International Trade Policy

EKON 321
ULUSLARARASI İKTİSAT
Bölüm 8
Dünya Ticaretinin Serbestleştirilmesi ve
Entegrasyon Şekilleri
Giriş
 Dünya Ticaret Örgütü’ne beyan edilmiş bölgesel ekonomik
entegrasyonların sayısı 200’den fazladır.
 Yalnızca son 10 yılda 87 bölgesel ekonomik entegrasyon
sözleşmesi yürürlüğe girmiştir.
 DTÖ tarafından yapılan araştırmalara göre bugün dünya
ticaretinin % 39’u Avrupa Birliği, % 24’ü NAFTA, % 6’ı
ASEAN, % 12’i ise diğer bölgesel ekonomik entegrasyonlar
çerçevesinde yürütülmektedir.
 Böylece, dünya ticaretinin % 81’i bölgesel ekonomik
entegrasyon ilişkilerine giren ülkeler arasında
yürütülmektedir.
Uluslararası ekonomik birleşme kavramı
Genel olarak, uluslararası ekonomik birleşme,
birleşmeye katılan ekonomiler arasında
mal ve hizmetler,
Sermaye ve işgücü
Serbest dolaşımının sağlanarak ortak bir
ekonomik alanın oluşturulmasıdır.
İktisadi birleşmelerin türleri
 1. Tercihli Ticarət Anlaşmaları (Preferential Trading Agreement)
 Anlaşmaya katılan ülkelerin tek taraflı veya karşılıklı olarak tarife
indirimleri uygulamasıdır.
 2. Serbest Ticaret Bölgesi (Free Trade Association)
 Bölge içi ortak (serbestleştirme), fakat bölge dışı serbest gümrük
politikası mevcuttur.
 3. Gümrük Birliği (Customs Union)
 Birlik içinde ve dışında ortak gümrük politikası mevcuttur.
 4. Ortak Pazar (Common Market)
 Gümrük birliği + birlik içinde üretim faktörlerinin de serbest hareketi
 5. İktisadi Birlik (Economic Union)
 Ortak Pazar + ekonomik, mali ve para politikalaırnın kordinasyonu
 6. Parasal Birlik (Monetary Union)
 Üye ülkelerin ulusal paraları arasında sabit kur ilişkisi kurulmasını
öngörmekte, bunun için de ulusal para ve maliye politikalarının
uyumlaştırılmasını amaçlamaktadır.
BİRLEŞME AŞAMALARI
Bağımsız
ülke
Dış ticaret
politikası
ikitaraflı
müzakerelerde
oluşturulur
Serbest
Ticaret
Bölgesi
Gümrük
Birliği
Ortak
Pazar
İktisadi
Birlik
Tek
Ülke
Üyeler
arasında
serbest ticaret
Üyeler
arasında
serbest ticaret
Üyeler
arasında
serbest ticaret
Üyeler
arasında
serbest ticaret
Üyeler
arasında
serbest ticaret
3. ülkelerle
ikitaraflı
müzakerelerle
oluşturulan dış
ticaret politikaları
3. ülkelere
karşı
ortak tarife ve
korumacı
önlemler
3. ülkelere
karşı
ortak tarife ve
korumacı
önlemler
3. ülkelere
karşı
ortak tarife ve
korumacı
önlemler
3. ülkelere
karşı
ortak tarife ve
korumacı
önlemler
Üyeler arasında
faktörlerin
serbest
hareketi
Üyeler arasında
Üyeler arasında
faktörlerin
faktörlerin
serbest
serbest
hareketi
hareketi
Ortak para ve
mali
politikaların
uygulanması
Ortak para ve
mali
politikaların
uygulanması
Devletler üstü
sosyo-politik
teşkilatlanma
Slide 9-5
3.Gümrük Birliği
 Üyeler arası serbest ticaret ile dış dünyaya
yönelik Ortak Gümrük Tarife rejimi
 Ortak Gümrük Tarife rejimi – her üye
ülke kendi milli tarife rejimini zaman
içerisinde ortak tarife rejimi ile uyumlu
hale getirmek durumundadır.
 İthal ürünler birlik üyesi hangi ülkeden
giriş yaparlarsa yapsınlar aynı tarife ve dış
ticaret mevzuatına tabii olurlar.
3. Gümrük Birliği (Devam)
 Ortak Tarife’ye uyumlaşma zaman
almaktadır.
 Bazı ürün grupları gümrük birliği kapsamı
dışında tutulabilir (Ör. Türkiye-AB,
tarımsal ürünler dahil değil)
 Serbest Ticaret Bölgesine göre daha
«derin» bir entegrasyon düzeyidir.
Gümrük Birliklerinin Ekonomik Etkileri
 1. Statik etkiler
Statik etkiler, ekonomik ve sosyal yapılar sabit kalmak şartıyla,
tarifelerin kaldırılmasıyla üretim faktörlerinin yeniden
bölüşümü sonucunda ortaya çıkacak etkileri göz önünde tutur.
İlk defa 1950’li yıllarda Kanadalı ekonomist Jacob Viner
tarafından araştırılmış ve iki türlü etki ortaya çıkmıştır:
a. Ticaret yaratıcı etki (trade creation)
b. Ticaret saptırıcı etki (trade diversion)
Gümrük Birliği Statik Etkiler
 Ticaret Yaratma Etkisi
Üye ülkeler arasındaki ticari engellerin
kalkması sonucu üye ülkeler arası ticaret
hacminde ortaya çıkan artış
Ticaret Saptırma Etkisi
İTHALAT
TUVALU
MIKRONEZYA
GUAM
-
100 (120)
120 (120)
MIKRONEZYA
80 (120)
-
60 (60)
GUAM
80 (60)
40 (0)
-
İHRACAT
TUVALU
Tuvalu ve Mikronezya arasındaki Ticaret
hacmi anlaşma öncesi neydi?
Anlaşma sonrası nedir?
Ticaret Yaratma etkisi ne kadardır?
Ticaret Saptırma etkisi ne kadardır?
NAFTA Ticaret Yaratma Etkisi
NAFTA öncesi
Otomotiv
Meksika İthal
Fiyatları
ABD İhracatçısı
Diğer
İhracatçılar
$24,000
$21,600
%20 Gümrük tarifeli
%20 Gümrük tarifeli
NAFTA sonrası
Meksika İthal
Fiyatları
$20,000
%0 gümrük tarifesi
$21,600
%20 Tarifeli
Birlik Sonrası Otomotiv Fiyatları
Gümrük Birliklerinin Ekonomik Etkileri
2. Dinamik etkiler
Dış rekabetin artması
Ölçek ekonomilerinden yararlanma
Teknolojik ilerleme
Yatırımları özendirme (özellikle, “tarife
fabrikaları”nın ortaya çıkması)
Kaynak hareketliliği
4. Ortak Pazar
 Avrupa Birliğinin 1990 öncesi halidir
 Ortak gümrük tarifesi ve üyeler arası serbest mal ve
hizmet dolaşımı ötesinde işgücü ve sermayenin serbest
dolaşımını da içermektedir.
 Kaynak (İşgücü ve Sermaye) dağılımını daha etkin
kılar
 Birlik içinde yüksek ücret farklılıkları GÖÇ gibi
insan akımlarına neden olabilir,
5. İktisadi Birlik
 Ortak Pazardan İktisadi Birliğe geçiş, ortak standartların kabül
edilmesini, diğer ifadeyle çeşitli ulusal sistemlerin ortak bir
standarta dönüştürülmesini zorunlu kılmaktadır. Bunlarsa
aşağıdakileri kapsamaktadır:
 Mal standartları
 Hizmet standartları
 Kamunun satınalm işlemleri
 İşletme hukuku ilkeleri
 Ortak rekabet kuralları
 İnsanların serbest dolaşımı
 Yasal ve yönetsel engeller v.s
İktisadi Birlik
1.
Hukuk
mevzuatının
uyumlaştırılması
3.
Ortak ekonomik politikanın uygulanması
Ortak vergi
sistemi
Ortak
standartlar
Ortak teknik
güvenlik
kuralları
Ortak
çalışma
mevzuatı
Ortak
Anti tekel
mevzuatı
Ortak şirket
mevzuatı
2.
Sınırlı ekonomik ve parasal birliğin oluşturulması
Sosyo ekonomik süreçlerin ortak düzenleme sisteminin faaliyete
geçmesi
4.
Ortak ekonomik mekanın oluşması
İş yapmanın
ortak
prensipleri
Dış ekonomik, para ve yatırım
ilişkilerinin ortak kuralları
Ortak para
DÜNYA TİCARETİNDE
LİBERALLEŞME
GATT
(Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması)
II. Dünya Savaşının ardından 1947 yılında
dünya ticaretini liberalleştirme amacıyla
kuruldu
Resmi bir kurumdan öte ülkelerin taraf olduğu
çok taraflı bir anlaşmaydı
Nihai hedefe ulaşabilmek adına 8 turluk
(yıllarca süren) görüşmeler yapıldı
Round adı verilen Turlar
Dillon Round (1960-1962)
Keneddy Round (1962-1967)
Tokyo Round (1975-1979)
Uruguay Round (1987-1994)
Doha Round (2001- )
GATT
Başlangıçta 23 ülke taraftı DTÖ’nün şu
anda 164 üyesi bulunmaktadır.
Üyelerin ticaret hacmi dünya ticaretinin
90%’ını kapsamaktadır.
Tarife Problemleri
Gümrük tarifelerinin önemli bir kısmı
düşürüldüğü halde hala daha ticarette
önemli bir sorun konumundadır.
Gelişmekte olan bazı ülkelerde halen yüksek
gümrük tarifeleri uygulanmaktadır.
Örneğin bir çok ülkede tarımsal ürünlere
Pakistan ve Hndistanda otomotiv ithlatına %100 üzeri
tarifeler
GATT Uruguay Turu (1987- 1994)
1. GATT Turlarının en uzun süren ve en
kapsamlısıdır.
2. Anlaşma tarafları gümrük tarifelerini
%60’a yakın indirdiler
3. Gelişmekte olan ülkelerin müzakerelere
katılması müzakerelerin seyrini değiştirdi.
Gelişmiş ülkeler karşısında ortak duruş
sergilediler.
4. Kota veya gönüllü engellerin kaldırılması
kalanlarında tarifeye dönüştürülmesine
karar verildi
Uruguay Turu
3. Ticaret ile ilgili yatırım önlemleri
(TRIMs)de müzakere edildi
 Gelişmekte olan ülkeler önlemleri
sonlandırmakta mutabık kaldılar
4. Hizmetler Ticareti Genel Anlaşması
(GATS) da hazırlandı
Uruguay Turu
5. Kamu İhaleleri ile ilgili anlaşmaya
varılamadı
6. Tarımsal sübvansiyonların ticarete etkilerini
azaltmaya çalışıldı
 Tarımsal ürün kotalarının kaldırılmasına
 Koruma yöntemlerinin şeffaflaştırılmasına