Paragonimiyaz

Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
PARAGONİMİYAZ
Paragonimus sp Enfeksiyonu; Akciğer Kelebeği Hastalığı
EPİDEMİYOLOJİSİ
ICD-10 B66.4
Paragonimiyaz, çiğ ya da az pişmiş yengeç veya kerevit tüketimi ile ağız yolundan alınan,
intestinal sistem duvarını geçerek vücut boşluklarından ilerleyen ve akciğerlere yerleşen
Paragonimus türlerinin neden olduğu bir enfeksiyondur. Paragonimus sp. daha az sıklıkla
merkezi sinir sistemine de yerleşebilir ve ciddi sonuçlar doğurabilir.
Paragonimiyaz, Hindistan, Filipinler, Orta ve Güney Amerika ve Batı Afrika’nın önemli bir
bölümünde milyonlarca kişiyi etkilemektedir. Enfeksiyonun en yüksek sıklıkta olduğu
Asya ülkelerinde P. westermani türü sorumlu iken, Afrika'da P. africanus, Orta ve Güney
Amerika'da P. mexicanus görülür.
Enfeksiyonun yayılmasında kabuklu deniz ürünlerinin çiğ tüketilmesi önemli rol oynar. Çiğ
yengeçler ya da kerevitler Kore, Japonya ve Afrika'nın bazı bölgelerinde geleneksel tıp
uygulamalarında da kullanılmaktadır.
Türkiye’de bugüne kadar bu enfeksiyona rastlanmamıştır. Seyahat ilişkili enfeksiyon
olarak akla getirilebilir.
KLİNİK
ÖZELLİKLERİ
Paragonimiyaz, öksürük, karın ağrısı, huzursuzluk ve düşük dereceli bir ateş ile seyreden
akut bir enfeksiyondur. Enfeksiyon, genellikle tedavisiz düzelir. Hafif enfeksiyonda bazen
hiçbir semptom olmayabilir. Semptomlu olgularda şikayetler etkenin alınmasından 2-15
gün sonra başlar. Larva bağırsak duvarını deler, peritoneal kavite içine girer. Buradan da
diyaframı delerek plevral boşluğa ve/veya akciğere geçer. Bu göç sırasında hastada; ishal,
karın ağrısı ve ürtiker, öksürük, göğüs ağrısı, bitkinlik, ateş gibi belirtiler görülür. Uzun
süreli enfeksiyon belirtileri bronşit veya tüberkülozu taklit edebilir. Şiddetli öksürük
nöbetinden sonra jelatinöz, pas rengi ya da kanlı balgam görülebilir. Sekonder bakteriyel
enfeksiyon gelişirse, bronşit veya bronkopnömoni ortaya çıkabilir.
KLİNİK TANI
YAKLAŞIMI
Hastalığın akla getirilmesinde şu öykü ve bulgular yol gösterici olabilir:






Çiğ veya az pişmiş kabuklu deniz ürünleri yenmesi;
Enfeksiyonun endemik olduğu bölgelere seyahat öyküsü;
Öksürük, karın ağrısı, hafif ateş;
Balgamda nötrofiller ve Charcot-Leyden kristalleri;
Düşük glukoz seviyesi, düşük pH ve eozinofili (plevral paragonimiyazda)
Kanlı balgam çıkarma.
Tanı, balgamda Paragonimus yumurtalarının saptanması ile konur. Yumurtalar, bazen öksürürken yutulmaları nedeniyle- dışkı örneklerinde de saptanabilir. Doku örneklerinde
yumurta aramak için gerektiğinde doku biyopsisi yapılır.
Tüberkülozdan (TB) ayırıcı tanı önemlidir. Laboratuvarın TB ön tanısı ile asid-fast boyama
(Erlich Ziehl Nielsen) uygulaması yumurtaların parçalanmasına neden olur. Bu nedenle,
paragonimiyaz kuşkusu varsa EZN boyama yapılmamalı ya da tüberkülozdan ayırıcı tanı
amacıyla alt solunum yolu örneklerinden birden fazla yayma hazırlanarak hem TB için
hem de paragonimiyaz için örnekler ayrı ayrı boyanmalıdır.
PARAGONİMİYAZ TANISI İÇİN LABORATUVAR İNCELEMESİ
Laboratuvara ne tür
klinik örnekler
gönderebilirim?
Balgam - Bronş ağacında serbestleşen yumurtalar balgamla atıldığından, balgam tanıda
değerli bir materyaldir.
Diğer alt solunum yolu örnekleri - bronkoalveolar lavaj sıvısı (BAL), endotrakeal aspirat
(ETA), akciğer biyopsisi gibi…
Dışkı - Yutulan balgam nedeniyle dışkıda yumurta saptama olasılığı vardır, incelenmelidir.
[PARAGONIMIYAZ]
Sayfa 1
Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
Örnek almak için en
uygun zaman nedir?
Örnekler, antibiyotik ve antiparaziter bir tedaviye başlanmadan önce alınmalıdır.
Dışkı örneği alınmadan önceki son 10 gün içinde, hastaya herhangi bir nedenle mineral
yağ, baryum veya bizmut verilmemiş olmalıdır!
Dışkı örneği, 10 gün içinde 3 kez (tercihen günaşırı) alınmalı ve gönderilmelidir.
Örnekle birlikte
göndermem gereken
özel bir form var mı?
Ek-4’de verilen veya benzeri bir “Laboratuvar Bilgi Formu” mutlaka ve eksiksiz olarak
doldurulmalı ve örneklerle birlikte laboratuvara gönderilmelidir. Formda ön tanı mutlaka
yazılmalı; ayrıca (varsa) endemik bölgede yaşama veya endemik bölgeye seyahat öyküsü
mutlaka not edilmelidir.
Örnek almak için
gerekli malzemeler
nelerdir? Nasıl temin
edebilirim?*
Klinik örnekleri hastadan nasıl almalıyım?
Gerekiyorsa, hangi işlemleri uygulamalıyım?
Steril, geniş ağızlı, vida
kapaklı kap
Balgam: Örnek kalitesi önemlidir. Tükürük örnekleri kabul
edilmez. Bunun için hastaya nasıl örnek vereceği iyi tarif
edilmelidir. Mümkünse hasta oral florayı uzaklaştırmak için
ağzını çalkalamalı veya gargara yapmalıdır. Hastanın postnazal sıvı değil alt solunum yolu örneği verebilmesi için iyi
bir şekilde yönlendirilmesi gerekir. Derin bir inspirium ve
ardından öksürük ile çıkarılmış, en az 3 ml balgam, uygun
örnek kabına toplanır.
Şehir içi
Şehirlerarası
(kısa mesafe)
(uzun mesafe)
taşıma
süre-sıcaklık
taşıma
süre-sıcaklık
≤2 s; OS
<24 s; +4C
BAL, ETA, fırçalama ya da yıkama: Örnek hekim tarafından
bronkoskopi şartlarında alınır. Steril distile su veya steril SF
kullanılır. Mümkünse 5-10 ml örnek alınmalıdır. Örnek
uygun örnek kabına yıkayarak ya da aspire edilerek toplanır.
Fırça 2-3 ml SF içeren steril bir taşıyıcı tüpe konur.
≤2 s; OS
<48 s; +4°C
Biyopsi (transbronşiyal veya açık akciğer biyopsisi): Aseptik
koşullarda, hekim tarafından alınır. En az 2-3 g, 2-3 parça
halinde doku örneği alınmalıdır. Örnek, steril sızdırmaz bir
kaba konur. Kurumayı önlemek için kaba 1-2 ml steril SF
veya PBS eklenir.
≤2 s; OS
<24 s; +4°C
Dışkı: Hastaya tarif edilerek örnek vermesi sağlanır (en az 45 gr veya sulu ise 4-5ml). Dışkıya idrar karışmamalıdır!
Taze örnek
<30 dk; OS
Taze örnek:
<24s; +4C,
30 dk içinde incelenemeyecekse dışkı üç kaba ayrılmalı;
birinciye fiksatif koymadan (taze), ikinciye dışkı miktarının 3
katı kadar %10’luk formalin, üçüncüye de dışkı miktarının 3
katı kadar PVA veya SAF ilave edilerek laboratuvara
gönderilmelidir. Taze örneklerin kurumasına izin vermeyiniz!
Fiksatifte;
OS
Fiksatifte;
<72 s; OS
§
Balgam provoke edilebilir (indüklenmiş balgam). Bunun için
bir nebulizör yardımı ile hastaya %3-10’luk hipertonik tuzlu
su solutulur (25 ml veya 15-20 dk boyunca). Sonra derin
öksürük ile balgam örneği uygun örnek kabına toplanır.
İndüklenmiş örneğin laboratuvarda tükürük sanılarak ret
edilmemesi için üzerine indüklendiğine dair not yazılmalıdır!
Steril, vida kapaklı
(sızdırmaz) tüp veya
geniş ağızlı kap,
Steril distile su veya SF
Steril, vida kapaklı,
geniş ağızlı kap,
Steril SF veya PBS
>2 s; +4°C
Örnek olarak asla dokunun üzerine sürülmüş bir silgiç
gönderilmemelidir! Örnek formalin içermemelidir!
Temiz, kuru, geniş
ağızlı, sızdırmaz vida
kapaklı plastik kap
Fiksatif olarak - %10’luk
formalin
ve PVA (veya
‡
SAF)
Kısaltmalar - s: saat; dk: dakika; OS: oda sıcaklığı; SF: serum fizyolojik; PBS: fosfat tamponu; PVA: polivinil alkol;
SAF: sodyum asetat-asetik asit-formaldehid
* Tabloda önerilen örnekleme malzemesini -ayrıca belirtilmedikçe- hastanenizin laboratuvarından temin edebilirsiniz.
§ Hastalardan alınan iyi bir örnek X10 büyütmede bir alanda ≤10 skuamöz epitel hücresi bulundurur.
‡ Formol konsantrasyon teknikleri için, PVA (veya SAF) ise dışkıdan kalıcı boya yapılabilmesi için gereklidir. Her dışkı örneği bu iki
fiksatife de konmalı ve laboratuvara öyle gönderilmelidir! Hastanenizin laboratuvarı bu fiksatiflerin yerine hazır fiksatif içeren
ticari dışkı kabı temin edebilir. Ticari dışkı kabı içeriğinin aynı amaçlara karşılık geldiğinden emin olunmalıdır.
Güvenlik önlemleri
nelerdir? Kendimi
nasıl koruyabilirim?
Sayfa 2
Her türlü klinik örnek “enfeksiyöz” kabul edilmeli ve bu örneklerle çalışılırken standart
güvenlik önlemleri alınmalı, uygun kişisel koruyucu ekipman giyilmelidir
[PARAGONIMIYAZ]
Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
Örnekleri hangi
laboratuvara
gönderebilirim?
Örnekleri size en yakın Parazitoloji Birimi olan Üniversite Hastanesi veya Eğitim Araştırma
Hastanesi Laboratuvarına gönderiniz.
Hangi durumlarda
örnekler
laboratuvara kabul
edilmez?
Şu örnekler laboratuvara kabul edilmez:
Hangi laboratuvar
incelemelerini
isteyebilirim?
Sonuçları ne
kadar zamanda
alabilirim?
Sonuçları nasıl yorumlamalıyım?
Mikroskopik inceleme
1 gün
Klinik örneklerin (balgam/BAL/ETA, biyopsi materyali veya dışkı*)
mikroskopik incelemesinde Paragonimus spp. erişkin ve/veya
yumurtalarının görülmesi –“kesin tanı” bulgusudur.
(dışkıda direkt mikroskopi
ve uygun konsantrasyon
yöntemleri uygulanmalıdır)





yüzeyi veya kenarları kurumuş dışkı veya biyopsi örnekleri;
uygun kaba alınmamış veya taşıma kabı hasar gördüğü için dışına sızmış örnekler;
önerilen süre içerisinde ve uygun sıcaklıkta gönderilmemiş örnekler;
örnek kabı üzerinde hasta bilgileri yazılı olmayan örnekler;
hastaya ait uygun bir istek formu düzenlenmemiş örnekler..
Mikroskopik incelemede parazitin erişkin ve/veya yumurtalarının
görülememesi hastalığı dışlamaz!
* Laboratuvarın hem direkt mikroskopik inceleme hem de bir konsantrasyon işlemi sonrası mikroskopik inceleme yaptığından emin
olunuz! Yalnızca direkt mikroskopik inceleme yapıldığında duyarlılık çok düşüktür ve hastalık atlanabilir.
Daha fazla bilgi için önerilen kaynaklar:
1.
Centers for Disease Control and Prevention. Parasites: Paragonimiasis (also known as Paragonimus Infection).
http://www.cdc.gov/parasites/fasciola/disease.html [erişim tarihi: 15.05.2011]
2.
Al-Mohaya SA, Al-Sohaibani M, Bukhari H, Knox-Macaulay H. Pulmonary paragonimiasis presenting as a
hemorrhagic pleural effusion. Eur J Respir Dis 1987; 71: 314-6
3.
Jones MK, McManus DP. Trematodlar. (In: Manual of Clinical Microbiology. Murray PR, Baron EJ, Jorgensen JH,
Landry ML, Pfaller MA eds) Klinik Mikrobiyoloji, 9. Baskı. Çeviri editörü: Başustaoğlu A, Atlas Kitapçılık, Ankara,
ISBN 978-975-7175-84-1, 2009; s. 2175-2187
[PARAGONIMIYAZ]
Sayfa 3