Minerali: Decloizite

Makale
www.madencilik-turkiye.com
Anadoluda İlk Kez
Gülay Sezerer Kuru
Jeoloji Yüksek Mühendisi
TMA,Turkey Mineral Expolaration
[email protected]
Tanımlanan Vanadyum
Minerali: Decloizite
Ü
lkemizde gerçekleştirilen bilimsel çalışmaların
sayısı ve kalitesi arttıkça yeni mineral ve maden
keşifleri de kaçınılmaz olmaktadır. Özel şirketlerin
de maden aramalarında bilimsel niteliği yüksek
çalışmalar yapması bu keşiflere katkı sağlamaktadır. Yozgat Yerköy’de bulunan bir sahada şirketimiz tarafından gerçekleştirilen çalışmalarda, bir vanadyum minerali olan “decloizite”e
Anadolu’da ilk kez rastlanmıştır.
Üst Eosen - Oligosen - Miyosen yaşlı ve çoğunluğu kırmızı renkli, kırıntılı kayaç birimleri, Çorum - Çankırı’dan başlayıp YozgatSivas’a kadar uzanan geniş bir kuşak içinde yer almaktadır. İlk
defa olarak, bu havzanın bazı bölümleri Halil Aral(1) tarafından
çalışılmış ve bölgedeki bakır, gümüş ve uranyum zenginleşmelerinden bahsedilmiştir. Bu çalışmalar sonrasında, bölgede
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğünün başlattığı kısa
süreli projelerde de istenen sonuçlar alınamamış ve projeler
Cevher minerallerini içinde barındıran kırmızı şarabi renkli volkanik kökenli
çakıltaşı, kumtaşı-silttaşlarından oluşan havzadan karekteristik genel görünümü
90
01 Aralık 2012
terkedilmiştir. Çorumdan başlayıp Sivas’a kadar devam eden
bu kuşakta, çeşitli büyük ve küçük ölçekli şirketler tarafından,
maden ruhsatları alınmış ancak çoğu ruhsatlar ya terkedilmiş
ve/veya yeterince incelenememiş dolayısıyla çalıştırılamamış
ve terkedilmiştir. Oldukça geniş yayılım ve dağılım sunan bu
sedimanter havzada bulunan zenginleşmelerin karakteristikleri, ülkemizdeki bilinen diğer cevherleşme tiplerinden farklı
özelliklere sahip olması, bu havzanın göz ardı edilmesinin ve
yeterince çalışılamamasının nedenlerindendir.
Red-bed (kırmızı seri) tipi bakır yatakları kalın, kırmızı - morumsu kahve renkli kumtaşları, silttaşları, çamurtaşları ve bazen de
dolomitik kayaçlar içinde, genellikle evaporitlere yakın yerlerde bulunan, istifle genelde kabaca uyumlu, kalınlıkları birkaç
mm ila birkaç metre arasında değişen, yanal uzantıları kilometrelerce olabilen, mercekler ve tabakalar halinde bulunan yatak-
Vanadyum içeren mineraller volkanik kökenli, çakıl taşlarının çakıllarını oluşturan
andezit çakıllarının boşluklarında yer almaktadır. Fotoğrafta işaretlenen mineraller
decloizite (PbZn(VO4)(OH)
Andezit çakıllarını dolduran minerallerden yapılmış analizlerden elde edilen veriler
yardımıyla yapılmış mineral kimyası sonuçları.
Bitki kırıntıları içeren vanadyum nodüllerinin gözlemlendiği kumtaşı-silttaşı
lardır. Cevherin içinde bulunduğu zonların rengi çoğu zaman
taban ve tavandaki kırmızı renkli sedimanlardan farklı ve genellikle gri ve yeşilimsi gridir. Bu zonların tamamı olmasa bile,
büyük çoğunluğu karbonlaşmış bitki kalıntıları içermektedir.
Karbonlaşmış malzeme içermeyen cevherli gri kumtaşları ise
genellikle organik malzemece zengin şeyl seviyelerine yakın
bir konumdadır. Red-bed tipi yatakların en önemli birincil mineralleri bakır sülfür ve bakır - demir sülfür mineralleridir. Başlıca birincil mineraller kalkozin ve pirittir. Bu yataklar değişen
miktarlarda kalkopirit, bornit, nabit bakır, kovellin, dijenit, nabit
gümüş ve uraninit içerirler. Gang mineralleri ise yan kayaçlardan kaynaklanan kuvars, feldispat, klorit, illit, barit, jips, anhidrit
ve dolomittir(1).
taşları ardalanması ile temsil edilmektedir. Konglomeraların
çakıllarını çoğunlukla bazalt çakılları oluşturmaktadır. Çalışma
alanında gözlenen kumtaşları içindeki ve andezitik çakıl taşlarının boşluklarının ikincil minerallerle (decloizite) doldurulduğu gözlenmiştir. Konglomeralar, kumtaşları, çamur taşları ve kil
taşları dereceli tabakalanma, çapraz tabakalanma göstermekte
ve çamur taşları içinde kömürleşmiş bitki kırıntıları gözlenmiştir. Andezit çakıltaşları boşluklarında zenginleşen mineralin detay kimyasal analizi ve kristalografik - mineralojik tanımlamaları
yapılarak, Orta Anadolu’da bilinmeyen ve günümüze kadar
tanımlanmamış yeni bir vanadyum minerali olan decloizite tanımlanmıştır(2).
Bu tür havzalardaki zenginleşmelerin ve/veya cevherleşmlerin
en büyük özelliklerinden birisi tenörlerin düşük ancak rezervlerinin büyük yataklar olmasıdır.
1988 yılında yayımlanan DPT raporunda Türkiye’de vanadyum
zenginleşmesinin ve/veya yatağının olmadığı belirtilmiştir.
Daha doğru, titiz ve eksiksiz bilimsel çalışmalarla yeni kaynakların yaratılması kaçınılmaz görülmektedir.
Çalışmalarımız ilerledikçe sizlerle paylaşmaya devam edeceğiz.
Kaynakça
1. Aral, H.,1990, Tipi Bakır Yatakları veTürkiye’den örnekler, Red Bed Type Copper Deposits and
Examples from Turkey, Madencilik dergisi,Cilt,Volume XXX, SAYI,
2. Sezerer Kuru, G., Çiftçi E., Sakitaş A., 2011, 65. Türkiye Jeoloji Kurultayı Abstract kitabı, Ankara.
Andezitler içindeki decloizitlerin mikroskobik görünümü
Bölgedeki araştırma projemiz bu havzada uzun soluklu olarak
şirketimiz tarafından başlatılmış olup halen devam etmektedir.
Projenin ilk bölümünü Yozgat - Yerköy Bölgesi oluşturmaktadır.
Aral tarafından tanımlanan cevher minerallerinden farklı olarak,
bu bölgede decloizite (PbZn(VO4)(OH)) gibi vanadyum içeren minerallere ve yüksek oranlarda radyoaktif elementlere rastlanmıştır
(Bazı vanadyum içeriğine sahip farklı minerallerin detaylı kristallografik-mineralojik, kimyasal analizleri devam etmektedir).
Bu çalışma alanının kapsadığı havza, kırmızı şarap renkli volkanik kökenli kumtaşları, volkanik çakıl taşları, çamur taşları, silt
Sedimanter Havzanın Genelleştirilmiş Dikme Kesiti (1)
01 Aralık 2012
91