Veritabanı, Veri ve Bilgi

Hafta 9
Veritabanı
Yönetimi
Bilgisayarların
Discovering
Keşfi
Computers
2010
Living in a Digital World
Hedefler
Veritabanı terimini
tanımlamak ve bir
veritabanının veri ve bilgi
ile nasıl etkileşimde
olduğunu açıklamak.
Veri bütünlüğünü
tanımlamak ve değerli
bilgi niteliklerini
açıklamak.
Dosya bakım teknikleri
ve doğrulama
tekniklerini açıklamak
Karakter, alan, kayıt ve
dosya terimleri üzerinde
tartışmak.
Dosya işleme yaklaşımı
ve veritabanı yaklaşımı
arasındaki farkları
belirtmek.
2
Hedefler
Veritabanı yönetim
sistemleri için ortak olan
fonksiyonlar üzerinde
tartışmak.
İlişkisel, nesneye yönelik ve
çok boyutlu veritabanlarının
karakteristiklerini açıklamak.
Web veritabanlarına nasıl
erişildiğini açıklamak.
Veritabanı tasarım esaslarını
tanımlamakve veritabanı
uzmanları ve yöneticilerinin
sorumlulukları üzerinde
tartışmak.
3
Veritabanı, Veri ve Bilgi
Veritabanı
• Veriye erişim,
geri alma ve
kullanımına
izin verecek
şekilde
düzenlenen
veri
topluluğudur.
Veri
• İşlenmemiş
öğelerin
derlemesidir
• Metin
• Sayılar
• Görüntüler
• Ses
• Video
Bilgi
• İşlenmiş veri
• Belgeler
• Ses
• Görüntüler
ve Video
4
Veritabanı, Veri ve Bilgi
5
Veritabanı, Veri ve Bilgi
• Veritabanı yazılımı, genellikle veritabanı yönetim
sistemi (DBMS) olarak adlandırılır ve şunları
yapmanızı sağlar:
Bilgisayar destekli bir
veritabanı oluşturma
Veri ekleme, düzenleme
ve silme
Veriyi sıralama ve veriyi
okuma
Formlar oluşturma ve
veriden rapor hazırlama
6
Veritabanı, Veri ve Bilgi
• Veri bütünlüğü, verinin niteliğini tanımlar.
• «Döküntü girer, döküntü çıkar (GIGO)» kavramı,
bir bilgisayar çıktısının doğruluğunun, girdinin
doğruluğuna göre olduğunu gösterir.
7
Veritabanı, Veri ve Bilgi
• Değerli veri aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır:
Doğru
Doğrulanabilir
Erişilebilir
Kullanışlı
Zamanında
Düzenlenmiş
Uygun
maliyetli
8
Veri Sıradüzeni
• Veri, katmanlar halinde düzenlenir.
– Dosyalar, kayıtlar, alanlar, karakterler
9
Veri Sıradüzeni
• Karakter, bir byte dır.
– Sayılar, harfler, boşluk,
noktalama işaretleri veya
diğer semboller
• Alan, bir veya daha fazla
ilişkili karakterin
kombinasyonudur.
– Alan adı
– Alan boyutu
– Veri tipi
10
Veri Sıradüzeni
• Genel veri tipleri:
Metin
Sayısal
Otomatik
numara
Tarih
Not
Evet/Hayır
Nesne
Ek
Para
birimi
Köprü
11
Veri Sıradüzeni
• Kayıt, ilişkili alanların bir grubudur.
– Birincil anahtar, her bir kaydı eşsiz olarak tanımlar.
• Veri dosyası, ilişkili kayıtların bir bütünüdür.
12
Verinin Korunumu
• Dosya bakımı, veriyi güncel tutma prosedürlerini
ifade eder.
Kayıt
eklemek
Kayıtları
düzenlemek
Kayıt silmek
13
Verinin Korunumu
• Kullanıcılar yeni veri aldıklarında, bir dosyaya yeni
kayıtlar eklerler.
14
Verinin Korunumu
• Kullanıcılar yanlış veriyi düzeltmek veya eski veriyi
güncellemek için kaydı düzenlerler.
15
Verinin Korunumu
• Kayıt artık gerekli olmadığında, kullanıcı bunu
dosyadan siler.
16
Verinin Korunumu
• Doğrulama, verinin doğru olup olmadığını bulmak
için veriyi bir takım kurallar ve değerler ile karşılaştırır.
Alfabetik/Sayısal
Kontrol
Aralık kontrolü
Tutarlılık
kontrolü
Tamlık kontrolü
Sağlama
basamağı
Diğer kontroller
17
Dosya İşleme ve Veritabanları
Dosya işleme sistemi
• Her bölüm kendi dosyalar
setine sahiptir.
• Uzun yıllardır kullanılır.
• Veri artıklığı oluşur.
• Veriyi izole eder.
Veritabanı yaklaşımı
• Programlar ve kullanıcılar
veri paylaşır.
• Veri artıklığını düşürür.
• Veri bütünlüğünü artırır.
• Veriyi paylaşır.
• Kolay erişim sağlar.
• Geliştirme zamanını azaltır.
• Daha savunmasız (zarara
açık) olabilir.
18
Dosya İşleme ve Veritabanları
19
Veritabanı Yönetim Sistemleri
20
Veritabanı Yönetim Sistemleri
• Veri sözlüğü, veri tabanındaki her bir dosya ve bu
dosyalardaki her bir alan hakkında veriyi içerir.
21
Veritabanı Yönetim Sistemleri
• Veritabanı Yönetim Sistemleri (DBMS), kullanıcıların ve
programların veri tabanında veriyi okumalarını ve
yönetmelerini sağlayan birkaç araç içerir.
Sorgu dili
Örnekle sorgulama
Form
Rapor üretici
22
Veritabanı Yönetim Sistemleri
• Sorgu dili, kullanıcıların veriyi görüntüleme,
yazdırma veya depolama için belirlemelerine izin
veren basit, İngilizce benzeri ifadelerden oluşur.
• Örnekle sorgulama (QBE), kullanıcıların veri
alımına yardımcı olmak için bir GUI (grafiksel
kullanıcı arayüzü) sağlar.
23
Veritabanı Yönetim Sistemleri
24
Veritabanı Yönetim Sistemleri
• Form, ekran üzerinde bir veri tabanında veri girişi
veya düzenlemesi için uygun alanlar sağlayan bir
penceredir.
25
Veritabanı Yönetim Sistemleri
• Rapor üretici, kullanıcıların ekran üzerinde bir rapor
tasarlamalarına, veriyi rapor tasarımına almalarına ve
daha sonra raporu görüntülemelerine ya da
yazdırmalarına izin verir.
26
Veritabanı Yönetim Sistemleri
DBMS, izin verilen zamanlarda sadece yetkili
kullanıcıların veriye erişimini sağlar.
• Erişim hakları
• En düşük erişim hakkı ilkesi
27
Veritabanı Yönetim Sistemleri
• DMBS, verinin zarar gördüğü veya bozulduğu
durumlarda veritabanını kullanılabilir bir biçime
getirmek için çeşitli teknikler sağlar.
Yedekleme
Kayıt
tutma
Kurtarma
aracı
Sürekli
yedekleme
28
Veritabanı Yönetim Sistemleri
29
İlişkisel, Nesneye Yönelik ve Çok Boyutlu
Veritabanları
• Veri modeli, veritabanının veriyi nasıl düzenleyeceğini
belirleyen kurallar ve standartlardan oluşur.
30
İlişkisel, Nesneye Yönelik ve Çok Boyutlu
Veritabanları
• İlişkisel veritabanı,
veriyi satırlar ve
sütunlardan oluşan
tablolarda saklar.
– Her satır birincil
anahtara sahiptir.
– Her sütun eşsiz bir isme
sahiptir.
• İlişki, veri içerisindeki
bir bağlantıdır.
31
İlişkisel, Nesneye Yönelik ve Çok Boyutlu
Veritabanları
• Yapısal Sorgu Dili (SQL), kullanıcıların veriyi
yönetmesine, güncellemesine ve okumasına izin
veren bir sorgu dilidir.
32
İlişkisel, Nesneye Yönelik ve Çok Boyutlu
Veritabanları
• Nesneye yönelik veritabanı (OODB), veriyi
nesnelerde saklar.
• Bir nesneye yönelik veri tabanı için uygun
uygulamalara şu örnekler verilebilir:
Çoklu ortam
veritabanı
Grup yazılımı
veritabanı
Bilgisayar
destekli tasarım
veritabanı
Hipermetin
veritabanı
33
İlişkisel, Nesneye Yönelik ve Çok Boyutlu
Veritabanları
34
İlişkisel, Nesneye Yönelik ve Çok Boyutlu
Veritabanları
• Çok boyutlu veritabanı, veriyi iki boyuttan daha fazla
boyutta saklayabilir.
– Bazen hiperküp olarak bilinir.
– Veriyi bir ilişkisel veritabanından çok daha hızlı birleştirebilir.
• Veri ambarı, geçmiş ve güncel işlemleri analiz etmek için
gerekli olan veriyi saklayan ve yöneten büyük bir
veritabanıdır.
35
Web Veritabanları
• Web üzerindeki veritabanları şunlara izin verir:
Ürün veya
hizmetlerin satın
alımı
Tahvil alımı veya
satımı
Bir iş aramak
Uçuş
rezervasyonları
yapmak
Üniversite
kayıtları
Yarıyıl notlarını
kontrol etmek
36
Web Veritabanları
37
Video: Bir Fotoğraf Paylaşım Sitesi Veriyi
Nasıl Tutar?
BAŞLAMAK İÇİN TIKLAYIN
38
Veritabanı Yönetimi
• Dikkatli bir şekilde tasarlanmış veritabanına sahip olmak
önemlidir.
39
Veritabanı Yönetimi
Veritabanı uzmanları ve yöneticiler tüm veritabanı
aktivitelerinin yönetimi ve koordinasyonundan sorumludur.
Veritabanı Uzmanı (DA)
Düzgün alan yerleşimine karar
verir, veri ilişkisini tanımlar ve
kullanıcının erişim ayrıcalıklarını
belirler.
Veritabanı Yöneticisi (DBA)
Veri sözlüğü oluşturur ve bakımını
yapar, güvenliği kontrol eder,
performansı izler, yedekleri ve
kurtarma prosedürlerini kontrol
eder.
40
Veritabanı Yönetimi
• Çalışanların verinin
veritabanında nasıl etkili
biçimde kullanılacağını
öğrenmeleri gerekir.
– Veritabanı ile etkileşim
– Veritabanı için yeni
verinin tanımlanması
– Veritabanının bakımı
41
Özet
Veri ve bilginin bir
organizasyon için
değerli varlıklar
olarak önemi
Veriyi bir
veritabanında
düzenlemenin
avantajları
Yüksek nitelikli
verinin bakımı için
yöntemler
Değerli bilginin
niteliğinin
değerlendirilmesi
Çeşitli veritabanı
tipleri
Veritabanı
uzmanları ve
yöneticilerinin
rolleri
42