır. (Alkan, 1995) Öğrenme süreçlerini ve kaynaklarını tasarlamayı, geliştirmeyi, kullanmayı, organize etmeyi ve değerlendirmeyi içine alan bir teori ve uygulama alanıdır. Öğretim Teknolojisi - I Öğretim teknolojisi, öğretimin etkililiğini arttırmak için gerçekleştirilen tüm uygulamalardır. Öğretim Teknolojisi bir konunun öğretimi ile ilgili öğrenmenin kılavuzlanması etkinliğidir. Öğretim teknolojisi, konu alanını göz önüne alarak ve bilimsel bilgiye dayalı olarak araç-gereç, yöntem ve tekniklerin tasarlanması, geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesi sürecidir. Örneğin matematik öğretiminde kullanılmak üzere bir araç gereç tasarlayıp kullanmak, belirli bir konunun öğretilmesinde farklı yöntemler uygulamak veya matematik dersindeki içeriğin kazanımlarına göre nasıl anlatılacağına karar vermek öğretim teknolojisinin kapsamındadır. Eğitim Teknolojisi Eğitim teknolojisi öğrenme sürecini geliştirmek için oluşturulan her türlü öğeyi sistemi, tekniği ve yardımı içerir. 1. Öğrencinin ulaşması planlanan amaçların tanımlanması 2. Öğrenilecek konunun öğretim ilkelerine göre analiz edilmesi ve öğrenmeye uygun bir biçimde yapılandırılması 3. Konunun aktarılabilmesi için uygun ortamın seçilip kullanılması 4. Kullanılan araçların etkililiğinin ve öğrencilerin başarı durumlarını değerlendirmek için uygun değerlendirme yöntemlerinin kullanılması. Eğitim Teknolojisi - I “NE” ve “NİÇİN” konularını saptadıktan sonra “NASIL” gerçekleşebileceği konusuyla uğraşmaktır. Eğitim Teknolojisinin Amaçları Eğitim kurumlarını uygulamalı hale dönüştürmek Öğretim programlarında sürekliliği sağlamak Eğitim personelinin etkinliğini ve verimliliğini artırmak Çevre faktörlerini düzenlemek ve kontrol etmek l Öğretme - öğrenme süreçlerini öğrenci yeteneklerine uyarlamak Eğitimle ilgili sorunların çözümünde uygulamaya koymak Eğitim hizmetlerini daha geniş kitlelere götürmek l Öğretme ve öğrenme süreçlerini daha verimli hale getirmek Öğretme ve öğrenme etkinliklerini bireyselleştirmek Öğretme ve öğrenme ile ilgili uygulama süreçlerini düzenlemek Eğitim gereksinimlerini ve olanaklarını bilimsel araştırma konusu yapmak •Öğrencilerin öğrenim sonucunda kazanmaları beklenen bilgi, beceri ve tutumlar “Öğrenim Kazanımları” olarak ifade edilir. •Öğrenim kazanımları, bilişsel, duyuşsal ve devimsel alanlarda belirlenir. •Hedefe ulaşmak, içeriği düzenlemek, yöntem ve tekniği belirlemek, materyali seçmek, ölçme değerlendirme yapmak vb. nedenlerle öğrenim kazanımlarının belirlenmesi çok önemlidir. Tüm öğretim etkinlikleri birer iletişim sürecidir, öğretme-öğrenme sürecinin merkezindeki bireyler ise öğrencilerdir. Her öğrenci farklıdır, bu nedenle bu farklılıklar göz önüne alınarak ders planları ve etkinlikler yapılmalıdır. (Çoklu Zeka ve Yapılandırmacı Yaklaşım Sunuş Yoluyla Öğretim Buluş Yoluyla Öğretim İşbirliğine Dayalı Öğretim Problem-Tabanlı Öğretim Kavram Öğretimi Tartışma Etkili bir öğretim ortamı ancak öğretmenin becerileri ile sağlanır. Sınıf-içinde ve dışında yaşanan tüm öğrenme süreçleri öğretmen tarafından yapılandırılır. Öğretmenin bilgi, beceri ve tutumları öğretimin etkililiği açısından büyük önem taşır. Öğretim ortamında içeriğin aktarılması için kullanılır. Yansıtılan, yansıtılmayan ve görsel-işitsel olarak farklı türleri vardır. Öğretimin etkililiğini artırmak açısından önemli rol oynarlar. Öğretim Materyali Öğrenme-öğretme etkinlikleri sırasında öğrencinin öğrenmesi ve öğretmenin daha etkin bir öğretim sağlayabilmesi için bilgilerin kavratılmasında, varlıkların tanıtılmasında, üzerinde gözlem ve araştırma yapmada kullanılan her türlü öğrenme-öğretme yardımcılarıdır. Öğretim ortamı sadece sınıf olarak düşünülmemelidir. Derslikler, farklı etkinliklerin, yöntem ve tekniklerin uygulanmasına olanak sağlayabilecek şekilde düzenlenmelidir. Öğretim ortamları düzenlenirken öğrenci sayısı, aydınlanma, sıcaklık vb. değişkenlerde önemli rol oynar. Öğretme-öğrenme sürecinde yer alan tüm faktörler değerlendirilebilir. Değerlendirmenin amacına uygun olması için öğrenim kazanımları ile tutarlılık göstermesi gerekir. Öğretmen başarısı, öğrenci başarısı, öğretim ortamı, kullanılan araç-gereç ve materyaller, ders planları gibi değişkenler değerlendirilebilir. Genel olarak “süreç” ve “ürün” değerlendirme şeklinde gerçekleşir. Çağdaş ve Geleneksel Öğrenme Yaklaşımları Öğretmen Merkezli Öğrenme Ortamları Öğrenci Merkezli Öğrenme Ortamları Sınıf Etkinliği Öğretmen merkezli Öğrenci merkezli Öğretmen Rolü Daima uzman ve bilgiyi sunan İşbirlikçi ve bazen öğrenen Öğretimsel Vurgu Bilginin ezberlenmesi İlişkiler, sorgulama ve buluş Bilgi Kavramları Bilgiyi toplama ve nicelik Bilginin niteliği ve dönüşümü Başarı Göstergesi Normlara başvurma Anlamanın niteliği Değerlendirme Çoktan seçmeli maddeler Ölçütlere başvurma, gelişim dosyası ve performans Teknoloji Kullanımı Alıştırma ve uygulama İletişim, erişim, işbirliği Öğretim Teknolojileri • Gerçek nesneler (modeller, canlı varlıklar ve cansız nesneler) • Basılı materyaller (kitap, dergi, broşür, afiş, vb.) • Gösterim araçları (yazı tahtası, pano, vb.) • Yansıtma sistemleri (tepegöz, slayt makinesi, projektör) • İşitsel ortamlar (ses kaseti, radyo) • Hareketli görüntüler (televizyon, video, film makinesi) • Bilgisayara dayalı teknolojiler (öğretim yazılımları, CD, bilgisayar ağları ve İnternet, vb.) • Sanal gerçeklik • Telekonferans sistemleri (video konferans) Öğretim Teknolojisinin Gelişim Süreci İlk Dönem: Medya olarak görülen Öğretim Teknolojisi • Öğretim teknolojisi alanındaki ilk tanımlar 1910-1920 • Öğretimin öğrencilere fiziksel araçlar ile aktarılması • İlk eğitsel filmin kullanımı • Görsel materyallerin (film, resim, slayt, vb.) kullanımında artış • Ses kayıtları, radyo yayınları, sesli filmler ile görsel öğretimden 1920-1940 görselişitsel ortamlara yöneliş • Öğretimsel medya üzerine yoğunlaşma Öğretim Teknolojisinin Gelişim Süreci 1960 ve 1970’ler: Süreç olarak görülen Öğretim Teknolojisi • Assocation for Educational Communication and Technology 1963 (AECT) eğitim teknolojisini kavram, öğrenme sürecini kontrol eden mesajların tasarımı ve kullanımı biçiminde tanımlamaktadır. • Tanımın dikkat çeken yönü sistematik bir öğretim tasarımını işaret etmesi ve öğretim kavramından çok öğrenme üzerinde durmasıdır. Öğretim Teknolojisinin Gelişim Süreci 1960 ve 1970’ler: Süreç olarak görülen Öğretim Teknolojisi • Eğitim teknolojisi , “daha etkili bir öğretimi gerçekleştirmek için 1970 insan yada insan olmayan kaynakların işe koşulduğu, insanın öğrenme ve iletişimin üzerine kurulu hedefler doğrultusunda öğrenme ve öğretme süreçlerinin sistematik bir biçimde tasarlandığı, uygulandığı ve değerlendirildiği süreç” biçiminde tanımlanmaktadır. • Sistematik sürece ve öğrenmeye vurgu yapılmaktadır. • Daha etkili ve verimli öğrenmelerin gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır. • insan ve insan dışı kaynakların kullanımı ifadesi önceki dönemlerde kullanılan medya ağırlığını azaltmıştır. Öğretim Teknolojisinin Gelişim Süreci 1960 ve 1970’ler: Süreç olarak görülen Öğretim Teknolojisi • AECT eğitim teknolojisini “öğrenmenin tüm boyutlarını 1977 kapsayan problemlerin çözümü için insan, ürün, fikir, araç ve kurumların yer aldığı, analiz, düzenleme, uygulama, değerlendirme ve yönetim adımlarının bulunduğu karmaşık bir süreç olarak tanımlamaktadır. • Süreç içerisinde ilk defa analizden söz edilmektedir. • İnsan, materyal ve araçlara eşit önem verilmekte ve kavram yalnızca medya geliştirme ve kullanma ile sınırlandırılmamaktadır. Öğretim Teknolojisinin Gelişim Süreci 1990’lar: Süreç olmanın ötesinde görülen Öğretim Teknolojisi • Mikrobilgisayarlar, etkileşimli video, CD-ROM, İnternet vb. 1994 teknolojileri etkisi • AECT öğretim teknolojisini “öğrenme için süreç ve kaynakların kuramsal ve uygulamalı olarak tasarım, geliştirme, uygulama, yönetme ve değerlendirilmesi olarak tanımlamaktadır. • Yapılandırmacı yaklaşımın etkileri görülmektedir. Öğretim Teknolojisinin Gelişim Süreci Yeni Dönem: Medya, sistematik öğretim tasarımı ve teknolojinin rolü 1990 Sonları • Performansı arttırmada öğretimsel uygulamaların etkisi Yakın Dönem: Öğretim tasarımı ve teknolojileri 2000’li yıllar • 30-40 yıllık dönemde farklı biçimlerde tanımlanan öğretim teknolojileri “öğretim tasarımı ve teknolojileri” olarak kabul edilmiştir. Düşünelim - Tartışalım... Eğitim ve Teknoloji birbirlerini nasıl etkilemektedir? Bilgi çağının öğrencisini nasıl tanımlarsınız? Bilgi çağının öğretmenini nasıl tanımlarsınız? Eğitim Teknolojisini nasıl tanımlarsınız? Etkili öğretim için dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir? Öğretme-öğrenme sürecindeki en önemli değişken(ler) nedir? Kaynaklar Akkoyunlu, B., Altun, A. & Soylu, M.Y. (2008) Öğretim Tasarımı. Ankara: Maya Akademi. Demirel, Ö., Seferoğlu, S.ve Yağcı, E. (2004) Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: PegemA Yayıncılık. Selvi, K. (Ed.) (2008). Öğretim Teknolojileri Ve Materyal Tasarımı. Ankara: Anı Yayıncılık. Yalın, H. İ. (2002) Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Doç.Dr.Cem Çuhadar , Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Sunumları Alkan, C. (1997). Eğitim Teknolojisi (5. Baskı). Anı Yayıncılık, Ankara. Kaynaklar_1 Demirel, Ö., Seferoğlu, S. S. & Yağcı, E. (2001). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Pegem Yayıncılık, Ankara. o Ergin, A. (2002). Öğretim Teknolojileri ve İletişim. Anı Yayıncılık, Ankara. Şahin, T. Y. & Yıldırım, S. (1999). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Anı Yayıncılık, Ankara. http://www.impactpress.com/articles/febmar99/population.jpg o http://origins.jpl.nasa.gov/education/images/education-kids-br.jpg o http://www.ets.mtu.edu/images/main_image_02.jpg o http://growingpains.blogs.com/home/images/26apr04_01.jpg
