Apatojen intestinal protozoonlar

Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
APATOJEN İNTESTİNAL PROTOZOONLAR
EPİDEMİYOLOJİSİ
Sindirim sisteminde yaygın olarak bulunan apatojen intestinal protozoonlar esas olarak
fekal-oral kontaminasyonun göstergesidir. Ancak bu etkenlerin nadir de olsa patojen
olabilecekleri konusu halen tartışmalıdır. Diğer bir sorun da uygun tanı yöntemlerinin
kullanılmaması halinde veya deneyimsiz mikroskopistler tarafından patojen etkenlerle
karıştırılmalarıdır. Sadece Trichomonas intestinalis’in trofozoit formu mevcuttur. Diğer
parazitlerin ise kist ve trofozoit formları vardır. Bu parazitler fekal olarak kirlenmiş sular,
eller ve gıdalar aracılığı ile bulaşırlar. Dünyada ve Türkiye’de her bölgede sık rastlanırlar.
Apatojen intestinal protozoonların bir listesi aşağıda verilmiştir:
Chilomastix mesnili
Embadomonas intestinalis
Endolimax nana
Entamoeba coli
KLİNİK
ÖZELLİKLERİ
Entamoeba dispar
Entamoeba hartmanni
Entamoeba moshkovskii
Entamoeba polecki
Enteromonas hominis
Iodamoeba bütschii
Trichomonas intestinalis
Bu protozoonlarla enfeksiyonların çoğu asemptomatik olmasına rağmen bazı durumlarda
karın ağrısı, ishal veya kabızlık, kusma ve kilo kaybı gibi semptomlarla hastalığa neden
olabildikleri bildirilmiştir. Kesin tanı için trikrom boyanmış preparatların mikroskopik
incelemesinde kist ve/veya trofozoitlerin gözlenmesi gerekir.
Gastrointestinal semptom ve bulguları olan bir vakada öncelikle bakteriyel, viral veya
patojen olduğu bilinen paraziter etkenler araştırılmalıdır. Bu etkenlerin gösterilemediği
durumlarda, apatojen intestinal parazitlerden birinin kist ve/veya trofozoitlerinin
saptanması halinde klinikten sorumlu tutulabilir.
APATOJEN İNTESTİNAL PROTOZOONLARIN TANISI İÇİN LABORATUVAR İNCELEMESİ
Laboratuvara ne tür
klinik örnekler
gönderebilirim?
Taze dışkı örneği,
Fiksatif içinde dışkı örneği (%10 formalinde ve PVA veya SAF içinde)
Örnek almak için en
uygun zaman nedir?
Örnekler, antibiyotik ve antiparaziter bir tedaviye başlanmadan önce alınmalıdır.
Örnekle birlikte
göndermem gereken
özel bir form var mı?
Ek-4’de verilen veya benzeri bir “Laboratuvar Bilgi Formu” mutlaka ve eksiksiz olarak
doldurulmalı ve örneklerle birlikte laboratuvara gönderilmelidir. Formda ön tanı mutlaka
yazılmalı; ayrıca özellik arz ediyorsa konağın immün durumu mutlaka not edilmelidir.
Dışkı örneği alınmadan önceki son 10 gün içinde, hastaya herhangi bir nedenle mineral
yağ, baryum veya bizmut verilmemiş, kolonoskopi yapılmamış olmalıdır! Bunlardan biri
yapılmışsa, dışkı örneği incelemesi en az 10 gün sonrasında istenmelidir.
[APATOJEN GIS PROTOZOONLARI]
Sayfa 1
Bulaşıcı Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi
Örnek almak için
gerekli malzeme
nedir? Nasıl temin
edebilirim?*
Klinik örnekleri hastadan nasıl almalıyım?
Gerekiyorsa, hangi işlemleri uygulamalıyım?
Temiz, kuru, geniş
ağızlı, sızdırmaz vida
kapaklı plastik kap
Fiksatif olarak - %10’luk
formalin
ve PVA (veya
‡
SAF)
Şehir içi
Şehirler arası
(kısa mesafe)
(uzun mesafe)
taşıma
süre-sıcaklık
taşıma
süre-sıcaklık
Dışkı: Hastaya tarif edilerek örnek vermesi sağlanır (en az 45 gr veya sulu ise 4-5ml). Dışkıya idrar karışmamalıdır!
Taze örnek
<30 dk; OS
Taze örnek:
<24s; +4C,
30 dk içinde incelenemeyecekse dışkı üç kaba ayrılmalı;
birinciye fiksatif koymadan (taze), ikinciye dışkı miktarının 3
katı kadar %10’luk formalin, üçüncüye de dışkı miktarının 3
katı kadar PVA veya SAF ilave edilerek laboratuvara
gönderilmelidir. Taze örneklerin kurumasına izin vermeyiniz!
Fiksatifte;
OS
Fiksatifte;
<72 s; OS
Kısaltmalar - s: saat; dk: dakika; OS: oda sıcaklığı; PVA: polivinil alkol; SAF: sodyum asetat-asetik asit-formaldehid
* Tabloda önerilen örnekleme malzemesini -ayrıca belirtilmedikçe- hastanenizin laboratuvarından temin edebilirsiniz.
‡ Formol konsantrasyon teknikleri için, PVA (veya SAF) ise dışkıdan kalıcı boya yapılabilmesi için gereklidir. Her dışkı örneği bu iki
fiksatife de konmalı ve laboratuvara öyle gönderilmelidir! Hastanenizin laboratuvarı bu fiksatiflerin yerine hazır fiksatif içeren
ticari dışkı kabı temin edebilir. Ticari dışkı kabı içeriğinin aynı amaçlara karşılık geldiğinden emin olunmalıdır.
Güvenlik önlemleri
nelerdir? Kendimi
nasıl koruyabilirim?
Her türlü klinik örnek “enfeksiyöz” kabul edilmeli ve bu örneklerle çalışılırken standart
güvenlik önlemleri alınmalı, uygun kişisel koruyucu ekipman giyilmelidir.
Örnekleri hangi
laboratuvara
gönderebilirim?
Apatojen intestinal protozoonların vakanızın semptomlarından sorumlu olabileceğini
düşünüyorsanız, örnekleri, size en yakın Parazitoloji Birimi olan Üniversite Hastanesi veya
Eğitim Araştırma Hastanesi Laboratuvarına gönderiniz.
Hangi durumlarda
örnekler
laboratuvara kabul
edilmez?
Şu örnekler laboratuvara kabul edilmez:
Hangi laboratuvar
incelemelerini
isteyebilirim?
Sonuçları ne
kadar zamanda
alabilirim?
Sonuçları nasıl yorumlamalıyım?
Mikroskopi (direkt)*
1 gün
Semptomatik bir vakada, viral, bakteriyel veya patojen olduğu
bilinen paraziter bir etken gösterilemediğinde; örneklerin boyasız
direkt mikroskopik incelemesinde apatojen intestinal parazitlerden
birinin trofozoit ve/veya kist formlarının görülmesi kliniği destekler.
Direk parazit incelenmesi
Mikroskopi (boyalı)*
Trikrom boyama
ve
Gaitada konsantrasyon
yöntemi ile parazit
aranması*








yüzeyi veya kenarları kurumuş dışkı örnekleri;
idrarla karışmış dışkı örnekleri (idrar hareketli organizmaları harap edebilir);
7-10 gün içerisinde lavman veya kolonoskopi yapılmış hastaların dışkı örnekleri;
kibrit kutusu v.b. gibi uygun olmayan bir kaba alınmış dışkı örnekleri;
taşıma kabı hasar gördüğü için dışına sızmış örnekler;
önerilen süre içerisinde ve uygun sıcaklıkta gönderilmemiş örnekler;
örnek kabı üzerinde hasta bilgileri yazılı olmayan örnekler;
hastaya ait uygun bir istek formu düzenlenmemiş örnekler.
Semptomatik bir vakada, viral, bakteriyel veya patojen olduğu
bilinen paraziter bir etken gösterilemediğinde; örneklerin Trikrom
boyalı mikroskopik incelemesinde apatojen intestinal parazitlerden
birinin trofozoit ve/veya kist formlarının görülmesi kliniği destekler
* Laboratuvarın hem direkt mikroskopik inceleme hem de bir konsantrasyon işlemi sonrası mikroskopik inceleme yaptığından emin
olunuz! Yalnızca direkt mikroskopik inceleme yapıldığında duyarlılık çok düşüktür ve gerçek patojenler atlanabilir.
Daha fazla bilgi için önerilen kaynaklar:
1.
Centers for Disease Control and Prevention. Parasites: Nonpathogenic (Harmless) Intestinal Protozoa
http://www.cdc.gov/parasites/nonpathprotozoa/index.html [erişim tarihi: 07.06.2011]
2.
Kuman HA, Altıntaş N. Protozoon Hastalıkları. Ege Üniversitesi Basımevi. İzmir. 1996.
Sayfa 2
[APATOJEN GIS PROTOZOONLARI]