D E H B

Bir Zamanlar DEHB
Heinrich Hoffman, 1854’de DEHB
Kıpırdak Philip’in Hikayesi
www.izmitram.meb.k12.tr
ZAMANDA YOLCULUK: DEHB
Amfetamin Metilfenidat
tedavisi
tedavisi
Dr. Still
DEHB
semptomlarını
Clement, DEB tanımladı
DSM-III-R
Minimal Beyin
Disfonksiyonu
DSM-III
DSM-IV
tanımladı.
www.izmitram.meb.k12.tr
Çılgın
aptallık
Dürtüsel
delilik
Kötü
çocuklar
Yetersiz
engellenme
Yaramaz
çocuk
sendromu
www.izmitram.meb.k12.tr
• Bozukluk ilk kez 1902 yılında
Dr. George Still tarafından tanımlanmıştır.
• DEHB’ ye ilişkin ilk bilgiler
18. yy’la
kadar uzanmaktadır.
www.izmitram.meb.k12.tr
DEHB’nin Klinik Açıdan Önemi
Yaygınlığı
Ergenlik ve yetişkinlikte devam etmesi
Bireyin; sosyal, iş ve akademik yaşantısını
etkilemesi
Tedaviden belirgin yararlanması
www.izmitram.meb.k12.tr
İlkokul çağındaki çocukların % 3-5’inde yani her
20-30 çocuktan birisinde görülüyor.
Her sınıfta en az 1 çocukta bu sorunun bulunma
olasılığı var.
Erkeklerde kızlara göre 3-4 kat daha fazla
görülüyor.
Çocukluklarında DEHB bozukluğu olanların
%80’i ergenlikte, %30-65’i erişkinlikte de bu
belirtileri taşırlar.
Erişkinler arasında %1-2 sıklıkta görüldüğü
bildiriliyor (ABD ve Kanada’da).
www.izmitram.meb.k12.tr
ÜLKEMİZDEKİ DURUM
• AÜTF ÇRS polikliniğine yapılan başvuru
nedenleri arasında hiperkinetik sendrom
15. sırada yer almaktadır. Başvuran
çocukların % 2.78’ inde hiperaktivite
saptandığı bildirilmiştir.
• HÜTF ÇRS bölümünde ise % 1.16’ sında
DEHB bulunmuştur.
www.izmitram.meb.k12.tr
• GÜTF ÇRS polikliniğinde yaklaşık 22 ay
süresince başvuran 1556 hastanın DSM-IV
tanı ölçütlerine göre değerlendirilmeleri
sonucunda DEHB sıklığının % 8.6 (121 kişi)
olduğu, polikliniğe başvuru nedenleri arasında
ise kaygı bozukluğu ve depresyondan sonra
DEHB’nin 3. sırayı aldığı belirlenmiştir.
www.izmitram.meb.k12.tr
Başlangıç Yaşı Ölçütü
1-Çocuğunuz iki yaşına gelene kadar diğer çocuklardan daha fazla ağlayan,
mızmızlanan, uyuması-yemesi-söz dinlemesi güç olan bir çocuk muydu ?
2-Çocuğunuz iki yaşına gelinceye kadar diğer çocuklardan daha fazla
hareketli miydi ?
3-Çocuğunuz 2-5 yaşları arasında diğer çocuklardan daha fazla hareketli
miydi ?
4-Çocuğunuz 4-5 yaşlarındayken; bir misafirliğe gittiğinizde veya eve bir
misafir kabul ettiğinizde hareketliliği veya yaramazlığı nedeniyle çok
sorun yaşar mıydınız ?
5-Okul öncesi dönemde akranlarıyla karşılaştırıldığında çocuğunuzun daha
sık olarak düşmesi veya yaralanması olur muydu ?
www.izmitram.meb.k12.tr
Başlangıç Yaşı Ölçütü
6-Çocuğunuzun okul öncesi dönemde akranlarıyla karşılaştırıldığında,
arkadaşlarıyla oyun oynamada daha sık uyumsuzluk gösterir miydi?
(oyunları bozması, sık kavga çıkarması gibi özellikleri var mıydı?)
7-Çocuğunuz okul öncesi dönemde, prize bir şey sokma, bıçak, ateşle oynama,
yüksek yere tırmanma, yüksek yerden atlama gibi işlere korkmadan girişir miydi?
8-Çocuğunuzun okul öncesi dönemden başlayarak, akranlarıyla karşılaştırıldığında
istediklerini yaptırmak için aşırı ısrarcılığı ve tutturması olur muydu ?
9- Kreş veya anasınıfındaki çalışanlara göre çocuğunuzun aşırı hareketliliği var
mıydı?
10-İlköğretimin birinci sınıfında öğretmen, okul yönetimi veya diğer veliler tarafından
çocuğunuzun hareketliliği, konuşkanlığı veya kurallara uymaması nedeniyle sık
sık uyarı alır mıydınız?
www.izmitram.meb.k12.tr
Bazen Perşembe’nin gelişi
Çarşamba’dan bellidir
www.izmitram.meb.k12.tr
Bazen bebeklikte başlar
www.izmitram.meb.k12.tr
İlk belirtiler
•
•
•
•
•
Bebeklikte çok ağlama
Zor yatıştırılma
Zor beslenme
Aşırı hareketlilik (motor takılmış gibi)
Sürekli yeni uyaranlar peşinden koşma
www.izmitram.meb.k12.tr
Bazen 2-3 yaşlarında başlar
www.izmitram.meb.k12.tr
• Bazen ilk birkaç yaşta hiçbir belirti yoktur
• Ancak hiperaktivite belirtileri mutlaka 7 yaş
öncesinde başlar (age of onset ölçütü)
www.izmitram.meb.k12.tr
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite
Bozukluğunun Belirtileri
Dikkat
Eksikliği
Dikkat
süresinin ve
yoğunluğunun
bireyin yaşına
göre olması
gerekenden az
olmasıdır.
Hiperaktivite
Bireyin yaşına
ve gelişim
düzeyine
uygun
olmayacak
biçimde
hareketli
olmasıdır.
Dürtüsellik
Bireyin
kendini
kontrol
etmesinde
yaşadığı
güçlüklerdir.
Olmak üzere üç bileşen altında toplanabilir
www.izmitram.meb.k12.tr
DEHB
DİKKAT
EKSİKLİĞİ
ÖNDE OLAN
TİP
AŞIRI
HAREKETLİLİK
ÖNDE OLAN
TİP
BİRLEŞİK TİP
www.izmitram.meb.k12.tr
• Kalıtım.
• Çevresel etkenler.
• Gelişimsel gecikme.
www.izmitram.meb.k12.tr
 Bu etkenler direk olarak DEHB’a neden olmaz.
Sadece genetik olarak yatkınlığı olan bireylerde
riski arttırır.
• Doğum öncesi (gebelikte hastalanma, alkol,
sigara, ilaç kullanımı)
• Doğum sırasında ( erken doğum, doğum
komplikasyonları)
• Doğum sonrası ( Bazı hastalıklar, kurşun gibi
maddelere maruz kalma vb)
www.izmitram.meb.k12.tr
www.izmitram.meb.k12.tr
www.izmitram.meb.k12.tr
ADHD’nin Genetiği
• ADHD’yi tek bir gen oluşturmaz
• Etkin olabilecek genler
DRD4, DAT, DRD5, SNAP-25
• Bu genlerin birbirleriyle ve çevresel risk
faktörleriyle etkileşimi sonucu ADHD
ortaya çıkar
www.izmitram.meb.k12.tr
D4 Dopamin Reseptör Geni ve ADHD
• DRD4 geninin 7. tekrarlayan alelinin
“yenilik arayışıyla” ilişkili olduğu
gösterilmiştir
• D4 reseptörlerinin çoğunluğu frontal lobda
yer almaktadır
www.izmitram.meb.k12.tr
Ayırıcı Tanı
Psikiyatrik Bozukluklar:
Özgül Öğrenme Güçlüğü
Karşıt Olma- Karşı Gelme Bozukluğu
Davranım Bozukluğu
Bipolar Bozukluğu
Depresyon
Kaygı Bozuklukları
Enürezis Nokturna
Yaygın Gelişimsel Bozukluklar
Madde Kullanım Bozukluğu
www.izmitram.meb.k12.tr
Nörolojik bozukluklar:
EEG bozuklukları
Epilepsi
Tourette
Frajile X
Serebral palsi
Metabolik bozukluklar
PKU
Mukopolisakkaridoz
www.izmitram.meb.k12.tr
Aile ve çocukla ilk görüşme, bilgi
alma
Ailenin doldurduğu ölçekler
Okul ve öğretmenden alınan
bilgiler ve öğretmenin doldurduğu
ölçekler
Çocuğun değerlendirilmesi
Muayene
Testler
www.izmitram.meb.k12.tr
TANI
DEĞERLENDİRME MATERYALİ
Görüşme
- Hasta
- Aile
- Öğretmen
Bilişsel Gelişimin Değerlendirilmesi
- Bilişsel gelişim düzeyi
- Alıcı ve ifade edici dil gelişimi
- İnce-kaba motor gelişim düzeyi
- Görsel mekansal algılama
- Dikkat süreçlerinin değerlendirilmesi
- Zeka Testleri
- Öğrenme güçlüğü bataryası
- Akademik başarı testleri
Davranışsal ve duygusal sorunlar
- Psiko-sosyal gelişim öyküsü
- Kişilik testleri
- Eşlik eden psikiyatrik bozuklukların
Nörolojik Muayene Epilepsi, Tourette’s
vb.
- EEG
- 24 saatlik EEG monitorizasyonu
- MRG
Nörometabolik değerlendirme
- Beslenme sorunları
- Metabolik hastalıklar
- Kantitative amino asitler
- Tiroid fonksiyonları
Göz Muayenesi
- Görme sorunlarının olması
- Santral sinir sistemi anormallikleri
- Görsel algılama güçlüğü
İşitmenin Değerlendirilmesi
- Santral sinir sistemi anormallikleri
- İşitme kaybı olup olmaması
DİKKAT SÜREÇLERİNİ
DEĞERLENDİRMEDE KULLANILAN
TESTLER
Wechsler Çocuklar İçin Zeka ÖlçeğiGeliştirilmiş Formu (WISC-R)
TESTLERİN
İŞARET ETTİĞİ
BEYİN BÖLGESİ
- Sözel Zeka Bölümü: Sol hemisfer
fonksiyonları
(Genel Bilgi, Aritmetik, Sayı Dizileri)
- Performans Zeka Bölümü: Sağ hemisfer
fonksiyonları
(Resim Düzenleme, Küplerle Desen, Şifre)
Raven Standart Matrisler Testi
- Sağ hemisfer
Sözel Akıcılık Testi
- Sol frontal bölge
Wisconsin Kart Eşleme Test
- Dorsolateral prefrontal korteks
Stroop Testi
- Ventromedial prefrontal korteks
Rey Karmaşık Şekiller Testi
- Sağ pariyetal bölge
Bender Gestalt Görsel Algı Motor
Koordinasyon Testi
- Sağ pariyetal bölge
Çizgi Yönünü Belirleme Testi
- Sağ parietal bölge
Görsel işitsel Sayı Dizileri Testi- B formu
- Sağ hemisfer
- Sağ hemisfer
Tedavi
Çocuğun bilişsel düzeyinin
belirlenmesi
İlaç tedavisi
Davranış tedavisi
Eğitimin modifikasyonu
Alternatif tedavi
Diyet modifikasyonu
Nöro-davranışsal teknikler
www.izmitram.meb.k12.tr
Tedavide en önemli adım:
Klinik olarak bozukluğun doğru
tanımlanması.
Hasta, tedavi ekibi, aile ve okul
işbirliğinin kurulmasıdır.
www.izmitram.meb.k12.tr
İlaç Tedavisi
•
Hastaların %90’ı ilaca yanıt verir.
•
Düşük dozda bile bilişsel işlevler ve
sosyal davranışlarda düzelme
sağlar.
www.izmitram.meb.k12.tr
Tedaviler
Trisiklik antidepresanlar;
plasebodan üstün;
etki desipraminde sürmekte,
imipraminde kalıcı etki?
www.izmitram.meb.k12.tr
• Psikolojik / davranışsal tedaviler; Tek
başına üstünlükleri açısından yeterli kanıt
yok
www.izmitram.meb.k12.tr
• Birden fazla yöntemin birlikte kullanımı
sıklıkla önerilse de ayrıntılı araştırılmamıştır
– Davranış düzenleme, çevresel yapılandırma,
olumlu geribildirim
– Bireysel psikoterapi, benlik saygısının
yükseltilmesi
– Ebeveyn danışmanlığı, davranış
düzenlenmesinde anne baba eğitimi
– Bozukluğa ilişkin çocuk, ergen ve ailenin eğitimi
– Sosyal beceri eğitimi
– Sınıf öğretmeni ya da danışmanlarını da
değerlendirme ve tedavide işbirliğine katma
www.izmitram.meb.k12.tr
Yetişkin DEHB tedavisi;
•
Antidepresanlar etkindir; özellikle
desipramin ve yavaş salınımlı bupropion
(Wellbutrin SR) (Zyban)
•
Strattera; FDA tarafından yetişkinde
kullanımı onaylanmıştır.
•
Pemolin, nikotin ya da fenilalanin
kullanımının plaseboya üstünlüğü
kanıtlanmamıştır.
www.izmitram.meb.k12.tr
Karşılaşılan Güçlükler
Tanı konması
Aileye DEHB’nun ne olduğunun
anlatılması
Eşlik eden bozukluklara yönelik
tedavinin başlanması
İlaç ve etkileri
Öğretmen ile iletişim
www.izmitram.meb.k12.tr
• Okul çağındaki çocukların dikkat eksikliği
hiperaktivite bozukluğunun tedavisinde
uyarıcı ilaçların çalışıldığı yüzün üzerinde
kontrollü çalışma bulunmaktadır. Bu
araştırmalarda tedavi edilen çocukların %
70’inde bozukluğun belirtilerinde anlamlı
iyileşme gözlenmiştir.
www.izmitram.meb.k12.tr