İŞİTME FİZYOLOJİSİ

advertisement
İŞİTME FİZYOLOJİSİ
Doç.Dr. Basra DENİZ OBAY
kulak
•
•
•
•
•
•
•
Kulak anatomisi
Dış kulak
Orta kulak
İçkulak
kohlea
corti organı
Oluşan aksiyon potansiyelini işitme korteksine
ileten sinir yolları
• M. tensor timpani’nin
kasılması çekiç
kemiğinin uzun kolunu
mediale doğru çeker ve
kulak zarının titreşimini
kemikçiklere
aktarılmasını sağlar.
• M. stapediusun
kasılması ise özenginin
taban parçasını oval
pencereden geri çeker
TENSOR TYPANİ VE STAPEDİUS KASLARININ KASILMALARI İLE
SESİN ZAYIFLATILMASI
• Tensor timpani kası çekicin sapını içeri doğru çekerken
stapedius kası üzengiyi dışarı doğru iter.Bu iki kuvvet birbirini
söndürür ve kemikcik sisteminin sertlliği arttırılır.Bu zayıflatma
refleks mekanizmasının 3 faydası olduğuna inanılmaktadır.
• 1-Kohleayı yüksek sesin neden olduğu titreşim hasarından
korumak
• 2-Gürültülü bir ortamda düşük frekanslı sesleri maskelemek
• 3-Kendi sesine karşı gösterdiği duyarlılığı azaltmaktadır.
Kemikcik sisteminin sağladığı
empedans eşleştirmesi
Kemikcik sistemi titreşmenin kuvvetini 1.3 kat arttırır.
Tympan zarının yüzey alanı 55mm oval pencere 3.2 mm
Fark 17
17x1.3=22 kat kohlea ya çarpan kuvvet
Sıvıların titreşimi için havadan daha fazla kuvvete ihtiyaç
duyulur.
• Kemikcik sistem havadaki ses dalgaları ile kohlea sıvısındaki
ses titreşimleri arasında bir empedans eşleştirmesi sağlar.
•
•
•
•
•
Kohlea
•
•
•
•
•
•
Üç kıvrık borudan oluşur
Skala vestibuli
reissner membranı
Skala media
baziller membran
Skala tympani
Reissner zarı
• Reissner zarı ince ve kolay hareket etmektedir
• Bu nedenle ses titreşimlerinin skala
vestibuliden skala media ya geçmesinde engel
oluşturmaz.
• Ses alıcı tüy hücrelerinin normal görevi için
gereken özel sıvıyı skala media içinde
tutmasıdır
• Ses dalgaları skala vestibuliye oval pencere hizasında
üzenginin taban kısmından girer.
• Taban bölümü bu pencereyi kapatır.
• Ses titreşimleri ile içeri dışarı hareket edebilir.
• İçe doğru hareket etmesi sıvıyı skala vestibuli ve skala
media ya doğru itelerken dışa doğru hareket etmesi
sıvının geriye doğru akmasına neden olur.
• Kemik labirent,
temporal kemiğin
petroz kısmında yer
alan bir seri kanallar
halindedir
• Zarsı labirent endolenf
adı verilen bir sıvıyla
dolu olup, endolenfa ve
perilenfa ile dolu
boşluklar arasında
iletişim bulunmaz.
BAZİLLER ZAR
• Skala media ve skala timpaniyi ayıran zardır
• Üzerinde 20.000-30.000 kadar baziiler lif bulunur
• Baziiller liflerin boyları oval ve yuavarlak pencere hizasında 0.04 mm iken
kohlea nın tepesine doğru 0.5 mm ye ulaşır.
• Liflerin çapı oval pencereden kohlea nın tepesine doğru giderek azaldığı
için sertlikleri 100 kattan fazla azalır.
• Kohleanın tabanı civarındaki sert kısa lifler yüksek frekanslarda en yüksek
düzeyde titreşim gösterirken kohleanın tepesi civarındaki uzun, ince lifler
daha düşük frekansta en iyi titreşime sahiptir.
• Yani baziller zarın yüksek frekans rezonansı, ses dalgalarının oval pencere
üzerinden kohleaya girdiği taban civarında, düşük frekans rezonansın
helikotrema civarında görülmesinin nedeni, liflerin daha az sert olması ve
kohlea tübülü boyunca titreşme zorunda olan fazladan sıvı kitlesinin
oluşturduğu artmış yük tür.
Ses dalgalarının kohlea içinde iletilmesi
• Oval pencereden giren ses dalgasının yuvarlak
pencere hizasında bükülmesine neden
olmaktadır.
• Bu bükülme sırasında gelişen esnek gerim bir
sıvı dalgasının baziller zar boyunca ilerlemesini
başlatır.
• Bu olay havuza atılan bir taşın su yüzünde
oluşturduğu dalganın hareket etmesine
benzetilebilir.
• Yüksek frekanslı bir ses dalgası baziller zar
üzerinde kısa bir mesafe katetmekte, orta
frekansta bir ses dalgası yolun yaklaşık yarısını
katetip sönmekte ve çok düşük frekanslı bir ses
dalgası zar üzerinde boydan boya gitmektedir.
• İlerleyen dalga baziller zarın başlangıç
bölümünde hızla hareket ederken kohleaya
gittikçe zayıflamasıdır.
Korti Organı
•
Korti organı bazal membran üzerine yerleşmiş ve işitme reseptörleri olan
tüy hücrelerini içeren bir yapıdır
•
Kohlea, apeksten tabana doğru uzanmasının bir sonucu olarak spiral bir
şekil gösterir
•
Tüy hücrelerinin uzantıları, Korti çubukları tarafından desteklenmiş, zara
benzer katı bir yapı olan retiküler laminayı delerler
•
Bu tüy hücreleri 4 sıra halinde dizilmiş olup dış tüy hücrelerinin yaptığı 3
sıra Korti çubukları tarafından oluşturulmuş tünelin lateralinde, iç tüy
hücreleri tarafından yapılmış bir sıra da bu tünelin medialinde yer alır
•
Her insan kohleasında 12000 dış tüy hücresi ile 3500 iç tüy hücresi vardır
Tüy hücrelerinin uyarılmaları
• Tüylerin bir yöne doğru eğilmesi tüy
hücrelerini depolarize ederken aksi ynde
eğilme hücreleri hiperpolarize eder.
• Bunun sonucunda bu hücrelerin tabanlarında
bağlantı yapan işitme sinirini liflerini uyarır.
• Baziler lifler, Corti çubukları ve retikuler lamina
hep birlikte sert bir birim halinde halinde
hareket eder.
• Baziler lifin yukarı doğru hareket etmesi retikuler
laminayı yukarı ve modulusa doğru içeri yönde
sallar.
• Baziler zar aşağıya doğru hareket edince retikuler
lamina aşağı ve dışa doğru sallanır.
• Bu içeriye ve dışarıya doğru hareket tüy
hücrelerinin tüylerinin tektoriyal zar üzerinde
arkaya ve öne doğru sürtünmesine neden olur.
• Dolayısıyla baziler zarın titreştiği her durumda tüy
hücreleri uyarılmış olacaktır
•
İşitme sinyalleri iç tüy hücreler
tarafından iletilir
• İşitme siniri %90 kadarı iç hücreler tarafından
uyarılır.
• İç hücreler tümüyle işlevsel iken dış hücrelerin
tahribi halinde önemli derecede işitme kaybı
meydana gelir.
• Bu yüzden dış tüy hücrelerinin bir şekilde iç
tüy hücrelerinin farklı ses tonlarına olan
duyarlılığını denetlediğine dair bir açıklama
önerilmiştir.
Tüy hücresi reseptör potansiyelleri ve
işitme siniri liflerinin uyarılmasi
• Skala media sıvısındaki artı yüklü K +
iyonlarının sterosilyumlarınun içine akması
sonucunda tüy hücresi zarı depolarize olcaktır.
• Aksi yönde bükülmesi hiperpolarize olması bir
hücre reseptör potansiyeli üretilir.
• Tüy hücreleri ile sinaps yapan kohlea siniri
uyarılır.
• Depoarizasyon
sırasında
bu
sinapstan
nörotransmitter olarak glutamat salınır.
Endokohlea potansiyeli
• Skala vestibuli ve skala tympani de perilenf bulunur. Bu sıvı
beyin omurilik sıvı ile aynı yapıdadır.Na fazla K az
• Skala medya stria vaskülaris tarafından salgılanan endolenf
içerir. K fazla Na az
• İki sıvı arasında +80mv kadar bir elektriksel potansiyel
bulunur.Skala medya artı iken dışarısı eksidir.Buna endokohlea
potansiyeli denir.
• Bu artı yük stria vaskülaris tarafından oluşturulan K+ u sürekli
skala medyaya salgılaması ile oluşturulur.
• Endolenf -70 iken perilenf -150 mv kadardır.
Sesin yüksekliğinin saptanması
• Sesin yüksekliği işitme sistem tarafından en az 3 şekilde
belirlenir.
• 1-Ses giderek yükselirken baziler zar ile tüy hücrelerinin
titreşim genliği giderek artar. Böylece tüy hücreleri sinir
hücrelerini hızlı bir şekilde uyarır.
• 2-Titreşimin genliği artarken fazla sayıda tüy hücrelerinin
uyarılmasına ve impulsların uzamsal birikmesine neden olur.
Yani birkaç sinir lifi yerine çok sayıda sinir lifi iletime
katılacaktır.
• 3-baziler zardaki titreşim yüksek bir şiddete ulaşıncaya kadar
dış tüy hücreleri uyarılmamış halde kalırlar. Bu hücrelerin
uyarılması sinir sistemine sesin yüksek olduğunu gösterir.
İşitsel sinir yolakları
Simplified diagram of main auditory (left) and vestibular (right) pathways superimposed on a dorsal view of the brainstem.
Figure 9–
4.
İşitme yolları:
VIII.kafa çifti
Akustik sinir
İşitme
Duysal
Kemik ve Hava İletimi
•
Ses dalgalarının kulak zarı ve işitme kemikçikleri aracılığı ile iç kulaktaki
sıvıya iletilmesine kemikçik iletimi denir
•
Ses dalgaları aynı şekilde yuvarlak pencereyi kapatan ikinci timpatik zarda
titreşimler başlatır
•
Normal işitme için önem taşımayan bu olaya hava iletimi adı verilir
•
İletimin üçüncü tipi olan kemik iletimi’nde kafatası kemiklerinin
titreşimleri iç kulaktaki sıvıya iletilir
•
Diyapozon veya diğer titreşen cisimlerin kafatasına direkt olarak
uygulanması halinde önemli ölçüde kemik iletimi görülür
Sağırlık
•
Klinik sağırlık dış veya orta kulakta ses iletiminin bozulması (ileti sağırlığı)
ya da tüy hücreleri veya sinir hücrelerinin hasarına (sinirsel sağırlık) bağlı
olabilir
•
İleti sağırlığı nedenleri arasında dış kulak yolunun kulak kiri vaya yabancı
bir cisimle kapanması, kulak kemikçiklerinin tahrip olması yinelenen orta
kulak enfeksiyonlarından sonra kulak zarının kalınlaşması ve özenginin oval
pencereye bağlanmasında anormal bir katılık bulunmasıdır
•
Streptomisin ve gentamisin gibi aminoglikozid antibiyotikler tüy
hücrelerinin stereosiliumlarının mekanosensitif kanallarını tıkar ve
hücrelerin yozlaşmasına neden olabilerek sinirsel sağırlık ve anormal
vestibuler fonksiyona neden olur
Download