BÖLÜM: İZLEME ve DEĞERLENDİRME ANAHTAR KAVRAMLAR

15. BÖLÜM: İZLEME ve DEĞERLENDİRME
ANAHTAR KAVRAMLAR ve TERİMLER

İzleme

Değerlendirme
Öğrenim Çıktıları

Bu dersin sonunda projelerinizin için izleme ve değerlendirme yöntemleri tanımlayabilecek,
tanımlanan izleme ve değerlendirme yöntemlerinin geçerliliğini sorgulayabileceksiniz.
.
15. İZLEME ve DEĞERLENDİRME
Proje döngüsü yönetiminin aşamalarından biri de izleme ve değerlendirmedir. İzleme ve değerlendirme
gerçekleştirmek istediğimiz dönüşüm ile ilgili olarak kesin kanıtlar ortaya koymamızı sağlar (Yentürk ve Aksakoğlu,
2006:145).
İzleme, bir projenin uygulama süresi boyunca sürekli ve sistemli olarak veri toplama sürecidir. Toplanan bilgi
projenin takibi için kullanılacak ve proje faaliyetlerinin yönetiminde gerektiğinde düzeltmeler yapılabilecektir.
İzlemeden farklı olarak ise değerlendirme, planlanan proje hedeflerinin ne kadarının gerçekleştirildiğini ölçmemizi
sağlar. Bu kapsamda başlangıçta yapılan kabullerin ne kadar doğru olup olmadığını anlamamızı, dönüşümün etkisi,
verimliliği ve sürdürülebilirliği konusunda yargıya varmamızı mümkün kılar. Değerlendirme sonucunda elde ettiğimiz
veriler bir sonraki projelerimiz için de yol gösterici olabilir.
İzleme ve değerlendirme arasındaki farklar aşağıdaki tabloda daha net görülebilir (Yentürk ve Aksakoğlu, 2006:145):
Kim yapar?
İzleme
Değerlendirme
Her düzeyde proje ekibi
Dışarıdan bir gözlemci veya bir
değerlendirme grubu
Ne zaman yapar?
Proje kapsamında sürekli olarak
Belirli
dönemlerde:
Projenin
başlangıcında, ortasında, sonunda ve
proje bittikten belli bir süre sonra
Niçin yapar?
Projenin ilerleyişini takip edebilmek,
Diğer program ve projeler için
gerekirse
öğrenme çıktıları geliştirmek,
önlemler
almak
düzenlemeler yapabilmek için
ve
Varolan örgüt politikalarını gözden
geçirmek üzere girdi sağlamak için
Mantıksal çerçeve matrisi ile ilişkisi
Kaynaklar
Çıktılar
Faaliyetler
Proje Amacı
Çıktılar
Genel Hedef
İzleme ve değerlendirme arasında farklar bulunmasına rağmen birbirlerinden tamamen de bağımsız değildir. Projenin
izlenmesi kapsamında elde edilen bilgiler, değerlendirme sürecinde de kullanılabileceği gibi değerlendirme sonuçları
projenin yarattığı dönüşüm ile ilgili ölçümlerde de kullanılabilir.
Sorun
Girdiler
Sorunun
azaltılması
veya
ortadan kaldırılması
Faaliyetler
Çıktılar
Çabaların
Ölçülmesi
Sonuçlar
Etkinin
Ölçülmesi
Sürdürülebilen
Etki
Değişimin
Ölçülmesi
S
O
N
U
Ç
L
A
R
Kaynak: Fowler 1997’den aktaran Yentürk ve Aksakoğlu, 2006:147)
15.1. İzleme Süreci
Proje kapsamında proje süreci ve bu süreçte yaratılmaya çalışılan etki izlenmelidir. Bu kapsamda üç alan izlenebilir
(Yentürk ve Aksakoğlu, 2006:147):

Proje tarafından oluşturulan yapı ve sağlanan hizmetlerin fiziksel olarak üretiminin izlenmesi
(faaliyetlerin izlenmesi)

Yapıların ve hizmetlerin hedef gruplar tarafından kullanılmasının izlenmesi (çıktıların izlenmesi)

Mali kaynakların yönetiminin izlenmesi
Projenin izlenmesi işini proje ekibinin yürütmesi gerekir. Etkinin izlenmesi ise, projenin yarattığı etkiyi
değerlendirmek yerine, o etkiyi yaratmaya ne kadar yaklaşıldığını ölçtüğü için farklıdır. Bu kapsamda etkinin
izlenmesinde değerlendirme sürecine paydaşların ve proje ekibi dışından birilerinin katılması önemlidir.
15.2. Değerlendirme Süreci
Değerlendirme çalışmaları genel olarak projelerin ortalarına doğru, proje sonunda ve proje tamamlandıktan belli bir
süre sonra gerçekleştirilebilir. Mantıksal çerçevede dikey mantığın gerçekleştiğini göstermek de değerlendirmenin bir
parçasıdır (Yentürk ve Aksakoğlu, 2006:148):

Çıktılar, gerçekleştirilen faaliyetler sonucu mu oluşuyor?

Bu çıktılar, proje amacına ulaşmamızı sağlıyor mu?

Proje amacımız uzun dönemde anlamlı bir değişim yaratacak mı? (Genel hedefimizin gerçekleşmesine
katkıda bulunacak mı?)
Ayrıca hedef gruplar ve ortaklar ile gerçekleştirilen deneyimler de değerlendirilmeye dahil edilebilir, yararlanıcıların
görüşleri alınabilir. Bu kapsamda aşağıdaki sorular yöneltilebilir?

Faaliyetlerden nasıl bir tecrübe edindiler?

Bu tecrübelerin yaşamları üzerinde nasıl bir etkisi oldu?
15.3. İzleme ve Değerlendirme İçin Bilgi Toplama Yöntemleri
Bu kapsamda birincil ve ikincil kaynaklar kullanılabilir:

Birincil Kaynaklar: Sadece izleme ve değerlendirme için toplanmış bilgilerdir. Doğrudan gözlem, anket,
mülakat, toplantılar, odak grup toplantıları, derinlemesine görüşmeler olabilir.

İkincil Kaynaklar: Hem projenin gerekçelerini hem de yarattığımız dönüşümü açıklarken kullandığımız
kaynaklardır. Resmi belgeler, kalkınma planları, sosyolojik ve demografik araştırma raporları, proje için
referans olabilecek belgeler, faaliyet raporları ve durum analizleri olabilir.
Elde edilen verilerden kullanılabilir bilgi üretmek önemlidir. Bu bilgi karar alma mekanizmalarında
değerlendirilebilmelidir. İzleme ve değerlendirme sistemleri kurumların öğrenme ve kendini geliştimreis için bir araç
olarak düşünülmelidir.
15.4. Mantıksal Çerçeve Matrisi ve İzleme ve Değerlendirme
Mantıksal çerçeve matrisinde belirtilen başarı göstergeleri ve doğrulama kaynakları, izlemenin hangi araçlar ile
yapılacağını gösterir. Bu kapsamda izleme ve değerlendirme sistemi oluştururken mantıksal çerçeve de göz önünde
bulundurulmalıdır.
Faaliyetler: Bu kapsamda kaynaklar ve özet bütçe gösterge ve bilgi kaynağı olarak değerlendirilmektedir. Bu
doğrultuda bütçede belirtilen harcamalar ve bu harcamalar için alınan çeşitli belgeler (sözleşmeler, dekontlar,
makbuzlar vb. gibi muhasebe kayıtları) izleme verilerini oluşturur.
Çıktılar ve Proje Amacı: Göstergeler ve doğrulama kaynakları bilgi kaynaklarını oluşturacaktır. Projenin finansal
durumunun belirli dönemlerde öngörülen harcama miktarı ile karşılaştırılması da finansal açıdan etkinin
değerlendirilmesine katkıda bulunacaktır.
İki düzey için de birincil kaynakları kullanmak gerekebilir. Bu kapsamda hedef gruplardan proje ile ilgili deneyimleri
ve yarattığı değişim ile ilgili niteliksel ve niceliksel araştırma yöntemleri ile bilgi toplanabilir.
KAYNAKÇA:
Yentürk, Nurhan ve Yiğit Aksakoğlu (2006), Proje Döngüsü Yönetimi 1: Proje Teklifi Yazma, İzleme ve
Değerlendirme, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.