Veri Tabanı

Veri dosyaları ve Veri tabanları;
Bilgisayar ve ağ ortamındaki bilginin temel yapı taşlarıdır.
Veri Dosyalarının çalışma biçimini algılama konusunda,
Verinin Düzenlenmesi,
Anahtar Alan,
Toplu İşlem-Gerçek Zamanlı İşlem,
Ana Dosya-Hareket Dosyası,
kavramlarının aktarılması yararlıdır.
Yardımcı bellekte saklanabilmesi ya da bilgisayar ortamında
işlenebilmesi için, verinin gruplandırılarak ya da sınıflandırılarak
belirli bir düzende ele alınması gerekir.
Karakter, Alan, Kayıt, Dosya, Veri Tabanı gibi
gruplandırmada; her grup kendisinden öncekinden daha karmaşık
yapıdadır.
Karakter;
Harf(a,...,z), Rakam(0-9) ve özel işaretler(.,~#$)in her birinin
genel adıdır.
Alan;
İlgili karakterlerden oluşan kümedir.(Öğrenci no)
Kayıt;
İlgili alanlardan oluşan bir kümedir.(Öğrenci no, Ad, Soyad,
Doğum Yeri, Doğum Tarihi)
Dosya;
İlgili kayıtlardan oluşan bir kümedir.
Veri Tabanı;
İlgili dosyalardan oluşan bir kümedir.
Anahtar Alan;
Kayıtı oluşturan alanlardan biridir.
Her bir farklı kayıt için “Tek Tanıtıcı” olma özelliğine sahiptir.
Öğrenci numarası,
Sürücü belgesi seri numarası,
Sosyal Güvenlik Kurumu Sicil numarası,
Yedek Parça numarası,
Vatandaşlık numarası
yaygın Anahtar Alan örneklerini oluşturur.
Anahtar Alan
(Öğrenci No)
Alan
(Ad)
Erol
Alan
Alan
(Doğum Yeri)
(Soyad)
Yılmaz
Eskişehir
Kayıt
Alan
(Doğum Tarihi)
1.1.80
Toplu İşlem;
Veri zaman içinde çevrim dışı (off-line) olarak toplanır.
Bütün bu veri bir anda işlenir.
Gerçek Zamanlı İşlem;
Veri, çevrim içi (on-line) olarak girildiğinde bilgisayar
tarafından hemen işlenir.
Dosya Güncelleme;
Varolan bir dosyaya yeni kayıt ekleme,
ya da bu Dosyadan kayıt silme,
veya Bir kayıtın (Anahtar alan dışında) herhangi bir alanının
içeriğini değiştirmedir.
Ana Dosya;
Son “Dosya Güncelleme” işlemi sonrası bütün kayıtları
içeren dosyadır.
Hareket Dosyası;
(Kayıt ekleme, Kayıt silme ve Kayıt alanını üzerinde
değişiklik gibi) Son değişikleri içeren ve Ana Dosyayı” güncellemek
için kullanılan dosyadır.
Sıralı Erişim;
Kayıtlar, birbiri ardına, önceden belirlenen bir düzende fiziki
olarak yerleştirilmiştir.
Bu yaklaşım disk(et) ve manyetik şerit için geçerlidir.
Bir dosyayı oluşturan kayıtların tümünün ya da çoğunun işlenmesi
durumunda çok elverişlidir.
Belirli bir kayıta erişilmek istendiğinde elverişsizdir.
Kayıt
Kayıt
Kayıt
Kayıt
Kayıt
Doğrudan Erişim;
Kayıtlar, disk(et) yüzeyi üzerinde belirli bir yere (konuma) ya da
adrese yerleştirilmiştir.
Yer (konum) “Anahtar Alan”la belirlenmiştir.
(“Anahtar Alan” değerinden hareketle, bu değeri belirli bir disk(et)
adresine dönüştüren işlemleri içeren programlara “Adres programları”
adı verilir.) Adresler “Adres programları” yardımıyla hesaplanır.
Bu yaklaşım yalnızca disketler için geçerlidir. Manyetik şeritte
kullanılamaz.
Belirli bir kayıta erişilmek istendiğinde kullanımı çok elverişlidir.
Maliyeti sıralı erişime nazaran daha yüksektir.
Adres
Anahtar Alan
Programı
Disket
Adresi
indeksli Erişim;
Sıralı ve doğrudan erişiminin bileşimidir.
Kayıtlar, disk(et) yüzeyi üzerine sıralı düzende yerleştirilmiştir.
Dosya aynı zamanda indeks bilgilerini barındıran bir alanı da
içermektedir. İndeks Alanı, kayıtlara ilişkin Anahtar Alan ve bu anahtar
alana karşılık gelen disk(et) adresini içeren bir listedir.
Erişimin başlangıcında, istenen belirli bir anahtar için İndeks
Alanı sıralı erişimli olarak taranır, bulunduğunda karşılık gelen kayıt
adresi listeden saptanır ve saptanan bu adrese doğrudan erişimli olarak
konumlanılır.
Sıralı’ya nazaran hızlı; Doğrudan’a nazaran yavaştır.
İndeks Alanı
Disk(et)
Adresi
Anahtar
27
A3
Anahtar Alan
15
22
27
Disk(et) Adresi
A1
A2
A3
Veri Tabanı;
Birbiriyle ilişkili dosyalar
kümesidir.
Veri Tabanı Yönetim Sistemleri
(DataBase Management SystemsDBMS);
Veri sözlükleri ve Sorgu Dilleri
kullanarak,
Veri tabanlarını oluşturur ve
değiştirir;
ve
Veri tabanlarına erişimi sağlar.
Paylaşım;
Bireyler ve bölümler arasında bilgi paylaşımı
Güvenlik;
Bilme ihtiyacına göre sınırlı erişim
Daha az dosya;
Veri tekrarını ortadan kaldıran aynı dosyaya birden fazla
erişim
Veri Bütünlüğü;
Değişik dosyaların dengesiz güncelleştirilmesinin doğurduğu
olumsuzluğu azaltma
Veritabanı Yönetim Sistemi Yazılımı;
Veritabanı oluşturma,
Veritabanı güncelleme,
Veritabanı’na erişim sağlama
özel amaçlarını gerçekleştiren yazılımdır.
Yazılım,
Veri Sözlüğü ve Sorgu Dilinden meydana gelir.
Veri Sözlüğü;
Veritabanında kullanılan verinin yapısını tanımlar.
Belirli bir alan için,
- Alan Adı’nı,
- Alandaki verinin tipi’ni
- Alanın karakter cinsinden uzunluğu’nu
tanımlar.
Sorgu Dili;
Veritabanlarına erişimimin gerçekleştirilme yollarını belirler.
Son kullanıcılarca anlaşılabilir kolaylıkta bir dildir.
Sorgu dilleri arasında en yaygın kullanılanı SQL
(Structured Query Language-Yapısal Sorgu Dili)’dir
Dosyalarda yapıldığı biçimde, Veritabanları da farklı yollardan
düzenlenebilir.
Veritabanlarının yaygın tipleri;
- Sıradüzensel (hierarchical)
- Ağ
(network)
- İlişkisel
(relational)
olarak sıralanır.
. Alanlar ve kayıtlar düğümler düzeninde yapılandırılmıştır.
. Düğümler, ana gövdeden ayrılan dallar biçiminde birleştirilmiştir.
. Her giriş bir “ebeveyn” düğüme sahiptir.
. “Ebeveyn”, bir ya da daha fazla “evlat” düğüm(ler)e sahiptir (İlişki
bir’den bir’e ya da bir’den çok’a biçimindedir) .
. Bilgisayar belirli bir alanı bulabilmek için, en üst (tepe) düğümden
başlayarak, “ebeveyn” ve “evlat düğümleri”, (tavandan tabana doğru)
tarar.
. Sıradüzensel veritabanının katı yapısı sorunlar ortaya çıkarabilir: Bir
“ebeveyn” düğüm silindiğinde, “evlat”ları da kendiliğinden silinir.
Kalkış
Noktası
Varış
Noktası
İstanbul
Adana
Sefer Sayısı
Yolcu
Aksu,O.
İzmir
Ankara
TK121
TK156
Kılıç,M.
Kaya,G.
Eskişehir
TK025
. Düzenlemesi sıradüzenseldir.
. Sıradüzenselden farklı olarak, her “evlat” düğümün birden fazla
“ebeveyn” düğümü olabilir (İlişki çok’tan çok’a biçimindedir).
Örneğin izleyen slayt’ta,
Her Öğrenci
birden fazla Öğretim Elemanına,
Her Öğretim Elemanı birden fazla Derse
sahiptir.
. Sıradüzensel tasarıma oranla daha esnektir.
Ders
Temel Bilgi
Tek.BİL151
Öğretim
Elemanı
Bilgisayar
Bilgisayar
Kul.BİL351 Prg.BİL472
Hepkul Durucasu
Ayşe
Hasan
Oktal
Özlem
Öğrenci
Ceylan
A.
Demir
H.
Çiçek
E.
Taşçı
B.
Oran
N.
. Veriye erişim için önceden tasarlamış yollar bulunmaz.
. Veri öğeleri çizelgeler içine depolanmıştır.
. Çizelgeler, mantıksal olarak satırlar ve sütunlar içine depolanmış
veri içerir.
. Farklı çizelgeler (ilişkiler) ortak bir “Anahtar Alan” yardımıyla
birleştirilir.
. Tasarım çok esnektir; Veri alanı ekleme, silme ve değiştirme çok
kolay gerçekleştirilir.
Ürün
Ürün Kodu
Ürün Adı
Birim Fiyatı
.
.
.
Sipariş
Sipariş Kodu
Ürün Kodu
Birim Fiyatı
S. Miktarı
Anahtar Alanlar
Siparişler
Alıcı Kodu
Alıcı Adı
S. Tarihi
Yükleme Ta.
Nakliye Bed.
Nakl. Adresi
.
.
.
.
Tüketiciler
Alıcı Adı
Adresi
Telefon
Fax
.
.
.
Veritabanları boyuta ve erişebilirlikte farklılık gösterir.
Başlıca 4 tipte veritabanı bulunur.
Bunlar:
- Bireysel
- Paylaşılmış
- Dağıtılmış
- Tesçilli
veritabanlarıdır.
Bireysel Veritabanı;
. Mikrobilgisayar veritabanı olarak ta adlandırılmaktadır.
. Bir kullanıcıya ait bütünleşik dosyalar kümesidir.
. Mikrobilgisayarın diski ya da LAN üzerindeki veri ve
DBMS bir tek kullanıcının denetimindedir.
Paylaşılmış Veritabanı;
. İşletme Veritabanı adıyla da tanınır.
. “Veri Tabanı Yöneticisi” olarak adlandırılan, bilgisayar
konusunda uzmanlaşmış bir kişinin denetiminde anabilgisayar
sisteminde tutulur.
. Erişim bir çok kullanıcıya açıktır. Kulanıcılar veritabanına,
LAN ya da WAN ağlarına bağlı mikrobilgisayarları ile erişirler.
. Ortak İşlevli Veritabanı ve Ortak Kullanıcılı Veritabanı
olmak üzere iki başlık altında incelenir.
Ortak İşlevli Veritabanı;
İşletmenin faaliyetini temel alan veritabanıdır. Üretim,
stok ve satış gibi konulardaki ayrıntıları içerir.
İşletmenin gün-gün işlemlerini temsil eden veri içerir.
Ortak Kullanıcılı Veritabanı;
Ortak İşlevli Veritabanı ve bunun dışındaki tesçilli diğer
veritabanlarından seçilmiş bilgileri bünyesinde barındırır. Karar sürecinde,
Yöneticiler bu tip veritabanlarından yararlanır. Bu nedenle işletmenin
yönetim bilgi sisteminin temelini oluşturur.
. Veri işletmenin farklı yerlerinde depolanmıştır.
. Veriye bilgisayar ağları kullanılarak erişilebilir.
. Veritabanı Sunucuları, kullanıcılarla diğer yerlerde depolanmış
veri arasında bağlantılardır.
Tesçilli Veritabanı;
Bir örgüt tarafından, belirli konularda geliştirilmiş dev
veritabanıdır.
Geliştiren örgütün işlevine bağlı olarak, erişim bedava
ya da çoğunlukla ücret karşılığında sağlanır.
Bilgi Programları ya da Bilgi Bankası olarak ta adlandırılır.
Arama Motorları kendi tesçilli veritabanlarında arama
yaparlar.
Veritabanları anı izleme ve geleceği planlama konusunda,
kullanıcılarına büyük destek sağlamaktadır.
İşletmeciler, veritabanlarını giderek daha fazla kullanma
eğilimindedir.
Veritabanı kullanımının yaygınlaşabilmesinde, güvenlik
önemli rol oynamaktadır.
İşletmecilerin genel ve özel amaçlarında destek veren
veritabanları dört başlık altında toplanabilir:
İşletme Rehberi; Finansal bilgi, Pazarlama bilgisi, Marka ve
Ürün adları, Adres bilgileri gibi bilgileri sağlayan veritabanlarıdır.
Demografik Veri; Ülke ve Kent istatistikleri, Nüfus ve Nüfus
Tahminleri, Gelir ve Gelir Tahmini, İstihdam istatistikleri gibi
konularda veri sağlayan veritabanlarıdır.
İstatistiksel İşletme Bilgisi; Finans, Pazar payı ve diğer bilgileri
içeren veritabanlarıdır.
Metin Veritabanı; İşletme yayınlarından, işletmeyi ilgilendiren
yazı, makale, rapor ve işletmeye ya da ürüne ilişkin basında çıkan
yansımaları içeren veritabanıdır.
Veritabanları ve veritabanlarının içerdiği bilgiler değerlidir.
İçerdiği bilginin, hırsızlık ve kötü kullanıma karşı korunabilmesi
için, veri tabanının güvenliğinin sağlanması hayati önemdedir.
Veritabanının, izinsiz kullanıcılara karşı da korunması
gerekmektedir. Çok sayıda virüsün veritabanına bulaşabileceği ve onu
hasara uğratabileceği bilinmektedir. (Virüs, veritabanına zarar vermek
için tasarlanmış gizli deyimlerdir.Genellikle bilgisayar ağlarından bulaşır.
Büyük işletmelerin, bilgiişlem merkezlerine giriş izni, sadece
izinli kişilere verilmektedir.
Veritabanı Yöneticisi (Database Administrator-DBA);
- Veritabanının yapısını belirlemeden,
- Veritabanınının performansını değerlendirmeden,
- İşletme çalışanlarının erişim haklarının sağlanmasından
sorumlu bir yöneticidir.
Veritabanı Yöneticisi;
Mahremiyet (Gizlilik) ve Etik (Ahlak) konularıyla da
ilgilenir.
. Geniş veritabanlarının mikrobilgisayar kullanıcılarına açılması
sürecektir.
. Veritabanı kullanımın yaygınlaşması, kişisel bilgilerin gizliliğinin
önemini giderek arttıracaktır.
. Kullanıma açılan veri dağları arasından, kullanıcılara yararlı
bilgileri süzme konusunda yeni meslekler ve işler ortaya çıkacaktır.