Uyku Bozuklukları2

advertisement
Uyku Bozuklukları
• UYKU: Dış uyaranlara karşı bilincin
tümden ya da bir bölümünün yittiği, tepki
gücünün zayıfladığı ve her türlü etkinliğin
büyük ölçüde azaldığı doğal dinlenme
durumu.
• 24 saatlik endojen sirkadien ritm içerisinde
kişinin endojen ya da eksojen uyarılar ile
uyandırılabildiği gelip geçici bir bilinçsizlik
sürecidir
Uykunun Evreleri
• NREM:-vücut ve beyin dokularının restorasyonu
1. Evre: Uykuya dalma evresidir. Evrede
uyku oldukça hafiftir ve hemen uyanmak
mümkündür.
2. Evre: Uykunun en uzun bölümüdür. Göz
hareketi oldukça yavaşlar.
3. Evre: Uyku derinleşir.
4. Evre: Bu evrede beynin yaydığı delta
dalgaları artar.
• REM: rapid eye movements-bellek güçlendirme
Uyku bozukluğu bulguları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hipertansiyon
Koordinasyon bozukluğu
Uyuklama
Konsantrasyon bozukluğu
Reaksiyon süresinin düşmesi
Kilo alma
İrritabilite artar
Dikkat azalır
Bipolarda manik faza dönüş artışı
Tanı
• Lab:
–
–
–
–
Hematokrit
Arteryel kan gazı
Tiroid fonksiyon testleri
Alkol ve ilaç toksikoloji testleri
• Uyku günlüğü
– Gecede kaç saat uyuduğu
– Gecede kaç kez uyandığı
– Sabah uyandığında dinlenmişlik seviyesi
• EEG ve Polisomnografi
•
•
•
•
•
•
Uykusuzluk Bozukluğu (İnsomnia)
Aşırı Uykululuk Bozukluğu
Narkolepsi
Solunumla İlgili Uyku Bozuklukları
Sirkadiyen Düzenle İlgili Uyku Bozuklukları
Parasomniler
•
•
•
•
•
Maddenin/İlacın Yola Açtığı Uyku Bozukluğu
Tanımlanmış Diğer Bir Uykusuzluk Bozukluğu
Tanımlanmamış Uykusuzluk Bozuklukları
Tanımlanmamış Aşırı Uykululuk Bozukluğu
Tanımlanmış Uyku-Uyanıklık Bozukluğu
– Karabasan Bozukluğu
– REM Uykusunda Davranış Bozukluğu
Uykusuzluk Bozukluğu (İnsomnia)
• Uyku için yeterli fırsat ve imkanlar olmasına
rağmen, süreğen bir şekilde uykuya
başlamada, sürdürmede, konsolide ve
kaliteli uyumada güçlük ve sonuçta gün içi
işlevselliğinde bozulmalarla karakterizedir.
• 3 ana bileşeni: Süreğen uyku güçlüğü, yeterli
uyku fırsatı, gün içi işlevsellikte bozulma
8
Etiyoloji
• Medikal:
–
–
–
–
–
–
–
Kardiyak: konjestif kalp yetm.
Nörolojik
Endokrin: hipertiroidi
Pulmoner: astım
GİS: GER
Stimülanlar, opioidler, kafein ve alkol
Dekonjestanlar, kortikosteroidler ve bronkodilatörler
• Psikiyatrik:
– Depresyon
– Posttravmatik stres bozukluğu
– Anksiyete- panik bozukluk
Epidemiyoloji
•
•
•
•
•
Prevelans: %8-15
Kadın
Yaşla artar:
30-50 yaş %5
50 yaş üstü %30
• A. Başlıca yakınma, aşağıdaki belirtilerden birinin
(ya da daha fazlasının) eşlik ettiği, uykunun
niceliği ya da niteliği ile ilgili memnuniyetsizlik
yakınmasıdır:
– 1. Uykuya başlamada güçlük (Çocuklarda bakım
verenin yardımı olmadan uykuyu başlatmakta güçlük)
– 2. Uykuyu sürdürmede güçlük, sık uyanmalarla ya da
uyanmalardan sonra yeniden uyumakta sorun yaşıyor
olmakla belirlidir. (Çocuklarda bakım verenin yardımı
olmadan yeniden uyumakta güçlük çekiyor olmak)
– 3. Sabah erken uyanma, uyandıktan sonra yeniden
uyuyamama
• B. Uyku bozukluğu, klinik açıdan belirgin bir
sıkıntıya ya da toplumsal, mesleki, akademik
işlevselliğinde ya da önemli diğer işlevsellik
alanlarında düşmeye neden olur.
• C. Uyku bozukluğu haftada en az üç gece ortaya
çıkar.
• D. Uyku bozukluğu en az üç ay vardır.
• E. Uyku bozukluğu uyumak için elverişli bir
ortam olmasına karşın ortaya çıkmaktadır.
• F. Uyku bozukluğu, başka bir uyku-uyanıklık
bozukluğu ile daha iyi açıklanamaz ve yalnızca
başka bir uyku uyanıklık bozukluğunun gidişi
sırasında ortaya çıkmamaktadır.
• G. Uykusuzluk bir maddenin (kötüye kullanılan
bir madde, bir ilaç) fizyolojiyle ilgili etkilerine
bağlanmaz.
• H. Eşzamanlı bulunan ruhsal hastalıklar ve
sağlık durumları önde gelen uykusuzluk
yakınmasını yeterince açıklamaz.
Tedavi
• Hipnotikler:
– Benzodiazepinler
– Diğerleri: (<2 hafta) zolpidem, zaleplon
• Melatonin reseptör agonistleri: uykuya
dalma zorluğu
• Barbitüratlar: kr. insomnia
• H1 reseptör blokerleri
Aşırı Uykululuk Bozukluğu (Hipersomnia)
• Aşağıdaki belirtilerden en az biri ile giden, ana uyku
evresi en az 7 saat sürmesine karşın, kişinin
bildirdiği aşırı uykululuk durumu;
1)Aynı gün içinde yineleyen uyku evreleri ya da
birden uykuya dalıvermeler
2)Günde 9 saatin üzerinde olan, uzamış ana uyku
evresi dinlendirici değildir
3)Birden uyandıktan sonra tam uyanık olmakta
güçlük çekme
• En az 3 aydır haftada en az 3 kere
• Başka bir uyku-uyanıklık bozukluğu ya da madde
kullanımıyla açıklanamayan
Narkolepsi
• Aynı gün içinde ortaya çıkan, yineleyen,
baskılanamayan uyku gereksinimi, birden
uykuya dalıverme ya da kestirme (kısa
gündüz uykusu) evreleri.
• Katapleksi hastanın, bilincini
kaybetmeksizin, birdenbire düşmesine yol
açan, ani, çoğunlukla genel bir kas
parezisidir.
Narkolepsi Klasik Tetradı
•
•
•
•
Gün içinde aşırı uykululuk
Katapleksi
Hipnagojik halüsinasyon
Uyku paralizileri
DSM-5
• Son 3 ay içinde, haftada en az 3 kez
• Aşağıdakilerden en az biri:
1) a ya da b olarak tanımlanan ve ayda en az birkaç kez
ortaya çıkan katapleksi dönemleri:
A. Uzun bir süredir hastalığı olan kişilerde, gülme ya
da şaka yapma ile tetiklenen, bilinçlilik durumunun
korunması ile birlikte, birden ve kısa süreli (sn ya da dk),
iki yanlı olağan kas tonusunu yitirme durumu.
B. Çocuklarda ya da 6 aydan daha kısa bir süredir
hastalığı olan kişilerde, açık duygusal tetikleyiciler olmadan
ortaya çıkan, dili yanlış yerleştirme ya da genel hipotoni ile
birlikte kendiliğinden ortaya çıkan yüz buruşturmaları ya
da çeneyi açma dönemleri.
2)BOS’ta hipokretin eksikliği (<110 pg/ml)
3)Gece uykusu polisomnografisi, REM
uykusunun 15 dakika ya da daha kısa bir
süre içinde başladığını, ortalama uykuya
dalma süresinin 8 dakikadan kısa olduğunu
ve iki ya da daha çok kez uykuya dalmakla
birlikte ortaya çıkan REM evresinin
olduğunu gösterir.
Tedavi
• Nonfarmakolojik:
– Düzenli uyku (gecede 7.5-8 saat)
• Farmakolojik:
– SSS stimulanları: metilfenidat, modafinil
– SSS depresanları: katapleksi için
Solunumla İlişkili Uyku Bozuklukları
• 1) Obstrüktif Uyku Apnesi: uyku saatı
başına en az 5 apne
• 2) Merkezi Uyku Apnesi: beynin solunumu
kontrol eden kaslara doğru sinyaller
göndermemesi sonucunda ortaya
çıkar. Kanda karbondioksitin artması ve
oksijenin azalması sonucunda kişi uyanır.
• 3) Uyku ile İlişkili Hipoventilasyon
Parasomniler
• 1) REM Uykusu Dışında Uykudan Uyanma
Bozukluğu
• 2) Karabasan Bozukluğu
• 3) REM Uykusunda Davranış Bozukluğu
• 4)Huzursuz Bacaklar Sendromu
REM Uykusu Dışında Uykudan Uyanma
Bozukluğu
• A. Aşağıdakilerden birinin eşlik ettiği, genellikle ana uyku
döneminin ilk üçte biri sırasında ortaya çıkan, yineleyici,
uykudan tam olmayan uyanma dönemleri:
1)Uyurgezerlik: Yineleyici, uyku sırasında yataktan
kalkma ve gezinme dönemleri. Uyurgezerken kişinin boş ve
dik dik bakan bir yüzü vardır, başkalarının kendiyle
iletişim kurma çabalarına oldukça tepkisiz kalır ve çok
büyük bir güçlükle uyandırılabilir.
2)Uykuda korku duyma: Genellikle panik biçiminde
bir çığlıkla başlayan, yineleyici, büyük bir korkuyla birden
uykudan uyanma dönemleri. Her dönemde büyük bir
korku ve midriyazis, taşikardi-taşipne ve terleme gibi
otonom belirtiler olur. Kişi, başkalarınca rahatlatılma
çabalarına oldukça tepkisiz kalır.
• B. Düşsel imge hatırlanmaz ya da çok az
anımsanır.
• C. Bu dönemler için unutkanlık vardır.
• D. Klinik açıdan belirgin sıkıntıya ve
işlevsellikte düşmeye sebep olur.
• E. Bir maddeye ya da eş zamanlı ruhsal
bozukluklarla olmamalı
Karabasan Bozukluğu
• A.Çoğunlukla ana uyku döneminin ikinci yarısında
ortaya çıkan, genellikle sağkalım, güvenlik ya da
bedensel bütünlüğe yönelik göz korkutucu
durumlardan kaçınma çabalarını içeren, yineleyen,
uzun süreli, ileri derecede disfori ile giden ve iyi
anımsanamayan düşlerin ortaya çıkması.
• B.Disfori yaratan düşten uyanır uyanmaz kişinin
yönelimi yerine gelir ve uyanık olur.
• C.Klinik açıdan belirgin sıkıntıya ve işlevsellikte
düşmeye sebep olur.
• D. Bir maddeye ya da eş zamanlı ruhsal
bozukluklarla olmamalı
REM Uykusunda Davranış Bozukluğu
• A. Konuşma ve/ya da karmaşık devinsel (motor) davranışların
eşlik ettiği, yineleyici, uyku sırasında uyanma dönemleri.
• B. Bu davranışlar, hızlı göz devinimleri (REM) uykusu sırasında
olur, bu yüzden genellikle uykunun başlamasının ardından 90
dakikadan daha uzun bir süre geçtikten sonra ortaya çıkar ve
uyku evresinin daha sonraki bölümlerinde daha sık görülür ,ve
sık olmasa da gündüz kestirmelerinde de ortaya çıkar.
• C. Kişi, bu dönemlerden uyandığında tam olarak uyanık olur,
şaşkınlık içinde olmaz ya da yönelim bozukluğu olmaz.
• D. Aşağıdakilerden biri vardır:
1. Polisomnografi incelemesinde kas gerilimi yokluğu (atoni)
olmayan REM uykusu.
2. REM uykusu davranış bozukluğunu düşündüren bir öykü ya
da bir sinükleinopati tanısı konmuş olması (örn. Parkinson
hastalığı, çoğul dizge atrofisi, Lewy body demans..).
• E. Bu dönemler, klinik açıdan belirgin bir
sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya
da önemli diğer işlevsellik alanlarında
işlevsellikte düşmeye neden olur (kendini ya da
birlikte yattığı kişiyi yaralamayı da
kapsayabilir).
• F. Bu bozukluk, bir maddenin (örn. kötüye
kullanılabilen bir madde, bir ilaç) ya da başka
bir sağlık durumunun fizyolojiyle ilgili etkilerine
bağlanamaz.
• G. Eşzamanlı ruhsal bozukluklar ya da sağlık
durumları bu dönemleri açıklamaz.
Huzursuz Bacak Sendromu
• Baldırlarda, bacaklarda ve ayaklarda
hissedilen ağrı, yanma, zonklama uyuşukluk
en sık rastlanan belirtilerdir.
• Hissedilen rahatsızlık genellikle tam olarak
tarif edilemeyebilir.
• Şikayetlerdeki ortak bulgu, bacakları
hareket ettirme isteği duyulması ve hareket
sonrasında bir süre için de olsa rahatlama
hissedilmesidir.
28
Huzursuz Bacaklar Sendromu
• A. Aşağıdakilerin tümü ile belirli, genellikle bacaklarda,
rahatsız eden ve hoş olmayan birtakım duyumların eşlik
ettiği ya da bunlara bir tepki olarak ortaya çıkan,
bacaklarını hareket ettirmeye zorlanma itkisi:
• 1. Bacakları hareket ettirmeye zorlanma itkisi, dinlenildiği
ya da etkinlik gösterilmediği zamanlarda başlar ya da
kötüleşir.
2. Bacakları hareket ettirmeye zorlanma itkisi, hareket
ettirmeyle birlikte belirli bir ölçüde azalır ya da tümüyle
ortadan kalkar.
3. Bacakları hareket ettirmeye zorlanma itkisi, gündüz
olduğundan daha çok akşamları ya da geceleri kötüleşir ya
da yalnızca akşamları ya da geceleri ortaya çıkar.
• B. A tanı ölçütündeki belirtiler, en az haftada üç kez ortaya çıkar ve en
az üç aydır vardır.
• C. A tanı ölçütündeki belirtilere klinik açıdan belirgin bir sıkıntı ya da
toplumsal, işle ilgili, okulla ilgili, davranışsal işlevsellik alanlarında ya
da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşme eşlik eder.
• D. A tanı ölçütündeki belirtiler, başka bir ruhsal bozukluğa ya da sağlık
durumuna (örn. artrit, bacak ödemi, periferik iskemi, bacak kasınçları)
bağlanamaz ve davranışsal bir durumla (örn. konumsal rahatsızlık,
ayaklarını yere vurma alışkanlığı) daha iyi açıklanamaz.
• E.Bu belirtiler kötüye kullanılabilen bir maddenin ya da bir ilacın (örn.
akatizi) fizyolojiyle ilgili etkilerine bağlanamaz.
Download