Meme Kanserinde Risk Faktörleri

Meme Anatomi ve Fizyoloji
Meme Kanseri
Epidemiyoloji, Etyoloji, Risk Faktörleri
Yard.Doç.Dr. Gülbeyaz Can
İstanbul Üniversitesi
Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu
İstanbul
Meme Anatomi ve Fizyoloji
Meme profili:
A Duktus
B Lobül
C Laktifer sinüs
D Meme ucu
E Yağ
F Pektoralis majör kası
G Göğüs duvarı/kaburga
Büyütülmüş şema:
A Normal duktus hücreleri
B Bazal membran
C Lümen (duktusun içi)
Memenin lenfatik dolaşımı
A Pektoralis majör kası
Aksiller lenf nodları:
B Düzey I
C Düzey II
D Düzey III
E Supraklavikular lenf
nodları
F İnternal mammaryan lenf
nodları
Memeyi Etkileyen Hormonlar
Gonadotropinler
(FSH + LH)
Premenaposal
Over ablasyonu
Östrojenler
Progesteron
Over
Prolaktin
Büyüme hormonu
Pituitary gland
LHRH
(Hipotalamus)
Pre-/ Post
menaposal
ACTH
ACTH = adrenocorticotrophic hormone;
FSH = follicle-stimulating hormone;
LH = luteinising hormone;
LHRH = LH-releasing hormone
Adrenal Kortikosteroideler
bezler
Androjenler
Östrojenler
Progesteron
Periferal değişim
Meme Dokusundaki Değişiklikler
Edinsel
Zaman içinde oluşur
Kalıtsal
Kanser Gelişim Süreci
Başlangıç
Kimyasal kanserojenler
Kimyasal maddeler
Bazı ilaçlar
Fiziksel kanserojenler
İyonize radyasyon
Hasar
UV radyasyon
Yabancı maddeler
Genetik yatkınlık
Bilinmeyen etkenler
Proliferasyon
Normal hücre
Tamir
İlk genetik değişiklik
(pRb’nin fonksiyon kaybı
veya c-myc’in aşırı artması)
Apoptosis
Kanser Gelişim Süreci
Başlangıç
Kimyasal kanserojenler
Kimyasal maddeler
Bazı ilaçlar
Fiziksel kanserojenler
İyonize radyasyon
Hasar
UV radyasyon
Yabancı maddeler
Genetik yatkınlık
Bilinmeyen etkenler
Proliferasyon
Tetikleme
Yaş
Hormonlar
Diyet
Sigara
Alkol
Normal hücre
Tamir
İlk genetik değişiklik
(pRb’nin fonksiyon kaybı
veya c-myc’in aşırı artması)
Apoptosis
Sekonder
genetik değişiklik
(p53’in fonksiyon kaybı veya
bcl-2’in aşırı artması)
Proliferasyon
Apoptosis
Kanser Gelişim Süreci
Başlangıç
Kimyasal kanserojenler
Kimyasal maddeler
Bazı ilaçlar
Fiziksel kanserojenler
İyonize radyasyon
Hasar
UV radyasyon
Yabancı maddeler
Genetik yatkınlık
Bilinmeyen etkenler
Proliferasyon
Tetikleme
Yaş
Hormonlar
Diyet
Sigara
Alkol
Normal hücre
Tamir
İlk genetik değişiklik
(pRb’nin fonksiyon kaybı
veya c-myc’in aşırı artması)
Apoptosis
Sekonder
genetik değişiklik
(p53’in fonksiyon kaybı veya
bcl-2’in aşırı artması)
Proliferasyon
Apoptosis
Fenotipte ek
değişiklikler
(istila etme ve metastaz)
Gelişme
Proliferasyon
Apoptosis
Malign
dönüşüm
Bölünme
Normal
hücre
4 hücre
Bölünme
Bölünme
2 kanser
hücresi
8 hücre
Bölünme
1 milyon hücre
(20 bölünme)
belirlenemez
16 hücre
1 trilyon hücre
(40 bölünme – 2 lb/1kg)
1 milyar hücre
(30 bölünme)
kitle görünür
41 – 43
bölünme
— Ölüm
Normal hücreler
Tümör
• Benign (İyi huylu)
• Malign (Kötü uylu)
Anormal hücreler
Meme Kanserinde Epidemiyoloji
22
9.7
ABD’de 2005 yılı için Kadınlarda Tahmini
Meme Kanseri İnsidansı ve Mortalite
Tahmini insidans
Tahmini ölüm
Beyin & SSS
Cilt melanomu
%4
2%
Tiroid
3%
15%
Meme
Meme
32%
27%
Akciğer & bronş
Akciğer & bronş
12%
6%
Pankreas
2%
10%
Kolon & rektum
11%
6%
Over
Over
3%
3%
Uterus
Uterus
6%
3%
Non-Hodgkin lenfoma
Mesane
2%
4%
Lösemi
Non-Hodgkin lenfoma
4%
2%
Multip miyelom
Diğer
21%
22%
American Cancer Society, 2005.
Pankreas
Kolon & rektum
Diğer
Kadınlarda Kanser İnsidans Oranları*,
ABD, 1975-2001
250
Oran 1/ 100,000
200
150
Meme
100
Kolo-Rektal
50
Akciğer & bronş
Uterus
2001
1999
1997
1995
1993
1991
1989
1987
1985
1983
1981
1979
1977
0
1975
Over
Source: Surveillance, Epidemiology, and End Results Program, 1975-2001, Division of Cancer Control and
Population Sciences, National Cancer Institute, 2004.
Kadınlarda Kanser Ölüm Oranları,
ABD,1930-2001
100
Oran 1/100,000
80
60
Akciğer&Bronş
40
Uterus
Meme
Kolo-rektal
Mide
20
Over
Source: US Mortality Public Use Data Tapes 1960-2001, US Mortality Volumes 1930-1959,
National Center for Health Statistics, Centers for Disease Control and Prevention, 2004.
2000
1995
1990
1985
1980
1975
1970
1965
1960
1955
1950
1945
1940
1935
Pankreas
1930
0
ABD’de Yaş ve Irk’a Göre Meme Kanseri İsidansı
SEER 1998-2002
Meme Kanserinde
Etiyoloji ve Risk Faktörleri
Risk Faktörleri
•
•
•
•
•
•
•
Değiştirilemez
Cinsiyet
Yaş
Genetik Yatkınlık
Meme değişiklikleri
Irk
Çevresel etkenler
Manarş-Menopoz
yaşı
•
•
•
•
•
Değiştirilebilir
İlk doğum yaşı
Oral kontraseptif
kullanımı
HRT
Alkol kullanımı
Kilo
Değiştirilemez Risk Faktörü
Cinsiyet
K=100x
Değiştirilemez Risk Faktörleri
Yaş
Yaş
Risk
20-30
1/2152
30-40
1/251
40-50
1/69
50-60
1/36
60-70
1/26
70-80
1/23
Risk Fazla
Risk Düşük
Yaşam boyu 1/7
ACS,2003
Değiştirilemez Risk Faktörleri
Genetik
Yaşam boyu %80
RR 3.0-7.0
Meme Kanserlerinin - %5-10
Değiştirilemez Risk Faktörleri
Aile hikayesi
 1 birinci dereceden akrabada - RR 1.5-2.0
 2 birinci dereceden akrabada - RR 5.0
 %80’inde aile hikayesi yok
Değiştirilemez Risk Faktörleri
Meme doku değişiklikleri
Önceden meme kanseri hikayesi
İkinci meme kanseri gelişme riskini 3-4 kat artırır
Bazı meme hastalıkları
Atipik hiperplazi – AMK (-) RR 3.5 AMK (+) RR 8.9
LCIS (lobular carcinoma in situ) RR 8-10
Değiştirilemez Risk Faktörleri
Irk
• Meme kanseri gelişme riski
– Yüksek - Kafkasyalı
– Düşük - Zenci, Asyalı, İspanyol, Kızılderili
• Meme kanseri ölüm riski
– Fazla - Zenci –tanı genellikle ileri evrede
Değiştirilemez Risk Faktörleri
Çevresel Faktörler
Özellikle genç yaşta
10-20 yaş – RR >20
20-30 yaş – RR 15
 50 yaş – RR 1.0
Endüstriel bölgeye yakın yaşama
Bazı gaz ve metaller
Değiştirilemez / Değiştirilebilir
Risk Faktörleri
Hormonal Faktörler
Memenin kas ve yağ
dokusu
östrojen
östrojen
Karaciğer
Adrenalin bezleri
Premenopozal
Postmenopozal
Değiştirilemez / Değiştirilebilir
Risk Faktörleri
Hormonal Faktörler
Riski Arttıran
 İlk menstruasyon: 12 y. önce (RR 1.5)
 Menopoz: 55 y. sonra (RR 2.0)
 İlk hamilelik yaşı: 35 y. sonra (RR 2-3.5)
 HRT – 5 yıldan fazla (RR 1.2-1.4)
 Uzun süreli kontraseptif ??? (RR 1-1.2)
Riski Azaltan
Premenopozal
 İlk doğum: 20 y. önce
 Emzirme > 16 ay
Değiştirilebilir Risk Faktörleri
Beslenme
• Yağlı beslenme
• Aşırı kilo
• Fazla alkol kullanımı
1/günde – hafif
2-5/günde – 1.5
Kadınlarda Meme Kanseri
Riskini Artıran Faktörler
Relatif Risk
Faktör
>4.0
 >65 y. vs. <65 y. (80 y. kadar tüm yaşlarda artış olmasına
rağmen)
 Ailesel genetik mutasyonlar (BRCA1 ve/veya BRCA2)
 Erken yaşta 1 veya daha fazla birinci dereceden akrabaya
meme kanseri tanısı konması
 Özgeçmişte meme kanseri hikayesi
 Postmenapozal meme yoğunluğu
2.1-4.0




1 birinci dereceden akrabada meme kanseri
Biyopsi ile tanımlanmış atipik hiperplazi
Göğüse yüksek doz ışınlama
Artmış kemik yoğunluğu (postmenapozal)
Hulka et al., 2001
Kadınlarda Meme Kanseri
Riskini Artıran Faktörler
Relatif Risk
Faktör
1.1-2.0
Doğumla sonuçlanan ilk hamileliğin geç yaşta olması (>30 y.)
Erken menarş (<12 y.)
Geç menapoz (>55 y.)
Miyada ulaşmayan gebelik
Emzirmeme
Reproduktif Faktörler





Hormonal Faktörler
 Oral kontraseptif kullanımı
 Uzun süreli HRT kullanımı
 Obesite (postmenapozal)
Diğer Faktörler
 Endometriyum, over veya kolon kanseri hikayesi
 Alkol kullanımı
 Uzun boylu
Hulka et al., 2001
Gail
Risk Hesaplama Modeli
Yaş
Menarş yaşı
İlk canlı doğum yapma yaşı
Biyopsi sayısı
Meme kanseri hikayesi olan ilk dereceden
akraba sayısı
 Irk




