Sinir dokusu

DOKULAR
DOKULAR
• İnsan vücudunu meydana getiren yaklaşık 200
farklı hücre tipi tanımlanmıştır.
• Bunlar bir araya getirilerek, organize olup; 4 temel
dokuyu oluştururlar.
• Bunlar; 1-epitel, 2-bağ doku, 3-kas 4-sinir
dokulardır.
• Doku grupları da bir araya gelerek bir şekilde
organize olup fonksiyonel düzenleme ile
organları (karaciğer, deri, barsaklar vs.)
meydana getirir.
• Organlar da sistemleri (SS, KVS, GİS, ÜGS,
KİS, ES… gibi) oluşturur.
DOKULAR
Spesifik (özgün) işlevleri yerine getirmek için
organize olmuş hücresel (selüler) ve hücrelerarası
(non-selüler=hücresel olmayan) elemanlardan meydana
gelir.
Dört
temel doku türü vardır:
1. EPİTEL (YÜZEYLERİ KORUMA/ÖRTME/DÖŞEME VE
SALGILAMA)
2. BAĞ / KONNEKTİF / DESTEK DOKU (DESTEKLEME VE
KORUMA)
3. KAS (HAREKET)
4. SİNİR (İMPULS/UYARILARI İLETİR)
EPİTEL DOKU
• Epitel terimi Yunanca epi (üstte, üzerinde) ve
theleos (örtü) sözcüklerinden oluşmuştur.
Epitel dokuyu oluşturan hücrelere epitel
hücreleri denir. Epitel hücreleri, gelişmekte
olan embriyonun üç germinatif tabakası olan
ektoderm, endoderm ve mezodermden köken
alır.
EPİTEL DOKU
• Az miktarda hücrelerarası madde ve
birbirleriyle sıkı ilişki içindeki hücrelerden
oluşmuştur.
• Vücudun dışa açılan
sindirim,solunum,boşaltım sisteminin
yollarının iç yüzeyini
• Vücudun dışıyla bağlantısı bulunmayan kapalı
boşlukların iç yüzünü döşer.
• Epitel hücrelerinin şekil ve boyutları çeşitlidir.
Yüksek prizmatikten kübik epitele ve alçak
yassı epitele değişir.
GÖREVLERİ
•
•
•
•
•
•
•
KORUMA
TRANSPORT
RESORBSİYON,ABSORBSİYON (emilim)
SEKRESYON (salgılama)
BOŞALTIM
KASILMA
DUYU ALIMI
• Vücudun dış yüzeyinde bulunan epitel
orgaizmayı dış ortama karşı mekanik basınç ve
madde kayıplarına karşı korur.
• Bazı epitel hücreleri salgı maddesi sentezleme
ve sekrete etme(boşaltma) rolünü
üstlenmişlerdir.
EPİTEL DOKU
YAPI VE FONKSİYONLARI GÖZ ÖNÜNE ALINARAK SINIFLANDIRILIR
1-ÖRTÜ EPİTELİ
A-Tek Katlı Epitel
-Tek Katlı yassı epitel
-Tek katlı izoprizmatik (kübik) epitel
-Tek katlı prizmatik epitel (silindirik )epitel
-basit tip
-mikroviluslu (fırçamsı kenarlı)
-silyalı (titrek tüylü )
-Yalancı çok katlı prizmatik epitel(pseudostratifiye)
B-Çok katlı epitel
1-Çok katlı yassı epitel
-keratinleşmiş epitel (keratinize)
-keratinleşmemiş epitel (non keratinize )
2-Çok katlı izoprizmatik (kübik) epitel
3-Çok katlı prizmatik (silindirik )epitel
4-Çok katlı değişici (transisyon) epitel
BAĞ VE DESTEK DOKUSU
• Tüm vücutta bulunur.
• Çeşitli yapıları birbirine bağlar,destek
sağlar,korur,vücut boşluklarını doldurur.
• Yağ depolar,kan hücrelerini üretir.
• Enfeksiyonlara karşı vücudu koruyup
• Doku hasarlarında tamire yardımcı olur.
4 ÇEŞİT DESTEK DOKUSU
1-BAĞ DOKUSU
2-KAN DOKUSU
3-KIKIRDAK DOKUSU
4-KEMİK DOKUSU
1-BAĞ DOKUSU
• Bağ doku; mezenşimal kökenli, dokulararası
alanları dolduran en temel dokulardandır.
• Bağ doku, hücrelerarası boşlukları doldurur,
hücreleri birbirlerine bağlar, enfeksiyonlara karşı
koruma sağlar ve hasarlanmaları durumunda
onarılmalarını gerçekleştirir. Epitel dokusunun
hemen altında bulunur. Bağ doku,
• Hücrelerarası madde (intraselular madde, zemin
maddesi, matriks),
• Bağ dokusu hücreleri ve
• Fibrillerden oluşur.
BAĞ DOKUSU
• Organların ve organları oluşturan çeşitli tip
dokuların arasını doldurur.
• Mekanik destek sağlar.
• Besin maddeleri içeren doku sıvısının kan
kapilleri ile hücreler arası difüzyon yapmasına
yardımcı olur.
• HÜCRELER ARASI MADDE (MATRİX),HÜCRELER
VE LİFLERDEN OLUŞUR.
• Bağ dokunun hücreleri tarafından sentezlenir.
• Işık mikroskobunda izlenebilen belirli bir yapısı
olmayıp şeffaftır.
• Şekilsiz (amorf) esas madde de denir.
• Şekilsiz bu madde Glikozamininoglikan (GAG)
moleküllerinden yapılıdır.
• Matriksin en önemli GAG ları
• Kondroitin sülfat;kıkırdak,kemik
• (Kondroitin sülfat, normalde vücudun eklem
çevresindeki kıkırdakta bulunan bir proteindir)
• Hyaluronik asit; kıkırdak eklem sıvıları(sinovial
sıvı),göz merceği altındaki saydam sıvı
• Dermatan sülfat (Deri, kan damarları ve diğer
organların hücre dışı matriksinde bulunan Nasetil-galâktozamin kapsayan bir
glikozaminoglikan. ) Deri,akciger,tendon,ligament
• Keratin sülfat;kıkırdak,omurlararası diskte
• Heparin sülfat;akciğer,karaciğer,aort
Fiziksel ve kimyasal özellikleri bakımından
3 tip LİF vardır
1-KOLLAGEN LİFLER
tendon ve ligamentlerde bulınurlar
2-ELASTİK LİFLER
Doku içinde çeşitli yönlere seyreden elastik
liflerin elstikiyet özelliği yaşlılıkla azalır
Gerilmelerle karşı karşıya kalan vücut
bölümlerinde,solunum sisteminin hava
yolları,damar duvarı,mezenterde bulunur.
3-RETİKÜLER LİFLER
Yağ ve düz kas hücrelerinin etrafında bulunur.
4 ÇEŞİT DESTEK DOKUSU
1-BAĞ DOKUSU
2-KAN DOKUSU
3-KIKIRDAK DOKUSU
4-KEMİK DOKUSU
2-KAN DOKUSU
Kan doku, kırmızı kan hücreleri ve beyaz
kan hücrelerini ve kanın hücresel olmayan sıvı
kısmını içine alır. Bu sıvıya plazma denir
KAN DOKUSU
HEMOPOİEZ
Kan hücrelerinin meydana gelişine denir.
HEMOPOİETİK ORGAN
Kan hücrelerini oluşturan organlara hemopoietik
organ denir.
-kemik iliği
-dalak
-lenf düğümleri
-timus hemopoietik organdır.
• Diğer doku tipleri gibi hücreler ve ekstrasellüler matriksten
ibarettir.
• Yetişkin bir insanda vücut ağırlığının yaklaşık %7-8 kadarı, 6 lt
kadar kan bulunur.
• Besinlerin ve oksijenin hücrelere iletilmesini, atık maddelerin
ve karbondioksitin uzaklaştırılmasını sağlar.
• Hormonlar ve diğer regülatör maddelerin dağılımını sağlar.
• Bir tampon sistemi gibi davranarak vücut hemostazını,
koagülasyonu ve termoregülasyonu sağlar.
• İmmun sistem hücrelerin ve antikorların taşınmasına aracılık
ederek bağışıklığa yardımcı olur.
KANIN ŞEKİLLİ ELEMANLARI
• ERİTROSİTLER (alyuvarlar)
• LÖKOSİTLER (akyuvarlar)
Granüllü lökositler
nötrofiller
Eozinofiller
Bazofiller
GranülsüzLökositler
Lenfositler
Monositler
• TROMBOSİTLER (kan pulcukları)
• Kan, hücreler ve plazma adı verilen proteinden
zengin bir sıvıdan meydana gelir.
• Hücreleri; Eritrositler, lökositler ve
trombositlerdir, kanın %45 ini oluşturur.
• Plazma: kanın sıvı olan ekstrasellüler
bileşenidir, kanın %55 ini meydana getirir.
• Kanın eritrositlerden oluşan kısmına
Hematokrit adı verilir. Erkeklerde %40-50,
kadınlarda %35-45 oranında eritrosit bulunur.
• Azlığı Anemi, fazlalığı Polisitemi veya
Eritrositoz olarak adlandırılır.
Plazma: %90 dan fazlası sudan ibarettir.
• %7-8 lik kısmı protein (albumin, globulin,
fibrinojen)
• %1-2 lik kısmı elektrolitler (Na, K, Ca, Mg, Cl),
üre, ürik asit, kreatin, glukoz, lipit, amino asit,
kan gazları, hormonlar ve enzimlerden
oluşmaktadır.
• Kan örneklerine sitrat veya heparin gibi
antikoagulanlar eklendiğinde plazmadaki
pıhtılaşma faktörleri inaktive olur ve
koagulasyon faktörleri içermeyen plazma;
Serum olarak adlandırılır.
4 ÇEŞİT DESTEK DOKUSU
1-BAĞ DOKUSU
2-KAN DOKUSU
3-KIKIRDAK DOKUSU
4-KEMİK DOKUSU
3-KIKIRDAK DOKUSU
• Destek dokunun özel bir çeşidi mezenşimden
gelişir.
1-Hyalin
2-Elastik
3-Fibröz olmak üzere 3 tiptir.
• Vücutta yarı taşıyıcı bir görev üstlenir.
• Kemik dokudan daha yumuşak ve esnek bir
matrise sahip olan kıkırdak dokuda damar
bulunmaz, kıkırdak hücreleri bu matristen
difüzyon yoluyla madde alış verişi yaparlar.
HYALİN KIKIRDAK
• İnsan fetal iskeletinin kıkırdakları
• Erişkinlerde kaburgaların kemiğe bağlandığı
yerdeki kıkırdaklar
• Eklem bölgelerindeki kıkırdaklar
• Burun kıkırdağı
• Trakea ve büyük bronş kıkırdakları
hyalin kıkırdak yapısındadır.
ELASTİK KIKIRDAK
•
•
•
•
Memelilerde dış kulakta
Östaki ve dış kulak işitme kanallarında
Epiglottiste
Larynx’in bazı kıkırdaklarında bulunur.
FİBRÖZ KIKIRDAK
• Omurlararası disklerde(Discus intervertebralis)
• Eklem kıkırdaklarında
• Kalça kemiklerinin birleşim yerlerinde
(Symphisis pubis)
• Tendonların kemiklere bağlandığı yerlerde
4 ÇEŞİT DESTEK DOKUSU
1-BAĞ DOKUSU
2-KAN DOKUSU
3-KIKIRDAK DOKUSU
4-KEMİK DOKUSU
4-KEMİK DOKUSU
• Kemik, vücudu oluşturan dokular arasında en sert
olanıdır.
• Organizmada gerçek anlamda destek görevi yapan
dokudur.
• Ayrıca organizmanın kalsiyum depolarıdır. Kalsiyum
bakımından doymuş olduklarından serttir.
• Sert olmalarına rağmen kıkırdak dokusundan farkları
damar içermeleridir.
• Bu doku yapısında çeşitli tipte hücreler (osteosit,
osteoblast, osteoklast) ve hücrelerarası madde (matrix)
bulunmaktadır.
KEMİK DOKUSU
• En sert destek dokusu olan kemik
• Hücreler ve hücreler arası maddeden
oluşmuştur.
• Hücreleri Osteosit olarak adlandırılır.
Kemik oluşumu 2 şekilde gerçekleşir.
1-Desmal kemikleşme
2-Kondral kemikleşme
DESMAL KEMİKLER
Kafatasını yassı kemikleri
KONDRAL KEMİKLER
Uzun kemikler
KAS DOKU
• Kas, vücutta bulunan, gelişmekte olan asıl
hücreciklerin mezodermal tabakalarından
oluşan, büzülebilen bir dokudur.
• Vücuttaki görevi güç oluşumu ve (dış veya iç
arası) hareket sağlamaktır.
KAS DOKUSU
• Kasılma fonksiyonu ile ilgili olarak gelişmiş
hücrelerden oluşur.
• Kas Hücrelerine MYOSİT denir.
• Myosit Hücreler kasılıp gevşeme özelliği
gösteren MYOFLAMENT(myofibril)içerir.
1-DÜZ KAS
2-ÇİZGİLİ KAS
3-KALP KASI
DÜZ KAS
•
•
•
•
İstem dışı çalışır.
Damarlar,sindrim sistemi (mide,barsaklar)
Boşaltım (üreter vesica ürineria)
Üreme sisteminin (uterus) içi boş organlarının
yapısına katılır.
ÇİZGİLİ KAS
• İstemli çalışır.
• İskelet kasları
• Dil kası
KALP KASI
• Kalp kası spontan olarak (kendi kendine),istem
dışı çalışır.
SİNİR DOKUSU
• Sinir dokusu, sinir sisteminin ana bileşenidir - beyin,
omurilik ve sinirler - vücut işlevlerinin ayarlar ve kontrol
eder.
• Uyartıları (impuls) ileten sinir hücrelerinden (nöron) ve
sinir uyartılarının yayılmasına yardımcı olan ve nöronlara
besin taşıyan nöroglialardan oluşmuştur.
• Sinir dokusu, karakteristikleri aksonlar tarafından belirlenen
çok çeşitli sinir hücrelerinden yapılmıştır.
• Sinir sisteminin işlevleri, duyu girişi sağlama, taşıma,
kasların ve bezelerin kontrolü, homeostaz ve zihinsel
etkinlikler.
SİNİR DOKUSU
• Sinir sisteminin yapısal ve işlevsel birimi olan
nöronlardan oluşmuştur.
• Sinir dokusunda nöronlardan başka nöroglia
hücreleri de bulunur.
• Bu hücreler sinir dokusunun elemanlarını
birbirine bağlar,
• Etraflarını çevirip boşlukları doldurur,fagositoz
yapar,Nöronlarla kan damarları arasında iletişimi
sağlayarak beslenmelerini gerçekleştirir.
• Periferik Sinir Sistemine
• Parmak ucundaki Meissner ve Paccini cisimciği
ve Dildeki tat tomurcukları örnek verilir.