endokrin sistemi ve özel duyu organları - E

ENDOKRİN SİSTEMİ
VE
ÖZEL DUYU ORGANLARI
Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP
Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN
İÇ SALGI BEZLERİ (GLANDULA ENDOCRINAE)
Metabolik olaylarda, büyüme, gelişme gibi birçok fizyolojik olayda rol
oynayan bezlere endokrin bezler denir. Salgı kanalları olmadığından,
salgılarını doğrudan dolaşıma boşaltırlar.
GLANDULA THYROIDEA
(TİROİD BEZİ)
Boynun ön tarafında C5-T1 vertebralar
arasında bulunan, damardan zengin bir
organdır. Lobus dexter ve lobus sinister
olmak üzere iki lob ve ortada bunları
birbirine bağlayan isthmus glandula
thyroidea’dan oluşur.
Tiroksin (T4) triiyodotironin (T3) ve
kalsitonin hormonlarını salgılar. T3 ve T4
bazal
metabolizmayı
stimüle
eder.
Kalsitonin kan kalsiyum seviyesini düşürür.
Glandula thyroidea’nın normalden fazla
büyümesine tiroid hiperplazisi (guatr) denir.
GLANDULA PARATHYROIDEA (PARATİROİD BEZİ)
Glandula thyroidea’nın yan
loblarının arka kenarı ile
kapsülü arasında bulunan 4
adet bezdir. Parathormon
denilen bir hormon salgılar. Bu
hormon kalsiyum ve fosfor
metabolizmasıyla
ilgilidir.
Kemikteki kalsiyumun kana
geçmesini sağlar. Kan kalsiyum
seviyesi
yükselirse
parathormon
sekresyonu
inhibe olur. Kan kalsiyum
seviyesi düşerse parathormon
sekresyonu artar. Parathormon
ayrıca kan fosfor seviyesini
düşürür.
THYMUS (TİMUS BEZİ)
Timus; göğüs bölgesinde,
sternum’un
hemen
arkasında, 4. Costa’ya kadar
uzanır. Eşit büyüklükte
olmayan iki lobdan oluşur.
Doğumda
10-15
gr
ağırlığında olup, pubertaya
kadar büyür ve 30-40 gr’a
kadar ulaşır. Daha sonra
atrofiye
olarak
yağ
dokusuna dönüşür. Fibröz
bir kapsülle sarılıdır. Kapsül
GLANDULA
SUPRARENALİS
(ADRENAL-BÖBREK
ÜSTÜ BEZİ)
1.
2.
3.
4.
Vena suprarenalis
Cortex suprarenalis
Central ven
Medulla suprarenalis
Böbreklerin
üst
kutuplarına yerleşmiş
iki bezdir. Yaklaşık 5
gr. ağırlığında, 3-5 cm
genişliğinde ve 4-6
cm
kalınlığındadır.
Dışta cortex ve içte
medulla olmak üzere
iki kısımdan oluşur.
HYPOPHYSIS
(GLANDULA
PITUITARIAHİPOFİZ)
Os sphenoidalis’te
sella turcica’daki
fossa
hypophysialis’de
yerleşmiştir. Üst
kısmı diaphragma
sellae adı verilen
duramater
ADENOHİPOFİZDEN SALGILANAN HORMONLAR
1- Somatostatin (Growth hormon-STH): Kas ve kemiklerin
belirli bir yaşa kadar büyümelerini sağlar.
2- Prolactin: Kadınlarda memelerin gelişimini ve meme
bezlerinin salgı yapmasını sağlar.
3- Tirotropin (TSH): Tiroid hormonlarının salgılanmasını
sağlar.
4- Adrenocorticotropin (ACTH): Böbreküstü bezinden
steroid hormonlarının salgılanmasını sağlar.
5- Follikül stimule edici hormon (FSH): Kadınlarda ovarium
folliküllerinin gelişmesini ve östrojen hormonunun
salgılanmasını, erkeklerde spermatogenesis’i sağlar.
6- Luteinize edici hormon (LH): Kadınlarda corpus luteum
tarafından progesteron salgılanmasını sağlar.
7- Melanosit stimule edici hormon (MSH): Derideki pigment
hücrelerini stimüle ederek derinin normal pigmentasyonunu
sağlar.
Adenohypophysis’ten salgılanan bu hormonlar
hypothalamus’tan salgılanan ‘’Releasing faktör’’lerin
etkisiyle sentezlenir ve dolaşıma verilir.
Hypothalamus’ta sentezlenip neurohypophysis aracılığıyla
sistemik dolaşıma verilen hormonlar şunlardır:
1- Vasopressin (Antidiüretik hormon- ADH): Böbreklerden
suyun reabsorbsiyonunu artırarak vücutta su tutulmasını
sağlar.
ÖZEL DUYU ORGANLARI
Uyarıyı alan elemanlar reseptör olarak bilinir.
Genelde 3 tip reseptör vardır.
1. Dış reseptörler: Çevresel uyaranlara hassas olup,
duyu organlarında bulunurlar.
2. İç reseptörler: İç organlarda yerleşik,
3. Propriyoreseptörler: Kas, kemik, tendon ve iç
kulakta bulunurlar. Uyarıya neden olan duyular
periferik sinir sistemi yolu ile omuriliğe ve buradan
da beyine ulaştırılarak reaksiyon veya cevaba
dönüştürülür.
Duyu organları; göz (görme), kulak (işitme), burun
KULAK
Kulak, işitme ve
denge organıdır.
1- Dış kulak (auris
externa),
2- Orta kulak (auris
media) ve
3- İç kulak (auris
interna)
olmak
uzere 3 kısımda
incelenir.
1- DIŞ KULAK (AURIS EXTERNA)
Auricula (kulak kepcesi) ve Meatus acusticus externus (dış
kulak yolu) olmak üzere 2 kısımdan meydana gelir.
AURİCULA
Dış ortamdan gelen ses
dalgalarını toplar. Kıkırdak,
yağ ve bağ dokusundan
oluşur. Auricula’nın alt
ucunda yer alan kulak
memesi
(lobulus
auricularis) sadece deri,
yağ ve bağ dokusundan
oluşur, kıkırdak dokusu
Meatus Acusticus Externus, serumen adı içermez.
Dış
yüzün
verilen, yağ bezlerinin salgısı ve ölü epitel ortasındaki
derin
hücreleri ile birlikte kulak kirini oluşturan bir
çukurluğa
concha
salgıya sahiptir.
auricularis denir.
2- ORTA KULAK
(AURİS MEDİA)
Orta kulakta ossicula
auditus denilen birbirine
bağlı 3 küçük kemik
bulunur. Bu kemikcikler
dıştan içe doğru;
1- Malleus (çekiç),
2- İncus (örs) ve
3- Stapes (üzengi) olarak
sıralanmaktadırlar.
Orta kulak lateralden
Auris Externa, Medialde
ise Auris İnterna ile
komşuluk yapmaktadır.
2,3 ve 4 Orta kulağın
5,6,7,8,9 ve 10 ise İç kulağın yapılarını
oluşturur.
3- İÇ KULAK
(AURİS İNTERNA)
İçkulağa
labyrinthus’da denir.
Denge ve işitme ile
ilgili hücreler bu
bölümde yer alır.
Temporal
kemiğin
Pars
petrosa
(pyramis)’sının
içinde yer alır.
Labyrinthus osseus
(kemik labirent) ve
GÖZ
Göz, orbita denilen
ve
kafa
kemiklerinin
oluşturduğu
bir
çukurun içinde yer
alır.
Üst
duvarını
frontal kemik ve
sphenoid kemiğin
ala
minor’u
oluşturur.
Göz 3 tabakadan meydana
gelmektedir.
1- Tunica Fibrosa Bulbi
2- Tunica Vasculosa Bulbi
(Uvea)
3- Tunica İnterna (Retina)
TUNİCA FİBROSA BULBİ
Sclera ve Kornea’dan
oluşmaktadır.
TUNİCA VASCULOSA
BULBİ (UVEA)
İris, Ciliar Body ve
Choroid’den oluşur.
TUNİCA İNTERNA
En iç tabakadır. Retina’dan
oluşur.
Anterior ve Posterior Camera’yı dolduran berrak sıvıya
‘’Humor aquosus’’ (Aköz Humör) denir.
Processus
ciliaris’ler
tarafından
salgılanır.
Önce
GÖZ KASLARI
M. rectus superior: Gözü yukarı ve içe döndürür.
M. rectus inferior: Gözü aşağı ve içe döndürür.
M. rectus lateralis: Gözü dışa çevirir.
M. rectus medialis: Gözü içe baktırır.
DERİ
Derinin en dış tabakasına Epidermis denir ve
epitel dokudan oluşmuştur. Epidermis altındaki
tabaka Dermis olup, fibröz bağ doku içerir. Dermis
altında deri altı gevşek bağ dokusu ve yağ dokusu
yer alır.
Deriye ait yardımcı elemanlar; kıl, tırnak ve
mikroskobik düzeyde ter ve yağ bezleridir. Kıl
vücudun genelinde bulunmakla birlikte el ayası ve
ayak tabanında bulunmaz. Kıl rengi kılın dış
tabakasında bulunan melanin pigmentinin
miktarının farklılığından dolayıdır. Beyaz kılda
melanin pigmenti yok denecek kadar azdır.
Derinin
görevleri
yaşam için elzemdir.
Bunlar;
vücudu
koruma, emilim, salgı
yapma, duyu alma,
vücut ısısını dengede
tutma ve A, D
vitaminlerini
depolama şeklinde
sıralanabilir.
Derinin
geneline
mikroskobik
düzeyde
Tırnaklar; keratinle kaplı
epidermal
hücrelerden oluşmuştur.
milyonlarca
sinir