Kanser Hastalarında Beslenme

Kanser Hastalarında Beslenme
Tedavi Öncesi, Tedavi Süresince ve
Tedavi Sonrası
Beslenme İpuçları
Uzm.Dyt.Elvan YILMAZ AKYÜZ
Hedefler
• Sağlıklı kiloyu korumak
• Vücudun onarımını ve tedavisini
sağlayan sağlıklı besinlerin
seçimi ve tüketimi
İyi Beslenmenin Yararları
• Kanser hastaları için iyi beslenme özellikle
önem taşır.
– Tedavi kişinin normal beslenme alışkanlıklarını bozan
yan etkilere neden olabilir
– Cerrahi müdahaleleri onarma ve tedavi için
protein & kalori ihtiyacını arttırır
– Tümörler iştahı azaltan ve vücut metabolizmasını
hızlandıran maddeler üretebilir
• Bu kilo ve kas kaybına neden olur
İyi Beslenmenin Yararları
• Tedavi boyunca doğru beslenmenin
faydaları:
–
–
–
–
–
–
İyi hissetmeyi sağlar
Enerji ve gücü arttırır
Kilo ve besin depolanmasını korur
Tedavi kaynaklı yan etkileri azaltır
Enfeksiyon riskini azaltır
Tedavi ve onarımı hızlandırır
Kalori
• Kalori -aşırı yorgunluğa karşı enerji
sağlar ve kilo korunmasına yardımcı
olur
• İhtiyaç duyulan kalori miktarı
yaşa, bedene ve aktivite miktarına
göre değişiklik gösterir
• Ekmek, meyve, sebze, makarna ve
tahıllardan elde edilen karbonhidratlar
iyi birer kalori kaynağıdır
Proteinler
• Protein doku onarımı ve
sağlıklı bağışıklık sistemi
gelişimi için gereklidir
• Proteinler kas oluşumunu
sağlar,kas kaybını azaltır.
Vitamin & Mineraller
• Vitamin & mineraller doku
hasarlarını azaltır ve bağışıklık
sistemini destekler
• Dengeli beslenme genellikle çeşitli
vitamin ve mineral tüketimini
kapsar
– Tedavi boyunca vitamin ve mineral
tüketimi için doktora danışılmalıdır
• A vitamini : Yeşil ve sarı sebze ve meyvelerde, A vitamininin ön
maddeleri karotenoidler bulunur. Bunlar güçlü antioksidan
özelliği taşırlar ve vücutta A vitaminine dönüşürler. Hayvansal
besinlerde (karaciğer, süt yağı, yumurta sarısı gibi ) A vitamini
bulunur. A vitamini ve özellikle A vitamininin ön maddesi
karotenoidler kansorejen maddelerin etkisini azaltarak kanserin
önlenmesinde etkindirler.
• C vitamini : En fazla taze sebze ve meyvelerde bulunur. En çok C
vitamini içeren besinler; kuşburnu, maydanoz, tere, roka ve diğer
yeşil yapraklı sebzeler, karnabahar, yeşil sivri biber, turunçgiller,
domates, çilek ve patates’tir. C vitamini vücuda alınan
kanserojenleri etkisiz hale getirir.
• B vitaminleri : Yeterli düzeyde alınmaları, bağışıklık
sisteminin etkinliği için önemlidir. Vücudun savunma
sistemi yeterli olunca kanser dahil pek çok hastalığa karşı
vücut dirençli olur.
• E vitamini : Başta ayçekirdeği, yeşil yapraklı sebzeler, özü
alınmamış tahıllar, fındık, fıstık gibi kuruyemişler, kuru
baklagiller olmak üzere çeşitli yiyeceklerde bulunur. Bazı
toksik maddelerin etkilerini azaltarak kanserden koruyucu
bir vitamindir. Güçlü bir antioksidan olduğu için yağların ve
hücrelerin oksidasyonunu önler.
• Selenyum : En çok su ürünlerinde ve kepeği
ayrılmamış tahıl ürünlerinde bulunur. Yeterli alımı
kanserojenlere karşı koruyucudur.
• Çinko : En zengin kaynakları, ay çekirdeği, su
ürünleri, etler, mantar, yumurta ve kuru
baklagillerdir.Yeterli düzeyde çinko alımı, A
vitamininin etkisini ve savunma sistemini
güçlendirerek kansere karşı koruyucudur.
• Bakır : En zengin kaynakları; etler, su ürünleri, kuru
baklagiller, yağlı tohumlar, pekmezdir. Yetersizliğinde
deride, beyin işlevlerinde ve kan hücrelerinin yapımında
bozukluklar olur. Aşırı bakır alımı toksik olduğundan,
kanserden korunmak için ek bakır alınması önerilmez.
• Demir : Demirden zengin besinler; etler, su ürünleri,
yumurta, yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, susam,
pekmez, kuru meyvelerdir. Demir bazı kimyasal
kanserojenlerin etkisini azaltır. Fazla alımı zararlıdır.
• Kalsiyum : Kemik gelişimi ve sağlığı için en
önemli besin öğesidir. Kalsiyumun en iyi kaynağı
süt, yoğurt,peynir, yeşil yapraklı sebzeler ve kuru
baklagillerdir. Kalsiyum, kemik ve kalın barsak
kanser riskini azaltır
Su & Meyveler
• Su & meyveler sağlık için
hayati önem taşır
• Yeterli miktarda meyve
tüketilmemesi, kusma veya
diyare, aşırı su kaybına
(dehidrate) neden olur
• Günlük tüketilmesi gereken
meyve miktarı için doktora
danışılmalıdır
Yağlar & Omega-3 yağ asitleri
• Yağlar da vücuda enerji için ihtiyaç duyulan kaloriyi
sağlar
• Özel tip yağ asitleri: Omega-3 yağ asitleri,
EPA (eikosapentaenoik asit) ve
DHA (dokozaheksaenoik asit):
– Tümör kaynaklı metabolik değişiklikleri iştah ve kilo & kas
oluşumunu arttırarak önler
– Yağ kaynakları balık (somon, ton, kılıç, lüfer), balık yağı
kapsülleri veya kanser hastaları için özel besin içecekleri
Tedavi Öncesi
• Diyet programının güç kazanımı ve
tedaviye dayanıklılık için
değiştirilmesi gerekebilir
• Yüksek kalorili besinler
tüketilmelidir. Ya da bu konuda
uzman bir diyetisyen/ doktordan kilo
kaybını önleyici yüksek proteinli
içecekler için tavsiye alınabilir.
• Önceden planlama – en sevilen besin
maddeleri, besleyici besinler/ yemek
pişirme konularında yardım alınabilir
Tedavi
• Cerrahi, radyasyon tedavisi, kemoterapi, hormon tedavisi
– Tedavi kanserli hücreleri öldürür, ancak sağlıklı hücreler de
hasar görür
– Bu kanser tedavisinin yan etkilerine sebep olur
– Yan etkiler (iştah kaybı, kilo kaybı ya da kazanımı, ağızda acı
tat oluşumu, ağızda kuruma, mide bulantısı, kusma ve halsizlik
gibi) yeme alışkanlıklarını etkiler
– Yan etkilerin çoğu tedavi sonrasında kontrol edilebilir ya da
tamamen ortadan kalkar.
Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri
• Yemek yiyemeyecek kadar yorgun hissedildiğinde...
– “İyi” hissedildiğinde yenmeli
– Her zaman sevilen yiyecekler hazır
bulundurulmalı
– Arkadaşlardan & akrabalardan
yardım alınmalı
– Düzenli uyku uyunmalı
Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri
• Yemeklerin tadı garip geldiğinde…
– Gıdaların yeni pişirme yöntemleri ve farklı
kombinasyonları denenmeli
– Çeşniler ve sıcaklık ile yeni denemeler yapılmalı
– Tatlı gıdalar yerine tuzlu ve asidik gıdalar
– Kalorili,besleyici sıvı gıdalar tüketimi artırılabilir
– Yemek öncesi ağız temizliği yapılmalı
Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri
• Çok çabuk doyma…
–
–
–
–
–
–
Sık ve küçük öğünler tüketilmeli
Yavaşça çiğnenmeli
Soslu, yağlı yemeklerden kaçınılmalı
Yemekle sıvı alınmamalı
Yüksek besin değerli sıvılar tüketilmeli
Yüksek kalori ve yüksek proteinli
besinler el altında bulunmalı
– Öğün sırasında aralar verilmeli
Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri
• Kabızlık
– Her gün aynı saatlerde yemek yenmeli
– Yüksek lifli gıdalar tüketilmeli
– Çok miktarda sıvı tüketilmeli (8-10 bardak)
• Ilık içecekler tercih edilmeli
– Mümkün oldukça egzersiz yapılmalı
• Diyare
–
–
–
–
Bol sıvı tüketilmelidir
Az ve sık öğünler halinde yenmelidir
Yüksek lifli ve yağlıdan kaçınılmalıdır
Süt tüketimi sınırlanmalıdır
Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri
• Ağız & boğaz problemleri…
– Çok miktarda sıvı tüketilmeli
– Yumuşak veya blenderdan geçirilmiş
gıdalar tercih edilmeli
– Ekstra yağ, et suyu kullanılabilir
– Sert, kuru gıdalardan kaçınılmalı
– Rahatsız edici baharat; asitli gıdalar ve
içeceklerden kaçınılmalı
– Soğuk yemekler yatıştırıcı olabilir
– Kafein ve tütünden uzak durulmalı
Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri
• Kramplar, mide ekşimesi, gaz…
– Yavaş yenmeli
– Az ve sık öğünler halinde yenmeli
– Gaz yapan gıdalardan
(lahana, soğan, bira, kola) uzak
durulmalı
– Kızartmalardan, yağlı ve baharatlı
gıdalardan kaçınılmalı
– Mideye dokunmayan, sindirimi kolay
gıdalar tüketilmeli
Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri
• Mide bulantısı
–
–
–
–
–
Rahatsız edici kokulardan uzaklaşılmalı
Az ve sık öğünler halinde yenmeli
Öğün aralarında serinletici sıvılar tüketilmeli
Öğünlerden sonra kafa yukarıda dinlenilmeli
Soğuk ya da oda sıcaklığında ve az yağlı
gıdalar tüketilmeli
– Baharatlardan kaçınılmalı, mideye
dokunmayan sindirimi kolay gıdalar seçilmeli
– Kuru ve tuzlu tadı olan gıdalar tüketilmeli
– Hafif giyim ve temiz hava tercih edilmeli
Tedavi Sürecinde Yeme Problemleri
• Kilo kaybediliyorsa & iştahsızlık…
– Yüksek kalorili besinler tüketilmeli
– Yiyecek miktarı arttırmadan kalori &
protein
– Sevilen yemekler tüketilmeli
– Yemeklerden önce hafif egzersiz yapılabilir
– Hoş kokular iştah açar
– Günde 1-2 kez besin desteği protein ve
kalori kazanımı için uygun olabilir
Tedavi Sonrası Beslenme
• Yeme ile ilgili yan etkileri çoğu tedavi sonrası ortadan
kalkar
• İyi beslenme gücün yeniden kazanılmasına,
dokunun onarımına ve daha iyi hissetmeye yardımcı olur
• Besin ve diyet sınırlamaları için doktor/diyetisyenle
görüşülmelidir
• Her besin grubundan çeşitler seçilmelidir
• Kanseri önlemek için;
• Yeterli ve dengeli beslenmeli, öğünlerde 4 besin
grubundan yiyeceklerin yer aldığı dengeli mönüler
hazırlanmalıdır.
• Uygun vücut ağırlığı sağlanmalı ve sürdürülmeli,
• Günde en az 5 porsiyon sebze veya meyve
tüketilmelidir.
• En az 2 porsiyonu yeşil yapraklı sebzeler veya portakal,
limon gibi turunçgiller olmalıdır.
• Rafine tahıllar ve şeker yerine tam taneli tahıllar tercih
edilmelidir.
• Özellikle yağı yüksek ve işlenmiş kırmızı et tüketimi
sınırlandırılmalıdır. Kırmızı et yerine balık, tavuk, kuru
baklagiller tercih edilmelidir.
Teşekkürler