ı. dünya savaşı

I. DÜNYA SAVAŞI
(1914 - 1918)
Genel Nedenler :
• Hammadde Arayışı ve Sömürgecilik
Yarışı
• Fransız İhtilali'nin Etkisi
• Devletlerin bloklara ayrılışı ve
silahlanma yarışı
Özel Nedenler
• İngiltere: Almanya'nın Avrupa'da ve Orta Doğu'da
siyasi nüfuzunu artırmasından rahatsız olmuştur. Bu
nedenle Almanya'ya karşı yapılan her ittifakı
destekleyerek, Almanların güçlenmesini engellemeye
çalışmıştır.
• Almanya: Siyasi birliğini geç kurduğundan
sömürgecilik yarışına geç katılmıştı. Sömürgecilik
yarışında İngiltere'ye karşı rekabete girmiştir.
• İtalya: Almanya gibi siyasi birliğini geç tamamladığı
için sömürgecilik yarışında geri kalmıştı. İtalya bu
açığını kapatmaya ve Balkanlarda üstünlük kurmaya
çalışmıştır
• Avusturya-Macaristan: Rusya'nın Balkanlardaki Slavları birleştirmek istemesinden
rahatsızlık duymuştur. Balkanları, elinde
tutmaya çalışmıştır.
• Fransa: Almanya'ya kaptırdığı kömür
yatakları bakımından zengin olan Alsas-Loren
bölgesini geri almak istemektedir.
• Rusya: Panslavizm politikası izleyerek
Balkanlardaki etkinliğini artırmak ve sıcak
denizlere inmek istemektedir.
ÜÇLÜ İTTİFAK DEVLETLERİ
(Üçlü Bağlaşma)
• Almanya, İtalya ve
• Avusturya-Macaristan devletleri bu
grubu oluşturmuştur.
• Daha sonra bu gruba Bulgaristan ve
Osmanlı Devleti de katılmıştır.
• İtalya, daha sonra İtilaf grubunda
savaşa katılmıştır.
ÜÇLÜ İTİLAF DEVLETLERİ
(Üçlü Anlaşma) :
• İngiltere, Rusya ve Fransa'dan oluşan
gruptur.
• İlerleyen tarihlerde Belçika, Romanya,
Yunanistan, Portekiz, Japonya, A.B.D.
gibi devletler de bu gruba katılmıştır.
SAVAŞIN BAŞLAMASI ve
GELİŞİMİ
• Avusturya - Macaristan veliahdı Ferdinand'ın Saray
Bosna'yı ziyareti sırasında bir Sırplı tarafından
öldürülmesi Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasına
neden olmuştur. Avusturya - Macaristan Hükümeti,
olaydan sorumlu gördüğü Sırbistan'a savaş açmıştır.
Savaşın başlamasıyla Rusya, Sırbistan'ı desteklemiş,
Almanya ise Avusturya-Macaristan imparatorluğu'nun
yanında yer almıştır. Böylece itilaf ve İttifak
devletleri arasında dört yıl sürecek olan savaşlar
başlamıştır (1914).
Almanya'nın Osmanlı Devleti'ni
kendi yanında savaşa girmesini
istemesinin nedenleri:
• Yeni cepheler açılmasını sağlayarak
•
•
•
savaştaki yükünü hafifletmek,
Boğazlardan Rusya'ya yapılacak yardımı
önlemek,
Osmanlı Devleti'nin jeopolitik konumundan
(deniz, boğaz), yeraltı kaynaklarından
(petrol) ve insan gücünden yararlanmak,
İngiltere'nin sömürgesi altındaki
Müslümanları halifenin siyasi gücünden
yararlanarak ayaklandırmaktır.
Osmanlı Devleti'nin Almanya'nın
yanında savaşa girmek istemesinin
nedenleri:
• Trablusgarp ve Balkan Savaşlarında
kaybedilen toprakları geri almak,
• Almanya'nın teknik ve ekonomik
yardımlarıyla devletin gücünü
arttırmak,
• Uluslararası alanda siyasi yalnızlıktan
kurtulmaktır.
Osmanlı Devleti'nin savaşa
girmesiyle;
• Savaş geniş bir alana yayılmış,
• Savaşın süresi uzamış,
• İtilaf devletlerinin Rusya'ya yardım
göndermesi engellenmiştir.
• Yeni cepheler açılmış,
OSMANLI
DEVLETİ'NİN
SAVAŞTIĞI CEPHELER
SAVUNMA CEPHELERİ
TAARRUZ CEPHESİ
*ÇANAKKALE
*KAFKAS
*SURİYE-FİLİSTİN
*KANAL
*IRAK
*HİCAZ-YEMEN
YARDIM CEPHELERİ
*ROMANYA
*GALİÇYA
*MAKEDONYA
KAFKAS CEPHESİ
•
•
•
Osmanlı Devleti'nin ilk taarruz cephesidir.
Bu cephenin açılmasında Osmanlı Devleti'nin;
Kafkaslara ulaşarak buradaki Türkleri
Ruslara karşı ayaklandırmak,
Kafkaslardan, Afganistan yoluyla
Hindistan'a ulaşarak İngilizlerin
sömürgeleriyle olan bağlantısını kesmek,
Bakû petrollerinin denetimini ele geçirmek
isteği etkili olmuştur.
90.000 asker Allahuekber Dağları’nda
soğuktan donarak ölmüştür.
Ruslar Doğu Anadolu’yu işgal etmişlerdir.
Çanakkale Savaşlarından sonra Kafkas
Cephesine atanan Mustafa Kemal Paşa
Muş ve Bitlis’i geri almıştır (1916)
Rusya’nın 3 Mart 1918’de Brest-Litowsk
Antlaşması’nı imzalayarak savaştan
çekilmesiyle bu cephe kapanmıştır.
KANAL CEPHESİ
•
•
Almanya'nın isteği ile açılan
taarruzcephesidir. Bu cephenin açılmasında;
Mısır'ı, İngiltere'den geri almak,
Süveyş Kanalı'nı ele geçirerek İngiltere'nin
Uzak Doğu'daki sömürgeleriyle olan
bağlantısını kesmek düşüncesi etkili
olmuştur.
14 Ocak 1915'te yapılan Kanal Harekatı ile iki
taarruz yapılmış, fakat başarılı olunamamıştır.
ÇANAKKALE CEPHESİ
•
•
•
•
•
İtilaf devletlerinin Çanakkale Cephesi'ni açma
nedenleri;
İstanbul ve Boğazları alarak Osmanlı Devleti'ni
savaş dışı bırakmak,
Savaşı kısa sürede sona erdirmek,
Müttefikleri olan Rusya'ya gerekli askeri yardımı
göndermek,
Balkan devletlerini kendi grubunda savaşa çekmek,
Almanya ile Osmanlı Devleti arasındaki bağlantıyı
kesmektir.
ÇANAKKALE CEPHESİ’NİN
SONUÇLARI
• Rusya'ya yardım gönderilmesi engellendi. Yardım
•
•
•
•
•
alamayan Rusya'da ihtilal çıktı.
Birinci Dünya Savaşı'nın uzamasına neden oldu.
Yarım milyona yakın insan hayatını kaybetti.
Çanakkale Savaşları, Mustafa Kemal'in tanınmasına
ve milli mücadelede önder olmasına ortam hazırladı.
Milli birlik ve beraberlikle büyük güçlerin bile
yenilebileceği anlaşıldı.
Bulgaristan, İttifak Devletlerinin yanında savaşa
katıldı.
IRAK CEPHESİ
Bu cephe İngiltere tarafından açılmıştır. İngiltere'nin
bu cepheyi açmasında;
• Petrol bölgelerini elinde tutmak,
• Osmanlı ordusunun İran'a girip Hindistan'ı tehdit
etmesini önlemek gibi düşüncelerini gerçekleştirmek
istemesi etkili olmuştur.
İngilizler bu amaçla Irak'a asker çıkardılar. Ancak
Kûtül Amare denilen yerde yenilgiye uğradılar ve
18.000 İngiliz askeri Osmanlı kuvvetleri tarafından
esir alındı, İngilizler daha sonra bölgeye takviye
kuvvetler göndererek üstünlüğü ele geçirdiler ve
Musul'a kadar olan yerleri işgal ettiler.
HİCAZ – YEMEN CEPHESİ
Osmanlı ordusu kutsal yerleri korumak ve
İngiltere'nin kışkırtmaları sonucunda
ayaklanan Arapların isyanlarını
bastırmak amacıyla mücadele etti. İki
ateş arasında kalan Osmanlı ordusu bu
bölgeyi boşaltmak durumunda kalmıştır.
SURİYE - FİLİSTİN
CEPHESİ
İngilizlerin ilerleyişini
durdurmak amacıyla açıldı.
Yıldırım orduları komutanı
Mustafa Kemal Paşa
İngilizler
Halep civarında durdurdu.
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI'NIN
SONUÇLARI
• İmparatorluklar yıkılmıştır. Osmanlı, Almanya, Rusya,
•
•
•
•
•
Avusturya-Macaristan gibi imparatorluklar sona
ermiştir.
Yeni devletler kuruldu.(Yugoslavya, Polonya,
Çekoslovakya)
Yeni rejimler ortaya çıktı. Almanya'da Nazizm,
İtalya’da Faşizm, Rusya'da Sosyalizm iktidara
gelmiştir.
Sömürgecilik anlayışı yaygınlaştı. Sömürgecilik
anlayışı "mandacılık" adı altında yaygınlaştı.
Dünya barışını sağlamak amacıyla "Milletler Cemiyeti"
kuruldu. Ancak bu cemiyet kurulduktan kısa bir süre
sonra amacından uzaklaşmış ve büyük devletlerin
çıkarlarına hizmet eden kurum haline gelmiştir.
II. Dünya Savaşı'nın başlamasında etkili oldu.Yenilen
devletler ekonomik açıdan zor durumda kalmıştır.
WİLSON İLKELERİ
• Savaş sonunda yenen devletler yenilen devletlerden
•
•
•
•
•
•
toprak ve savaş tazminatı almayacak,
Devletlerarasındaki anlaşmazlıkları gidermek amacıyla
Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacak,
Barış görüşmeleri açık olacak, gizli görüşmeler
yapılmayacaktı.
Wilson İlkelerinin Türkleri ilgilendiren maddeleri ise;
Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelere kesin egemenlik
hakkı tanınmalı,
Türk egemenliğinde yaşayan diğer milletlere de kendi
kendilerini yönetme hakkı tanınmalı,
Boğazlar bütün devletlerin; gemilerine açık olmalıdır.
MONDROS ATEŞKES
ANTLAŞMASI
• Mondros Ateşkes Antlaşmasını Osmanlı
•
Devleti adına Bahriye Nazırı(Denizcilik Bakanı)
Rauf (Orbay) Bey ile İngiliz Amirali Carltop
(Karltop) imzalamıştır.
Ateşkes isteyen Osmanlı Devleti ile İtilaf
Devletleri arasında Limni Adası’nın Mondros
limanında Ateşkes Antlaşması imzalandı
(30 Ekim 1918).
Osmanlı Devleti Mondros Ateşkes
Antlaşmasını neden imzaladı?
• Bulgaristan Ateşkes imzalayıp savaştan
•
•
•
çekilmesiyle İstanbul’un Trakya’dan gelecek
bir saldırıya karşı korumasız olması
Osmanlı Devletine Almanya’dan gelen yardım
akışının durması
ABD Başkanı Wilson’un Türklerin çoğunlukta
oldukları yerlerde bağımsızlıklarının tanınacağı
açıklaması
Osmanlı Devletinin bütün cephelerde yenilmesi
etkili olmuştur.
MONDROS ATEŞKES
ANTLAŞMASININ EN ÖNEMLİ
MADDELERİ
1. Çanakkale ve İstanbul Boğazları açılacak.
Boğazlardaki istihkamlar, İtilaf Devletleri
tarafından işgal edilecek. İtilaf Devletlerinin
Karadeniz’e serbestçe geçişi sağlanacak.
UYARI: Bu Madde ile;
• Osmanlı Devletinin Boğazlar üzerinde
egemenliği sona erdi
• Anadolu ile Rumeli’nin bağlantısı kesildi.
• İstanbul’un güvenliği tehlikeye düştü.
2. Osmanlı Ordusu terhis edilecek.
3. Orduya ait silah ve cephane İtilaf
Devletlerinin emrine verilecek.
4. Osmanlı Donanması İtilaf Devletlerinin
gösterecekleri limanlarda göz altında
tutulacak.
UYARI:
• Osmanlı savunmasız duruma düşürülmüştür.
• Osmanlı deniz gücü etkisiz hale getirilmiştir.
5. Toros tünelleri İtilaf Devletleri tarafından
işgal edilecek.
6. Bütün haberleşme , ulaşım araç ve gereçleri,
İtilaf Devletlerinin denetimi altında
bulundurulacak.
UYARI:
• Bölgeler arasında yardımlaşmaya engel oldular.
• Anadolu’nun kontrolünü ele geçirdiler.
7. İtilaf Devletleri, kendi güvenliklerini tehdit
edecek bir durum ortaya çıkarsa, herhangi bir
noktayı işgal edebilecekler(7. madde)
UYARI:
• Mondros’un en tehlikeli maddesidir.
• Bu madde Türklerin çoğunlukta yaşadığı
Anadolu topraklarının işgaline gerekçe
olmuştur.
8. Trablusgarp ve Bingazideki bütün Türk
subayları, en yakın İtalyan garnizonuna; Hicaz,
Yemen, Suriye ve Irak’ta bulunan askeri
birliklerimiz ise İtilaf Devletlerine teslim
olacaklar.
9. Doğu Anadolu’daki altı ilde (Vilayeti Sitte)
Diyarbakır, Erzurum, Van, Bitlis, Elazığ
(Harput), Sivas karışıklık çıkarsa, İtilaf
Devletleri, bu illerin herhangi bir bölümünü
işgal edebileceklerdi(madde 24).
UYARI:
• Bu madde ile Bölgenin Ermenilere verilmesi ve
merkezi Erzurum olan bir Ermeni devleti
kurulması amaçlanmıştır.
N O T :
• Mondros Ateşkes Antlaşması, Osmanlı
Devleti’ni fiilen sona erdirmiştir.
• Bu Antlaşma Ateşkesten çok kayıtsız
şartsız bir teslim belgesi niteliğindedir.
Mondros Ateşkes Antlaşmasının
Uygulanışı
• Mondros Ateşkes Antlaşması
imzalandıktan sonra Türk ordusunun
önemli bir bölümü terhis edildi.
• Silahlara, cephanelere, ulaşım ve
haberleşme araçlarına el konuldu.
• Yurdumuz İtilaf Devletlerince işgal
edilmeye başlandı.
İşgal edilen yerler
• İtilaf Devletlerinin gemilerinden oluşan bir
•
•
•
•
filo (İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunan),
13 Kasım 1918’de İstanbul Limanı’na demir
attı.
İngilizler;Musul, Antep, Urfa, ve Maraş’ı işgal
edip İzmit, Afyon, Eski,şehir, Samsun,
Merzifon ve Batum’a asker çıkardılar.
Fransızlar Adana’yı işgal ettiler.
İtalyanlar;Antalya ve Konya’yı işgal ettiler.
Paris Barış Konferansı
(18 Ocak 1919)
• İtilaf Devletleri Mondros Ateşkes’ini
Osmanlıya kabul ettirdikten sonra 1919
da Paris’te toplandılar.
• İzmir ve Çevresi Yunanlılara veridi.
Not: İngilizlerin Bölgede güçlü bir İtalya
yerine, Kendisine boyun eğecek bir
Yunanistan’ı tercih etmesinden
kaynaklanmaktadır.
• 28 Haziran 1919 da Almanya ile Versay
•
•
•
•
Antlaşması
10 Eylül 1919 da Avusturya ile Sen Jermen
Antlaşması
27 Kasım 1919 da Bulgaristan ile Nöyyi
Antlaşması
4 Haziran 1920 de Macaristan ile Trianon
Antlaşması
10 Ağustos 1920 de Osmanlı Devleti ile Sevr
Antlaşması imzalanmıştır.
İzmir’in İşgali
(15 Mayıs 1919)
• Paris Barış Konferansında İzmir ve
çevresinin Yunanistan’a verilmesi üzerine
Yunanistan 15 mayıs 1919 da İzmir’i işgal
etmiştir.
• Yunanlılar işgallerini haklı göstermek
için, bölgede Rum nüfusunun Türk
nüfusundan fazla olduğunun ve Türklerin
Rumları katlettiklerini iddi a etmiştir.
İzmir’in işgalinin önemi
• İzmir’in işgali tehlikenin bütün Anadolu’ya
•
•
•
yayılabileceğini ve işgallerin gerçek yüzünü
göstermiştir.
Halk arasında milli direniş düşüncesinin
doğmasına neden olmuştur.
Anadolu’nun pek çok bölgesinde İzmir’in
işgalini protesto eden mitingler
düzenlenmiştir.
İşgallere İstanbul Hükümeti ve padişah’ın
kayıtsız kalması üzerine Türk direniş harekatı
başlamış ve Kuva-yi Milliye hareketi
doğmuştur.
• Soruşturma Komisyonunun hazırladığı
Amiral Bristol Raporu’nda işgallerin
haksız olduğu ve uygulamanın Wilson
ilkelerine aykırı olduğu belirtilmiştir.
UYARI:
• Amiral Bristol Raporu’yla, Batı
Anadolu’daki işgalin haksızlığı ilk kez bir
belgeyle kabul edilmiştir.