sinir sistemi 2 - biyologlar.com

SİNDİRİM SİSTEMİ
GİRİŞ
• Bütün canlılarda olduğu gibi insan organizmasının
da canlılığını devam ettirmesi için enerji
maddelerine ihtiyaç vardır. Dışarıdan alınan bu
maddelere besin maddeleri denir.
• Sindirim Sistemi İki Temel Bölümde İncelenir.
• a) Sindirim Kanalı
• b) Eklenti Organlar
Sindirim Kanalı Organları
Ağızdan anüse kadar uzanan 8-10m’lik bir borudur.
Bu kanalda sırasıyla
Ağız
Yutak
Yemek borusu
Mide
İnce barsaklar
Kalın barsaklar
Anüs’ten oluşur.
Ağız (Cavitas Oris)
Ağız alınan besinlerin çiğnenmesi ve
mekanik parçalanmasında rol oynar çiğneme
olayı istemli olarak başlar refleks olarak
devam eder.
Çiğneme merkezi medulla oblangatada ve
pon cerebridedir.
Ağız (Cavitas Oris)
Sindirim Kanalının başlangıç bölümü olup İki alt bölüme sahiptir.
Vestibulum Oris ve Cavitas Oris Propria
Vestibulum Oris: Dışta dudaklar ile yanaklar içte diş ve diş eti
tarafından sınırlandırılmış aralığa denir.
Cavitas Oris Propria: Esas ağız boşluğu vestibulım orisin gerisinde yer
alan sindirim kanalı boşluğudur. Burada
a) Dil
b) Diş
c) Diş eti bulunur.
Dil
Ağız boşluğunda yer alan, istirahat halinde ağız boşluğunun tamamını
dolduran mukoza ile kaplı çizgili kastan oluşmuş mobil bir organdır.
Dil anatomik olarak corpus, radiks ve apeks lingua olmak üzere üç
bölümden oluşur. Dil sırtı sulcus terminalis ile ön ve arka olmak üzere
iki bölüme ayrılır. Dilin ön yüzünde Papilla fungiformis, papilla
foliata ve papilla vallata olmak üzere tad tomurcukları bulunur.
Dişler
Ağıza alınan besin maddelerinin mekanik olarak parçalanmasını sağlar.
Maksilla ve mandibulanın processus alveolarislerine yerleşmiş sert ve
keskin oluşumlardır. Dişler 4 tip altında toplanmışlardır.
a) Kesici Dişler (dentes incisivi)
b) Köpek Dişi (dentes canini)
c) Küçük Azı Dişleri (dentes premolares)
d) Büyük Azı Dişleri (dentes molares)
Süt Dişleri:
Süt dişleri ilki 6-8 ayda sonuncusu 2 yaşına doğru çıkarken 6-12
yaşına kadar dökülerek kalıcı dişlerle yer değiştirir. Süt dişleri
toplam 20 adettir.
Kalıcı Dişler:
6 yaşından itibaren süt dişlerinin yerini almaya başlar. Kalıcı
dişlerin sayısı 32 adettir.
Dişetleri
Alt ve üst çenenin alveolar çıkıntıları diş eti (gingiva)
olarak adlandırılan özel bir mukoza ile sarılmıştır. Gingiva
dişlerin coronalarının alt bölümü ile collum bölümlerine
tutunur.
Yutak (Pharynx)
Bir taraftan ağız boşluğu ve yemek borusu diğer taraftan gırtlak ile
bağlantı kuran sindirim ve solunum sisteminin ortak bölümüdür.
Yutak ön komşulukları dikkate alınarak pars nasalis, pars oralis ve pars
laryngea olmak üzere üç bölüme ayrılır. Kafa tabanında 6. boyun
omuru düzeyine kadar uzanır.
Pars Nasalis (nasopharynx):
Burun ve yutağın arkasında kalan
bölüm olup, kafatası tabanından
yumuşak damak hizasına kadar uzanır.
Pars Oralis (oropharynx):
Ağız boşluğunun arkasında, yumuşak
damak ile C3 arasında yer alır. İsthmus
faucium aracılığı ile ağız boşluğuna
açılır.
Pars Laryngea (laryngopharynx):
Gırtlağın üstünde C3-C6 düzeyinde yer
alır. Aditus Laryngis aracılığı ile gırtlak
boşluğuna bağlanır.
Yemek Borusu (oesophagus)
Yutak ile mide arasında bağlantıyı sağlayan 25-30cm
uzunluğunda ve 2cm çapında dar bir musculer borudur. C6
düzeyinde yutaktan başlayan yemek borusu T10 düzeyinde
hiatus oesophagustan karın boşluğuna girerek burada
mideye bağlanır.
Yemek borusu:
Pars cervicalis
Pars thoracica
Pars abdominalis
olmak üzere üç bölümdür.
Mide (gaster)
Mide, diaphragmanın altında karın boşluğunun üst bölümüne
yerleşmiş sindirim kanalının en geniş bölümüdür. Üç
temel fonksiyonu vardır.
a) Besin maddelerini depolama mide
yenidoğanda 30ml yetişkinde 1,5-2lt
b) Alınan besinleri mide salgısı ile
karıştırarak kimus haline getirme
c) Kimus’un ince barsağa geçişini
kontrol etme
Midenin yukarıda yemek borusu ile birleştiği yere
ostium cardiale, 12 parmak barsağına bağlandığı
yere ostium pyloricum denir.
Mide anatomik ve fonksiyonel olarak bir bütün
olmasına karşın tarifsel olarak 5bölümde
incelenir.
1) Pars Cardialis
2) Fundus Gastricus
3) Corpus Gastricus
4) Pars Pylorica
5) Pyloricus
Midenin Duvar Yapısı
Midenin duvar yapısı sindirim kanalı
organlarının genel duvar yapısına
benzemekle birlikte bazı farklı
özelliklere sahiptir.
a) Mide Mukozası: sığ oluklarla
birbirinden ayrılmış kabartılar içerir.
Boş mide mukozasında plica gastrica
denen kıvrımlar bulunur. Mide
mukozasında gll.gastricae denen bezler
bulunur. Mide bezlerinde 4tip hücre
bulunur. Bunlardan temel hücreler
pepsinojen, paryetal hücreler HCL ve
intrinsik faktör, boyun hücreleri
mukus, endokrin hücreler seratonin ve
histamin salgılar.
b) Submukoz Tabaka: Kan damarları sinir ağı, lenf damarları ve lenfoid
doku içeren tabaka
c) Musculer Tabaka:
Dışta longitudinal, ortada sirküler, içte oblik seyirli üç katmanlı
kalın tabakadır. Sirculer tabaka sphincter pylorici’yi oluşturur.
d) Seröz Tabaka: En dış tabaka olup peritonun visseral
yaprağından ibarettir. Midenin ön ve arka duvarını örten periton
curvatura majorden omentum majus olarak uzanır.
İnce Barsaklar (intestinum tenue)
İnce barsaklar sindirim sisteminin en uzun bölümü olup
mideden ilioçekal kapağa kadar uzanır. 5-7m uzunluktaki
ince barsaklar abdomino pelvik boşlukta kalın barsaklarla
sarılmış olarak bulunur. Besinlerin kimyasal sindirimi ve
büyük bir bölümünün emilimi burada gerçekleşir. Üç
bölümden oluşur.
a) Deudonum
b) Jejunum
c) İleum
Duedonum (onikiparmak barsağı)
Mideden hemen sonraki ince barsakların ilk bölümü olup at
nalı şeklinde pankreas başının etrafında yer alır. 25cm
civarındadır. Duedonum başlangıç kısmı asit ve pepsinden
zengin mide içeriği ile karşılaştığı için peptik ülser riski
taşır. Duedonum’a pankreas ve safra kanalı açılır.
Jejunum ve ileum (boş barsak ve kıvrımlı barsak)
İnce barsakların en uzun, en kıvrımlı ve en hareketli
bölümüdür. Birbirinden güçlükle ayrılabilen bu ince barsak
bölümleri beraberce jejunoileum olarak adlandırılırlar.
Jejunoileum’un 2/5’lik üst kısmı Jejunumu, 3/5’lik alt
kısmı ilium’u oluşturur.
Kanlanması daha iyi olan
bölüm jejunumdur ve daha
kırmızı görülür.
İnce Barsaklarda Sekresyon
1.
2.
3.
4.
5.
Enterokinaz; tripsinojeni tripsine çevirir.
Peptidaz; polipeptidleri aminoasitlere parçalar
Sükraz, maltaz, laktaz; disakkaritleri monosakkaritlere parçalar
İntestinal lipaz; yağları parçalar
Nükleazlar; nukleik asitleri parçalar
Kalın Barsaklar (intestinum crassum)
Sindirim kanalının ileumdan sonra caecum (kör barsak)’dan
anusa kadar uzanan yaklaşık 1.5-2m uzunluğundaki
bölümüdür. Kalın barsaklar abdominopelvik boşlukta
yerleşmişlerdir.
Kalın barsakların işlevi emilmeyen besin maddeleri ve feçesi
bir süre bekletmek suyun ve sodyumun absorsiyonunu
sağlamaktır. Kalın
barsaklarda fazlaca
gram(-) anaerop
bakteri bulunur ve
vit K, vit B1vit 2 ve
vit B12 üretir.
Kalın Barsaklar; Caecum, colon ve rectum olmak
üzere üç bölümden oluşur.
1. Caecum:Kalın barsağın ilk ve en geniş bölümüdür
Sağ fossailiacada yer alır. Ostium ileale ile iliuma
bağlanır. Caecum’un postero-medial yüzünden
appendix vermiformis çıkar.
2. Colon: Kalın barsakların caecumdan rectuma kadar olan
bölümüdür. Durumlarına göre colon ascendens, colon
transversum, colon descendens, colon sigmoideum olmak
üzere 4 bölümden oluşur.
3. Rectum: Kalın barsakların son 12-13cm’lik bölümüdür.
Pelvis diyaframasını delerek canalis analis’e uzanır.
Canalis analis 2.5-4cm uzunluğunda olup anüs ile sonlanır.
Canalis analis ve anüs sadece defekasyon esnasında açılır.
Sindirim Kanalı Eklenti Organları
Yaptığı sindirimle ilgili salgılarını, özel boşaltım
kanalı yolu ile sindirim kanalına boşaltan
organlar sindirim kanalı eklenti organları olarak
adlandırılırlar. Bunlar başlıca; tükrük bezleri,
karaciğer ve pankreastır.
Tükrük Bezleri
Ağız boşluğu etrafında ve ağız mukozasında
bulunan bezlerdir. Üç çift büyük tükrük bezi
vardır.
1- Glandula Parotidea
2- Glandula Submandibularis
3- Glandula Sublingualis
Glandula Parotidea: Yüzün her iki yanında dış kulak
yolunun ön aşağısında yer alır. Salgısı seröz özellikte olup
su, tuz ve amilazdan oluşur.
Glandula Submandibularis: Parotis bezinin yarısı
kadar mandibulanın inferomedialinde yer alır. Salgısı
miks özelliktedir.
Glandula Sublingualis: Büyük tükrük bezlerinin en
küçüğüdür. Ağız tabanında dilin altında yer alır.
Salgısı müköz karekterdedir.
Pityalin
Alfa amilaz içerir en çok parotis bezinden salgılanır.
Başlıca görevleri
1. Pityalin enzimi ile karbonhidrat sindirimi başlatılır
2. Pityalin dişleri yıkayarak çürümesini engelller
3. Besin maddelerini ıslatarak yutulmasını kolaylaştırır
4. Tat duyusunun alınmasına yardımcı olur
5. Miktarının azalması susama hissini uyandırır
6. İçerdiği lizozimler doğal bağışıklığa katkıda bulunur
7. Besinlerin mideye inmesinde ısı düzenlemesi yapmak
8. Ağız boşluğunu ıslatmak
Karaciğer
Vücudumuzun en büyük glanduler organı olup yetişkinlerde
1-2.5kg ağırlığındadır. Karaciğer karın boşluğunun üst
tarafında diafragmanın altında yer alır.
Karaciğerin Fonksiyonları: Çeşitli metabolik fonksiyonlara
sahip glanduler bir organdır. Bu fonsiyonlar şöyledir.
1.Safra üretimi
2. Metabolik Fonksiyonu
Karbonhidrat metabolizması
Yağ metabolizmasındaki rolü
Protein metabolizmasındaki rolü
Vitamin ve demirin depo edilmesi
Hormonlar ve ilaç üzerine etkisi
3. Kanın Filtrasyonu
Safra Yolları ve Safra Kesesi
Karaciğer hücreleri tarafından yapılan safra ince safra
kanalcıklarından geçerek ductus choledochus olarak
adlandırılan safra kanalı ile oniki parmak barsağının ikinci
bölümüne açılır. Bu kanalda safranın oniki parmak
barsağına geçişi Oddi sifinkteri ile kontrol edilir. Safra
kesesi sürekli şekilde
üretilen safrayı depolar
ve konsantre eder. Safra
kesesi karaciğerin altında
yerleşmiştir.
Pankreas
Karın boşluğunda retroperitoneal olarak yerleşmiş hem
ekzogrin hemde endokrin salgıları olan çok önemli bir
bezdir. Duodenumun ikinci bölümüne akıtılan ekzogrin
salgısı içinde bulunan lipaz, amilaz ve tripsinojen ince
barsak içeriğindeki yağları, karbonhidratları ve proteinleri
sindirir.