Kanser Epidemiyolojisi ve Karsinogenez

KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
VE KARSİNOGENEZ
Gökhan Erdem
GATA Tıbbi Onkoloji BD
19 Mart 2014
5. Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi, 19-23 Mart 2014, Antalya
EPİDEMİYOLOJİ

Epidemiyoloji, sağlık olaylarının görünme sıklığı, dağılımı
ve nedenlerini…
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
Neden önemli?
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
Neden önemli?
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
Neden önemli?
Ölüm nedeninin yıllara göre dağılımı
(%)
2010
2011
2012
100.0
100.0
100.0
Dolaşım sistemi hastalıkları
39.6
38.8
37.9
Kötü huylu tümörler (malign neoplazmlar)
21.3
21.1
21.1
Solunum sistemi hastalıkları
8.3
10.1
9.7
Endokrin, beslenme, metabolizma hastalıkları
6.4
6.3
6.0
Sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları
3.7
3.7
4.3
Toplam
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
Neden önemli?
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
ULUSAL VERİLER !!!
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
KANSER KAYITÇILIĞI !!!
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
ÖLÜM BİLDİRİM SİSTEMİ (ÖBS)
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
Yaş dağılımı neden önemli?
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
Yaş dağılımı neden önemli?
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
2009 yılı ilk 10 kanser - Erkek
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
2009 yılı ilk 10 kanser - Kadın
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ
Dünya kanser istatistiklerinde
Türkiye’nin durumu
KANSER

Bir dizi genetik bozukluklar sonucu oluşan kompleks bir
hastalık…
GENOMİK
FAKTÖRLER
ÇEVRESEL
FAKTÖRLER
KANSERİN ÖZELLİKLERİ
Büyüme
inhibisyon
sinyallerine
duyarsız
olması
Büyüme
sinyallerinden
bağımsız
olması
Proliferasyonda
sınır olmaması
Kanser
hücresi
İnvazyon
ve
metastaz
Apoptosisten
kurtulma
Anjiojenik
kapasitenin
gelişmesi
Hanahan D, Cell 2000
KARSİNOGENEZ
Monoklonal tümörler
Poliklonal tümörler
Normal doku
Normal davranış
TRANSFORMASYON
Kanser davranışı
Kanser
KARSİNOGENEZ


Bir hücrenin kanserleşmesi için çeşitli aşamalardan
geçmesi gereklidir.
Bu aşamaların tümüne “Karsinogenez” …
KARSİNOGENEZ
Kanser genetik ve epigenetik bir hastalıktır
Tümör baskılayıcı genler
(Aktif)
Proto-onkogenler /
Susturulmuş onkogenler
Genetik değişiklikler
(mutasyon, delesyon vb.)
Epigenetik değişiklikler
Tümör baskılayıcı genler
(İnaktif)
Onkogenler
(Aktif)
Hücre çoğalması
Apoptoz baskılanması
Adhezyon azalması
Anjiogenez / İnvazyon
Kanser
KARSİNOGENEZ
Karsinogenezin aşamaları

1. aşama İNİSİYASYON:





Tek bir hücrede genetik mutasyon meydana gelir
Kanser hücre oluşumunu başlatan mutasyon germline da ya
da genellikle somatik hücrelerde meydana gelir
Somatik mutasyonlar mitoz sonrasında inisiyatör maddelerin
etkisi ile rastlantısal olarak oluşturulur
Bu ilk etkileşimin süresi birkaç yıl alı – Latent evre
İnisiyatör maddeye en iyi örnek sigaradır.
KARSİNOGENEZ
X
Tümör yok
Grup 1
X
Tümör
Grup 2
X
Tümör
Grup 3
X
Grup 4
Tümör yok
Grup 5
Tümör yok
X
Tümör yok
Grup 6
Zaman
X: Başlatıcı uygulama
(Polisiklik hidrokarbon)
Promotor uygulama
(Kroton yağı)
KARSİNOGENEZ
KARSİNOGENEZ
KARSİNOGENEZ
KARSİNOGENEZ
KARSİNOGENEZ
KARSİNOGENEZ
KARSİNOGENEZ
KARSİNOGENEZ
Karsinogenezin aşamaları

2. aşama PROMOSYON:






Hücresel selektif büyüme avantajı kazanırlar
Epigenetik değişiklikler bu aşamada meydana gelir. Bu
aşamada epigenetik özellikler ger dönebilir.
Bu selektif büyüme avantajı küçük ve benign tümör
populasyonlarını oluşturur.
Hücrenin genotipindeki değişiklikten çok fenotipindeki
değişiklikler görünür haldedir.
Bu hücre popülasyonu promotörlerle daha hızlı büyüyen
hücre grupları haline dönüştürülürler.
Promotör maddeler…hormonlar ve diet ile alınan yağlar
KARSİNOGENEZ
KARSİNOGENEZ
Kanserde sıklıkla metile olan genler

Hücre döngüsü kontrolünde rol alan genler


Hücre adezyon molekül genleri


(TGF-beta, RII, RARbeta)
Apoptoz aracılı genler


(hMLH1, MSH2)
Büyüme düzenlenmesinde rol alan genler


(E-Cadherin, APC, CDH1, CDH13)
DNA tamir genleri


(p15, p16)
(RASSF1A, DAP-kinaz)
Anjiogenezi baskılayan genler

(TIMP3)
KARSİNOGENEZ
Karsinogenezin aşamaları

3. aşama PROGRESYON:
Bu aşama olayların daha kötüye gittiği aşamadır.
 Bu evrede genetik mutasyonların oluşması devam eder.
İlave karsinojenlerin etkisi ile kanser hücresinde ilave
spontan mutasyonlar gelişir.
 Bu aşamadaki genetik mutasyonlar geri dönüşümsüzdür ve
zarar verici özelliktedir.
 Hücrede bazı özellikler açısından kazanç bazı özellikler
açısından kayıplar oluşur.

KARSİNOGENEZ
Karsinogenezin aşamaları

3. aşama PROGRESYON:
Hücre kendi içinde bulunduğu dokudaki hücrelerden farklı ve
bağımsız olarak hareket etmeye başlar.
 Tümör hücreleri çoğalmaya devam ederken bazı özelleşmiş
tümör hücreleri var olan çevrede bağımsız hale geçerler
(Örneğin hormona veya büyüme faktörlerine gereksinim
duymaksızın çoğalabilir)
 Bu aşamada kanser hücresi, proliferasyon kabiliyetini
kazanmış, kendi besin kaynakları için gerekli yolları
oluşturmuş farklı genotipik özelliklere sahip ve metastatik
özellik kazanmış bir hücredir.

KARSİNOGENEZ
Karsinogenezin aşamaları

4. aşama İNVAZYON VE METASTAZ:
Malign hücre çevre dokulara invaze olmak için ve farklı
tümör kolonileri oluşturmak için yeterli genetik değişikliklere
sahiptir.
 Metastatik proses farklı birçok aşamadan oluşmaktadır.
 Metastaz yapacak olan hücre ilk olarak çevrelerindeki
hücrelerle olan adezyonlarını kaybederler ve hareket
kabiliyeti kazanırlar.

KARSİNOGENEZ
Karsinogenezin aşamaları

4. aşama İNVAZYON VE METASTAZ:





Bu hücreler yeni yerleşim yerlerinde yıllarca sabit kalabilir
ya da burada gelişerek ölümcül olabilirler.
Kanser hücreleri kan ya da lenf dolaşımına katılabilmek için
hücre membranına invaze olurlar.
Lenf ya da kan damarları içine girerler. Bu olaya
“intravazasyon” adı verilir.
Kanser hücrelerinin damar içinden farklı bir noktadan
çıkması olayına ise “ekstravazasyon” adı verilir.
Kanser hücresinin dolaşımdan çıkıp yeni yerinde tekrardan
koloni oluşturmasına “kolonizasyon” adı verilmektedir.
KARSİNOGENEZ
KARSİNOGENEZ
KARSİNOGENEZ
SONUÇ