EKONOMİK GÖRÜNÜM Haftalık Ekonomi Bülteni İktisat Bölümü|EKOMER 07 Aralık-13 Aralık 2015/22 GEÇEN HAFTADAN... Yurtiçi Gelişmeler Dış ticaret açığı %42,5 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2015 yılı Ekim ayında, 2014 yılının aynı . ayına göre %3,1 artarak 13 milyar 290 milyon dolar, ithalat %11,9 azalarak 16 milyar 911 milyon dolar olarak gerçekleşti. Ekim ayında dış ticaret açığı %42,5 azalarak 6 milyar 293 milyon dolardan 3 milyar 621 milyon dolara düştü. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2014 Ekim ayında %67,2 iken, 2015 Ekim ayında %78,6’ya yükseldi. (TÜİK) Kaynak: TÜİK Son bir yıllık dönemde dış ticaret hacmindeki daralmanın yüzde 11 düzeyine ulaşmasına bağlı olarak ihracatın ithalata oranla göreli yavaş hareketi dış ticaret açığını kapatıcı etki yapmaktadır. Rusya ile 20 milyar doları aşan dış ticaret hacmindeki olası daralma da dış ticaret açığının düşmesini destekleyebilir. Kaynak: TÜİK 1 ÜFE ve TÜFE Açıklandı Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %1,42 düştü, Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %0,67 arttı Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %1,42 düşüş, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,06 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %5,25 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %5,33 artış gösterdi. Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe %0,37 düşüş, imalat sanayi sektöründe %1,26 düşüş, elektrik ve gaz sektöründe %3,69 düşüş ve su sektöründe %1,11 artış olarak gerçekleşti. TÜFE’de (2003=100) 2015 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %0,67, bir önceki yılın Aralık ayına göre %8,58, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,10 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,61 artış gerçekleşti. Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Kasım ayında endekste yer alan gruplardan gıda ve alkolsüz içeceklerde %1, ev eşyasında %0,66, konutta %0,54 ve haberleşmede %0,35 artış gerçekleşti. Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Kasım ayında endekste yer alan gruplardan eğlence ve kültürde %0,54 ve çeşitli mal ve hizmetlerde %0,28 düşüş gerçekleşti. TÜFE’de, bir önceki yılın aynı ayına göre eğlence ve kültür (%11,74), çeşitli mal ve hizmetler (%11,37), ev eşyası (%10,50), gıda ve alkolsüz içecekler (%9,51) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. (TÜİK) Yurtdışı Gelişmeler Almanya işsizlik oranı, enflasyon ve fabrika siparişleri Almanya işsizlik oranı, 2015 yılının Kasım ayında 24 yılın en düşük seviyesine geriledi. Mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı yüzde 6,3 olarak kaydedildi. (Reuters) Kasım ayı enflasyon oranı ise yavaş bir yükseliş gösterse de Avro Bölgesi’nin en büyük ekonomisindeki toplam fiyat baskısı zayıf seyretti. Enflasyonun kasım ayında yüze 0,3 olması bekleniyor. Bir önceki aya göre artışın ise yüzde 0,1 olarak tahmin edildiği açıklandı. Enflasyonist baskısının az oluşu, parasal genişleme taraftarlarına bu haftaki toplantıda koz vermiş oldu. (destatis.de) Almanya fabrika siparişleri ise 2015 yılının Ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 1,8 yükseldi. (tradingeconomics.com) Japonya Sanayi Üretim Endeksi ve Tüketici Güven Endeksi Japonya sanayi üretim endeksi, 2015 yılının Ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 1,4 yükselerek 98,8 olarak gerçekleşti. İmalatçılar, sanayi üretim endeksinin gelecek ay yüzde 0,2 artacağını tahmin ediyor. (http://www.japanmacroadvisors.com) Japon tüketici endeksi ise 2015 yılının Kasım ayında beklentilerin üzerinde gerçekleşerek 42,6 oldu. Beklentilerin üzerinde gerçekleşen endeksin ekim ayındaki seviyesi 41,5 idi. (tradingeconomics.com) 2 Avro Bölgesi İşsizlik Oranı, enflasyon ve perakende satışlar Avro Bölgesi işsizlik oranı 2015 yılının Ekim ayında bir önceki ay gerçekleşen seviyesi olan yüzde 10,8’den az da olsa düşüş göstererek yüzde 10,7 olarak kaydedildi. Bu oranın, 2012 Ocak ayından bu yana gerçekleşen en düşük oran olduğu belirtildi. (tradingeconomics.com) Avro Bölgesi enflasyon oranı ise yüzde 0,1 olarak gerçekleşerek bir önceki aya göre sabit kaldı. Fiyat artışının yaşanmamasının en önemli faktör bir önceki senenin aynı ayına göre yüzde 7,3 düşük kaydedilen petrol fiyatları olarak görülüyor. (Reuters) Avro Bölgesi perakende satışları ise ekim ayında yüzde 0,1 düşerek beklentilerin altında kaldı. (tradingeconomics.com) Avrupa Merkez Bankası (ECB) faiz kararı Avrupa Merkez Bankası mevduat faizini yüzde -0,20’den yüzde -0,30’a düşürürken politika faizini sabit tutma kararı aldı. Parasal genişleme programını ise altı ay daha uzatacağını bildirdi. Tahvil alımlarının Mart 2017’ye kadar devam edeceği açıklanırken, bu kararın amacının kredileri canlandırma ve düşük enflasyonla mücadele olduğu belirtildi. (Reuters) ABD Birim İşçilik Maliyetleri ve fabrika siparişleri 2015 yılının üçüncü çeyreğinde, tarım dışı sektördeki birim işçilik maliyetleri bir önceki çeyreğe göre yüzde 1,4 yükseldi. Bir önceki çeyrek ise maliyetler yüzde 1,8 oranında düşmüştü. (tradingeconomics.com) ABD’de fabrika siparişleri ise, ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 1,5 ile beklentilerden yüksek bir artış kaydetti. Uçak siparişlerindeki artış nedeniyle, ulaşım teçhizatında yüzde 7,9’luk keskin bir yükseliş gözlenirken motorlu araç siparişleri yüzde 2 düştü. Siparişlerde görülen artışa rağmen fabrika faaliyetleri, güçlü dolar ve enerji sektöründeki düşüşler nedeniyle zayıf seyretti. (tradingeconomics.com) BU HAFTANIN EKONOMİK GÜNDEMİ Geçen hafta Yellen’in Fed tarafından yapılması beklenen faiz artırımının yaklaştığına vurgu yapan konuşmalarından sonra bekleyişler 16 Aralıktaki Fed toplantısına yönelmiş durumda. Moody’s’in Cuma akşamı açıkladığı Türkiye görünüm raporunda BAA3 notunu ve Negatif görünümü değiştirmediği gözlendi. Rusya ile mevcut siyasal krizin ekonomik yansımaları ve yeni yıl bütçesine dair tartışmalar bu haftanın yurtiçi gündeminde önemli yer tutarken, Perşembe günü açıklanacak 3. Çeyrek büyüme verisi önemle takip edilecektir. Beklentiler 3. Çeyrekte yüzde 1’lik bir büyümenin gerçekleşmiş olduğu yönünde seyrederken, 4. Çeyrek büyüme potansiyelinin düşüklüğü de göz önüne alındığında 2015 büyümesinin yüzde 2’nin altında kalması beklenebilir. 3 HAFTANIN YORUMU Pariteler Prof.Dr. Durmuş Dündar [email protected] MERKEZ’İN BAĞIMSIZLIĞI Yeni Hükümet Programı’nda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (Merkez) işlevine ilişkin görev belirlenirken ‘bağımsız’ ifadesinin bulunmaması ekonomi kamuoyu ve piyasalarda çok yönlü tartışmalara neden oldu. Özellikle piyasalarda, geçmişten gelen faiz tartışmalarına da değinilerek, ‘bağımsızlık’ ifadesinin kaldırılmasının ve gerekçesinin anlaşılamadığı belirtildi. Merkez Bankası’nın (TCMB) yasasının değiştirilmesi de gündem de olmadığına göre, konunun bir açıklama ile netleştirilmesi gerektiği ile sürüldü. Böylece belirsizlik ortadan kaldırılabilecek. Ekonomistler ise, bilerek ya da isteyerek böyle bir değişikliğin yapılmadığını ve gözden kaçabileceğini ileri sürüyorlar. Ayrıca, bundan böyle uygulamaların önemli olduğunu davranışlar ve demeçler ön planda olacağına vurgu yapıyorlar. Merkez’in konumu ile ilgili tüm değerlendirme ve yorumların ayrı bir önemi olduğu bir gerçek. Ancak eski ve yeni tanımlamaya bakalım: “Merkez Bankası fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını bağımsız bir şekilde belirlemeye devam edecektir.” (Eski) “Merkez Bankası’nın fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirlemesi, esas olmaya devam edecektir.” (Yeni) Her iki ifade arasındaki tek fark “bağımsız” kelimesinin varlığıdır. Eskiden var olan bu ifade bilerek ya da bilmeyerek yeni metinde yer almamıştır. Ayrıca eski esasların sürdürüleceği ifadesi de gönderme yoluyla bağımsızlığın sürdürüleceğini göstermektedir. Aslında Merkez son birkaç yıldan bu yana Hükümet tarafından yapılan telkin ve istekleri gözardı ederek piyasaların ve ekonomik verilerin pozitif değerlendirilmesi ile kararlarını belirlemiştir. O nedenle yönetimde kaldıkları sürece “esaslar” da bir değişiklik olmayacaktır. Metinler arasındaki farklılık bir detay olarak algılanmalı ve uygulamaya bakmak en doğru yorum olacaktır. Bu konuda ekonomiden sorumlu Bakan’ın enflasyon hedefinin belirlenmesi ve duyurulması, fiyat istikrarı ve para politikası araçlarını bağımsız belirlemeye ilişkin ‘esaslar’ aynen sürdürüleceği yönündeki açıklaması da büyük bir değişim olmadığını göstermektedir. Ekonomi yönetimi de Merkez Bankası’nın mevcut yapısı ile çalışmaya devam edeceği, müdahale ve başka tasarruf niyetleri olmadığını, yasa taslağı da olmadığını belirttiler. Bu durumda Merkez’in ekonomiye ilişkin karar ve politikaları eskiden olan usul ve esaslara göre oluşturulacak ve uygulanacak demektir. Doğru olan da budur. Aksi tavırlar hem ülke ekonomisi hem de ekonomi yönetiminin başarısızlığına yol açacaktır. Merkez, hem mevzuatıyla hem de uygulamalarıyla bağımsız hareket edebilmelidir. Ayrıca, Merkezi bugüne kadar kendisine yapılan dolaylı baskılara göğüs gerdiği için kutlamak gerekir. Önceki Değ(%) hafta fiyatı 2,8900 2,9250 -1,2▼ Fiyat DOLAR/TL EURO/TL 3,1430 3,0970 1,49▲ EUR/USD 1,0885 1,0595 2,74▲ USD/JPY 123,1120 122,800 0,25▲ 1,5034 0,49▲ GBP/USD 1,5108 EUR/JPY 133,9935 130,1045 2,99▲ USD/CHF 0,9962 1,0300 -3,28▼ Hisse Senedi Piyasaları Seviye BIST 100 74.265 BIST 30 90.902 Önceki hafta Değ(%) seviyesi 75.638 -1,82▼ 2.091,69 92.713-1,95▼ Önceki hafta Değ(%) seviyesi 2.090,11 0,08▲ 19.504,48 19.883,94 -1,91▼ BOVESPA 45.360,76 Shanghai 3.661,98 300 CAC Paris 4.714,79 45.872,91 -1,12▼ Seviye S&P 500 Nikkei 3.661,98 - 4.930,14 -4,37▼ Emtia Fiyat Haftanın Veri Takvimi 07.12.2015 09:00 Sanayi Üretimi (Ekim) – Almanya 07.12.2015 07.12.2015 08.12.2015 08.12.2015 10:00 17:30 01:50 04:00 Konut Satışları (Ekim) – Türkiye Hazine Nakit Dengesi (Kasım) – Türkiye 3. Çeyrek Büyüme Oranı – Japonya 08.12.2015 10:00 Sanayi Üretimi (Ekim) - Türkiye 08.12.2015 09.12.2015 09.12.2015 11:30 03:30 09:00 Sanayi Üretimi (Ekim) – İngiltere Enflasyon Oranı (Kasım) – Çin Dış Ticaret Dengesi (Ekim) - Almanya 10.12.2015 11.12.2015 11.12.2015 10:00 09:00 15:30 3. Çeyrek Büyüme Oranı – Türkiye Enflasyon Oranı (Kasım) – Almanya Konut Satışları (Kasım) – ABD Dış Ticaret Dengesi (Kasım) – Çin ALTIN ONS 1.086,21 Önceki Değ(%) hafta fiyatı 1.058,33 2,63▲ HAM PETROL 40,13 41,77 -3,93▼ BAKIR 95,85 95,85 BRENT 43,20 44,89-3,76▼ GUMÜŞ 14,55 14,09 3,26▲ - Ekonomik Görünüm Haftalık Ekonomi Bülteni, TC İstanbul Kültür Üniversitesi, İktisat Bölümü ve Ekonomik ve Finansal Araştırmalar Merkezi (EKOMER) tarafından hazırlanmaktadır. Bültende yer alan değerlendirmeler herhangi bir yatırım önerisi olmayıp görüş niteliğindedir. 4 Yayın Koordinatörü: Doç.Dr. Sinan Alçın Editörler: Ar.Gör. Zehra Atik, Ar.Gör. Derya Zayim, Ar.Gör. Ady. Tuğba Aynacı Yayın Kurulu: Prof.Dr. Durmuş Dündar, Prof.Dr. Zafer Tunca, Yrd.Doç.Dr.Nebile Korucu Gümüşoğlu, Öğr.Gör.Dr. Deniz Dereli, Öğr.Gör. Raif Bakova, Ar.Gör. Özgür Atılgan, Ar.Gör. Ady. Deniz Çolak İletişim: [email protected]