Dış Ticaret Politikası

Dış Ticaret Politikası
Dış Ticaret Politikası
• Hükümetin, ülkenin doğrudan dış ticaret
akımlarını sınırlandırmak, özendirmek veya bu
işlemlerin yapılış yöntemlerini düzenlemek için
almış oldukları sistematik önlemleri ifade eder.
Dış Ticaret Politikasının Amaçları -1• Dış Ödeme Dengesizliklerinin Giderilmesi
– Örnek: Ödemeler bilançosu açık veren ülkeler; döviz gideri
doğuran işlemlerin kısıtlanmasını, döviz kazandırıcı işlemlerin
özendirilmesini amaç edinirler.
• Dış Rekabetten Korunma
– Dış piyasanın rekabetine dayanamayan yerli endüstrilerin
korunması temel hedeftir. Gelişmekte olan ülkelerde yeni
kurulan endüstrileri olgunlaşıncaya kadar, gelişmiş ülkelerde ise
hassas endüstri dallarını koruyucu politikalar izlenmektedir.
• Ekonomik Kalkınma
– Dış ticaret politikası sanayileşme stratejisinin bir aracı halindedir.
İthal ikameci sanayileşme, dışa açık büyüme…
• Ekonominin Liberalleşmesi
– Ulusal ekonominin dünya ekonomisi ile bütünleşmesi amaçlanır.
Dış Ticaret Politikasının Amaçları -2• Piyasa Aksaklıklarının Giderilmesi
– İç piyasada yaygınlaşan tekellerin kırılması amacıyla devlet
gümrük tarifelerini veya diğer kısıtlamaları azaltarak rekabeti
geliştirme yoluna gidebilir.
• İç Ekonomik İstikrarın Sağlanması
– İç ekonomik istikrarı bozan işsizlik ve enflasyon sorunlarını
çözümleme amacına yönelik dış ticaret politikaları.
• Hazineye Gelir Sağlamak
– İthalat ve ihracat vergileri devlet hazinesinin önemli bir gelir
kaynağını oluşturabilir.
• Dış Piyasalarda Monopol Gücünden Yararlanma
– Uluslararası piyasalarda monopol gücü ele geçirebilmek için
izlenebilecek stratejiler, uluslararası kartel anlaşmaları…
Dış Ticaret Politikasının Amaçları -3• Otarşi
– Ekonomik bakımdan kendi kendine yeterliliği hedefleyen
politikalar.
• Sosyal ve Siyasal Nedenler
– Sosyal ve siyasal nedenlerle bir üretici grubunun kayırılması
– Ülke güvenliği, halk sağlığı, çevre kirlenmesini önleme, doğal
kaynak rezervlerinin korunması vb. nedenlerle belirli malların
ithal veya ihracının kısıtlanması veya yasaklanması gibi
politikalar izlenebilir.
• Dış Politika Amaçları
– Dış ticaret politikası, dış politika ile yakından ilgilidir. Örneğin,
askeri bakımdan kritik kabul edilen bazı mamul, yarı mamul,
hammadde veya teknolojilerin düşman ülkelere satışı
yasaklanabilmektedir.
Dış Ticaret Politikasının Araçları -1• Gümrük Tarifeleri: Malların ülke sınırlarından
geçişi sırasında alınan vergilerdir. Fiyat
mekanizmasının işleyişine dayanır.
• Tarife-Dışı Araçlar: Gümrük tarifelerinin dışında
genellikle genellikle döviz çıkışına yol açan
işlemleri kısıtlamak için hükümetin tek taraflı
kararı ile konulan müdahale yöntemleridir.
Dış Ticaret Politikasının Araçları -2• İhracatın Özendirilmesi: Döviz kazandırıcı
işlemlerin artırılması amaçlanır.
• Bağlı Ticaret: Uluslar arası anlaşmalarla, özellikle
kamu kurum ve kuruluşları ile kamu
ortaklıklarının açacakları uluslar arası ihale
çerçevesinde yapacakları dışalımları sonucunda
gerçekleştirecekleri döviz ödemelerini telafi
etmek amacıyla anlaşma gereği Türkiye’den
yapılacak ihracatı ifade eder.
Tarife – Dışı Araçlar Nelerdir?
-1• Miktar Kısıtlamaları: Devletin ithalatı doğrudan
doğruya belirli miktarla sınırlandırmasına dayalı
uygulamaları kapsar (ithalat kotaları, ithalar
yasakları, döviz kontrolleri..).
• Tarife Benzeri Faktörler: İthalatı pahalılaştırıp,
yerli üretimin kârlılığını artıran, yani fiyat
mekanizması yoluyla serbest ticarete müdahale
niteliğinde bulunan önlemlerdir (çoklu kur
uygulamaları, yeli katkı oranları, ithal-ikamesi
endüstrilerine verilen sübvansiyonlar..)
Tarife – Dışı Araçlar Nelerdir?
-2• Görünmez Engeller: Devletin halk sağlığı, çevre
korunması veya kamu güvenliği gibi nedenlerle
çıkartmış olduğu idari, teknik düzenleme veya
standartları içerir (sağlık standartları, güvenlik
standartları, teknik standartlar…).
• Gönüllü İhracat Kısıtlamaları: İthalatçı ülkenin
piyasasını bozduğu gerekçesiyle, üretici ülkelerin
mal ihracını sınırlandırmaya yönelik bir tür kota
uygulamasıdır.
Dış Ticarette Korumacılık -1• Ulusal Güvenlik: “Savunma Zenginlikten daha önemlidir” (Adam
Smith).
• Bebek Endüstriler: İleride gelişip karşılaştırmalı üstünlüğe sahip
olacak endüstriler optimum üretim düzeyine ulaşıncaya kadar
gümrük tarifeleriyle dış rekabete karşı geçici olarak korunmalıdır
(Ör: Almanya, Amerika, XIX yy.).
• Stratejik Ticaret Politikası: Ekonomideki kilit endüstrilerin (yüksek
tekn.) özendirilmesi dolayısıyla sağlanan dışsal ekonomilerden
bütün ülke yararlanır ve böylece de gelecekteki büyüme olanakları
artırılır (Ör: Japonya, II. Dünya Savaşı sonrası). Önlemlerden bazıları:
Yatırımlara vergi kolaylıkları, devlet – sanayi işbirliği, iç piyasanın dış
rekabetten korunması…
• Dampinge Karşı Korunma: Yabancı üreticilerin yaptıkları dampinge
karşı yerli üreticileri korumak amacıyla anti-damping vergilerinin
konulmasını öngörür.
Dış Ticarette Korumacılık -2• Ödemeler Bilançosunun İyileştirilmesi ve
İşsizliğin Önlenmesi
• Ticaret Hadlerinin İyileştirilmesi
• Ulusal Pazarlık Gücünü Artırma
• Düşük Yabancı Ücret (Hassas Sanayiler)
• Üretim Maliyetlerini Eşitleme
• Ulusal Pazar Görüşü
Gümrük Tarifeleri -1• Tarife: Çeşitli mallara uygulanacak vergi
oranlarını gösteren listedir.
– Otonom Tarife: Ülkenin tek taraflı olarak koyduğu
tarifelerdir.
– Sözleşmeli Tarife: Uluslararası anlaşmalarla
belirlenen tarifelerdir.
Bazı Ülkelerin Sanayi Malları Üzerine Uyguladıkları Ortalama Tarife Oranları
İthalatçı Ülke
Uyguladığı ortalama tarife
oranı (%)
Yılı
Kanada
4.4
2000
ABD
4.1
2000
Avrupa Birliği
4.5
2000
Japonya
3.9
2000
İngiltere
2.3
2000
Norveç
3.3
1998
Avustralya
4.7
2001
Hong Kong
0.0
2001
Türkiye
8.0
1999
Şili
9.0
2000
Macaristan
7.4
2001
Güney Kore
7.5
2000
Slovak Cumhuriyeti
4.4
2000
Filipinler
6.7
2001
Arjantin
13.4
2000
Meksika
15.6
2000
Peru
13.0
1998
Kamerun
17.6
1999
Kaynak: DTÖ, Yıllık Rapor 2002, s.32
Tarifelerin Geleneksel Amaçları: Gelir
Sağlama ve Koruma
•
•
•
•
Gelişmiş Ülkeler vs. Gelişmekte olan ülkeler
Talep Esnekliği
Yasaklayıcı Vergiler
Yurt içinde üretimi yapılmayan mallardan
alınan gümrük vergileri => Gelir sağlama
• İthalatı azaltan gümrük vergileri => Koruma
Gümrük Tarifeleri -2• Spesifik Vergiler: Birim ve ağırlık gibi malların
fiziki değeri üzerinden alınır.
– Uygulaması kolay, ancak vergide adalet ilkesine
aykırıdır. Çünkü kalite ayırımı yapılmaz.
– Enflasyonda koruma sağlamaz, çünkü fiyatlar
yükseldikçe vergi oranı düşer.
– Tarım ürünleri, madenler gibi standart kalitedeki
ürünlerde uygulanır.
Gümrük Tarifeleri -3• Ad Valorem Vergiler: Malın Değerinin % oranı
üzerinden alınır.
– Kalite ve fiyat farkının önemli olduğu mallara uygulanırlar
(ör. İleri teknoloji içeren sanayi malları).
– Uygulamada hangi fiyat esas alınacak?
• Karma Vergiler: Genellikle hammaddesi gümrük
vergisine tabi olan mallara uygulanır. Verginin spesifik
kısmı hammadde üzerine konan gümrük vergisine
eşittir. Ek olarak alınan ad valorem vergi ise o sanayi
dalına sağlanan koruma oranını yansıtır.
Gümrük Tarifelerinin Ekonomik Etkileri
-1• Üretim Etkisi: Gümrük vergilerinin ithal
malının iç fiyatını yükseltmesi ithalata rakip
üreticileri dış piyasanın rekabetinden
koruyarak yerli üretimin artmasına yol açar.
• Tüketim Etkisi: Gümrük tarifeleri iç fiyatları
yükselterek tüketimin kısılmasına neden olur.
İthal malına olan talep esnekliği ne kadar
yüksekse, fiyat artışı sonucunda tüketimdeki
azalma o kadar fazla olacaktır.
Gümrük Tarifelerinin Ekonomik Etkileri
-2• Dış Ticaret Etkisi: Yerli üretimdeki artış ve
tüketimdeki azalma ithalatta daralma
sonucunu doğurur.
• Gelir Etkisi: Gümrük tarifeleri, ithalat hacmini
sıfıra indirecek kadar yüksek olmadığı sürece
hazineye gelir sağlarlar.
• Bölüşüm Etkisi: Gümrük tarifeleri, ulusal
gelirin tüketicilerden üreticilere doğru yeniden
bölüşümüne neden olur.
Özel Gümrük Rejimleri -1Ülkenin normal gümrük rejimine tabi değillerdir:
• Geçici İthal ve Geçici İhraç: Tekrar yurt dışına
çıkartılmak üzere (geçici ithal) ülkeye giren
mallara yada bir süre sonra tekrar geri getirilmek
üzere ihraç olunan mallara (geçici ihraç) uygulanır
(Örnek: Onarılacak veya değerlendirici bir işlem
görecek mallar, kiralanan alet/makineler, sergi ve
fuarlarda gösterilecek eşyalar, sirk/tiyatro
ekiplerinin teçhizatları, ticari örnekler..).
– Geri Ödeme Sistemi
Özel Gümrük Rejimleri -2• Serbest Bölgeler: Ülkenin siyasal sınırları içinde
yer almakla birlikte gümrük hattının dışında
sayılan ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından
ayrılan yerlerdir. Ticari ve sınai faaliyetler için
daha geniş teşvikler sağlanır. Uygulanan sınai,
ticari ve mali konulara ilişkin düzenlemeler bu
bölgelerde kısmen yada tümüyle geçersizdir.
– Serbest Ticaret Bölgeleri
– Serbest Üretim Alanları (İhracat işleme alanları)
– Serbest Limanlar
Özel Gümrük Rejimleri -3• Serbest Bölgelerin Kurulum Amaçları:
– Ülkenin ihracata dönük üretim ve yatırımlarını
artırmak,
– Yabancı sermaye ve teknoloji girişini hızlandırmak,
– Sanayinin ihtiyaç duyduğu hammadde ve ara malları
kolayca sağlamak, transit olarak ülkeye gelen malların
diğer ülkelere satışını kolaylaştırmak,
– İstihdam yaratmak,
– Döviz girdilerini artırmak,
– Dış finansman olanaklarından daha fazla
yararlanmaktır.
Özel Gümrük Rejimleri -4Türkiye’de Serbest Bölgelerdeki Ticaretin Dağılışı, 1999 (milyon $)
Türkiye’den Bölgeye
854.5
Bölgeden Türkiye’ye
3,194.4
Yurt Dışından Bölgeye
2,733.9
Bölgeden Yurt Dışına
1,063.8
TOPLAM
7,886.6
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
Özel Gümrük Rejimleri -5• Antrepolar: Yabancı malların tarife ödemeden gümrük
makamlarının denetimi altında uzunca bir süre muhafaza
edildiği kapalı alanlardır.
– Gerçek Antrepo
– Fiktif Antrepo
• Transit Taşımacılık: Bir ülkeden diğerine gönderilen
malların yol üzerinde üçüncü ülke sınırları arasından
geçmesidir.
– Transit International Routier Anlaşması (Cenevre, 1959): Transit
mallar hiçbir vergi, resim ve harç ödemeden üçüncü ülke sınırları
arasından taşınırlar.
– Transit Ticaret
Özel Gümrük Rejimleri -4• Sınır ve Kıyı Ticareti: Ülkenin ortak kara ve deniz
sınırı olan ülkelerle yaptığı, genellikle özel bir
rejime tabi olan bir ticaret şeklidir. Gümrük giriş –
çıkış beyannameleri düzenlenmez, ilgili valilerin
denetimi altında yürütülür.
• Bedelsiz İthalat: Ticari nitelik taşımaz. Örnek: Yurt
dışında çalışan Türk işçileri veya kamu görevlileri
buradaki kazançlarıyla satın aldıkları mesleki araç,
gereç veya kişisel malların gümrüklü veya
gümrüksüz ithaline izin veren özel bir rejimdir.
Türkiye’de Gümrük Vergileri
• Lausanne Anlaşması, 1923
• 1929 – Gümrük tarifeleri yükseltilmiştir.
• 1964 – Brüksel Nomenklatürü
– 474 sayılı Gümrük Yasası: Ad Valorem
• 1983 – Fon Uygulamaları: Gümrük vergisi ile “Eş Etkili” Vergi
ve Fonlar (Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu, Damga Resmi,
Ulaştırma Alt Yapıları Resmi, Toplu Konut Fonu, Maden
Fonu, Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu vs.)
• 1993 – Tek Vergi Sistemi
• 1996 – Harmonize Sistem Nomenklatürü
• 1996 – Gümrük Birliği: Sanayi malları ilthalatında AB
ülkelerine karşı gümrük tarifeleri sıfırlandı ve üçüncü
ülkelere karşı ise bazı ürünler dışında AB’nin ortak gümrük
tarifesi uygulamaya konuldu.
• 2000 – AB Genişleme Dalgası
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -1İthalatın Kısıtlanması, İhracatın özendirilmesi
• Miktar Kısıtlamaları
• Kambiyo Kısıtlamaları
• Yeni Korumacılık
• İthalat ve İhracat Vergileri ve Yurt İçi Katkı
Zorunluluğu
• Monopoller ve Karteller
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -2• Miktar Kısıtlamaları: İthalat hacmini dolaysız
biçimde kısıtlamaya yönelik uygulamalardır.
– İthalat Kotaları: İthal edilecek mal hacmi üzerine fiziki
miktar veya değer olarak konulan sınırlandırmalardır.
Belirli sürelere göre düzenlenirler.
• II. Dünya Savaşı sonrası Batı Avrupa, Sanayileşmiş ülkeler
tarım kesimini korumada, Az gelişmiş ülkeler.
• Global Kota: Devlet mal hacmini belirler, ithalatın hangi
ülkelerle kimler tarafından yapılacağına müdahale etmez.
• Tahsisli Kota: Kotalar lisans sistemi ile özel ithalatçılar
arasında belirli kıstaslara göre dağıtılır.
• Gümrük Tarife Kotaları: İkili tarife Sistemidir. Belirli bir ithalat
miktarına kadar mallar normal gümrük vergisi ödeyerek ithal
edilir, bu miktar dolunca tarifeler yükseltilir.
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -3• İthal Kotalarının Ekonomik Etkileri: İthal mallarının yurt
içinde arzını kısarak fiyatlarını yükseltmektir. Gümrük
tarifelerine benzer etkiler doğurur.
• Hazine geliri ? İthalatın lisansa bağlı olması durumunda
ithalatçı monopsoncu gücü elde eder. İhracatçılar
örgütlü, ithalatçılar birbiri ile rekabetçi ise, ihracatçılar
kıtlık rantının büyük kısmını kendilerine alıkoyabilirler.
Lisanslar “açık artırma” ile satılıyorsa kıtlık rantı devlet
hazinesine gider.
• İthalat Kotalarının Gümrük Tarifelerinden Farkı
• Yoğun Bürokratik faaliyetler
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -4– İthal Yasakları: Yasaklanan malın ülkeye girişi
tamamen önlenmektedir.
• Ekonomi için önemsiz veya lüks sayılan malların ithaline
izin verilmeyerek kıt döviz kaynaklarından tasarruf
sağlanır.
• Yerli Sanayi dış rekabetten tam olarak korunur.
• Dış açıkların kapatılmasına katkı sağlar.
• Halk sağlığına, genel ahlaka ve kamu düzenine zararlı
maddelerin ülkeye girişi önlenir.
• Hasım ülkeye ambargo uygulanır.
• GATT ilkeleri ile bağdaşmaz, ancak az gelişmiş ülkelere
yoğun sermaye çıkışını önlemek amacıyla kota iznini
verilmektedir.
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -5• Kambiyo Kısıtlamaları: Döviz kuru politikalarını içerir.
– Çoklu Kur Sistemi: Kambiyo denetimi uygulayan ülkelerde
yaygındır. Çeşitli mal ve hizmetler ticaretine farklı döviz
kurlarının uygulanması biçimindedir. Yüksek kur uygulanan
malların ithali engellenmiş, ihracı özendirilmiş olur. Düşük resmi
kur ithalatta zorunlu tüketim maddeleri, hammaddeler, ara ve
yatırım malları; ihracatta ise geleneksel tarım ürünleri için
uygulanmaktadır. Rekabeti bozucu niteliği nedeniyle IMF
tarafından kabul edilmemektedir.
– Döviz Kontrolu: Döviz çıkışlarını ve dolaylı olarak döviz girişlerini
sınırlandırır. Döviz piyasasına yapılan hükümet müdahaleleri
döviz kontrolü olarak adlandırılır. Dış alemden döviz geliri elde
edenler bu gelirleri belirtilen süre içerisinde ilgili bankaya
sunmak zorundadır. Sabit kur sistemi ile beraber uygulanır.
Merkez Bankasından döviz satın alabilmek için önce yetkili
makamlardan bu ödeme türü ve miktarı konusunda bir izin
(lisans) almak gereklidir. => Karaborsa? Tahtakale
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -6• Yeni Korumacılık: 1973 – Stagflasyon:
Sanayileşmiş ülkelerde korumacılık akımları,
özellikle emek – yoğun sanayilerde ortaya
çıkmıştır.
– Gönüllü İhracat Kısıtlamaları: İthalatçı durumundaki
bir sanayi ülkesi ile ihracatçı durumda ve çoğunlukla
emeğe dayalı bir az gelişmiş ülke arasında varılan
anlaşma sonucunda, ihracat üzerine konulan bir kota
niteliğindedir. (Pazar Payı Düzenleme Anlaşmaları)
İhracatçı tarafından uygulanır. Malın arzının
azalmasıyla fiyatı yükselir. Kıtlık Rantı ihracatçıya gider.
İhracatçıların kartelleşme eğilimi artar. MFA.
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -7– Sağlık, Güvenlik ve Çevre Standartları, İdari Düzenlemeler,
Kamu İhaleleri: Halkın sağlık ve güvenliğini yada doğal
çevreyi korumak üzere malların üretim ve dağıtımı
konusunda belirlenen standartlar ve idari düzenlemeler
kimi zaman yerli üreticileri dış rekabete karşı koruyan
görünmez bir mekanizma haline dönüştürülebilmektedir.
• Etiketleme zorunlulukları, paketleme ve ambalajlama koşulları,
çevrenin korunması amacıyla ek tarifelerin uygulanması, yükleme
öncesi muayeneler ve orijin kuralları, kamu kuruluşlarının satın
alma politikaları. Örnek: Buy American Act, 12% fiyat ayrıcalığı,
Savunma Sanayiinde 50%.
• 1979 GATT “Procurement Code”
• Uruguay Round: Bir ülkede açılan kamu ihalelerine, tüm üye ülke
firmalarının eşit koşullar altında katılması ilke olarak
benimsenmiştir.
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -8– İhracat Sübvansiyonları: İhracatın özendirilmesi
amacıyla ihracatçıya vergi iadesi, dolaysız prim
ödemesi, ihracata dönük üretim yapan sanayicilere
düşük faizli kredi ve ucuz girdi sağlanması, ihraç malını
satın alacak yabancı ithalatçılara uygun koşullu kredi
verilmesi vb. yer alır. İhracat sübvansiyonları ihraç
mallarını yabancı para cinsinden ucuzlatabilir. Ancak,
ihraç mallarının dış talep esnekliği yeterince yüksekse,
ihracat hacmi daha fazla artarak, toplam döviz
gelirlerini de artırır (Ör: AB’nin AirBus uçaklarına,
Japonya’nın ileri tekn. endüstrilerine sağladığı
sübvansiyonlar).
• GATT Sübvansiyonlar Kodu Damping benzeri zararlı
etkilerden korunmak amacıyla Telafi Edici Vergiler
uygulanabilir.
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -9– İç Piyasaya Dönük Sübvansiyonlar: İthalata rakip
endüstrileri dış rekabetten korumanın yollarından
biri de iç piyasaya sübvansiyon vermektir.
• Devlet yerli üreticiye serbest dünya fiyatı ile bunun
üzerinde kalan yurt içi maliyet arasındaki fark kadar
hazineden ödemede bulunur.
• Mal yurt içinde serbest dünya fiyatından satılır.
• Yerli üretici, iç piyasada yabancı üretimle rekabet
halindedir.
• Ödemeler: (1) üretim artışının neden olduğu maliyet
artışı kadar, (2) üretim artışının tamamına, (3) üretimin
tamamına yapılabilir.
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -10• İthalat ve İhracat Vergileri ve Yurt İçi Katkı
Zorunluluğu:
– İthalatta Fark Giderici Vergiler: Devlet korumak
istediği sektördeki üreticiler için yüksek iç fiyatlar
belirler => Minimum İthal Fiyatı
• İthal kotalarına benzerler.
• AB’nin Ortak Tarım Politikası
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -11– İhracat Vergileri: İhracatı sınırlandırmaya yönelik
olarak çeşitli malların ihracından alınan vergilerdir.
• Örnek: Gana (Kakao), Brezilya & Kolombiya (Kahve),
Pakistan (jüte), Burma & Tayland (Pirinç), Sri Lanka
(çay), Malezya (Kalay).
• Amaçlar: Hazineye gelir sağlamak, hammaddenin yurt
içinde işlenmesini özendirmek, doğal hammaddelerin
arzını korumak ve ülke lehine etkilemek.
• İkame esnekliği düşük ürünlerde, ihracat vergilerinin
arzı kısan etkisi ürünün fiyatını yükseltecektir.
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -12– Yurt İçi Katkı Zorunluluğu: Malın ülkede üretilmiş
sayılabilmesi için yurt içi katkı payının belli bir
sınırın altına düşmemesi gerekir.
• Örnek: Dogrudan Yabancı Yatırımların belli oranda yerli
girdi kullanımını zorunlu kılan uygulamalar.
• Dış Ticaret sapmalarına karşı yurt içi katkı oranını
gösterir belge aranır (ATR).
• Üretim aşamalarının dünya çapında yaygınlaşması
engellenmiş olur.
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları – 13• Monopoller ve Karteller: Yüksek fiyat, fiyat farklılaştırma
uygulamaları.
– İhracat Monopolleri ve Damping: İhracat endüstrisindeki bir
büyük firmanın malını dış piyasada iç piyasadan daha düşük bir
fiyattan satma uygulamasına damping adı verilir.
• (1) Arada Bir Yapılan (Sporadic) Damping: Ekonomide talep daralması,
tüketici tercihlerinin değişmesi gibi geçici nedenler firmanın satışlarını
yavaşlatıp stok birikmelerine neden olabilir. Böylece firmalar dış
piyasaya maliyetine satışla bu stokları eritme yoluna gidebilirler, (2)
Yıkıcı (Predatory) Damping: Firma dış piyasadaki rakiplerini ortadan
kaldırmak için fiyatları onların dayanamayacağı kadar düşürür, (3)
Sürekli (Persistent) Damping: Firma malını dış piyasalarda sürekli
olarak daha düşük fiyattan satar=>Ölçek Ekonomileri
• Uluslararası Fiyat Farklılaştırması Uygulamaları: Ayrı Piyasalar ve Farklı
Talep Esneklikleri.
• Ters Damping
• GATT “Anti – Damping Code”: Bir malı ithalatçı ülke piyasalarında
“normal” fiyatının altında satılması damping olarak tanımlanır.
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -16• AB’de Anti Damping Soruşturması Aşamaları:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Şikayet
Soruşturmanın Başlatılması
Geçici Vergi
Taahhüt
Soruşturmanın Yaptırımsız Kapatılması / Kesin Vergi
Uygulanması
Geriye Yönelik Vergi Kapsamı
Süre, Gözden Geçirme ve Geri Ödeme
Yeniden Soruşturma Açılması
Hileli İhracat (üçüncü ülkeler üzerinden)
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları -14– Karteller: Benzer mal veya hizmetleri üreten
firmaların fiyatları belirlemek, üretimi kısmak,
piyasaları bölüşmek veya yeni teknolojilerin
uygulamaya konmasını sınırlamak gibi amaçlarla
aralarında yapmış oldukları anlaşmalardır.
•
•
•
•
•
Ortak fiyat & üretim politikası
Patent Değiş Tokuşu
Çok Uluslu Şirketlerin Lisans Anlaşması
Petrol, Kalay, Şeker, Kahve, Kakao, Kauçuk
Ayrıca; OPEC, IATA => Hem fiyat hem hizmet koşulları
üzerinde anlaşırlar.
Türk Dış Ticaret Politikası
• 1981 – Türkiye’de kota uygulamaları
sonlandırıldı. 1990 ithalat rejimi ile kanunen
ithali yasak olan mallar dışındaki ithal yasakları
kaldırılmıştır.
– Tarife Kontenjanları ise kimi sanayi ve tarım
mallarında uygulanmaktadır.
İhracat:
• Bir ülke sınırları içerisinde serbest dolaşımda
bulunan (bu ülkede yetişen, üretilen veya
başka ülkelerden ithal edilmiş) malların ve
hizmetlerin başka ülkelere satılması /
gönderilmesi faaliyetleri ihracat olarak
adlandırılmaktadır.
Fiili İhracat
• İhraç konusu malın gümrük mevzuatı
hükümleri çerçevesinde muayenesinin yapılıp
taşıta yüklenmesi, bir yerden veya muhtelif
yerlerden bir defada veya kısım kısım
gelmekte olan dökme veya diğer eşyada
yüklemenin tamamlanması fiili ihracat olarak
adlandırılmaktadır.
İhracatı Düzenleyen Mevzuatlar
•
•
•
•
•
•
İhracat Mevzuatı
Gümrük Mevzuatı
Kambiyo Mevzuatı
Standardizasyon Mevzuatı
Teşvik Mevzuatı
Katma Değer Vergisi Mevzuatı
İhracatçı
• 58 ihracatçı birliklerinden birine üyelik için
İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine üyelik
başvurusu,
• Ticaret Sicil Gazetesi kaydı,
• Gerçek / Tüzel kişinin tek vergi numarası sahibi
olduğunu gösterir belgeler,
• Noterden tasdikli imza sirküleri
İhracat Rejiminde Değişiklik
• Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32
Sayılı Karar (8 Şubat 2008, 26781 sayılı Resmi
Gazete): Ticari amaçla ihraç edilen malların
bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştır.
İhracı Ön İzne Bağlı Mallar (1):
• Harp ve Silah Mühimmatı (spor ve av tüfekleri hariç),
• Afyon ve Haşhaş Kellesi,
• Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Yasadışı Trafiğin
Önlenmesine İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi
Kapsamındaki Mallar,
• Tehlikeli Atıkların Sınırlar Ötesi Taşımının ve Bertarafının
Kontrolüne ilişkin Basel Sözleşmesi Kapsamındaki Mallar,
• Yaban domuzu, kurt, çakal, tilki, sansar, porsuk ile yılanlar,
kaplumbağa ve kertenkelelerin canlı ve cansız halde ve
bunların tanınabilir parçaları ile bunlardan mamul
konfeksiyon,
• Gübreler (kimyevi hariç)
İhracı Ön İzne Bağlı Mallar (2):
• Tohumlar (orman ağacı tohumları hariç),
• Su ürünlerinden su ürünleri avcılığını düzenleyen esaslar
çerçevesinde avlanması yasak olan cins ve nitelikteki su
ürünleri,
• Yarış atları,
• Yem kanunu kapsamına giren yemler,
• Zirai mücadele ilaç ve aletleri,
• Veteriner ilaçları,
• İhracat amacıyla doğadan elde edilmesi kontenjanla veya
başka herhangi bir kayıtla sınırlandırılan doğal çiçek soğanları,
• Damızlık büyük ve küçük baş hayvan,
• Doğa mantarı (sadece AB üyesi ülkelere yapılan ihracatta),
İhracı Ön İzne Bağlı Mallar (3):
• Mavi yüzgeçli orkinos (canlı, taze, soğutulmuş,
dondurulmuş veya işlenmiş),
• Nükleer alanda kullanılan malzeme, ekipman ve ilgili
teknolojinin ihracatına izin verilmesine ilişkin yönetmelik
kapsamındaki mallar,
• Füze teknolojisi kontrol rejimi kapsamındaki mallar,
• Şeker,
• Orman ağacı tohumları ve diğer yetiştirme materyalleri
• Tekel dışı bırakılan patlayıcı maddelerle av malzemesi ve
benzerlerinin üretimi, ithali, taşınması, depolanması, satışı,
kullanılması, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve esaslarına
ilişkin tüzük kapsamına giren patlayıcı maddeler (harp ve
silah mühimmatı hariç)
İhracatı Yasak Mallar:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kültür ve Tabiat Varlıkları (Eski Eserler),
Hint Keneviri,
Tütün tohumu ve fidesi,
Tiftik keçisi,
İhracı izne bağlı mallar listesinde yer alan türler hariç bütün av ve yaban
hayvanları (canlı, cansız, taşınabilir en küçük parçaları ile bunlardan mamul
konfeksiyon),
Ceviz, dut, kiraz, armut, erik, porsuk, dişbudak, karaağaç ve ıhlamur adlı
ağaç türlerinin kütük, tomruk, kereste, kalas ve taslak olarak ihracı,
İhracatı yasak olan doğal çiçek soğanları,
Odun ve odun kömürü (meyve kabuklarından üretilen mangal kömürü
hariç),
Sığla
Yalankoz
Datça hurması
Zeytin, incir, fındık, antep fıstığı, asma (sultani çekirdeksiz) fidanları,
Sahlep (toz, table, her türlü formda)