EKONOMİK GELİŞMELER Ekim - 2010

EKONOMİK GELİŞMELER
Ekim - 2010
AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
EKONOMİK RAPOR - EKİM 2010
İÇİNDEKİLER……………………………………………………………………………..….
1
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH)…..................................................
2
İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ…………………………..……
2
İTHALAT – İHRACAT VE DIŞ TİCARET AÇIĞI………………………………………
4
TURİZM GELİRİ ve GİDERİ……………………………………….………………………
5
TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (TÜFE)………………………………………………
6
ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE)…………………………………………………………
6
DÖVİZ KURLARI………………………………………………………………………………
7
GRAFİKLER
Grafik 1 : Dış Ticaret Grafiği……………………………………………………………..
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
4
1
EKONOMİK RAPOR - EKİM 2010
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH)
2010 yılı ikinci döneme ilişkin hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla değeri bir önceki
yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla % 10.3 artış göstermiştir.
Üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2010 yılı ikinci üç
aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi
hasıla %17.1’lik artışla 268 495 Milyon TL olmuştur.
2010 yılının ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit
fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla % 10.3’lük artışla 25 706 Milyon TL olmuştur.
2009 yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %0.2’lik artışla 952 635 Milyon
TL, sabit fiyatlarla % 4.7’lik azalışla 97 144 Milyon TL olmuştur.
2009 yılında kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla 13 250 TL, ABD
doları cinsinden 8 578 Dolar olarak hesaplanmıştır.
İstihdam – İşsizlik ve İşgücü Hareketleri
Ağustos 2010 döneminde kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus geçen yılın
aynı dönemine göre 856 bin kişi artmıştır.
2010 yılı Ağustos döneminde, Türkiye'de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın
aynı dönemine göre 801 bin kişilik bir artış ile 71 milyon 440 bin kişiye, kurumsal
olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 856 bin kişi artarak 52 milyon 645 bin kişiye
ulaşmıştır.
Ağustos 2010 döneminde işgücüne katılma oranı % 49,7’dir.
2010 yılı Ağustos döneminde, Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, bir önceki
yılın aynı dönemine göre 0,4 puanlık artışla % 49,7 olarak gerçekleşmiştir. Aynı
dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,2
puanlık azalışla % 71,7, kadınlarda ise 1 puanlık artışla % 28,5’tir.
İşgücünün eğitim ve yaş dağılımları ise;
− Toplam işgücünün % 18,2'sini 15-24 yaş grubundakiler oluşturmaktadır.
− Lise altı eğitimlilerde işgücüne katılma oranı; erkekler için % 70,7, kadınlar için
% 25,1’dir.
− Yükseköğretim mezunu erkeklerde % 83,6 olan işgücüne katılma oranı,
kadınlarda % 70,5'tir.
Tarım dışı istihdam 748 bin kişi artmıştır.
2010 yılı Ağustos döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine
göre 1 milyon 87 bin kişi artarak, 23 milyon 195 bin kişiye yükselmiştir. Bu dönemde,
tarım sektöründe çalışan sayısı 339 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı
748 bin kişi artmıştır.
Ağustos 2010 döneminde istihdam edilenlerin % 26,6'sı tarım, % 19,5’i sanayi,
% 6,6’sı inşaat, % 47,2'si ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile
karşılaştırıldığında tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 0,2 puan,
sanayi sektörünün payının 1 puan, inşaat sektörünün payının ise 0,1 puan arttığı,
buna karşılık hizmetler sektörünün payının 1,4 puan azaldığı görülmektedir.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
2
EKONOMİK RAPOR - EKİM 2010
Bu dönemde istihdam edilenlerin;
− % 71,4'ü erkek nüfustur.
− % 60'ı lise altı eğitimlidir.
− % 60,3'ü ücretli, maaşlı veya yevmiyeli, % 24,7'si kendi hesabına veya
işveren, % 15'i ise ücretsiz aile işçisidir.
− % 59,5'i 10 kişiden az çalışanı olan işyerlerinde çalışmaktadır.
− % 2,6'sının ek bir işi vardır.
− % 2,8'i mevcut işini değiştirmek için veya mevcut işine ek olarak bir iş
aramaktadır.
− Ücretli olarak çalışanların % 87'si sürekli bir işte çalışmaktadır.
Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 458 bin kişi azalarak
2 milyon 971 bin kişiye düşmüştür. İşsizlik oranı ise 2 puanlık azalış ile % 11,4
seviyesinde gerçekleşmiştir. Kentsel yerlerde işsizlik oranı 2,5 puanlık azalışla
% 14, kırsal yerlerde ise 1,2 puanlık azalışla % 6,2 olmuştur.
Bu dönemde;
− İşsizler sıklıkla (% 30,4) "eş-dost" vasıtasıyla iş aramaktadır.
− İşsizlerin % 86,7’si (2 milyon 577 bin kişi) daha önce bir işte çalışmıştır.
− Daha önce bir işte çalışmış olan işsizlerin % 52,1'i "hizmetler", % 22,7’si
"sanayi", % 16,5’i "inşaat", % 6,2’si "tarım" sektöründe çalışmış, % 2,5’i ise
8 yıldan önce işinden ayrılmıştır.
− İşsizlerin; % 26,8’ini çalıştığı iş geçici olup işi sona erenler, % 16,5’ini işten
çıkarılanlar, % 17,6’sını kendi isteğiyle işten ayrılanlar, % 8’ini işyerini
kapatan/iflas edenler, % 8,1’ini ev işleriyle meşgul olanlar, % 13’ünü öğrenimine
devam eden veya yeni mezun olanlar, % 10’unu ise diğer nedenler
oluşturmaktadır.
Ağustos 2010 döneminde işgücü dışında olup, daha önce bir işte çalışanların % 15'i
“tarım", % 11,4'ü "sanayi", % 3,1'i "inşaat", % 20,5'i "hizmetler" sektöründe
çalışmış, % 50’si ise 8 yıldan önce işinden ayrılmıştır.
Ağustos 2010 döneminde 1 milyon 872 bin kişi işe yeni başlamış veya iş değiştirmiş
olup, bunun toplam istihdam içindeki oranı % 8,1'dir. İşe yeni başlayan veya iş
değiştirenlerin % 27,1'i 25-34 yaş grubundadır.
Bu dönemde işe başlayan veya iş değiştirenlerin % 19,5'i "sanayi", % 33,5'i
"hizmetler", % 20,8'i "inşaat" sektöründe, % 26,2'si ise "tarım" sektöründe işe
başlamıştır.
Mevcut işsizlerin
oluşturmaktadır.
%
18,3’ünü
(544
bin
kişi)
bu
dönemde
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
işten
ayrılanlar
3
EKONOMİK RAPOR - EKİM 2010
İthalat – İhracat ve Dış Ticaret Açığı
2010 Eylül ayında ithalat %25,3 artmıştır.
Türkiye İstatistik Kurumu ve Gümrük Müsteşarlığı işbirliği ile oluşturulan geçici dış
ticaret verilerine göre; 2010 yılı Eylül ayında, 2009 yılının aynı ayına göre ihracat
%5,5 artarak 8 950 milyon dolar, ithalat ise %25,3 artarak 15 650 milyon dolar
olarak gerçekleşti. Aynı dönemde dış ticaret açığı 4 004 milyon dolardan
6 700 milyon dolara ulaştı.
2009 Eylül ayında %67,9 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2010 Eylül ayında
%57,2’ye geriledi.
2009 Eylül ayında %50 olan Avrupa Birliği’nin (AB) ihracattaki payı 2010 Eylül
ayında %49,1’e geriledi. AB’ye yapılan ihracat, 2009 yılının aynı ayına göre %3,6
artarak 4 391 milyon dolar olarak gerçekleşti.
2010 Eylül ayında en fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu. Bu ülkeye yapılan
ihracat 2009 Eylül ayına göre %19,6 artarak 1 008 milyon dolar olurken,
Almanya’yı sırasıyla İngiltere (655 milyon dolar), İtalya (522 milyon dolar), Irak
(476 milyon dolar) ve Fransa (456 milyon dolar) takip etti. İthalatta ise, Çin ilk
sırada yer aldı. Bu ülkeden yapılan ithalat %40 artarak 1 614 milyon dolar olarak
gerçekleşti. Çin’i sırasıyla Rusya Fedarasyonu (1 596 milyon dolar), Almanya
(1 483 milyon dolar) ve ABD (1 074 milyon dolar) izledi.
Grafik 1. Dış Ticaret Grafiği
2009-2010 Ocak -Eylül Dış Ticar eti
2009-2010 Eylül Ayı Dış Ticar eti
130 523
140 000
20 000
15 650
12 485
12 000
8 481
100 519
Milyon Dolar
16 000
Milyon Dolar
120 000
8 950
8 000
100 000
81 884
80 000
73 089
60 000
40 000
4 000
20 000
2009
2010
İhracat
2009
2010
İthalat
2009
2010
İhracat
2009
2010
İthalat
2010 Eylül ayında fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi, “motorlu kara
taşıtları” (1 122 milyon dolar) olurken; bu fasılı “kazanlar, makine ve cihazlar,
aletler ve bunların aksam-parçaları” (773 milyon dolar), “demir ve çelik”
(655 milyon dolar), “elektrikli makine ve cihazlar, bunların aksam-parçaları”
(644 milyon dolar) ve “Örme giyim eşyası ve aksesuarları “ (579 milyon dolar)
izledi.
Eylül ayında; en yüksek ithalatı olan fasıl “mineral yakıtlar ve yağlar” (3 198 milyon
dolar) oldu. Bu fasılı; “kazan makine ve cihazlar, aletler ve bunların aksamparçaları” (1 834 milyon dolar), “demir ve çelik” (1 448 milyon dolar) ve “elektrikli
makine ve cihazlar, bunların aksam-parçaları” (1 355 milyon dolar) izledi.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
4
EKONOMİK RAPOR - EKİM 2010
Turizm Geliri ve Gideri
Turizm geliri geçen yılın aynı dönemine göre %7,4 artmıştır.
Turizm geliri geçen yılın aynı dönemine göre %10 azalmıştır.
Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarından oluşan III. Dönemde turizm geliri, geçen yılın
aynı dönemine göre % 10 azalarak 8 574 889 686 $ oldu. Turizm gelirinin
6 453 320 361 $’ı yabancı ziyaretçilerden, 2 121 569 325 $’ı ise yurt dışında ikamet
eden vatandaş ziyaretçilerden elde edilmiştir.
Ziyaretçiler, seyahatlerini kişisel veya paket tur ile gerçekleştirmektedir. Bu
dönemde yapılan harcamaların 6 637 222 358 $’ını kişisel, 1 937 667 328 $’ını ise
paket tur oluşturmaktadır.
Yabancıların ülkemizde ortalama kalış süresi 8,8 gece, kişi başı yaptıkları ortalama
harcaması ise 550 $’dır. Yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerin ülkemizde
ortalama kalış süresi 17,9 gece, kişi başı ortalama harcaması ise 1 001 $’dır.
Ziyaretçi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %1,2 artmıştır.
2010 yılı III. Dönemde ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısı 13 861 776 kişidir.
Bunun 11 742 391 kişisini yabancı, 2 119 385 kişisini ise yurt dışında ikamet eden
vatandaşlar oluşturmaktadır.
Turizm gideri geçen yılın aynı dönemine göre %19 artmıştır.
Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden vatandaşlarımızın
harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı dönemine göre % 19 artarak
1 305 900 206 $ olmuştur. Bunun 1 239 589 768 $’ı kişisel, 66 310 438 $’ı ise
paket tur harcamalarıdır. Yurt dışını ziyaret eden 1 837 126 vatandaşın kişi başı
ortalama harcaması 711 $’dır.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
5
EKONOMİK RAPOR - EKİM 2010
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE)
TÜFE’de aylık değişim % 1,83 olarak gerçekleşmiştir.
2010 yılı Ekim ayında 2003 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi’nde bir önceki aya
göre %1,83, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,69, bir önceki yılın aynı ayına
göre %8,62 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,45 artış gerçekleşmiştir.
Ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek artış %7,63
ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşmiştir. Ekim ayında endekste yer
alan gruplardan gıda ve alkolsüz içeceklerde %4,52, lokanta ve otellerde %1,08,
çeşitli mal ve hizmetlerde %0,84, ulaştırmada %0,39, konutta %0,19, sağlıkta
%0,14, eğitimde %0,09 artış, ev eşyasında %-0,12, haberleşmede %-0,63, alkollü
içecekler ve tütünde %-1,10, eğlence ve kültürde %-1,14 düşüş gerçekleşmiştir.
Bir önceki yılın aynı ayına göre TÜFE’de en yüksek artış %23,77 ile alkollü
içecekler ve tütün grubunda gerçekleşmiştir. Gıda ve alkolsüz içecekler
(%17,08), lokanta ve oteller (%9,61) artışın yüksek olduğu diğer harcama
gruplarıdır.
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)
ÜFE’de aylık değişim % 1,21 olarak gerçekleşmiştir.
2010 yılı Ekim ayında 2003 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Endeksi’nde bir önceki aya
göre %1,21, bir önceki yılın Aralık ayına göre %7,80, bir önceki yılın aynı ayına
göre %9,92 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,71 artış gerçekleşmiştir.
Aylık değişim tarım sektöründe %6,59, sanayi sektöründe %0,01 olarak
gerçekleşmiştir.
Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %21,75, bir önceki yılın
aynı ayına göre %26,71 ve on iki aylık ortalamalara göre %19,16 artış
gerçekleşmiştir. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre
%4,94, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,47 ve on iki aylık ortalamalara göre
%5,34 artış gerçekleşmiştir.
ÜFE sonuçları sanayinin alt sektörleri bazında değerlendirildiğinde en
yüksek aylık artış %3,63 ile deri ürünleri imalatı alt sektöründe
gerçekleşmiştir.
Sanayinin üç sektöründen, imalat sanayi sektöründe %0,08 artış, elektrik, gaz, su
sektöründe %-0,30, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %-1,17 düşüş
gerçekleşmiştir.
Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler, deri ürünleri
imalatı (%3,63), tekstil ürünleri imalatı (%2,88), diğer ulaşım araçlarının imalatı
(%1,51), kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (%1,13) alt
sektörleridir. Buna karşılık büro makineleri imalatı (%-7,06), iletişim teçhizatı
imalatı (%-3,89), taşocakçılığı ve diğer madencilik ürünleri (%-2,96), ana metal
sanayi (%-2,74), ham petrol ve doğalgaz çıkarımı (%-1,56) bir ay önceye göre
endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler olmuştur.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
6
EKONOMİK RAPOR - EKİM 2010
01.10.2010 - 31.10.2010 TARİHLERİ ARASI DOLAR VE EURO DÖVİZ KURLARI
DOLAR EKİM 2010
SATIŞ
TARİH
ALIŞ (TL)
(TL)
EURO EKİM 2010
SATIŞ
TARİH
ALIŞ (TL
(TL)
30.10.2010
1.4240
1.4340
30.10.2010 1.9840
1.9990
28.10.2010
1.4260
1.4360
28.10.2010 1.9790
1.9940
27.10.2010
1.4200
1.4300
27.10.2010 1.9670
1.9820
26.10.2010
1.4200
1.4300
26.10.2010 1.9670
1.9820
25.10.2010
1.4200
1.4300
25.10.2010 1.9770
1.9920
23.10.2010
1.4200
1.4300
23.10.2010 1.9770
1.9920
22.10.2010
1.4190
1.4290
22.10.2010 1.9810
1.9960
21.10.2010
1.4160
1.4260
21.10.2010 1.9800
1.9950
20.10.2010
1.4270
1.4370
20.10.2010 1.9670
1.9820
19.10.2010
1.4120
1.4220
19.10.2010 1.9690
1.9840
18.10.2010
1.4080
1.4180
18.10.2010 1.9660
1.9810
16.10.2010
1.4080
1.4180
16.10.2010 1.9660
1.9810
15.10.2010
1.4020
1.4120
15.10.2010 1.9700
1.9850
14.10.2010
1.4020
1.4120
14.10.2010 1.9700
1.9850
13.10.2010
1.4060
1.4160
13.10.2010 1.9590
1.9740
12.10.2010
1.4140
1.4240
12.10.2010 1.9560
1.9710
11.10.2010
1.4100
1.4200
11.10.2010 1.9570
1.9720
09.10.2010
1.4120
1.4220
09.10.2010 1.9660
1.9810
08.10.2010
1.4200
1.4300
08.10.2010 1.9750
1.9900
07.10.2010
1.4200
1.4300
07.10.2010 1.9750
1.9900
06.10.2010
1.4120
1.4220
06.10.2010 1.9650
1.9800
05.10.2010
1.4500
1.4600
05.10.2010 1.9840
1.9990
04.10.2010
1.4400
1.4500
04.10.2010 1.9800
1.9950
02.10.2010
1.4450
1.4550
02.10.2010 1.9820
1.9970
01.10.2010
1.4450
1.4550
01.10.2010 1.9820
1.9970
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
7