EKONOMİK GÖRÜNÜM Haftalık Ekonomi Bülteni İktisat Bölümü|EKOMER 30 KASIM – 6 ARALIK 2015/21 GEÇEN HAFTADAN... Yurtiçi Gelişmeler Sektörel Güven Endeksi Açıklandı Mevsim etkilerinden arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi Ekim ayında 98,20 iken, Kasım ayında 100,04 değerine yükseldi. Hizmet sektörü güven endeksindeki bu artış; son üç aylık dönemde “iş durumunun” iyileştiğini ve “hizmetlere olan talebin” arttığını değerlendiren ayrıca gelecek üç aylık dönemde “hizmetlere olan talebin” artacağını bekleyen girişim yöneticisi sayısının artmasından kaynaklandı. Hizmet sektöründe bir önceki aya göre; iş durumu ve hizmetlere olan talep endeksleri %0,2 artarken, hizmetlere olan talep beklentisi endeksi %4,8 arttı. Mevsim etkilerinden arındırılmış perakende ticaret sektörü güven endeksi Kaynak: TÜİK Kasım ayında 105,29 değerine yükseldi. Perakende ticaret sektöründe bir önceki aya göre; iş hacmisatışlar ve iş hacmi-satışlar beklentisi endeksleri sırasıyla %4,4 ve %17,2 artarken, mevcut mal stok seviyesi endeksi %4,3 azaldı. Mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat sektörü güven endeksi bir önceki ayda 80,28 iken, Kasım ayında 84,29 değerine yükseldi. İnşaat sektörü güven endeksindeki bu artış; “alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyinin” mevsim normallerinin üzerinde olduğunu değerlendiren ve gelecek üç aylık dönemde “toplam çalışan sayısında” artış bekleyen girişim yöneticisi sayısının artmasından kaynaklandı.(TÜİK) Rusya ile yaşanan siyasal krizin etkilerinin içerilmediği Sektörel ve Tüketici Güven Endeksleri, ekonomideki toparlanma eğilimine işaret ederken, Aralık verilerinde her iki endekste de sert düşüşler gözlemlenebilir. 1 Ekonomik Güven Endeksinde %26,7 artış EKONOMİK GÜVEN ENDEKSİ 120,0 Ekonomik güven endeksi, tüketici ve üreticilerin genel ekonomik duruma ilişkin değerlendirme, beklenti ve eğilimlerini özetleyen bir bileşik endekstir. Endeks, tüketici güven göstergesi ile mevsim etkilerinden arındırılmış imalat sanayi (reel kesim), hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörlerine ait normalleştirilmiş alt endekslerin ağırlıklandırılarak birleştirilmesinden oluşmaktadır. Ekonomik güven endeksi Kasım ayında bir önceki aya göre %26,7 oranında artarak 82,87 değerinden 104,99 değerine yükseldi. (TÜİK) 95,7 95,0 93,7 100,0 80,0 91,9 84,1 60,0 105,0 86,0 87,0 83,6 86,7 86,5 82,9 72,9 40,0 20,0 0,0 Kaynak: TÜİK Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Faiz Kararını Açıkladı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Para Politikası Kurulu faiz oranlarında değişiklik yapmadı. Para Politikası Kurulu (PPK) gecelik marjinal fonlama oranını yüzde 10,75 ve Merkez Bankası borçlanma faiz oranını yüzde 7,25'te sabit bıraktı. Bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı ise yüzde 7,50'te sabit tutuldu. Geç Likidite Penceresi uygulaması çerçevesinde, Bankalararası Para Piyasası'nda saat 16.00-17.00 arası gecelik vadede uygulanan Merkez Bankası borçlanma faiz oranı yüzde 0, borç verme faiz oranı yüzde 12,25’te tutularak değişikliğe gidilmedi. Türkiye’ye gelen turist sayısı ekim ayında azaldı Türkiye’ye gelen turist sayısı 2015 yılının Ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4 düşerek 3,3 milyon kişi oldu. Rusya ile yaşanan siyasi kriz nedeniyle, turist sayısındaki düşüşün önümüzdeki aylarda da devam etmesi bekleniyor. Rusya'nın Türkiye'ye tur düzenleyen en büyük şirketlerinden Natalie Tours ve Brisco Türkiye'ye tur satışlarını geçici olarak durduracağını duyurdu. (hurriyet.com.tr) Yurtdışı Gelişmeler ABD Tüketici Güveni Endeksi ve yeni konut satışları Michigan Üniversitesi tüketici güven endeksi kasım ayında 91,3 seviyesinde gerçekleşerek ekim ayındaki 90 seviyesinin üzerine çıktı. Yüksek gelirli kesimin ekonomi ile ilgili endişeleri endeksin beklentilerin altında gerçekleşmesine neden oldu. (bloomberght.com) ABD yeni konut satışları 2015 yılının Ekim ayında, bir önceki aya göre yüzde 10,7 yükselerek 495,000 olarak gerçekleşti. 14 ayın dip seviyesinden yükselişe geçen satışlar konut piyasasında toparlanma olduğuna işaret ediyor. (bloomberght.com) 2 ABD kişisel gelir ve harcamalar ABD’de kişisel gelirler ekim ayında, beklentilerle paralel olarak yüzde 0,4 artış gösterdi. Tüketim harcamaları ise yüzde 0,1’lik yükseliş ile beklentileri karşılayamadı. Tüketicilerin tasarruflarının büyük kısmının; petrol fiyatlarındaki düşüş, ücretlerdeki yükseliş ve düşük ısınma harcamalarından kaynaklandığı belirtiliyor. (bloomberght.com) Almanya 3.çeyrek büyüme oranı ve IFO endeksi açıklandı Almanya ekonomisine ait mevsim etkisinden arındırılmış 3.çeyrek büyüme oranı 2015 yılında yüzde 0,3 olarak gerçekleşti. Tahminlerle uyum gösteren büyüme bir önceki çeyrekte yüzde 0,4 olarak kaydedilmişti. Hane halkı ve hükümet harcamalarındaki hızı artışın, yatırımlardaki azalmayı dengeleyemediği, bunun da dış ticareti olumsuz etkilediği belirtiliyor. (bloomberght.com) IFO endeksi ise, ekim ayında 108,2 olarak gerçekleşerek son 4 ayda ilk kez gerileme kaydetti. Küresel talepteki yavaşlama Almanya ekonomisini de olumsuz yönde etkiliyor. (bloomberght.com) Japonya enflasyon oranı ve işsizlik oranı Japonya’da tüketici fiyatları, 2015 yılının Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 0,3 yükseldi. Enflasyon oranı son dört ayın en yüksek seviyesinde gerçekleşirken, petrol fiyatlarında yumuşak bir düşüş ve gıda maliyetlerinde artış kaydedildi. (tradingeconomics.com) Japonya’da işsizlik oranı ise ekim ayında yüzde 3,1 olarak kaydedilerek 20 yılın en düşük seviyesinde gerçekleşti. (uk.businessinsider.com) Fransa tüketici güven endeksinde artış Fransa’da tüketici güven endeksi, eylül ayındaki seviyesi olan 127,84’den ekim ayında 127,91’e yükseldi. (tradingeconomics.com) Avro Bölgesi’nde ekonomiye güven arttı Avrupa Komisyonu tarafından Brüksel’de açıklanan verilere göre ekonomik güven endeksi 2015 yılının Kasım ayında 106,1 olarak gerçekleşti. Böylece ekonomiye olan güven son dört yılın zirvesine çıkmış oldu. Tüketiciler, hizmet sağlayıcılar ve inşaat şirketlerine ait iyimser beklentiler Paris’te 13 Kasım’da gerçekleşen terör saldırılarının öncesinde bildirilmişti. BU HAFTANIN EKONOMİK GÜNDEMİ Bu hafta, uluslararası ekonomik alanda dikkatle takip edilecek olaylardan ilki Fed Başkanı Janet Yellen’in 4 Aralıktaki işsizlik oranı öncesinde Washington ve Kongre’de yapacağı konuşmalar olacak. Yellen’in konuşmalarında ABD ekonomisindeki toparlanma eğiliminin devamının olası faiz artırımı takvimini ne kadar yakınlaştıracağı izlenecek. Uluslararası ekonomik alandaki ikinci önemli gelişme ise Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) 3 Aralık’taki faiz oranı kararı olacak. ECB’nin Avrupa’daki durgunlukla mücadele için bu hafta faiz indirimine gitmesi bekleniyor. Yurtiçinde ise geçen hafta kurulan hükümetin programında yer alan ekonomik hedefler (Asgari Ücret artışı gibi) tartışılacakken, Rusya ile yaşanmakta olan krizin ekonomi üzerindeki olası etkileri temel belirleyici olacaktır. 3 HAFTANIN YORUMU Pariteler Doç.Dr. Sinan Alçın [email protected] Önceki Önceki Fiyat Değ(%) Fiyathafta fiyatı Değ(%) hafta fiyatı Pariteler DOLAR/TL DOLAR/TL 2,9250 2,9154 2,8309 2,9113,32▲ 0,15▲ EURO/TL EURO/TL Dolar yılına doğru… EUR/USD -0,414▼ EUR/USD 1,0595 1,1004 1,0639 1,1006 -0,02▼ Biliyorsunuz Çin’liler her yıla bir isim koyuyorlar. Çin takvimine göre 2015 yılı Keçi yılıydı. Keçi . yılının kötü şans getirdiğine inanılıyor. 8 Şubat’ta başlayacak 2016 yılının ismi ise Ateş Maymun olarak belirlenmiş. Bu yıl; altüst oluşlar, risk ve kazanç “fırsatlarına” işaret ediyor. Çin’in takvimi ne kadar tutar bilinmez ama uluslararası ekonomik alanda 2016 yılının Dolar Yılı olacağını söylemek kehanet olmaz. 2015 yılında önde gelen para birimleri karşısında ortalama yüzde 10 değer kazanan dolar, en son 2004 yılında bu kadar değerlenmişti. Mevcut değerlenmenin ardında, hem ABD ekonomisindeki hızlı toparlanma hem de gelişmiş ekonomilerdeki durgunluk ile gelişmekte olan ekonomilerdeki gerilemenin etkileri var. Konut balonu 2008 kriziyle patlayan ABD, hızla kendisine yeni bir birikim alanı oluşturdu: Savunma Sanayii. Konut balonu mortgage sistemine dâhil olan düşük gelirli ABD yurttaşlarının taksitlerini ödeyememeleri ile başlayan ve birbirini tetikleyen sistemik tıkanma adımlarıyla patlamıştı. Şimdiki “balonun” –en azından yakın dönemde- patlamasını beklemek hayalcilik olur. 2008 krizi sonrası başta ABD olmak üzere silah üretiminde tekelci rolleri bulunan ülkelerin kendilerine “piyasa alanı” olarak seçtikleri Ortadoğu ülkeleri güçlü alıcı konumlarını sürdürme konusunda “kararlı” davranmaktadırlar. Dünyanın herhangi bir yerindeki risk, uluslarararası para-sermayenin ana kucağına (ABD) dönmesine yol açmaktadır. Fed’in bir süredir salladığı faiz sopası da ha indi ha inecektir. Japonya ve Avrupa’daki durgunluğun bir türlü aşılamaması, gelişmekte olan piyasaların (emerging markets) uzun dönemli düşük büyüme karanlığına gömülmekte olmaları ABD ekonomisinin görünümünü gittikçe güçlendirmektedir. Çin’in Haziran ayında uyguladığı 4 devalüasyonun dış ticaret dengelerini olumlu yönde değiştirmediği ortamda Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) genişlemeci para politikası adımlarının da doların ateşini söndürmeye yetmeyeceğini öngörebiliriz. 2016 yılı dünya için güçlü dolar demekken, bir yandan Rusya krizi öte yandan uzun dönemli büyüme riskleriyle karşı karşıya bulunan Türkiye’de TL’nin dolar karşısındaki değer kayıplarının yeni rekorlar deneyebileceğini de söyleyebiliriz. Haftanın Veri Takvimi 30.11.2015 30.11.2015 30.11.2015 01.12.2015 02.12.2015 02.12.2015 03.12.2015 03.12.2015 03.12.2015 03.12.2015 04.12.2015 04.12.2015 04.12.2015 04.12.2015 3,0970 3,209 3,0120 0,27▲ 3,20032,82▲ 01:50 09:00 15:00 12:00 12:00 15:30 10:00 12:00 14:45 17:00 07:00 09:00 15:30 15:30 Sanayi Üretimi (Ekim) – Japonya Konut Satışları (Ekim) – Almanya Enflasyon Oranı (Kasım) – Almanya İşsizlik Oranı (Ekim) – Avro Bölgesi Enflasyon Oranı (Kasım) – Avro Bölgesi Birim İşçilik Maliyetleri (3. Çeyrek) – ABD Enflasyon Oranı (Kasım) – Türkiye Konut Satışları (Ekim) – Avro Bölgesi ECB Faiz Oranı Kararı – Avro Bölgesi Fabrika Siparişleri (Ekim) –ABD Tüketici Güven Endeksi (Kasım) – Japonya Fabrika Siparişleri (Ekim) – Almanya Dış Ticaret Dengesi (Ekim) – ABD İşsizlik Oranı (Kasım) – ABD USD/JPY 122,800 120,62 122,92 121,52 -0,74▼ USD/JPY -0,09▼ GBP/USD 1,5034 1,5427 1,5188 0,59▲ 1,5337 GBP/USD -1,014▼ EUR/JPY EUR/JPY130,1045 132,74 130,86 -0,76▼ 133,75-0,58▼ USD/CHF USD/CHF 1,0300 0,9879 1,0186 1,01▲ 0,978 1,12▲ Hisse Senedi Piyasaları Hisse Senedi Piyasaları Önceki Önceki Değ(%) hafta Seviye hafta Değ(%) seviyesi Seviye seviyesi BIST 100 75.638 80.682 -6,25▼ BIST 100 79.409 80.125 -0,89▼ BIST 30 92.713 99.265 -6,60▼ BIST 30 98.213 98.470 -0,26▼ Önceki Önceki hafta Değ(%) Seviye hafta Değ(%) Seviye seviyesi seviyesi S&P 500 2.090,11 2.089 0,053▲ S&P 500 2.079,36 2.075,15 0,2▲ Nikkei 19.883,94 19.860 0,121▲ Nikkei 19.083,10 18.825,30 1,37▲ BOVESPA 45.872,91 48.139 -4,71▼ BOVESPA 45.868,82 47.596,59 -3,63▼ Shanghai 3.661,98 3.661,98 300Shanghai 3.661,98 3.661,98 300 CAC Paris 4.930,14 4.911 0,39▲ CAC Paris 4.897,66 4.923,64 -0,53▼ Önceki Emtia Değ(%) Fiyat hafta fiyatı ALTIN ONS 1.142,07 1,164,25 -1,91▼ Emtia HAM 46,40 44,71 3,78▲ PETROL Önceki Değ(%) Fiyat95,85 hafta 95,85 BAKIR fiyatı ALTIN ONS 1,058,33 -1,8▼ BRENT 49,41 1,078 48,05 2,83▲ HAM 41,77 41,49 0,67▲ PETROL GUMÜŞ 15,55 14,79 5,1▲ - - - BAKIR 95,85 95,85 - BRENT 44,89 44,42 1,06▲ GUMÜŞ 14,09 14,19 -0,70▼ Ekonomik Görünüm Haftalık Ekonomi Bülteni, TC İstanbul Kültür Üniversitesi, İktisat Bölümü ve Ekonomik ve Finansal Araştırmalar Merkezi (EKOMER) tarafından hazırlanmaktadır. Bültende yer alan değerlendirmeler herhangi bir yatırım önerisi olmayıp görüş niteliğindedir. 4 Yayın Koordinatörü: Doç.Dr. Sinan Alçın Editörler: Ar.Gör. Zehra Atik, Ar.Gör. Derya Zayim, Ar.Gör. Ady. Tuğba Aynacı Yayın Kurulu: Prof.Dr. Durmuş Dündar, Prof.Dr. Zafer Tunca, Yrd.Doç.Dr.Nebile Korucu Gümüşoğlu, Öğr.Gör.Dr. Deniz Dereli, Öğr.Gör. Raif Bakova, Ar.Gör. Özgür Atılgan, Ar.Gör. Ady. Deniz Çolak İletişim: [email protected]