EKONOMİK GÖRÜNÜM Haftalık Ekonomi Bülteni İktisat Bölümü|EKOMER 23-29 KASIM 2015/20 GEÇEN HAFTADAN... Yurtiçi Gelişmeler İşsizlik oranı gerçekleşti %10,1 seviyesinde Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2015 yılı Ağustos döneminde geçen yılın aynı dönemine göre . 114 bin kişi artarak 3 milyon 58 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise değişim göstermeyerek %10,1 seviyesinde gerçekleşti. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı 0,1 puanlık artış ile %12,4 olarak tahmin edildi. 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı 0,6 puanlık azalış ile %18,3 olurken,15-64 yaş grubunda bu oran değişim göstermeyerek %10,3 olarak gerçekleşti. Kaynak: TÜİK Kadınlardaki işsizlik oranı geçen yılı göre 0,4 puan artış göstererek %12,7 seviyesinde gerçekleşirken, erkeklerdeki işsizlik oranı 0,1 puan düşerek %10,1 düzeyinde gerçekleşti. (TÜİK) Tüketici Güven Endeksi kasım ayında %22,9 arttı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Kasım ayında bir önceki aya göre %22,9 oranında arttı; Ekim ayında 62,78 olan endeks Kasım ayında 77,15 oldu. (TÜİK) Kaynak: TÜİK 1 BETAM’ın “İşgücü Piyasası Görünümü: Kasım 2015” raporuna göre: Mevsimsellikten arındırılmış sektörel verilere göre Ağustos 2015 döneminde Temmuz 2015 dönemine kıyasla sanayide istihdam 84 bin kişi azalmıştır. Sanayide Haziran 2015'ten bu yana devam eden istihdam kayıpları 150 bin civarına ulaşmıştır. Sanayi kesiminde istihdamdaki daralmanın sürekli hale gelmiş olması, yetersiz kalan “dönemsel” çözümlerin niteliksel bir dönüşüme doğru dönüşmesi gereğini ortaya çıkarmaktadır. Yurtdışı Gelişmeler Avro Bölgesi Enflasyon Oranı Avro Bölgesi enflasyon oranı Ekim ayında yüzde 0,1 olarak revize edildi. Sebze, meyve ve restoran fiyatları artarken, petrol fiyatları kayda değer bir düşüş gösterdi. Tahminler ise, gıda fiyatlarındaki yükselişi dengeleyen petrol fiyatlarındaki düşüş nedeniyle sıfır enflasyon idi. Düşük seyreden fiyatlar, Avrupa Merkez Bankası’nın para politikasını gözden geçirmesi konusunda baskı yaratıyor. Ekimde sebze fiyatları yüzde 9,4 artarken meyve fiyatları yüzde 6,2 yükseldi. Restoran fiyatlarında ise yüzde 1,5 artış kaydedildi. Fiyatların daha fazla artmamasındaki esas faktör enerji fiyatlarının 12 ay öncesine göre yüzde 8,5 düşük olması olarak görülüyor. (bbc.com) ABD Enflasyon Oranı ile Kapasite Kullanım Oranı Açıklandı ABD enflasyonunun önemli göstergelerinden fabrika üretiminde artış yaşandı. Tüketici fiyatlarında ise Ekim ayında iki aylık düşüşün ardından, sağlık harcamaları ve diğer hizmet maliyetlerindeki artış nedeniyle yükselişe geçti. Ekonomik iyileşmeye dair bir diğer gösterge, iki aylık düşüş sonrası yakalanan imalat üretimdeki sağlam artış oldu. Kapasite kullanım oranı ise eylül ayındaki seviyesi olan yüzde 77,70’ten ekim ayında yüzde 77,50’ye düştü. (Reuters, tradingeconomics.com) ZEW Ekonomik Duyarlılık Endeksinde Artış Almanya ZEW Ekonomik Duyarlılık Endeksi, 2015 yılının Kasım ayında arttı. Bir önceki aya göre 8,5 puan kazanan endeks 10,4 olarak ölçüldü. Endeks 7 aylık düşüşün ardından ilk kez yükselişe geçti. Almanya için, mevcut ekonomik durum değerlendirmesi ise büyük oranda değişmedi. Çok az bir düşüş ile endeks 54,4 olarak gerçekleşti. (http://www.zew.de/) 2 İngiltere enflasyon oranı bu ay da düşüşte İngiltere tüketici fiyatları 2015 yılının Ekim ayında, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 0,1 düşüş göstererek, yarım yüzyılın en uzun düşüş dönemini devam ettirdi. Enflasyondaki bu düşüş, zayıf küresel emtia fiyatlarının yansıması olarak görülüyor. (bloomberght.com) Çin konut fiyatları Çin’de yeni konutlarda ortalama fiyat ekim ayında, 6 aylık yükselişi takip ederek yüzde 0,7 oranında arttı. Konut fiyatları ağustos ayında yüzde 0,17 artarken eylül ayında yüzde 0,20 artış göstermişti. Yıllık bazda ise, eylül ayında yüzde 2 gerileyen fiyatlar ekim ayında yüzde 1,1 düştü. Yıllık bazdaki bu düşüş 2014 yılının eylül ayından bu yana devam ediyor. FOMC toplantı tutanakları yayımlandı Fed ’in para politikalarını belirleyen Federal Açık Piyasa Komitesi’nin (FMOC) 27-28 Ekim’de düzenlenen toplantısına ilişkin tutanaklar yayımlandı. Faizlerin sabit tutulması ile ilgili kararın verildiği toplantıda, ilk faiz artışının ne zaman olacağı konusunda fikir ayrılığı yaşanmasına rağmen, üyelerin çoğunluğunun faiz artışı için, bir sonraki toplantı olan aralık ayını işaret ettiği belirtiliyor. Fed’in bir sonraki toplantısı 15-16 Aralık’ta gerçekleşecek. (bloomberght.com, radikal.com) Japonya dış ticaret dengesi Japon ekonomisi 2015 yılının Ekim ayında, 111,5 milyar yen dış ticaret fazlası verdi. Otomobil ve bilgisayar ihracatındaki artışa rağmen, Japon toplam ihracatı yüzde 2,1 oranında düşüş gösterdi. Ancak ihracattaki bu düşüş, ithalattaki yüzde 13,4’lük gerileme tarafından gölgelendi. Hammadde yoksunu ve 2011 yılında gerçekleşen nükleer felaket sonrası enerji santrallerini kapatmış bir ekonomi olarak Japonya’nın enerjide dışa bağımlılığı, Japon ticaretinde petrol fiyatlarının önemini arttırıyor. (abcnews.go.com) BU HAFTANIN EKONOMİK GÜNDEMİ Fed Başkan yardımcısı Stanley Fisher’in faiz artırımı konusunda yaptığı açıklamalar, “Fed faiz artırımını Aralık toplantısında gerçekleştirecek mi?” sorusunun sorulmasına neden oluyor. Fisher’in “artırımcı” kanatta olması bu açıklamada etkiliyken, 2016 bahar aylarına yönelik beklentilerin bir iki ay öne doğru çekilmesi de mümkün gözüküyor. Bu durum uluslararası piyasalarda doların yönünü yeniden yukarı doğru çevirmesine neden olabilir. Kurulmakta olan yeni hükümette ekonomi ile ilgili bakanlık koltuklarının kimler tarafından doldurulacağı, bu hafta hem yurtiçi hem de yurtdışı yatırımcıların dikkatlerinin odaklanacağı temel konu olacak. Salı günü açıklanacak TCMB faiz oranının yanı sıra Perşembe günü açıklanacak ekim ayı dış ticaret dengesi de piyasalar tarafından takip edilen veriler arasında olacak. 3 HAFTANIN YORUMU Pariteler Önceki Önceki hafta Değ(%) FiyatFiyat Değ(%) fiyatı hafta fiyatı Pariteler DOLAR/TL 2,8309 DOLAR/TL 2,91542,8724 2,911-1,44▼ 0,15▲ Prof.Dr. Zafer Tunca [email protected] . Türkiye’nin Öncelikli Ekonomik Sorunları EURO/TL EURO/TL 3,01203,2093,0811 0,27▲ 3,2003-2,24▼ Bu günlerde Dünya ekonomisinde cevabı merakla beklenen en önemli iki soru var. Bunlardan birincisi önümüzdeki dönemde Fed’in ne yönde karar alacağı, ikincisi ise Çin’deki ekonomik gelişmelerin nasıl sonuçlar EUR/USD -1,24▼ EUR/USD1,0639 1,10041,0773 1,1006 -0,02▼ USD/JPY 122,92 120,62122,61 121,520,25▲ -0,74▼ USD/JPY GBP/USD1,5188 1,54271,5237 0,59▲ 1,5337 GBP/USD -0,32▼ doğuracağı. Çünkü bu iki, bilinmeyen sonuç uluslararası alanda fon EUR/JPY EUR/JPY 130,86 132,74132,09 -0,76▼ 133,75-0,93▼ akımlarının yönünü etkileyecek ve Türkiye’deki ekonomik koşulların USD/CHF USD/CHF1,0186 0,98791,0061 1,01▲ 0,978 1,242▲ önemli oranda belirleyicisi olacaktır. Konuya daha ayrıntılı baktığımızda 2016 yılının barındırdığı belirsizlikler Hisse Senedi Piyasaları Hisse Senedi Piyasaları Önceki açısından 2015’e göre daha iyi olduğunu söyleyemeyiz. Belirsizliklerin bu kadar çok olduğu bir ortamda ülkemizin ekonomik sorunları da bunlara eklenerek belirsizliği daha da arttırmaktadır. BIST BIST 10030 Şimdi yukarıda sözü edilen sorunları kısaca özetleyelim. Son 3-4 yıla bakacak olursak düşürülemediği büyümenin izlenmektedir. yavaşlamasına Siyasal BIST 100 ve rağmen ekonomik cari BIST 30 açığın dengesizlikler ülkemize fon akışını olumsuz etkilemektedir. İşsizlik ve enflasyon S&P 500 Nikkei S&P 500 hafta Değ(%) Seviye Önceki seviyesi hafta Değ(%) Seviye 79.409seviyesi 80.125 -0,89▼ 98.213 81,879 98.470 -0,26▼ 80,682 -1,46▼ Önceki 99,265 100,821 -1,54▼ hafta Değ(%) Seviye Önceki seviyesi hafta Değ(%) Seviye 2.079,36seviyesi 2.075,15 0,2▲ 19.083,10 18.825,30 1,37▲ 2,089 2,023 3,26▲ sorunlar yeni kurulacak hükümetin ekonomik alanda belli başlı uğraşları BOVESPA 19,860 45.868,82 19,596 47.596,59 -3,63▼ Nikkei 1,35▲ Shanghai BOVESPA 48,139 3,5▲ 3.661,98 46,517 3.661,98 300 Shanghai 3,662 3,662 4.923,64 -0,53▼ 300CAC Paris 4.897,66 olacaktır. Bunun çözümü için 4 yıllık bir süre vardır ve bu süre gerekli CAC Paris yapısal reformları uygulamaya koyabilmek açısından tarihi bir fırsattır. Önceki Değ(%) hafta fiyatı ALTIN ONS 1.142,07 1,164,25 -1,91▼ HAM 46,40 44,71 3,78▲ Emtia PETROL arzulanan düzeye düşürülememektedir. Ekonomi potansiyel büyümesinin altında büyümekte ve orta gelir tuzağından çıkamamaktadır. İşte bu Haftanın Veri Takvimi 24.11.2015 24.11.2015 24.11.2015 25.11.2015 25.11.2015 25.11.2015 26.11.2015 27.11.2015 27.11.2015 27.11.2015 27.11.2015 27.11.2015 09:00 11:00 14:00 09:45 15:30 17:00 17:00 01:30 01:30 10:00 11:00 12:00 3. Çeyrek büyüme oranı – Almanya IFO Beklentiler Endeksi (Kasım) – Almanya TCMB Faiz Oranı kararı – Türkiye Tüketici Güven Endeksi (Kasım) – Fransa Kişisel gelir ve harcamalar (Ekim) – ABD Tüketici Güven Endeksi (Kasım) – ABD Yeni ev satışları (Ekim) – ABD Enflasyon Oranı (Ekim) – Japonya İşsizlik Oranı (Ekim) – Japonya Dış Ticaret Dengesi (Ekim) – Türkiye Gelen turist sayısı (Ekim) – Türkiye İş Güven Endeksi (Kasım) – Avro Bölgesi - - Emtia 4,911 4,808 2,14▲ Fiyat BAKIR BRENT ALTIN ONS GUMÜŞ HAM PETROL - 95,85Önceki 95,85 Değ(%) Fiyat hafta 49,41 fiyatı 48,05 2,83▲ 1,078 1,083 -0,46▼ 15,55 14,79 5,1▲ 41,49 40,74 1,84▲ BAKIR 95,8 95,8 - BRENT 44,42 43,61 1,85▲ GUMÜŞ 14,19 14,20 -0,07▼ Ekonomik Görünüm Haftalık Ekonomi Bülteni, TC İstanbul Kültür Üniversitesi, İktisat Bölümü ve Ekonomik ve Finansal Araştırmalar Merkezi (EKOMER) tarafından hazırlanmaktadır. Bültende yer alan değerlendirmeler herhangi bir yatırım önerisi olmayıp görüş niteliğindedir. Yayın Koordinatörü: Doç.Dr. Sinan Alçın Editörler: Ar.Gör. Zehra Atik, Ar.Gör. Derya Zayim, Ar.Gör. Ady. Tuğba Aynacı Yayın Kurulu: Prof.Dr. Durmuş Dündar, Prof.Dr. Zafer Tunca, Yrd.Doç.Dr.Nebile Korucu Gümüşoğlu, Öğr.Gör.Dr. Deniz Dereli, Öğr.Gör. Raif Bakova, Ar.Gör. Özgür Atılgan, Ar.Gör. Ady. Deniz Çolak İletişim: [email protected] 4