Slayt 1 - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

Kan bankacılığında
sorunlar: Eğitim
Dr.Ayşe Esra KARAKOÇ
S.B.Ankara EAH
V.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi,
18-22.11.2012
Sunum planı

Eğitim için temel gerekler

Sertifikalı eğitim

Sorunlar
Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı eğitiminin
başarılı olması için temel gerekler

Transfüzyon tıbbı uzmanlık eğitiminin tanımının yapılmış olması

Yeterli sayı ve nitelikte transfüzyon tıbbı uzmanının bulunması

Ulusal düzeyde, gönüllü, karşılıksız, düzenli kan bağışı
organizasyonunun gerçekleşmiş olması

Güvenli kan hedefi için faaliyet gösteren bir sistemin kurulmuş olması

Kan bankacılığı ve transfüzyon hizmetlerinin ulusal organizasyonunda
kalite prensiplerinin yerleştirilmiş olması

Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı alanında ulusal düzeyde hekim dışı
sağlık personeli eğitim müfredatının oluşturulması
Transfüzyon tıbbı uzmanının tanımı-Prague
15.Ekim.1991, 3.ISBT bölgesel kongresi
“the specialist in transfusion medicine is a medically qualified person, having a
thorough knowledge and sound experience of clinical medicine and laboratory
medicine, having achieved a specific training in general haematology,
immunology and blood transfusion practice, who is capable to ensure a
maximum of efficacy and safety –for the donor and for the recipient- for any
procedure of blood transfusion, who is responsible for the planning and
organisation of the collection, preparation, storage, distribution and optimal use
of blood and blood products under a controlled scheme of quality assurance,
who can assist and advice on any diagnostic and therapeutic problem of
patients requiring transfusion, who is actively participating in research and
development and who is able and willing to teach transfusion medicine further
to doctors, medical students and any other collaborating professionals.”
Mezuniyet öncesi transfüzyon tıbbı eğitimiBarselona, 1993, 4.ISBT bölgesel kongresi

Mezuniyet öncesi tıp eğitiminde transfüzyon tıbbı minimum ortak
Avrupa müfredatı önerisi

Altı yıllık toplam teorik ve pratik eğitim süresinin %2’lik kısmının, temel
ve dahili bilimler içinde transfüzyon tıbbı ile ilgili bilgi ve becerilerin
kazandırılmasına ayrılması

5500 saatlik Avrupa müfredatının 110 saati

%50 temel bilimler, ilk 2-3 yıl; %50 klinik (dahili-cerrahi) bilimler, son 3
yıl

Derslerin verilmesinde BKM, KBM, TM sorumluları ile işbirliği yapılması

Klinik bilimlerdeki %50’lik kısmın %5’inin kan hizmet biriminde
geçirilmesi
Avrupa Konseyi, 1967 Strasbourg Anlaşması,
hemşirelik müfredatı TT temel teorik ve pratik eğitimi
önerisi (Rossi, I.Ulusal kan merkezleri ve TT kongresi, 2000)
Tanım
1.Yıl
Saat
2.Yıl
Saat
3.Yıl
Saat
Toplam
Saat
Transfüzyon tıbbı
Temel teorik eğitim
Pratik eğitim
16
20
20
30
10
42
46
92
Toplam
36
50
52
138 (%3)
Genel hemşirelik eğitim
müfredatı
Teorik eğitim
Pratik eğitim
380
700
320
900
450
1250
1750
2850
Toplam
1380
1520
1700
4600
Sorun

Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı uzmanlık eğitimi yok

Yüksek lisans programları???

Mezuniyet öncesi kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı eğitimi
süre ve kapsam olarak standart değil

Avrupa transfüzyon tıbbı (minimum) müfredat önerilerinin
gerisinde
4.12.2008 tarihli “kan ve kan ürünleri
yönetmeliği”

Hizmet birimi sorumlusu

Madde 12 – (1)
a)
Hizmet birimleri sorumluları; Türkiye’de mesleğini icra etme yetkisine sahip uzman tıp
doktoru veya Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı kursu sertifikasına
sahip veya kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı konusunda yüksek lisans yapmış tıp
doktoru olmalıdır.
b)
BKM laboratuvar sorumlusu; kendi uzmanlık dalı müfredat programında laboratuvar
eğitimi almış Türkiye’de mesleğini icra etme yetkisine sahip uzman tıp doktoru olmalıdır.
c)
BKM birim sorumluları için ruhsatlandırılmış kan merkezlerinde en az 3 yıl çalışmış
olmak şartı aranır.
d)
TM ve KBM’ye atanan birim sorumluları (a) bendinde belirtilen şartları taşımamaları
halinde atamalarını takip eden altı ay içinde Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve
transfüzyon tıbbı sertifikası kursuna katılması ve sertifika alması zorunludur.
4.12.2008 tarihli “kan ve kan ürünleri
yönetmeliği”

Hizmet birimi personeli

Madde 13 – (1) Hizmet birimi faaliyet alanı kapsamında …………………………………
konularında doğrudan görev alan yeterli sayıda uygun eğitim almış, deneyimli personel
bulundurur. Her hizmet biriminde;
a)
12nci maddede tanımlanmış niteliklere sahip sorumlu,
b)
Teknik, idari ve kalite konularından sorumlu personel,
c)
Hizmet biriminin kapasitesine göre yeterli sayıda teknik, idari ve kalite personeli bulunur.
(2) Hizmet birimi personelinin görev ve sorumlulukları rehberde tanımlanır. Personel rehberde
belirtilen niteliklere sahip olmalıdır.
(3) Hizmet birimi personelinin eğitimi yönetim tarafından planlanır, eğitim programının içeriği
belirlenir ve kayıtları tutulur. Personel yeterliliği, düzenli olarak değerlendirilir ve kayıtları
tutulur.
Ulusal kan ve kan ürünleri rehberi 2011

Hizmet birimi sorumlusu

Hizmet birimi personeli

Laboratuvar yöneticisi

Doktor

Kalite yönetimi sorumlusu

Kalite kontrol teknikeri

Laboratuvar teknikeri

Biyomedikal teknikeri

Bilgisayar teknikeri

Teknisyen

Flebotomist

Kan bağışı kazanım personeli
Güncel durum…..

Ruhsatlı BKM sayısı = 15 (Türk Kızılayı)

Ruhsatlı süreli BKM sayısı = 58 (aynı zamanda TM
ruhsatlı)

Ruhsatlı TM sayısı = 845

Ruhsatlı KBM sayısı = 56 (Türk Kızılayı)
Sertifikalandırma ile ilgili mevzuat…

Kan merkezlerinde ve istasyonlarında görev yapan hekim dışı
sağlık personelinin eğitimine ve sertifikalandırılmasına dair
yönerge (19.10.2001)

Kan merkezlerinde ve istasyonlarında görev yapacak sağlık
personelinin eğitimine ve sertifikalandırılmasına dair tebliğ
(04.06.2006)

Kan hizmet birimlerinde görev yapacak sağlık personelinin
eğitimi ve sertifikalandırılmasına dair tebliğ (31.12.2009)

Kan hizmet birimlerinde görevli sağlık personelinin
bilimsel ve mesleki gelişimine olanak sağlayarak,
kan hizmet sunumunun daha güvenli ve etkin
olmasını
sağlamak
amacıyla
düzenlenen
Kan
Bankacılığı ve Transfüzyon Tıbbı Eğitimi, yılda 3
dönem
halinde
hekim
çalışanlarına verilmektedir
ve
hekim
dışı
sağlık

Kan hizmet birimlerinde ve bu birimlerin denetiminde
görev yapacak personelin eğitimi ve sertifikalandırılması
ile bu personele eğitim verecek hizmet birimlerinin
tespitine ilişkin usul ve esaslar tebliğ ile düzenlemiş

1992-2002 yılları arasında toplam 552 sağlık
çalışanına eğitim verilmiş

2002-2011 yılları arasında 4263

2012 yılının ilk 6 ayında eğitim verilen sağlık
çalışan sayısı 613
1992-2012 yılları arasında
Kan Bankacılığı ve Transfüzyon Tıbbı Eğitimi Alan
Sağlık Çalışanlarının Sayısı
Kan Bankacılığı ve Transfüzyon Tıbbı Eğitimi Alan Personel Sayısı
Uzman Hekim
Pratisyen Hekim
Hekim Dışı
Sağlık Personeli
Toplam
1992-2002
-
49
503
552
2002-2011
81
324
3858
4263
2012 ilk 6 ay
149
47
417
613
TOPLAM
230
420
4778
5428
Hekim Eğitim Merkezleri
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Ankara Gazi Üniversitesi T.F.H.
Ankara Gülhane Askeri Tıp Akademisi (TSK Personeli)
Ankara Hacettepe Üniversitesi T.F.H.
Kayseri Erciyes Üniversitesi T.F.H.
Samsun On Dokuz Mayıs Üniversitesi T.F.H.
Malatya İnönü Üniversitesi T.F.H.
İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi E.A.H.
İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi T.F.H.
İzmir Ege Üniversitesi T.F.H.
Bursa Uludağ Üniversitesi T.F.H.
İstanbul Şişli Etfal E.A.H.
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa T.F.H.
İstanbul Üniversitesi İstanbul T.F.H.
İstanbul Haydarpaşa Numune E.A.H
Konya Selçuk Üniversitesi T.F.H.
Kızılay Kuzey Marmara Bölge Kan Merkezi
Kızılay Orta Anadolu Bölge Kan Merkezi
Hekim Dışı Eğitim Merkezleri
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Ankara Türkiye Yüksek İhtisas E.A.H.
Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci
Hastanesi
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi İbn-i Sina
Hastanesi
Ankara Hacettepe Üniversitesi tıp Fakültesi
Ankara Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
Hastanesi
Ankara Gülhane Askeri Tıp Akademisi (TSK
Personeli)
İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve
Cerrahisi E.A.H.
İzmir Atatürk E.A.H
İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi T.F.H.
İzmir Ege Üniversitesi T.F.H.
İstanbul Şişli Etfal E.A.H.
İstanbul Haydarpaşa Numune E.A.H
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa T.F.H.
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
İstanbul Üniversitesi İstanbul T.F.H.
İstanbul Marmara Üniversitesi T.F.H.
Adana Çukurova Üniversitesi T.F.H.
Kayseri Erciyes Üniversitesi T.F.H.
Samsun On Dokuz Mayıs Üniversitesi
T.F.H.
Erzurum Atatürk Üniversitesi T.F.H.
Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi
T.F.H
Malatya İnönü Üniversitesi T.F.H.
Edirne Trakya Üniversitesi T.F.H.
Bursa Uludağ Üniversitesi T.F.H.
Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi
T.F.H.
Konya Selçuk Üniversitesi T.F.H.
Denizli Pamukkale Üniversitesi T.F.H.
Antalya Akdeniz Üniversitesi T.F.H.
Kızılay Kuzey Marmara Bölge Kan Merkezi
Kızılay Orta Anadolu Bölge Kan Merkezi
EK1.BKM, TM ve KBM’de görev yapan hekim dışı
sağlık personelinin eğitimini verecek kan
merkezlerinin değerlendirme formu
1-Kan Merkezinin Adı:
2-Personel Durumu:
a)Sorumlu Hekimin Uzmanlık Dalı .......................
b)Görevli Uzman Hekimlerin dalı ve Sayısı.................
c)Görevli Pratisyen hekim Sayısı(sertifikalı sayısı).............
d)Görevli laboratuvar teknisyeni ve sayısı (sertifikalı sayısı).........
e)Görevli hemşire sayısı(sertifikalı sayısı)...........
3-Teknik Donanım
4-Kullanılan Yöntemler
5-Kan Ürün İşlemleri
6-Eğitimci ve Nitelikleri
7-Son beş yıl içinde yayımlanan akademik
çalışmalar
Ek 2. Sertifikalandırmaya esas eğitim programlarının
süreleri
Uzman hekim eğitim süreleri
Pratisyen hekim
1 ( Bir ) ay teorik ve pratik
Kan bağış merkezinde
çalışacak olanlar için
1 ( Bir ) ay teorik ve pratik
Bölge kan merkezi ve
transfüzyon merkezinde
çalışacak olanlar için
5 ( Beş ) ay teorik ve pratik
Hekim dışı sağlık personeli
Bölge kan merkezi ve
transfüzyon merkezinde
çalışacak olanlar için
2 ( İki ) ay teorik ve pratik
Hekim dışı sağlık personeli
Flebotomist
Kan bağış merkezinde
çalışacak olanlar için
Flebotomist (hemşire,
sağlık memuru)
1 ( Bir ) ay teorik ve pratik
Ek 3. Hekim ve hekim dışı sağlık personeli görev ve
sorumluluklarına esas teşkil eden teorik konularda uygulama saati
Konusu
Uzman
hekim
Kan bağış
merkezinde
çalışan
hekim
Bölge kan
merkezi ve
Transfüzyon
merkezinde
çalışan hekim
Laboratuar
personeli
Flebo
Kan Bankacılığı ve Transfüzyon tarihçesi
1
1
1
1
1
ABO kan grup sistemi
3
3
3
3
3
Rh kan grup sistemi
1
1
1
1
1
Diğer kan grupları
2
2
2
2
2
Donör seçimi ve donör kazanım programları - I
2
2
2
2
2
Donör seçimi ve donör kazanım programları - II
2
2
2
2
2
Flebotomi
1
1
1
1
1
Kan komponentleri tanımlama / hazırlama
1
1
2
2
1
Kan komponentleri saklanması / taşınması
1
1
1
1
1
Ek 3. Hekim ve hekim dışı sağlık personeli görev ve
sorumluluklarına esas teşkil eden teorik konularda uygulama saati
Konusu
Uzman
hekim
Kan bağış
merkezinde
çalışan
hekim
Bölge kan
merkezi ve
Transfüzyon
merkezinde
çalışan hekim
Lab
personeli
Flebo
Transfüzyonla bulaşan enfeksiyon hastalıkları
2
2
2
2
2
Mikrobiyolojik tarama yöntemleri – I
1
1
1
1
1
Mikrobiyolojik doğrulama testleri
1
1
1
1
-
Yenidoğanda immunohematolojik testler
1
-
1
1
-
Transfüzyon endikasyonları ve ürün seçimi
1
1
1
1
1
Pediatride transfüzyon
1
-
1
1
-
Transfuzyon reaksiyonları ve komplikasyonları
3
3
3
3
3
Trombosit alloimmünizasyonu ve transfüzyonu
1
-
1
-
-
Kan bankası denetlemesi – denetlemeye hazırlık
1
1
1
1
1
Ek 4. Hekim ve hekim dışı sağlık personeli kan bankacılığı pratik
ders programında yapılması gereken en az uygulama sayısı
Konusu
Uzman
hekim
Kan bağış
merkezinde
çalışan hekim
Bölge kan
merkezi ve
Transfüzyon
merkezinde
çalışan
hekim
Lab
personeli
Fleboto
ABO kan grup sistemi / Rh kan grup sistemi
50
50
250
250
50
Donör değerlendirme
20
250
250
20
250
Kan bileşenleri hazırlama (Eritr., tromb., TDP.)
10
10
10
100
10
-
50
50
-
200
Antikor tarama ve tanımlama, uygunluk testleri
10
-
10
10
-
Mikrobiyolojik tarama doğrulama yöntemleri
10
10
100
100
10
Bağışçı aferez uygulama
5
50
50
5
5
Kan bankalarında kullanılan araç ve gereçler-şartname
hazırlama
2*
-
2*
-
-
-
-
1**
-
-
1***
-
1***
1***
-
Flebotomi
Donör kazanım programları
Kan Merkezlerinde SOP hazırlama
Ek 5. Bilgi ve beceri değerlendirme formu


Kurs teorik notu
Kurs pratik notu
Sertifikalar

Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı sertifikası

Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı eğitici sertifikası

Denetçi sertifikası
Eğitimin tanımı
Eğitimin kapsamı /
eğitilenler
Mevcut durum
Sorumlular
Denetçilerin
eğitimi
İl bazında
denetim ekibinde
yer alan il sağlık
müdürlüğü
personeli ve
transfüzyon
merkezi
sorumluları
Ankara ve
İstanbul illerinde
birer kez yapılan
denetçi eğitimleri
ile 213 kişi
eğitildi
Sağlık Bakanlığı
ÖZET

Kan hizmet birimlerinde çalışmak için
mevzuatta belirtilen sürelere göre sertifika
almak gerekiyor

Sertifikalandırmaya dayalı eğitim var

Sorunlar
SONUÇ: SORUNLAR

Hekim ve hekim dışı sağlık personeli teorik
eğitimlerinin ortak olması

Eğitimlerin içeriği, süresi, uygulamalar…

Eğitim merkezlerinin yeterliliği

Eğiticilerin eğitici sertifikası durumu...

Eğitim merkezlerinin sayısı

Denetçi eğitimleri…
SORUNLAR

Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı alanında eğitim
ihtiyacının analizinin yapılmamış olması

Sertifikalı personel için ileri eğitim olanakları

Eğitim modülleri: farklı sorumluluklar için başlıklar, süre,
içerik

KYS, hizmet kalite standartları eğitimi, validasyon….

Hemovijilans eğitimi

Kanı kullananların eğitimi…

…………