(USHK) 2016: Sosyal Sorunlar ve Sosyal Hizmetin Geleceği
advertisement
TEORİK ÇALIŞMALAR İÇİN ÖZET FORMATI Uluslararası Sosyal Hizmet Kongresi (USHK) 2016: Sosyal Sorunlar ve Sosyal Hizmetin Geleceği Özetler en fazla 600 kelime olacak şekilde düzenlenmelidir. (Başlık ve yazar bilgileri hariç) RUHSAL HASTALIĞA SAHİP BİREYLERİN TOPLUMSAL ENTEGRASYONUNDA SOSYAL HAKLARIN KULLANIMI Hüsnünur ASLANTÜRK, Araş. Gör. Anadolu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Eskişehir, TÜRKİYE, [email protected] Anahtar Kelimeler: Ruh Sağlığı, Toplumsal Entegrasyon, Sosyal Haklar X SÖZLÜ BİLDİRİ POSTER 1. Çalışmanın Gerekçesi Ruh sağlığı alanında toplumsal entegrasyon giderek daha fazla ilgi çeken bir konu olarak göze çarpmaktadır. Toplum temelli ruh sağlığı hizmetlerinin temel amacı olarak üzerinde durulan kavramın birçok çalışmanın merkezinde yer alması, iyileşme süreciyle arasındaki sıkı ilişkiye bağlanabilir. Ruhsal hastalığa sahip olan bireylerin iyileşmelerinin kanıtlarından birisi topluma tam anlamıyla entegre olmaları olarak değerlendirilebilir. Toplumsal entegrasyonun sağlanması, sadece hastane temelli verilen hizmetlerden yeni modellerin uygulandığı toplum temelli hizmetlere geçiş ile ulaşılabilecek bir hedef değildir. Ruhsal hastalığa sahip bireylerin topluma entegre olmaları için sağlık, eğitim, istihdam, sosyal yardımlar gibi alanlarda desteklenmelerine duyulan ihtiyaç, ancak bu alanlarda tanınan haklarla uygulamaya aktarılabilir. Bu noktada sosyal hakların kullanımı merkezi bir konumda yer alır. 2. Amaçlar Toplumsal entegrasyon, ruh sağlığı alanında toplum temelli ruh sağlığı hizmetlerinin en önemli amaçlarından birisi olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmanın amacı ruh sağlığı alanında toplumsal entegrasyon kavramından hareketle, ülkemizde ruhsal hastalığı olan bireylere verilen sosyal haklar incelemek ve toplumsal entegrasyona etkileri ortaya çıkarmaktır. Ruhsal hastalığa sahip bireylerin sosyal hakları ele alınırken öncelikle ruhsal hastalığın engellilik kapsamında değerlendirildiğini belirtmek gerekir. Bu noktada haklar bağlamında ilgili yasal mevzuatta yer alan haklar temel alınarak bu hakların uygulanmaya geçirilmesi boyutunda ruhsal hastalığa sahip bireylerin durumuna ışık tutması amacıyla Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Türkiye İstatistik Kurumu tarafından gerçekleştirilen “Özürlülerin Sorun ve Beklentileri Araştırması, 2010” verileri kullanılacaktır. Eğitim, sağlık, istihdam, sosyal yardımlar genel başlıklarında yapılacak inceleme, haklara ulaşma ve hakların savunuculuğunu yapma boyutundaki önemi açısından ruhsal hastalığa sahip bireylerin sivil toplum kuruluşlarına üye olma oranları ve bu konuya ilişkin görüşleriyle tamamlanacaktır. 3. Tartışma Öncelikle yaygınlık olarak ruhsal ve duygusal özürlülüğe bakıldığında kayıtlı özürlülerin 3.9’unun ruhsal ve duygusal özürlüler olduğu görülmektedir. Eğitim alanındaki veriler değerlendirildiğinde ruhsal ve duygusal özürlülerin yüzde 24’ünün okur-yazar olmadığı, yüzde 12.7’sinin okur-yazar olup herhangi bir okul bitirmediği, yüzde 33’ünün ilkokul mezunu olduğu, yüzde 15.2’sinin ilköğretim/ortaokul ve dengi okul mezunu olduğu, yüzde 15.1’inin lise ve daha üstü eğitim düzeyinde olduğu görülmektedir. Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı’nda da ruhsal hastalığa sahip olan bireylerin eğitimlerini tamamlamada zorluklar yaşadıkları ve bu durumun meslek sahibi olmalarını olumsuz etkilediği belirtilmiştir. İstihdam konusu değerlendirildiğinde ise ruhsal ve duygusal özürlülerin yüzde 7.6’lık kısmının çalıştığı, çalışanların yüzde 66.5’inin ücretli, maaşlı, yevmeli çalıştığı, yüzde 17.7’sinin işveren ya da kendi hesabına çalışan olduğu, yüzde 15.8’inin ise ücretsiz aile işçisi olduğu görülmektedir. Çalışmayan yüzde 92.4’lük bölümün ise yüzde 8.1’inin iş aradığı görülmektedir. Ruhsal ve duygusal özürlülerin çalışmama ya da iş aramama nedenlerine bakıldığında yüzde 51.8’inin çalışamayacak durumda ağır özürlü olduğu, yüzde 13’ünün emekli, öğrenci, ev işleri Hacettepe Üniversitesi Kongre Merkezi 06800 Beytepe Ankara Hacettepe Üniversitesi Convention Center 06800 Beytepe Ankara Telefon/Phone: +90 (312) 297 63 62/63/64 – Faks/Fax: +90 (312) 297 63 65 e-Posta/e-Mail: [email protected], [email protected] TEORİK ÇALIŞMALAR İÇİN ÖZET FORMATI Uluslararası Sosyal Hizmet Kongresi (USHK) 2016: Sosyal Sorunlar ve Sosyal Hizmetin Geleceği ile meşgul ya da yaşlı odluğu, yüzde 22.9’unun özrü nedeniyle kendisine iş verilmeyeceğini düşündüğü, yüzde 3’ünün ise ailesinin çalışmasına izin vermediği, yüzde 20.4’ünün ise diğer seçeneğini işaretlediği görülmektedir. Ruhsal ve duygusal özürlülerin yüzde 53.8’inin sosyal yardımlardan yararlanmaktadır. Sosyal yardımdan yararlananların yüzde 41.0’ının özürlü aylığı aldığı (2022 sayılı kanun kapsamındaki özürlü aylığı), yüzde 14.7’sinin SYDGM ayni ve nakdi yardım aldığı, yüzde 7.7’sinin SHÇEK’in ayni ve nakdi yardımlarından faydalandığı, yüzde 5.3’ünün hayırsever kişiler tarafından yapılan yardımlardan faydalandığı, yüzde 1.5’inin ise diğer şıkkını işaretlediği görülmektedir. Sağlık alanı değerlendirildiğinde iseruhsal ve duygusal özürlülerin 32.2’sinin sağlık ve eğitim hizmetlerinden faydalandığı; faydalanılan hizmetlere göre dağılım incelendiğinde ise yüzde 29.2’sinin psikoterapi, psikolojik destek ve danışmanlık hizmetlerinden, yüzde 4.6’sının fizik tedavi, rehabilitasyondan, yüzde 4.1’inin öz bakım becerileri, bağımsız yaşam becerileri eğitiminden, yüzde 2.6’sının ise iş ve uğraşı terapisi hizmetlerinden faydalandığı görülmektedir. 4. Sonuç Ruh sağlığı alanında ana hedef olarak belirlenen toplumsal entegrasyon konusu, sosyal hakların kullanımı boyutuyla değerlendirildiğinde öncelikle bir kapsam sorunu dikkat çekmektedir. Hak kavramı konusu söz konusu olduğunda ancak “engellilik” tanımına giren psikiyatrik hastalığa sahip bireylerin bu haklardan faydalanabildiğinin altının çizilmesi gereklidir. Yapılacak değerlendirmenin tüm psikiyatrik hastalığa sahip olan bireylere genellenmesini engelleyen bu sınırlılık çerçevesinde, konu değerlendirildiğinde bile eğitim, istihdam, sağlık ve sosyal yardımlardan faydalanma durumlarına ilişkin verilerin düşüklüğü dikkat çekicidir. Bu noktadan hareketle, yasal düzenlemelerle tanınan hakların, psikiyatri hastalarının topluma entegre olmalarını sağlamaya tek başına yetmeyeceği, bu alanda yeni düzenlemelerin ve psikiyatri, psikoloji, halk sağlığı, sosyal hizmet gibi ilgili bir çok disiplinin dahil olduğu bir ekip anlayışıyla makro düzeyde oluşturulacak politikalar çerçevesinde yeni hizmet modellerinin uygulanmasının gerekliliği göze çarpmaktadır. Hacettepe Üniversitesi Kongre Merkezi 06800 Beytepe Ankara Hacettepe Üniversitesi Convention Center 06800 Beytepe Ankara Telefon/Phone: +90 (312) 297 63 62/63/64 – Faks/Fax: +90 (312) 297 63 65 e-Posta/e-Mail: [email protected], [email protected]
