7. AVRUPA RÖNESANSININ DOĞUŞU VE İSLAM

7. AVRUPA RÖNESANSININ DOĞUŞU VE İSLAM RÖNESANSININ ETKİSİ
Dünya üzerinde üç önemli Rönesans yaşanmıştır. Bunlardan birincisi Sasaniler (MS. 226-MS. 652)
dönemi Rönesanssıdır. Bu Rönesans MS. 6. yüzyılda yaşanmıştır. İkinci rönesans ise Abbasiler (MS. 750MS. 1258) dönemi rönesansıdır. Bu rönesans ise MS. 9. yüzyılda yaşanmıştır. Üçüncü rönesans ise
Avrupa'da yaşanmış olan rönesanstır. Bu rönesans MS. 16. yüzyılda yaşanmıştır. Dünya üzerinde yaşanmış
olan bu aydınlanma dönemlerindeki temel faktör bilimsel bilginin elde edilmesi ve bunun öğretilmesidir.
Aydınlanmaya etki eden bilimsel birikimler tarih boyunca bir takım mecralar takip etmişlerdir. Antik
dönem Mezopotamya'da ortaya çıkan bilimsel birikim MÖ. 3200 yıllarında yazının Mısır coğrafyasına
taşınmasıyla beraber bu coğrafyaya taşınmıştır. Bu coğrafyada belirli bir birikime ulaşan bilimsel birikimler
Girit'e ve buradan da antik Yunan'a taşınmıştır. Bu bilimsel birikim daha sonra Roma'ya ulaşmıştır.
Roma'nın sükûtundan sonra Doğu Roma'nın, skolastik felsefenin esiri olmasıyla beraber bilimsel bilgi
birikimi MS. 6. yüzyılda gerçekleşen bir beyin göçüyle Mezopotamya coğrafyasına taşınmıştır. Doğu
Roma'nın bilimsel çalışmalara yeterli ilgili göstermemesi; bazı felsefe okullarının ve bilim okullarının
kapatılması bu dönemde bilim adamlarının Sâsânîlerin elinde olan Mezopotamya topraklarına göçünü
ortaya çıkarmıştır. İran topraklarına giden bu bilim adamları antik Yunan, Mısır ve Roma'ya ait eserleri
Mezopotamya topraklarına taşımışlardır. Mezopotamya'daki Süryani hekimler, bu eserleri Süryanca ve eski
Farsçaya tercüme etmişlerdir. MS. 6. yüzyılda yaşayan İran hükümdarı I. Hüsrev (MS. 531-MS. 579) bu
kitapların çevirisini yaptırmış ve ülkesine gelen bilim adamlarını bilim okullarında görevlendirmiştir. Bu
hükümdar döneminde İran toprakları üzerinde beş bin yabancı bilim adamı görev yapmıştır. Bu durum
Mezopotamya coğrafyası üzerinde büyük bir aydınlanmanın yaşanmasına vesile olmuş tıp ve bilim okulları
açılmıştır. Bunlardan en önemlisi Cündişapur bilim okullarıdır. Bu aydınlanma sonucunda tıp, eczacılık,
matematik, astronomi, kimya, mühendislik, mimari, sanat, felsefe, edebiyat gibi alanlarda büyük bir
aydınlanma meydana gelmiştir. İslam fetihlerinden sonra, Mezopotamya'daki bu bilimsel birikime
Müslümanlar bir dönem yabancı kalmışlardır. Fakat Abbasilerin Mezopotamya toprakları üzerinde
kurulması üzerine büyük bir çeviri faaliyeti başlatılmıştır. MS. 6. yüzyılda Süryanca ve Farsçaya çevrilen
eserler Abbasiler tarafında Arapçaya çevrilmiştir. Böylece bu çeviri faaliyetlerinin sonucunda İslam
dünyasında büyük bir aydınlanma yaşanmıştır. Her iki rönesansın temelinde dil faktörü önemli bir yere
sahiptir. Bu iki rönesans varlığını yabancı dilden yapılan çevirilere borçludur. Abbasi hükümdarı Mansur;
çevrisi yapılan kitapların ağırlığınca mütercimlere altın ödenmesini emretmiş ve kısa zamanda antik Yunan,
Hint, Roma, Mısır, İran ve Çin'e ait kitapların çoğu Arapçaya çevrilmiştir. Bu çeviri faaliyetleri sonucunda
bilim gelişmiş ve İslam dünyasında Farabi, İbn Sina, İbn Rüşd, İbn Hazm, Hayyam, Beyruni, Fergani,
Gazali, Harezmi, Razi gibi büyük düşünürler ortaya çıkmıştır. Bu dönem İslam dünyasında ortaya çıkan
bilim adamalarının yetişmesinde Süryani hekimlerin ve onların yapmış oldukları çevirilerin önemli bir yeri
bulunmaktadır.
Haçlı seferlerinin ardından Avrupalılar doğudan ganimet olarak götürdükleri İslam dünyasında
yetişmiş büyük düşünürlere ait kitapları Avrupa dillerine çevirmeye başlamışlardır. Bu çeviri faaliyetleri
Avrupa'da MS. 12 ve 13 yüzyılda gerçekleşmiştir. Bu çeviri faaliyetleri zamanla Avrupa coğrafyasında
etkisini ortaya koymuş ve MS. 16. yüzyılda Avrupa Rönesansının gerçekleşmesine etki etmiştir.
Avrupa'daki çeviri faaliyetlerinin etkisini uzun zaman sonra göstermesinin üç önemli nedeni vardır.
Birincisi Avrupa'da varlığını genel anlamda devam ettiren feodal yapıdır. İkincisi ise Avrupa'nın kilisenin
elinde skolastik felsefenin esiri durumunda olmasıdır. Üçüncüsü ise Haçlı seferlerinin ortaya çıkarmış
olduğu buhranlardır. Ayrıca İspanya toprakları üzerinde kurulmuş olan Endülüs devletinin etkisiyle
İspanya toprakları üzerinde bilim, sanat ve mimaride yaşanmış olan aydınlanmanın da Avrupa rönesansına
etkisi olmuştur. Coğrafi keşiflerin ortaya çıkması, ticaretin gelişmesi ve matbaanın kullanılmaya başlaması
rönesansın yayılmasına etki etmiştir. Avrupa rönesansının diğer iki rönesanstan farkı edebiyat, sanat ve
mimaride kendisini göstermesidir. Avrupa rönesansı bilimsel alanda ortaya çıkmamıştır. Kendisini genel
anlamda güzel sanatlar, mimari ve edebiyatta göstermiştir. Bu rönesans bilimsel düşünmeyi beraberinde
getirmiş ve bilimsel gelişmenin önünü açmıştır. Bundan dolayı rönesans bilimsel düşünmeye kapı açmış ve
bilimsel anlamda çok sayıda düşünürün ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Avrupa toprakları üzerinde sanat
ve kültür faaliyetlerini destekleyen Mesen adı verilen bir kesimin ortaya çıkması rönesansın yayılmasına etki
etmiştir. İtalya'da edebiyat ve sanatta ortaya çıkan aydınlanma zamanla Avrupa'nın diğer coğrafyalarına
yayılmıştır. Avrupa rönesansı pozitif düşünceyi ortaya çıkarmış ve bu durum ilerde sanayi devrimine
öncülük etmiştir. Rönesansla birlikte Avrupa'da insan yaşamına önem veren hümanizma düşüncesi ortaya
çıkmıştır. Zengin şehirlerin ortaya çıkması, insan yaşamına önem verilmeye başlanması, bilim ve sanatın
desteklenmesi Avrupa rönesansının temel dayanaklarını teşkil etmiştir. Rönesansın etkisi bilimsel
gelişmeler üzerinde etkisini göstermiş ve endüstriyel anlamda büyük bir gelişmeye vesile olmuştur. Bütün
bunlar Avrupa'da sanayi devrimi yaşanmasının önünü açmıştır.