EKONOMİK GELİŞMELER Eylül - 2010

EKONOMİK GELİŞMELER
Eylül - 2010
AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
EKONOMİK RAPOR - EYLÜL 2010
İÇİNDEKİLER……………………………………………………………………………..….
1
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH)…..................................................
2
İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ…………………………..……
2
İTHALAT – İHRACAT VE DIŞ TİCARET AÇIĞI………………………………………
4
TURİZM GELİRİ ve GİDERİ……………………………………….………………………
5
TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (TÜFE)………………………………………………
6
ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE)…………………………………………………………
6
DÖVİZ KURLARI………………………………………………………………………………
7
GRAFİKLER
Grafik 1 : Dış Ticaret Grafiği……………………………………………………………..
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
4
1
EKONOMİK RAPOR - EYLÜL 2010
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH)
2010 yılı ikinci döneme ilişkin hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla değeri bir önceki
yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla % 10.3 artış göstermiştir.
Üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2010 yılı ikinci üç
aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi
hasıla %17.1’lik artışla 268 495 Milyon TL olmuştur.
2010 yılının ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit
fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla % 10.3’lük artışla 25 706 Milyon TL olmuştur.
2009 yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %0.2’lik artışla 952 635 Milyon
TL, sabit fiyatlarla % 4.7’lik azalışla 97 144 Milyon TL olmuştur.
2009 yılında kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla 13 250 TL, ABD
doları cinsinden 8 578 Dolar olarak hesaplanmıştır.
İstihdam – İşsizlik ve İşgücü Hareketleri
Haziran 2010 döneminde kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus geçen yılın
aynı dönemine göre 859 bin kişi artmıştır.
2010 yılı Haziran döneminde, Türkiye'de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın
aynı dönemine göre 802 bin kişilik bir artış ile 71 milyon 307 bin kişiye, kurumsal
olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 859 bin kişi artarak 52 milyon 503 bin kişiye
ulaşmıştır.
Haziran 2010 döneminde işgücüne katılma oranı % 50’dir.
2010 yılı Haziran döneminde, Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, bir önceki
yılın aynı dönemine göre 1,2 puanlık artışla % 50 olarak gerçekleşmiştir. Aynı
dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,5
puanlık artışla % 71,6, kadınlarda ise 1,7 puanlık artışla % 29,1’dir.
İşgücünün eğitim ve yaş dağılımları ise;
− Toplam işgücünün % 17,6'sını 15-24 yaş grubundakiler oluşturmaktadır.
− Lise altı eğitimlilerde işgücüne katılma oranı; erkekler için % 70,3, kadınlar
için % 25,6’dır.
− Yükseköğretim mezunu erkeklerde % 83,8 olan işgücüne katılma oranı,
kadınlarda % 70'dir.
Tarım dışı istihdam 1 milyon 95 bin kişi artmıştır.
2010 yılı Haziran döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine
göre 1 milyon 541 bin kişi artarak, 23 milyon 488 bin kişiye yükselmiştir. Bu
dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 446 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan
sayısı 1 milyon 95 bin kişi artmıştır.
Haziran 2010 döneminde istihdam edilenlerin % 26,6'sı tarım, % 19,3’ü sanayi,
% 6,7’si inşaat, % 47,4'ü ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile
karşılaştırıldığında, tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 0,2 puan,
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
2
EKONOMİK RAPOR - EYLÜL 2010
sanayi sektörünün payının 1,2 puan, inşaat sektörünün payının 0,1 puan arttığı,
buna karşılık hizmetler sektörünün payının 1,6 puan azaldığı görülmektedir.
Bu dönemde istihdam edilenlerin;
− % 70,7'si erkek nüfustur.
− % 60,3'ü lise altı eğitimlidir.
− % 60,1'i ücretli, maaşlı veya yevmiyeli, % 25'i kendi hesabına veya işveren,
% 14,9'u ise ücretsiz aile işçisidir.
− % 60'ı, 10 kişiden az çalışanı olan işyerlerinde çalışmaktadır.
− % 3'ünün ek bir işi vardır.
− % 3,1'i mevcut işini değiştirmek için veya mevcut işine ek olarak bir iş
aramaktadır.
− Ücretli olarak çalışanların % 86,8'i sürekli bir işte çalışmaktadır.
İşsizlik oranı % 10,5’tir.
Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 518 bin kişi azalarak
2 milyon 751 bin kişiye düşmüştür. İşsizlik oranı ise 2,5 puanlık azalış ile % 10,5
seviyesinde gerçekleşmiştir. Kentsel yerlerde işsizlik oranı 2,9 puanlık azalışla
% 13,1, kırsal yerlerde ise 1,5 puanlık azalışla % 5,5 olmuştur.
Bu dönemde;
− İşsizler sıklıkla (% 30,9) "eş-dost" vasıtasıyla iş aramaktadır.
− İşsizlerin % 88,4’ü (2 milyon 431 bin kişi) daha önce bir işte çalışmıştır.
− Daha önce bir işte çalışmış olan işsizlerin % 52,4'ü "hizmetler", % 23,1’i
"sanayi", % 15,8’i "inşaat", % 6,1’i "tarım" sektöründe çalışmış, % 2,6’sı ise
8 yıldan önce işinden ayrılmıştır.
− İşsizlerin; % 26,3’ünü çalıştığı iş geçici olup işi sona erenler, % 17,6’sını işten
çıkarılanlar, % 17,3’ünü kendi isteğiyle işten ayrılanlar, % 8,5’ini işyerini
kapatan/iflas edenler, % 8,8’ini ev işleriyle meşgul olanlar, % 10,6’sını
öğrenimine devam eden veya yeni mezun olanlar, % 10,9’unu ise diğer nedenler
oluşturmaktadır.
İşgücü dışında olanların % 48,3'ü daha önce bir işte çalışmıştır.
Haziran 2010 döneminde işgücü dışında olup, daha önce bir işte çalışanların % 14,8'i
“tarım", % 11,6'sı "sanayi", % 2,6'sı "inşaat", % 20,4'ü "hizmetler" sektöründe
çalışmış, % 50,6’sı ise 8 yıldan önce işinden ayrılmıştır.
Haziran 2010 döneminde 2 milyon 262 bin kişi işe yeni başlamış veya iş değiştirmiş
olup, bunun toplam istihdam içindeki oranı % 9,6'dır. İşe yeni başlayan veya iş
değiştirenlerin % 26,5'i 25-34 yaş grubundadır.
Bu dönemde işe başlayan veya iş değiştirenlerin % 19,1'i "sanayi", % 33,1'i
"hizmetler", % 21'i "inşaat" sektöründe, % 26,8'i ise "tarım" sektöründe işe
başlamıştır.
Mevcut işsizlerin
oluşturmaktadır.
%
14,7’sini
(405
bin
kişi)
bu
dönemde
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
işten
ayrılanlar
3
EKONOMİK RAPOR - EYLÜL 2010
İthalat – İhracat ve Dış Ticaret Açığı
2010 Ağustos ayında ithalat %20,5 artmıştır.
Türkiye İstatistik Kurumu ve Gümrük Müsteşarlığı işbirliği ile oluşturulan geçici dış
ticaret verilerine göre; 2010 yılı Ağustos ayında, 2009 yılının aynı ayına göre ihracat
%9,1 artarak 8 557 milyon dolar, ithalat ise %20,5 artarak 15 437 milyon dolar
olarak gerçekleşti. Aynı dönemde dış ticaret açığı 4 971 milyon dolardan 6 880
milyon dolara ulaştı.
2009 Ağustos ayında %61,2 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2010 Ağustos
ayında %55,4’e geriledi.
Grafik 1. Dış Ticaret Grafiği
2009-2010 Ocak -Ağus tos Dış Ticar eti
2009-2010 Ağus tos Ayı Dış Ticar eti
140 000
20 000
Milyon Dolar
Milyon Dolar
12 811
12 000
7 840
8 557
8 000
114 878
120 000
15 437
16 000
100 000
80 000
88 034
72 961
64 609
60 000
40 000
4 000
20 000
2009
2010
İhracat
2009
2010
İthalat
2009
2010
İhracat
2009
2010
İthalat
2009 Ağustos ayında %45 olan Avrupa Birliği’nin (AB) ihracattaki payı 2010
Ağustos ayında %43,8’e geriledi. AB’ye yapılan ihracat, 2009 yılının aynı ayına göre
%6,4 artarak 3 752 milyon dolar olarak gerçekleşti.
2010 Ağustos ayında en fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu. Bu ülkeye yapılan
ihracat 2009 Ağustos ayına göre %12,2 artarak 914 milyon dolar olurken,
Almanya’yı sırasıyla İngiltere (574 milyon dolar), Irak (565 milyon dolar) ve Rusya
Federasyonu (388 milyon dolar) takip etti. İthalatta ise, Rusya Federasyonu ilk
sırada yer aldı. Bu ülkeden yapılan ithalat %16,7 azalarak 1 542 milyon dolar olarak
gerçekleşti. Rusya’yı sırasıyla Çin (1 510 milyon dolar), Almanya (1 502 milyon
dolar) ve ABD (1 091 milyon dolar) izledi.
2010 Ağustos ayında fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi, “kazanlar,
makine ve cihazlar, aletler ve bunların aksam-parçaları” (757 milyon dolar) olurken;
bu fasılı, “motorlu kara taşıtları” (732 milyon dolar), “demir ve çelik” (681 milyon
dolar), “Örme giyim eşyası ve aksesuarları “ (600 milyon dolar) ve “elektrikli
makine ve cihazlar, bunların aksam-parçaları” (541 milyon dolar) izledi.
Ağustos ayında; en yüksek ithalatı olan fasıl “mineral yakıtlar ve yağlar” (3 111
milyon dolar) oldu. Bu fasılı; “kazan makine ve cihazlar, aletler ve bunların aksamparçaları” (1 827 milyon dolar), “demir ve çelik” (1 247 milyon dolar) “ ve “elektrikli
makine ve cihazlar, bunların aksam-parçaları” (1 211 milyon dolar) izledi.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
4
EKONOMİK RAPOR - EYLÜL 2010
Turizm Geliri ve Gideri
Turizm geliri geçen yılın aynı dönemine göre %7,4 artmıştır.
Nisan, Mayıs ve Haziran aylarından oluşan II. Dönemde turizm geliri, geçen yılın
aynı dönemine göre % 7,4 artarak 4 558 849 846 $ oldu. Turizm gelirinin
3 667 409 710 $’ı yabancı ziyaretçilerden, 891 440 137 $’ı ise yurt dışında ikamet
eden vatandaş ziyaretçilerden elde edilmiştir.
Ziyaretçiler, seyahatlerini kişisel veya paket tur ile gerçekleştirmektedir. Bu
dönemde yapılan harcamaların 3 537 727 494 $’ını kişisel, 1 021 122 352 $’ını ise
paket tur oluşturmaktadır.
Yabancıların ülkemizde ortalama kalış süresi 7,9 gece, kişi başı yaptıkları ortalama
harcaması ise 480 $’dır. Yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerin ülkemizde
ortalama kalış süresi 22 gece, kişi başı ortalama harcaması ise 1 212 $’dır.
Ziyaretçi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %8,2 artmıştır.
2010 yılı II. Dönemde ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısı 8 373 407 kişidir.
Bunun 7 637 702 kişisini yabancı, 735 705 kişisini ise yurt dışında ikamet eden
vatandaşlar oluşturmaktadır.
Turizm gideri geçen yılın aynı dönemine göre %24,8 artmıştır.
Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden vatandaşlarımızın
harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı dönemine göre % 24,8
artarak 1 169 245 581 $ olmuştur. Bunun 1 052 909 110 $’ı kişisel, 116 336 471 $’ı
ise paket tur harcamalarıdır. Yurt dışını ziyaret eden 1 712 072 vatandaşın kişi başı
ortalama harcaması 683 $’dır.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
5
EKONOMİK RAPOR - EYLÜL 2010
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE)
TÜFE’de aylık değişim % 1,23 olarak gerçekleşmiştir.
2010 yılı Eylül ayında 2003 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi’nde bir önceki aya
göre %1,23, bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,77, bir önceki yılın aynı ayına
göre %9,24 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,16 artış gerçekleşmiştir.
Ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek artış %4,72
ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşmiştir. Eylül ayında endekste
yer alan gruplardan çeşitli mal ve hizmetlerde %1,23, eğitimde %1,16, eğlence ve
kültürde %0,86, lokanta ve otellerde %0,74, ev eşyasında %0,48, konutta %0,33,
sağlıkta %0,16, ulaştırmada %0,12 artış, alkollü içecekler ve tütünde %-1,10,
haberleşmede %-1,85, giyim ve ayakkabıda %-2,21 düşüş gerçekleşmiştir.
Bir önceki yılın aynı ayına göre TÜFE’de en yüksek artış %25,32 ile alkollü
içecekler ve tütün grubunda gerçekleşmiştir. Gıda ve alkolsüz içecekler
(%15,33), lokanta ve oteller (%9,78) artışın yüksek olduğu diğer harcama
gruplarıdır.
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)
ÜFE’de aylık değişim % 0,51 olarak gerçekleşmiştir.
2010 yılı Eylül ayında 2003 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Endeksi’nde bir önceki aya
göre %0,51, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,52, bir önceki yılın aynı ayına
göre %8,91 ve on iki aylık ortalamalara göre %6,89 artış gerçekleşmiştir.
Aylık değişim tarım sektöründe %0,44, sanayi sektöründe %0,52 olarak
gerçekleşmiştir.
Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %14,22, bir önceki yılın
aynı ayına göre %20,22 ve on iki aylık ortalamalara göre %17,38 artış
gerçekleşmiştir. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre
%4,93, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,57 ve on iki aylık ortalamalara göre
%4,71 artış gerçekleşmiştir.
ÜFE sonuçları sanayinin alt sektörleri bazında değerlendirildiğinde en
yüksek aylık artış %1,81 ile gıda ürünleri ve içecek imalatı alt sektöründe
gerçekleşmiştir.
Sanayinin üç sektöründen, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %0,86, imalat
sanayi sektöründe %0,56, elektrik, gaz, su sektöründe %0,09 artış gerçekleşmiştir.
Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler, gıda ürünleri
ve içecek imalatı (%1,81), metal cevheri (%1,79), ağaç ve mantar ürünleri imalatı
(%1,69), büro makineleri imalatı (%1,67), ana metal sanayi (%1,35), maden
kömürü, linyit ve turba (%1,09), giyim eşyası imalatı (%0,97) alt sektörleridir.
Buna karşılık elektrikli makine ve cihazları imalatı (%-2,01), tütün ürünleri imalatı
(%-0,83), kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (%-0,46), mobilya
imalatı (%-0,37) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler
olmuştur.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
6
EKONOMİK RAPOR - EYLÜL 2010
01.09.2010 - 30.09.2010 TARİHLERİ ARASI DOLAR VE EURO DÖVİZ KURLARI
DOLAR EYLÜL 2010
TARİH
ALIŞ (TL) SATIŞ (TL)
EURO EYLÜL 2010
TARİH
ALIŞ (TL)SATIŞ (TL)
30.09.2010 1.9710
1.9860
29.09.2010 1.9770
1.9920
28.09.2010 1.9770
1.9920
1.4810
27.09.2010 1.9770
1.9920
25.09.2010 1.4730
1.4830
25.09.2010 1.9830
1.9980
24.09.2010 1.4740
1.4840
24.09.2010 1.9820
1.9970
23.09.2010 1.4850
1.4950
23.09.2010 1.9760
1.9910
22.09.2010 1.4900
1.5000
22.09.2010 1.9540
1.9690
21.09.2010 1.4900
1.5000
21.09.2010 1.9540
1.9690
20.09.2010 1.4900
1.5000
20.09.2010 1.9500
1.9650
18.09.2010 1.4920
1.5020
18.09.2010 1.9440
1.9590
17.09.2010 1.4930
1.5030
17.09.2010 1.9490
1.9640
16.09.2010 1.4940
1.5040
16.09.2010 1.9510
1.9660
15.09.2010 1.4880
1.4980
15.09.2010 1.9330
1.9480
14.09.2010 1.4910
1.5010
14.09.2010 1.9160
1.9310
13.09.2010 1.4910
1.5010
13.09.2010 1.9160
1.9310
08.09.2010 1.5110
1.5210
08.09.2010 1.9210
1.9360
07.09.2010 1.5070
1.5170
07.09.2010 1.9200
1.9350
06.09.2010 1.4960
1.5060
06.09.2010 1.9250
1.9400
04.09.2010 1.4960
1.5060
04.09.2010 1.9250
1.9400
03.09.2010 1.4970
1.5070
03.09.2010 1.9250
1.9400
02.09.2010 1.5070
1.5170
02.09.2010 1.9310
1.9460
01.09.2010 1.5100
1.5200
01.09.2010 1.9350
1.9500
30.09.2010 1.4490
1.4590
29.09.2010 1.4630
1.4730
28.09.2010 1.4630
1.4730
27.09.2010 1.4710
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
7