EKONOMİK GÖRÜNÜM Haftalık Ekonomi Bülteni İktisat Bölümü|EKOMER 09-15 KASIM 2015/18 GEÇEN HAFTADAN... Yurtiçi Gelişmeler TÜFE’de artış, ÜFE’de azalış Yurtiçi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre %0,20 düşüş, bir önceki yılın Aralık ayına göre %7,59 artış, bir önceki yılın . aynı ayına göre %5,74 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %5,58 artış gösterdi. TÜFE’de (2003=100) 2015 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre %1,55, bir önceki yılın Aralık ayına göre %7,86, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,58 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,69 artış gerçekleşti. (TÜİK) Kaynak: TÜİK Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı, yapmış olduğu "Türkiye'de Dengeli Büyüme" başlıklı sunumunda, Türkiye'deki sıkı para politikası uygulamasının devam edeceğini, enflasyon oranı istenilen seviyeye gelene kadar buna gerek olduğunu belirtti. Mevcut sıkı para politikası ile enflasyonda iyileşme sağlanabileceğini ve likidite dengesinin sağlanabileceğini belirten Başçı ayrıca cari işlemler dengesinin de olumlu yönde artış göstereceğini ifade etti. (investaz.com) Fitch, Moody’s ve Standard and Poor’s’tan Seçim Sonrası Türkiye Açıklaması Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, 1 Kasım erken genel seçiminin sonucuna ilişkin yaptığı açıklamada, "Politika belirsizliğinin ve öngörülemezliğin çözülmesi, reformların uygulanması, sürdürülebilir büyümenin desteklenmesi, dış hassasiyetleri azaltacak bir yeniden dengelenme ülke reytingi için pozitif olur" ifadesine yer verdi. Politik risklerin Türkiye'nin kredi notu üzerinde uzun süredir baskı oluşturduğunu belirten Fitch, öte yandan Türkiye ekonomisinin reel büyümesinin önümüzdeki yılın başından itibaren artırmasının beklendiğini belirtti. 1 Bir diğer uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's ise, “Türkiye'de seçimlerin kredi kalitesi üzerindeki etkisi, yeni hükümetin düşük büyüme, yüksek enflasyon ve volatil sermaye akışları ile mücadele için hazırlayacağı ekonomi politikasına bağlı" dedi. Moody's, ülkenin bankacılık sisteminin görünümüne yönelik kilit faktörün, yeni hükümetin ekonomik stratejisi ve reformların ülkenin tasarruf oranı ve büyüme potansiyelini ne ölçüde etkileyeceği olduğunu kaydetti. Standard and Poor’s (S&P) da Türkiye'nin BB+ olan kredi notunu teyit etti, görünümü de negatif olarak korudu. Kuruluş, not teyit kararının esnek kur rejimi ve iyi sermayelendirilmiş bankacılık sistemini yansıttığını bildirdi. AK Parti'nin 1 Kasım seçimlerinde tek başına iktidar olacak çoğunluğu elde ettiği hatırlatılan açıklamada, bu sonuçla Türkiye'nin 2016-2018 döneminde ortalama yüzde 2,7 büyüyeceği ve işsizlik oranının yüzde 10 civarında kalacağı tahminlerine de yer verildi. (bloomberght) Perakende Satış Hacim Endeksi Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), eylül ayına ilişkin perakende satış hacim endeksini açıkladı. Buna göre, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi, eylülde bir önceki aya göre yüzde 0,6 düştü. Söz konusu ayda gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 2,3 arttı, otomotiv yakıtı hariç gıda dışı satışlar yüzde 2,4, otomotiv yakıtı satışları da yüzde 0,3 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi, eylülde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 0,2 azaldı. Bu dönemde gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 8,9, otomotiv yakıtı satışları yüzde 8,2 arttı, gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) ise yüzde 8,8 azaldı. (TÜİK) Geçtiğimiz hafta açıklanan dış ticaret verilerindeki daralma eğiliminin yurtiçi perakende satışlarıyla da desteklenmesi yılsonu büyüme tahminlerinin yüzde 3’te tutulmasını zorlaştırmaktadır. Yeni hükümetin göreve başlamasıyla gözler meclise ve 2016 hükümet programı ile 2016 yılı bütçesine çevrilecektir. Yurtdışı Gelişmeler Japon tüketici güven endeksi beklentinin üzerinde gerçekleşti Japon tüketici güven endeksi 2015 yılının Ekim ayında, bir önceki aya göre bir miktar artış göstererek 41,5 olarak gerçekleşti. Eylül ayında endeks 40,6 olarak kaydedilmişti. Tüketici güven endeksi ile perakende satışlar arasındaki pozitif korelasyon ve ekim ayındaki ılımlı iyileşme, tüketicilerin durumunun çok kötüye gitmediğini gösteriyor. Endeksin alt bileşenleri, eylül ayında dibe vuran varlık değeri bileşenlerinin ekim ayında bir miktar iyileştiğine işaret ediyor. (japanmacroadvisors.com) 2 ABD ekonomisi dış ticaret verisi açıklandı ABD ekonomisi dış ticaret açığı, 2015 yılının Eylül ayında 40,81 milyar dolara inerek son 7 ayın en düşük seviyesinde gerçekleşti. Aynı yılın bir önceki ayında ise ABD ekonomisi 48 milyar dolar açık vermişti. Sanat eseri, antika, mücevher ve sermaye mallarına dayalı ihracat yüzde 1,6 artış gösterirken; petrol sevkiyatında gerçekleşen fiyat düşüşü ve yerel petrol üretiminin artması ithalatın yüzde 1,8 azalmasıyla sonuçlandı. Fed’in faiz arttırma sinyalleri sonrası güçlenen doların önümüzdeki aylardaki seyri, dış ticaret dengesini olumsuz yönde etkileyebilir. (tradingeconomics.com, bloomberght.com) Almanya fabrika siparişlerinde düşüş Almanya fabrika siparişleri 2015 yılının Eylül ayında beklentilerin aksine yüzde 1,7 düşerek, bir önceki ay gerçekleşen yüzde 1,8’lik düşüşü takip etti. Yurtiçi siparişlerde yüzde 0,6’lık bir düşüş yaşanırken yurtdışı siparişler yüzde 2,4 geriledi. Yurtdışı siparişlerdeki azalmanın esas kaynağı yüzde 6,7’lik azalış ile Avro Bölgesi oldu. Diğer ülkelerden gelen siparişler az da olsa artış göstererek yüzde 0,7 olarak gerçekleşti. Ara malı imalatçılarının yeni siparişlerinde yüzde 0,4 artış yaşanırken, sermaye malı siparişleri yüze 2,9 geriledi. Tüketici malı siparişleri ise yüzde 0,4 oranında düştü. (tradingeconomics.com) Almanya sanayi üretimi de geriledi Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış Alman sanayi üretimi, 2015 yılının Eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 1,1 düştü. Ekonomi Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada; Alman endüstrisinin özellikle büyük gelişen ülkelerdeki yavaşlama ile birlikte, küresel ekonomideki hafif sıkıntıları hissettiği belirtildi. Özellikle Çin ekonomisinde yaşanan durgunluk, Avro bölgesi dışındaki ülkelere yapılan ihracatı olumsuz yönde etkiliyor. (tradingeconomics.com, bloomberght.com) Avro Bölgesi perakende satışları Avro Bölgesi perakende satışları 2015 yılının Eylül ayında, bir önceki aya göre yüzde 0,1 gerileyerek, marttan bu yana ilk düşüşünü gerçekleştirdi. Gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 0,6 düşerken, gıda dışı ürünlerin satışları yüzde 0,1 yükseldi. Otomotiv yakıtı satışları ise durağan seyretti. (tradingeconomics.com) BU HAFTANIN EKONOMİK GÜNDEMİ Geçtiğimiz hafta erken genel seçimin sonuçlanmasıyla birlikte toparlanma eğilimine giren döviz ve hisse senedi piyasalarındaki pozitif yöneliş hafta ortasına kadar sürdü. ABD’deki toparlanma eğilimine karşın Çin ve Avro Bölgesi’ndeki durgunluk ABD dolarının uluslararası para birimleri karşısındaki değerinin de yönünü artışa çevirmesine neden oldu. Bu hafta, Almanya ve Avro Bölgesi’nin açıklanacak 3. Çeyrek büyüme oranları dikkatle takip edilecektir. Yurtiçinde ise açıklanan Eylül ayı sanayi üretimi endeksinin perakende satış endeksiyle uyumlu bir değişim göstermesini bekliyoruz. 3 HAFTANIN YORUMU Prof.Dr. Durmuş Dündar [email protected] Ekim İhracatının Düşündürdükleri Küresel ekonomideki gelişmeler, ülkemizin ekonomik ve siyasal koşullarının etkisiyle 2015 yılı ihracatı Ocak ayında %9.8 gerileme ile yıla başladı. İkinci aydan itibaren kimi zaman çift haneli düşüşler gerçekleşti. Hatta Eylül ayı ihracatı yüzde 19.8 gerileme ile yılın en yüksek düzeyine ulaştı. Özellikle AB ekonomisindeki durgunluk ve Ortadoğu coğrafyasındaki sorunlar nedeniyle ihracatımızın gerilemesi olağandı. Ancak yaşanan iki seçimin olumsuz etkilerinin de bu gelişmede payı vardı. Hatta dış ticaretten sorumlu Ekonomi Bakanı bile ihracattaki gerilemeyi kabul ederek yıl genelindeki yüzde 10’luk düşüşün bu ortamda olağan karşılanması gerektiğini söyledi. Gerçekten de küresel ekonomideki iyileşmenin 2016 yılına ertelendiğini Dünya Bankası, IMF ve Avrupa Merkez Bankası ile Fed yöneticileri toplantılarda ifade ediyorlar. Siyasal krizlerin ise kısa vadede çözümlenebilmesi zor görünüyor. Bu durumda dış ekonomik ilişkilerde zor bir dönemden geçildiğini bilmek ve kabul etmek gerekiyor. İhracatta sergilenen bu olumsuz tabloya karşın Ekim ayının ihracat rakamı yüzde 1.5 düşüş olarak açıklanarak kötü gidişin sona erdiği sinyalini verdi. Aslında 10 aylık ihracat rakamları ayrıntılı olarak incelendiğinde üç ay dışında aylık ortalama döviz gelirlerinin 10 milyar doları aşmadığı görülecektir. Oysa 2014 yılında 5 ay 12 milyar doları ve 3 ay da 13 milyar doları aşmıştı aylık ihracat gerçekleşmeleri. Yani ihracattaki gerilemenin varlığı aylık rakamlara yansımış bulunuyor. Ekim 2015’de ilk kez 12 milyar doları aşan ihracat gelirlerinin son iki ayıda kurulacak yeni hükümetin sağlayacağı olumlu hava ve küresel ekonomide olumluya dönüşümün etkisiyle yeni bir ivme kazanması söz konusudur. Ancak ihracat sektöründeki gerilemede dış koşulların yanı sıra kendi yapısında da hamleler gerekiyor. Bunlar arasında inovasyon, AR-GE, tasarım ve marka, eğitim, bilgi ve teknoloji ile katma değer odaklı faaliyetler sayılabilir. İhracat odaklı bir büyüme modeli içinde tüm bu çalışmalar yaşamsal önemdedir. Haftanın Veri Takvimi Pariteler Önceki Önceki Fiyat Değ(%) Fiyat hafta fiyatı Değ(%) hafta fiyatı Pariteler DOLAR/TL DOLAR/TL 2,9201 2,9154 2,9154 2,9110,16▲ 0,15▲ EURO/TL 3,1378 3,209 -2,22▼ EURO/TL 3,209 3,2003 0,27▲ EUR/USD EUR/USD 1,0740 1,1004 1,1004 1,1006-2,4▼ -0,02▼ USD/JPY 123,2035 120,62 2,14▲ USD/JPY 120,62 121,52 -0,74▼ GBP/USD 1,5051 1,5427-2,44▼ GBP/USD 1,5427 1,5337 0,59▲ EUR/JPY 132,3730 132,74 -0,28▼ EUR/JPY 132,74 133,75 -0,76▼ USD/CHF 1,0059 0,9879 1,82▲ USD/CHF 0,9879 0,978 1,01▲ Hisse Hisse Senedi Senedi Piyasaları Piyasaları Önceki Önceki Değ(%) hafta Değ(%) hafta Seviye Seviye seviyesi seviyesi BIST 100100 81.930 3,17▲ BIST 79.409 79.409 80.125 -0,89▼ BIST 30 101.003 98.213 2,84▲ BIST 30 98.213 98.470 -0,26▼ Önceki Önceki hafta hafta Seviye Değ(%) Seviye seviyesi Değ(%) seviyesi S&P 500500 2.099,20 0,95▲ S&P 2.079,36 2.079,36 2.075,15 0,2▲ Nikkei 19.083,10 0,96▲ Nikkei 19.265,60 19.083,10 18.825,30 1,37▲ BOVESPA 46.918,52 2,29▲ BOVESPA 45.868,8245.868,82 47.596,59 -3,63▼ Shanghai Shanghai 3.661,98 3.661,98 3.661,98 3.661,98 300300 CAC Paris 1,77▲ CAC Paris4.984,15 4.897,66 4.897,66 4.923,64 -0,53▼ -- Emtia 09.11.2015 09:00 Dış Ticaret Dengesi (Eylül)-Almanya 09.11.2015 10:00 Sanayi Üretimi (Eylül)-Türkiye 10.11.2015 04:00 Enflasyon Oranı (Ekim)-Çin 11.11.2015 11:30 İşsizlik Oranı (Eylül)-İngiltere 12.11.2015 09:00 Enflasyon Oranı (Ekim)-Almanya Önceki Değ(%) hafta fiyatı ALTIN ONS 1.142,07 Önceki 1,164,25 -1,91▼ Değ(%) Fiyat HAM 46,40hafta fiyatı 44,71 3,78▲ PETROL ALTIN ONS 1.087,82 1.142,07 -4,75▼ HAM BAKIR 95,85 95,85 44,54 46,40 -4,01▼ PETROL BRENT 49,41 48,05 2,83▲ BAKIR 95,8 95,85 12.11.2015 12:00 Sanayi Üretimi (Eylül)- Avro Bölgesi GUMÜŞ BRENT 15,55 47,56 5,1▲ 14,79 49,41 -3,74▼ 13.11.2015 09:00 3. Çeyrek Büyüme Oranı-Almanya 14,75 15,55 -5,15▼ 12:00 Dış Ticaret Dengesi (Eylül)- Avro Bölgesi GUMÜŞ 13.11.2015 13.11.2015 12:00 3. Çeyrek Büyüme Oranı- Avro Bölgesi 13.11.2015 12:00 Konut Satışları (Ekim)- ABD Emtia Fiyat - - Ekonomik Görünüm Haftalık Ekonomi Bülteni, TC İstanbul Kültür Üniversitesi, İktisat Bölümü ve Ekonomik ve Finansal Araştırmalar Merkezi (EKOMER) tarafından hazırlanmaktadır. Bültende yer alan değerlendirmeler herhangi bir yatırım önerisi olmayıp görüş niteliğindedir. 4 Yayın Koordinatörü: Doç.Dr. Sinan Alçın Editörler: Ar.Gör. Zehra Atik, Ar.Gör. Derya Zayim, Ar.Gör. Ady. Tuğba Aynacı Yayın Kurulu: Prof.Dr. Durmuş Dündar, Prof.Dr. Zafer Tunca, Yrd.Doç.Dr.Nebile Korucu Gümüşoğlu, Öğr.Gör.Dr. Deniz Dereli, Öğr.Gör. Raif Bakova, Ar.Gör. Özgür Atılgan, Ar.Gör. Ady. Deniz Çolak İletişim: [email protected]