î - TBMM

î : 27
8 Kânunusani 1326
mel olan münazaanın Avrupa'ca bir muharebe zu­
huruna bais olabileceğinden devletler akıbeti gayetle
vahim olması melhuz olan bu gibi münazaata mey­
dan bırakmamak için her bir devletin dairei nüfuzu
tayin edilerek bu tayin ve tahsis maksadıyla arada
sırada iki veyahut müteaddit devletler arasında bir­
takım itilaf ve tesviyeler hâsıl edilmektedir.
İşbu muamelat ekseriya ecel alakadar olan cihetin
müşareketi ve hatta ilim ve ıttılaı lahik olmaksızın
vuku buluyor. İşte bu kabilden münazaatı bertaraf
etmek üzere bundan birkaç sene mukaddem Mısır
ve Fas kıtalarına dair Fransa ve İngiltere devletleri
arasında bir tesviye yapıldığı gibi, onun akabinde
Almanya devletinin sureti zahirede Fas'ı Fransa'ya
karşı himaye etmek fikriyle yaptığı bir nümayiş üze­
rine devletler El Cezire'de bir konferans addederek
Fransa'nın Fas'ta olan mevkiini tayin ettiler.
C: 2
işe girişmeye kıyam eyledi. Almanya'nın hareketi
vakıası bu kere Rusya Devleti ile müzakere ve ak­
dine giriştiği rivayet olunmakta olan itilafa Rus­
ya'yı medbur eylemek fikir ve emeline matuf oldu­
ğu katiyen kestirilemez ise de, her halde münhası­
ran insaniyet fikrine hizmet etmeyecek bir menfaat
takip eylediği ve bu suretle ileri sürdüğü rekabet
müddeiatından kurtulmak hususunda Rusya'nın gös­
terdiği arzudan istifade ederek meseleyi bu vadiye
getirmiş olduğu kaviyen maznun olup bu veçhile
Bağdat hattı kebirinim ikmali inşaası yolunda Rusyanın gösterdiği mümanaatı bertaraf etmeye muvaf­
fak oldu.
Burada bahis Avrupa Devletlerinin bilhassa Dev­
leti Osmaniye ile olan münasabatına intikal ediyor.
Devleti Âliyeyi Osmaniye bir taraftan
Roma'nın
şark imparatorluğunun ve diğer taraftan da hilafeti
Arabiyenin enkazı üzerine müesses
bulunmak ve
binaenaleyh bir medeniyeti
kadime sahibi olmak
hasebiyle kaviyüşşekime bir devleti azimei mütemeddine olmasına nazaran Avrupa Devletleri bittabii Devleti Osmaniyyeye Asya ve Afrikanın me­
maliki sairesine
baktıkları nazar ile bakamazlar
idi.
Heyeti muhteremenin malumu olduğu üzere,
19 uncu asrın ta bidayetlerinden beri İngiltere Dev­
letinin Hindistan memaliki azimesini yedi zapt ve tes­
hirine geçirip İran'a ve Asiyayı vustanın memaliki
sairesine cenuptan ve Rusya devletinin dahi Sibirya
ve Kafkasya'yı fethi ile memaliki mezkûreye şimal
tarafından yürümeleri üzerine işbu iki devletin As­
ya'da olan menafi azimeleri hiçbir zaman kabili te­
hir olmadığı zannedilerek bir gün Asya'nın bir nok­
tasında, karşı karşıya gelip dehşetli bir müsademe
zuhur edeceği muhakkak ve filvaki her iki devletin
yekdiğerine karşı öteden beri takip eylediği siyaseti
hasmanenin bilahara böyle bir müsademeyi intaç ede­
ceği tabiî görülmekte iken, İngiltere Devletinin, Rus­
ya'nın ve müttefiki bulunan Fransa ile kezalik ka­
dimden beri takip ettiği siyaseti udvaniyyenin her iki
devletin zararına badi olacağım ve meydanı rekabet
ve müsabakaya yeni çıkan diğer üçüncü bir devletin
menafiine münhasıran
hizmetten başka bir netice
hâsıl edemeyeceğini idrakle Fransa ile hukuk ve menafii mütekabilesini tayin ve tasdik yolunda bir tes­
viye vücuda getirip iki devlet arasında bir itilaf akdolunması üzerine Fransa'nın tavassutu ile İngiltere ve
Rusya devletleri arasında dahi bir itilaf
yapılarak
Asiyayi vustanın ve bilhassa İran'ın şimal tarafı Rus­
ya'nın ve cenup tarafı dahi İngiltere'nin dairei nüfu­
zuna ithal edildi.
Hayfaki sevgili Devletimiz
medeniyeti hazira­
nın yabancısı bulunan Rusya Devleti misillü daima
medeniyeti hâzıra ile temasta bulunup, terakkiyatı
asriyeden ahlak ve adatımıza münasip bir surette
ve mümkün olduğu derecede istifadeye ve umur ve
şuunumuzun hüsnü idare ile bu suretle Devletin de­
vam ve tezayüdü şevket ve kuvvetine ihtilafı cins
ve mezhebe rağmen, Avrupa düveli
muazzaması
arasında bihakkın lâyık olduğu mevkii bâlâyı ihraz
eylemesine hasrı himmet ve gayret eylemesi lâzımeden iken, bilakis efkâr ve terakkiyatı asriyyeye kar­
şı daima yabancı bulup umur ve şüunu dahileyiyi
ruhu asr ile artık asla mütenasip olmayan bir usul
ile idare etmekte ısrar etmesiyle mütecaviz Devlet­
ler râhı terakkide dev adımı ve berk süratiyle iler­
lemekte bulundukları halde, Devletimiz gittikçe zaaf
ve tedenniye yüz tutmuş ve bu suretle memaliki Os­
maniye'de mütemekkin bulunan mileli gayrı müsliimeyi, güya himaye etmek bahanesiyle, düveli ecnebiyenin müdahalatına meydan vermiştir.
Almanya Devleti ol vakte kadar memaliki mezkûrenin işlerine hiçbir suretle müdahale etmeyip ora­
larda bir güna hukuk ve menafide bulunmadığı hal­
de, muahheren birtakım müddeiat dermeyanı ile
Mahaza Tanzimatı
Hayriyenin ilanıyla devleti
Osmaniyenin Kırım muharebesinden muzaffer çık­
ması ve Paris'te içtima eden kongreye iştirak ey­
lemesi Devleti Osmaniyeyi Avrupa düveli muazzamayı mütemeddinesi
sırasına bilfiil ithal etmiş
T B M M KÜTÜPHANESİ