MUĞLA HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI TIBBİ LABORATUVAR TEST REHBERİ 2017 MUĞLA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI TIBBİ BİYOKİMYA VE TIBBİ MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARLARI TEST REHBERİ Hazırlayanlar Yeter ŞİRİN Tıbbi Biyokimya Uzmanı Uz. Dr. Hatice Kübra KALKAN Kl. Mik. ve Enf. Hast. Uzm. Cumhuriyet Cad. 6/2 Menteşe/MUĞLA Muğla HSL: 0252 2142295 Klinik Numune Kabul: 0252 2130157 Milas TSM Lab: 0252 5132455 Fethiye TSM Lab: 0252 6143536 [email protected] www.mugla.hsl.saglik.gov.tr GİRİŞ Klinik laboratuvarlar biyolojik örneklerin laboratuvar testlerinin yapılmasını ve raporlandırılmasını sağlayan birimlerdir. Günümüzde laboratuvar çalışmalarında hedef, test istemlerinin yapılmasından sonuçların ilgili yerlere ulaşmasına kadar geçen süreyi kalite güvencesi altında kısaltmaktır. Laboratuvar raporları klinisyenlere hastalıkların tanı, takip ve tedavisinde son derece önemli bilgiler vermektedir. Test raporlarının geçerliliği ve kullanımı büyük ölçüde testi yapan laboratuvarların yetkinliğine bağlıdır. Hastanelerde laboratuvar hizmetlerinde yaşanan sorunların önemli bir kısmı laboratuvar işleyişinin diğer birimler tarafından yeterince bilinmemesi ve iletişim eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Test sonuçlarının eksik çıkması, kaybolması, test öncesi uyulması gereken kurallara uyulmaması, yanlış örnek kabı seçimi, yetersiz örnek alınması, eksik test girişi yapılması vb. en çok karşılaşılan sorunlardır. Hem bu tür sorunları azaltabilmek hem de laboratuvar işleyişini başta klinisyenler olmak üzere diğer hastane çalışanlarıyla paylaşabilmek amacıyla bu Test Rehberi hazırlandı. Bu rehberde, Muğla Halk Sağlığı Tıbbi Laboratuvarlarının işleyişi, test profili, tetkik girişinden sonuçların gönderilmesine kadar olan süreç, laboratuvarın analitik kalite çalışmaları, testlerin çalışılma yöntemleri, çalışılma zamanları, teste göre örnek türü / örnek kabı seçimi, örneklerin kabul / red kriterleri, sonuçların raporlanma zamanları, normal değerleri, varsa panik değerleri ve kısaca testlerin klinik yararları hakkında bilgilere yer verildi. 1 MUĞLA HALK SAĞLIĞI TIBBİ LABORATUVAR İŞ AKIŞI I. TEST İSTEMLERİNİN YAPILMASI Laboratuvarımızın test istemleri hem Muğla Halk Sağlığı Laboratuvarı Otomasyon Sistemi (LİOS) hem de Sağlık Bakanlığı Aile Hekimliği Bilgi Sistemi (AHBS) programları ile yapılmakta ve sonuçlar yine aynı sistemler üzerinden alınmaktadır. Bu programlardan tetkiklerin girişi ve verilerin gönderimi mutlaka kanlar teslim edilmeden önce yapılması şarttır. Eğer veri gönderimi işlemi yapılmaz ise, örnek kabul birimimizde kabul işlemi yapılamayacak ve testler çalışılmayacaktır. Web sayfasından tahlil istemi yaparken hastaların bilgileri doğru ve eksiksiz alınmalı ve laboratuvar bilgi sistemine doğru olarak kaydedilmelidir. 2 II. TEST NUMUNELERİNİN UYGUN ŞEKİLDE ETİKETLENMESİ Aile sağlığı merkezlerinde istenen rutin testler için kan alma işlemi saat 12.00'ye kadardır. Biyokimya testleri için; test istekleri hekim tarafından yapılır. Kan örneği için testlere göre uygun örnek tüpü seçimi yapılır(Tablo 1). Seçilen tüplere barkod etiketleri yapıştırılır ve kan alma işlemi kan alma talimatı doğrultusunda gerçekleştirilir. A-Örnek Tüplerinin Uygun Şekilde Etiketlenmesi: Laboratuvarımızda, alınan örneklerin doğru olarak kabul edilebilmesi ve primer tüplerden otoanalizörlerin barkodları doğru okuyabilmesi için etiketlerin tüp üzerine uygun şekilde yapıştırılması gerekmektedir. Barkod etiketlerinin tüpler üzerine yapıştırılması sırasında dikkat edilmesi gereken noktalar: • Etiket tüpün eksenine paralel olarak yapıştırılmalıdır. • Etiket tüpün dibinden 1,5 – 2,0 cm kadar yukarıya yapıştırılmalıdır. • Etiketin yapıştırma işlemi sırasında kırışmamasına özen gösterilmelidir • Etiketin barkod numarasında kesinlikle elle değiştirme yapılmamalıdır. • Barkod üzerine herhangi yazı, çizgi yapılmamalıdır. a Doğru yapıştırılmış b c d Yanlış Yapıştırılmış a) Etiket çok aşağıya yapıştırılmış b) Etiket tüp eksenine göre eğik olarak yapıştırılmış c) Etiket tüp eksenine dik olarak yapıştırılmış d) Etiket çok yukarıya yapıştırılmış 3 III- KAN ÖRNEKLERİ Serum, plazma ya da tam kandan gerçekleştirilen tüm testler için genel olarak 8-10 saat açlık sonrası numunelerin verilmesi gerekmektedir. Saat 21:00'den sonra çay, kahve dahil hiçbir yiyecek içecek tüketilmemelidir. Bu kuralın dışındaki test TOKLUK KAN ŞEKERİ'dir. Bu durumda kan kahvaltının başlangıcından 2 saat sonra alınır. Hastadan kan alırken dikkat edilecek noktalar şunlardır: 1. Analizler için venöz kan tercih edilmektedir. 2. Evde bakım hastalarından alınan numuneler varsa İV infüzyon yapılan kolun damarından değil başka bir venöz damardan kan alınmalıdır. İnfüzyon yapılan damardan alınan kanlarda hem dilüsyon meydana gelmekte hem de kanın infüze edilen sıvı içeriğinden etkilenmesine neden olabilmektedir. Mastektomi ve koltuk altı rezeksiyonu olan, skarı olan, A-V fistülü olan damardan kan alınmamalıdır ve kan alma için hastanın diğer kolu kullanılır. 3. Turnike uygulaması en fazla 1 dk olmalıdır. Daha uzun süreli turnikeler hem hemolize neden olmakta hem de bazı parametrelerin düzeylerini değiştirebilmektedir. Örneğin; ALT, CK, LDH, albümin, bilirubin, kalsiyum % 5-10 civarında artar iken, glukoz % 2-5 civarında azalmaktadır. Damara girildikten sonra turnikenin gevşetilerek, kanın serbestçe vakumlu tüp içine akması sağlanmalıdır. Turnikenin gevşetilmediği durumlarda da hemoliz meydana gelmektedir. 4. Kan alımı sırasında enjektör kullanılıyor ise hemolizin önlenmesi için uygun çapta iğne kullanılmalı, piston yavaş çekilmeli ve iğne ucunun çıkarılarak kanın tüpe yavaşça boşaltılması gerekmektedir. 5. Vene girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır. Bu hareket serum potasyum, fosfat ve laktat derişimlerini arttırmaktadır. Oluşan bu laktat ortamın pH’sını değiştirerek iyonize kalsiyum düzeylerini arttırmaktadır. 6. Kan alımından önce hastada yaratılan stres, plazma kortizol ve büyüme hormonu düzeylerini yükseltmektedir. 7. Zorla kan alımı yapılan çocuklarda strese bağlı olarak plazma glukoz düzeyleri ve iskelet kası enzimleri yüksek çıkabilmektedir. 8. Hemogram (mor kapaklı) tüplerine alınan kanlar pıhtı oluşumunu engellemek için 8-10 kez yavaş bir şekilde alt-üst edilmelidir. 9. Tüplerden birbirine aktarım yapılmamalıdır. 10. Numune alındıktan sonra, numune tüpü üzerine hastaya ait bilgiler (isim, soy isim, ASM kodu, defter sıra numarası) tam ve doğru bir şekilde yazılmalıdır. 11. Vacutainer ile numune alım sırası aşağıdaki şekilde belirtildiği gibidir. Enjektör ile alım sırası da aynıdır. Ancak enjektör ile kan alımı iyi klinik uygulama rehberlerinde yer almadığından önerilmemektedir. 4 Vakumlu tüpe holdırla kan alınması: Bu sistemde önce iğne ucu holdırdaki yerine vidalanır. Deri temizlendikten sonra, iğne ile hastanın venine dikkatli bir şekilde girilir ve iğne ven içine yerleştirilir. Holdırın arkasındaki yerine vakumlu tüp takıldığında kan tüpe dolmaya başlar. İğne yerinden oynatılmadan kanın tüpe dolması beklenir. Kan, vakumu tükenene kadar tüpe dolar ve tüp dolduğunda iğne yerinden oynatılmadan tüp çıkarılır ve yeni bir tüp takılarak kan alma işlemine devam edilir. Vakum tüplü holdır ile kan alınmasının tercih nedenlerinin başında, kullanımının kolay ve güvenilir olması gelir. Ayrıca enjektörle kan almaya göre kontaminasyon ve hemoliz riski çok azdır. Kan alırken oluşabilecek komplikasyonlar: • Hemoliz adı verilen kırmızı kürelerin parçalanması durumu; örneğin, dar çaplı iğne kullanımı, fazla alkolle silme, enjektörün pistonunu çok hızlı geriye çekme, kanı çok hızla ve iğne ucu çıkarılmadan tüpe boşaltma, tüpün çalkalanması gibi yanlış kan alma tekniklerinin uygulandığı durumlarda ortaya çıkar. • Hematom delinmiş damardan cilt altına ve çevredeki dokulara kan sızdığı zaman meydana gelir. Bu da venöz ponksiyon bölgesinde bir şişliğe ve morarmaya neden olur. Hematom oluşmaya başlarsa, iğne hemen çıkarılmalı ve bölgeye kanama durana kadar basınç uygulanmalıdır. Hematomların en sık nedeni iğnenin damarın karşı yüzünden dışarı çıkmasıdır. • Tromboz; hematom ve hemoliz gibi venöz ponksiyon esnasında ortaya çıkabilir. İşlemler sırasında ven hasara uğradığında kan pıhtısı oluşabilir. • Hemokonsantrasyon, turnike hastanın kolunda uzun süre bekletildiğinde ortaya çıkar. Bu durumda analizi istenen çeşitli maddelerin kandaki konsantrasyonu artar ve bu testlerde anormal yüksek sonuçlara neden olur. 5 6 Tablo 1: Biyokimyasal testlere uygun tüpler TESTLER TÜPLER Rutin Biyokimya Şeker, Üre, Kreatinin, Ürik asit, AST (SGOT), ALT (SGPT), Alkalen fosfataz (ALP), GGT, Amilaz, LDH, Kolesterol, Trigliserit, HDL, Sarı veya kırmızı kapaklı vakumlu jelli LDL, CK, Albumin, Total Bilirubin, Direk tüp Bilirubin, Sodyum, Potasyum, Kalsiyum, Klor, Fosfor, Demir, Demir Bağlama Kapasitesi, ASO, CRP, RF Hormon,Elisa Serbest T3, Serbest T4, TSH, Total PSA, Serbest Sarı veya kırmızı kapaklı vakumlu jelli PSA,B12,Folikasit,HCG,Ferritin,İnsülin,HBsAg, tüp AntiHBs.AntiHIV,AntiHCV Tam kan sayımı (Hemogram),Kan gruplama HbA1c Hemoglobin varyant analizi Mor kapaklı (K3-EDTA) tüp Mor kapaklı (K3-EDTA) tüp Mor kapaklı (K3-EDTA) tüp Sedimantasyon İdrar Siyah kapaklı(Na sitratlı tüp) İdrar tüpü (klorhexidin içeren) IV) İDRAR ÖRNEKLERİ İdrar toplanmasının şekli hangi tür test yapılacağına bağlıdır. Herhangi bir zamanda alınan numune sadece çok az sayıdaki kimyasal testler için kullanılabilir. Spot idrar: Üriner bölge önden arkaya temizlenir, idrarın bir kısmı tuvalete yapılır, orta akım idrarı laboratuvar tarafından verilen idrar kabına alınır. Ardından kapaklı tüpe temiz bir şekilde belirtilen düzeye kadar doldurulup, tüpün kapağı kapatılır. Örneğin normal koşullar altında en geç 30 dk içinde laboratuvara teslim edilip değerlendirilmesi gerekmektedir. Sabah alınan ilk idrar mikroskobisi için daha uygundur. 0-3 yaş çocuklardan idrar alımı: Üretra etrafı önden arkaya doğru temizlenir. İdrar toplama torbalarından (ağzı yapışkan kağıt ile kapalı, tek kullanımlık, steril plastik torbalar) birinin yapışkan bandı açılarak üretra etrafına düzgünce yapıştırılır. Torba yerinden oynatılmadan çocuk bezi bağlanır, giysileri giydirilip çocuğun kendini rahat hissetmesi sağlanır. Sık sık kontrol edilerek, her seferinde dolu torbadaki idrar yukarıda bahsi geçen kurallar çerçevesinde kapaklı idrar tüplerine aktarılır. İdrar tüpü (klorhexidin içeren) ile numune çalışılır. V) BİYOKİMYASAL TEST SONUÇLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Örnek alma işleminin standardize edilmesi test sonuçlarında bir günden diğerine meydana gelebilecek değişikliklerin minimuma indirilmesi açısından önemlidir. Fakat hastane ortamında bu standardizasyonun sağlanması pratik olarak mümkün değildir. Dolayısıyla 7 örneklerin alınmasından sorumlu olan kişiler ve test sonuçlarını yorumlayan hekimler vücut sıvılarının kompozisyonunu değiştiren faktörleri bilmelidir. Postür: Ayakta duran bir kişide kan hacmi yatan bir kişiye göre 600-700 ml daha azdır. Bunun sebebi kanın proteinsiz sıvısının doku arasına geçmesi olup plazma hacminde önemli farka neden olur. Buna paralel olarak enzimler ve protein yapısındaki hormonlar dahil tüm proteinler, proteinlere kısmen bağlı kalsiyum, bilirubin ve proteine bağlı ilaçların konsantrasyonu etkilenir. Serumdaki protein ve proteine bağlı bileşenlerin konsantrasyonlarında meydana gelen değişiklikler; hipertansiflerde, yaşlılarda ve plazma protein konsantrasyonu düşük olanlarda daha fazladır. Uzun süreli yatak istirahati: Birkaç günlük yatak istirahatinden sonra plazma ve ekstraselüler sıvının hacmi azalır. 4 günde kan hematokrit değerleri % 10 artar. Uzun süreli yatak istirahatinde, sıvı retansiyonuna bağlı olarak serum protein ve albumin konsantrasyonları sırasıyla 5g/dl ve 3g/dl’ye kadar düşer. Proteine bağlı kalsiyum miktarı azalırken kemikten iyonize olan kalsiyum miktarı artar. Sonuç olarak serum total kalsiyumu fazla etkilenmez. Yatak istirahatindeki hastalarda serum aspartat aminotransferazı hafif derecede daha düşüktür. Potasyum kas kitlesindeki azalmadan dolayı 0.5 mmol/L kadar azalabilir. Bir süre yatak istirahatinden sonra aktif hale geçen hastada kalsiyum atılımının normale dönmesi için 3 hafta gerekir. Pozitif kalsiyum dengesi için ise bir 3 hafta daha geçmesi gerekir. Pozitif azot dengesi ise ancak uzun zaman sonra elde edilebilir. Egzersiz: Egzersizin vücut sıvılarının bileşimi üzerindeki etkisi yapıldığı süreye ve harcanan efora bağlı değişir. Orta derecede egzersizin oluşturduğu stresle kan şekeri ve insülin düzeyi artar. Glukoz konsantrasyonundaki arteriovenöz farklılık artar. Egzersiz sırasında hücresel ATP azalır hücresel permeabilite artar. Sonuç olarak kasta bulunan enzimler olan aspartat amino transferaz, laktat dehidrojenaz, kreatin kinazın serum aktivitesi artar. 5 dakikalık yürüyüş bile bu enzimlerin plazmadaki aktivitelerini artırır. Hafif egzersiz serum kolesterol ve trigliserit düzeylerinde uzun süre devam edecek düşüşlere neden olur. Ağır egzersiz 10 dakika yapıldığında plazma renin aktivitesini % 400 artırır. Kortizolsekresyonu stimule edilir idrarda serbest kortizol atılımı artar. Aldosteron, büyümehormonu, prolaktin konsantrasyonları plazmada artar. Plazma ve idrar katekolamin düzeylerinde de artış görülür. Ağır egzersizde kan pH’sı, oksijen saturasyonu, venözbikarbonat konsantrasyonu azalır. Trigliserit konsantrasyonu azalırken serbest yağ asitlerinin konsantrasyonu artar. Serum kreatinin ve üre nitrojen konsantrasyonları artar. Egzersizin bırakılması ile kreatinin konsantrasyonu hemen normale dönerken üre nitrojen konsantrasyonu bir süre sabit kalır. Egzersizle birlikte hematüri ve proteinüri de olur ve 8 egzersizin şiddetine bağlı artabilir. Genellikle, serum iskelet kası enzimlerinin aktivitesi, sporcularda sporcu olmayanlara göre daha yüksektir. Bununla birlikte, bu enzimlerin egzersize olan yanıtları sporcularda daha düşüktür. Üre, ürik asit, kreatinin ve tiroksinin serum konsantrasyonları sporcularda daha yüksektir. Bu durum büyük olasılıkla artan kas kitlesi ve kas kitlesinin uygun dağılımına bağlıdır. Diyet: Diyetin plazma içeriğinde oldukça önemli etkileri vardır. Normal diyetten yüksek proteinli diyete geçişten dört gün sonra plazma üre konsantrasyonunda iki kat artış olur. Serum kolesterol ve fosfat da yüksek protein alımı ile artar. Yüksek protein alımı hem serum hem de idrar üre ve üratını artırır. Yemek yenildikten sonra plazmadaki bileşenlerin konsantrasyonları değişir. En büyük artış glukoz, demir, lipidler ve alkalen fosfatazın serum konsantrasyonlarında görülür. Alkalen fosfatazın özellikle intestinal izoenziminin artışı, yağlı yiyecekler yendikten sonra daha fazladır. Yemek sonrası meydana gelen değişiklikler uzun süreli olabilir. Akşam yemeklerinde proteinden zengin yiyeceklerin yenmesi serumda üre nitrojen, fosfor, ürik asit konsantrasyonlarını artırır ve bu artış 12 saat kadar sürer. Fakat yemek sonrası olan bu değişiklikler, normalde bireyler arası görülebilecek değişikliklerden daha azdır. Yemekten sonra midede hidroklorik asit sekresyonu başlar ve plazma klor konsantrasyonu düşer. Kafein: Adrenal medullayı stimüle eder. Katekolaminlerin ve metabolitlerinin ekskresyonunda artışa neden olur. Plazma glukoz konsantrasyonunda hafif bir artışa ve glukoz toleransının bozulmasına yol açar. Adrenal korteks de etkilenir ve plazma kortizolü de artar. Serbest kortizol, 11 hidroksikortikoidler ve 5-HIAA ekskresyonunu artırır. Kafeinin lipid metabolizmasına da etkileri vardır. 2 fincan kahve plazma serbest yağ asidi konsantrasyonunda % 30’a kadar; gliserol, total lipid ve lipoproteinlerde ise daha az artışa yol açar. Uzamış kafein alımında serum kolesterol konsantrasyonunda hafif bir düşüş, serum trigliserid konsantrasyonunda ise artış görülür. Kafein gastrik salgıyı, hidroklorik asidi ve pepsin sekresyonunu da stimüle eder. Serum gastrin konsantrasyonu 3 fincan kahve sonrası 5 kat kadar artar. Kafeinin diüretik etkisi de vardır. Renal tübüler hücrelerin ekskresyonunu da arttırır. Kepekli yiyecekler: Bazı maddelerin (Ca, kolesterol, trigliserid) gastrointestinal sistemden emilimini engeller. Ca konsantrasyonu 0.3 mg/dL kadar düşebilir. Trigliserid konsantrasyonunda da 20 mg/dL kadar düşüş gösterebilir. Pektin ve lifli diyet serum apolipoprotein-B ve kolesterol konsantrasyonunu düşürür. 9 Vejeteryanizm: Uzun süredir vejeteryan olanlarda LDL, VLDL düşüktür. Lipit konsantrasyonu yumurta, süt tüketenlere göre sadece sebze ile beslenenlerde daha düşüktür. Daha önce karışık diyetle beslenenler vejeteryan diyete başladığında serum albumin konsantrasyonu %10, üre konsantrasyonu % 50 azalır. Buna rağmen karışık diyetle beslenenlerle uzun süreli vejeteryan diyetle beslenenlerin serum protein konsantrasyonunda ve enzim aktivitesinde fark çok azdır. Üriner pH, genellikle et yiyenlere göre vejeteryanlarda daha yüksektir. Plazma vitamin B12, azalarak yetmezlik sınırına yaklaşabilir. Vejeteryanlar et yiyenlere göre yüksek serum bilirubin konsantrasyonlarına eğilimlidir. Sigara: Sigara, nikotinden dolayı birçok testi etkileyebilir. Bu etkinin derecesi içilen sigara sayısı ve inhale edilen duman miktarı ile orantılıdır. Adrenal medullayı stimüle eden nikotin, epinefrinin plazma konsantrasyonu ile katekolamin ve metabolitlerinin üriner ekskresyonunu arttırır. Sigara içiminde 10 dakika içinde glukoz konsantrasyonunda 10 mg/dL’lik bir artış olabilir ve bu artış 1 saat sürebilir. Plazma laktat düzeyi artar ve pirüvat konsantrasyonu düştüğü için laktat/pirüvat oranı artar. Artan kan glukozuna insülin yanıtı gecikir, ancak 1 saat sonra artışa geçebilir. Tipik olarak, plazma glukoz konsantrasyonu sigara içenlerde, içmeyenlerde daha yüksektir ve glukoz toleransı da sigara içenlerde hafif bozukluk gösterir. Büyüme hormonu sigara içiminden sonraki 30 dakika içinde 10 kat artabilmektedir. Plazma β-lipoprotein, kolesterol ve trigliserid konsantrasyonu sigara içenlerde daha yüksek, HDL daha düşüktür. Serbest yağ asidi konsantrasyonu değişim göstermekle birlikte, sigara dumanı inhalasyonu serbest yağ asidi konsantrasyonunda yaklaşık % 30’luk bir artışa yolaçar. Ağır içicilerde karboksihemoglobin miktarı total hemoglobinin %10’unu aşmaktadır ve eritrositlerin oksijen taşıma fonksiyonları azalmaktadır. Kan pO2 içicilerde 5 mmHg daha düşüktür; buna karşın pCO2 etkilenmemiştir. Nikotine bağlı sıvı retansiyonu plazma protein konsantrasyonunda hafif bir düşüşe neden olur. Fakat Ca konsantrasyonuna ve serum enzim aktivitesine etki etmez. Sigara içenlerde, muhtemelen yemek yemenin azalması sonucu, plazma ürik asit konsantrasyonu içmeyenlerden daha düşüktür. Serum üre ve kreatinin konsantrasyonu da sigara içenlerde daha düşük olma eğilimindedir. Nikotin gastrik salgıyı da stimüle eder ve bir saat içinde hem volüm hem asit sekresyonu artar. Aksine bikarbonat konsantrasyonu ve pankreas sıvısında azalma olur. Sigara içimi CEA için yalancı pozitif test sonuçları ortaya çıkabilir. Alkol: Alkolün de laboratuvar testlerine bazı etkileri vardır. Alkol kan glukoz konsantrasyonunda % 20-50’lik bir artışa yol açabilir. Bu artış diyabetik hastalarda bile fark edilebilir. Glukoneogenez inhibe olur, hipoglisemi ve ketonemi meydana gelir. Hipoglisemi; çocuklarda, alkoliklerde ve malnutrisyonlularda daha sıktır. Laktat birikimi olur ve böbrekten 10 ekskresyon için ürik asit ile yarışır. Böylece ürik asit düzeyi de artar. Alkol alımını takiben görülen hipertrigliserideminin nedeni karaciğerde trigliserid formunda artış, şilomikron ve VLDL’lerin dolaşımdan taşınmasının engellenmiş olmasıdır. Yağlı yiyeceklerle alındığında alkolün etkileri daha belirgindir. Bu etkiler 12 saatten fazla sürebilir. Bir haftalık normal miktarda alkol alımı, serum trigliserid düzeyinde 20 mg/dl‘lik artışa neden olur. Toksik dozlarda alkol kortizol salınımını stimüle eder. Sempatik meduller aktivite akut alkol alımında artar, fakat plazma epinefrin konsantrasyonu pek etkilenmez. Norepinefrine etkisi ise çok azdır. İntoksikasyon durumunda katekolaminlerin plazma konsantrasyonları artmaktadır. Akut alkol alınımında erkeklerde plazma testesteron düzeylerinde belirgin bir düşüş, plazma LH konsantrasyonlarında artış görülür. Kronik alkol alımı birçok serum enziminin aktivitesini etkiler. Gama glutamil transferaz aktivitesi artar ve bu alkolikler için bir markır olarak kullanılır. Kronik alkolizm pituiter, adrenal kortikal ve meduller fonksiyonlarda anormallikler meydana getirir. Alkol alımının serum HDL-kolesterol ve total kolesterol konsantrasyonlarına da önemli etkileri vardır. İlaç kullanımı: Hastanede yatan bir hastanın ilaç almaması düşünülemez. Birçok sağlıklı birey bile düzenli olarak vitamin, oral kontraseptif ve uyku ilaçları gibi ilaçları kullanmaktadır. Birçok ilaç intramüsküler uygulandığında kaslarda irritasyon yaparak seruma salınan enzim miktarında artmaya neden olur. Kreatin kinaz, aldolaz ve laktat dehidrogenazın iskelet kası komponentinin serumdaki aktiviteleri artar. Bu artış tek bir enjeksiyon sonrası birkaç gün sürebilir. Morfin, meperidin gibi opiatlar oddi sfinkterinde spazma yol açarlar. Bu spazmın karaciğere yansıması serumdaki karaciğer ve pankreas enzimlerinde artışa neden olur. Oral kontraseptifler de klinik laboratuvarlarda ölçülen birçok farklı bileşenin düzeyini etkiler. Diüretik ilaçlar plazma potasyum ve sodyum konsantrasyonlarında düşüşe neden olurlar. Hemokonsantrasyon nedeni ile hiperkalsemi de görülür. Hem iyonize hem de proteine bağlı fraksiyon artar. Tiyazidler hiperglisemiye ve glukoz toleransında düşüşe yol açarlar. Bu durum özellikle diyabetiklerde daha belirgindir. Tiyazidler prerenal azotemi ve hiperürisemiye neden olurlar. Bunun nedeni kan hacminin azalması sonucu böbrek kan akımı ve glomerüler filtrasyon hızındaki düşüştür. Klinik laboratuvar testlerine etkileri görülen bir diğer ilaç da fenitoindir. Uzun süreli tedavide birçok hastada serum kalsiyum ve fosfat konsantrasyonunun düştüğü, alkalen fosfataz aktivitesinin ise arttığı görülmüştür. Fenitoin karaciğerde bilirubin konjuge eden enzimin sentezini arttırır. Antikonvülzan kullanan birçok epileptik hasta idrarlarında artmış oranda bakır ve çinko atarlar. Artan serum seruloplazmini total serum bakır konsantrasyonunu da artırır. Antikonvülzan tedavi alan çocukların % 2030’unda eritrosit aspartat aminotransferaz aktivitesi düşüktür ve bunlar düşük vitamin B6 11 düzeyi gösterirler. Bazı zamanlarda fenitoin kullanan yetişkinlerin % 50’sinde folat eksikliği görülebilmektedir. Bu eksikliğin mekanizması henüz tam olarak kanıtlanamamıştır. Fenitoin kullanan yetişkinlerin % 10 kadarında da serum B12 düzeyleri düşüktür. Seyahat: Çeşitli zaman dilimleri arasındaki seyahat, sirkadiyen varyasyonları etkiler. Laboratuvar test sonuçlarındaki değişmeler pituiter ve adrenal fonksiyonlardaki değişikliklere bağlanabilir. Katekolaminlerin idrarda atılımları genelde 2 gün artarken serum kortizol düzeyleri düşer. Uçuş sırasında serum glukoz ve trigliserid konsantrasyonu artar, glikokortikoid sekresyonu stimüle edilir. Uzamış uçuşlarda sodyum ve su retansiyonu olur, idrar atılımı ise yaklaşık 2 gün sonra normale döner. Sirkadiyen Değişim: Vücut sıvılarının birçok bileşeni gün boyunca siklik varyasyonlar gösterir. Örneğin, serum demir konsantrasyonu 08:00-14:00 saatleri arsında %50’ye varan bir oranda değişim gösterebilir. Yine, serum kortizol düzeyi de 08:00-16:00 saatleri arasında % 50 oranında değişim gösterebilir. Serum potasyum düzeyinin saat 08:00 deki 5.4 mmol/L den, saat 14:00 da 4.3 mmol/L’ye düştüğü belirlenmiştir. Kortikotropin sekresyonu, kortizol benzeri steroidlerden ve aynı zamanda postür, uyku ve uyanıklık ve stresten etkilenir. Sekresyonunun maksimum olduğu sabah uyanma vaktinde, minimum olduğu öğle sonrası ile gece yarısı arasındaki değerin 3-5 katına çıkar. Kortizol konsantrasyonu saat 06:00-08:00 arasında en yüksek düzeyine ulaşır. Erkeklerde FSH ve LH’nın sirkadyen varyasyonları gözlenmez, fakat gece boyunca plazma testesteronunda %2040 artış gerçekleşir. Prolaktin konsantrasyonu uyku boyunca en yüksek seviyededir. Serum TSH düzeyi 02:00-04:00 saatleri arasında maksimum, 18:00-22:00 saatleri arasında minimumdur. Serum tiroksin konsantrasyonunda da varyasyonlar gözlenir. Postürdeki farklılıklar sonucu, bağlayıcı protein konsantrasyonundaki değişimler bu varyasyonlara neden olmaktadır. Bu varyasyonlar 10:00-14:00 saatleri arasında maksimumdur. Total protein konsantrasyonunda 24 saat içinde % 10’luk bir değişim görülebilmekle beraber, bu değişim kişiden kişiye farklılıklar gösterebilir. Büyüme hormonu sekresyonu uyku başlangıcından hemen sonra en yüksek seviyededir. Bazal plazma insülin düzeyi sabah, günün ilerleyen saatlerine göre daha yüksektir. Glukoza yanıtı da sabah en yüksek, gece yarısı en düşüktür. Glukoz tolerans testi öğleden sonra yapılırsa, günün erken saatlerinde yapılan testlere göre daha yüksek glukoz değerleri ortaya çıkar. Katekolaminler ve metabolitlerinin üriner sekresyonu gece, gün boyu olandan daha azdır. Bu durum aktivite ile orantılıdır. Ca metabolizması, bireyin güneş ışığına maruz kalması ile etkilenir. Dihidrokolekalsiferol deride UV ile kolekalsiferole çevrilir, bu da böbrek ve karaciğerde 1,25-Dihidroksikolekalsiferole metabolize edilir. Serum Ca konsantrasyonu idrar eliminasyonuna göre değişir. Mevsimsel 12 değişiklikler diğer endokrin sistemleri de etkiler. Yazın düşük glukoz konsantrasyonu görülebilir ve glukoz toleransı yaz boyunca artar. Serum tiroid hormonlarının konsantrasyonu etkilenmez fakat T3 üriner ekskresyonu yazın artar. Adrenal hormonların ekskresyonu genellikle kışa göre yazın artar, bu artan fiziksel aktiviteye bağlanabilir. Yaz boyunca ışığa maruz kalma bilirubinin fotodegradasyonu ile serum konsantrasyonunu % 20 azaltabilir. VI.ÖRNEKLERİN LABORATUVARA TRANSFERİ, KABULÜ, HAZIRLIK, NUMUNELERİN SANTRİFÜJ EDİLMESİ VE SAKLANMASI ÖN Örneklerin laboratuvarlarımıza taşınmasında kurye sistemi oluşturulmuştur. Örnek taşıma çantalarına yerleştirilen örnekler belirlenen saatlerde kuryelere teslim edilir: Örnek gönderimi için, hazırlanmış özel çantaların kullanılması tavsiye edilmektedir (Aşı kabı vb.). Örnek gönderimde küçük veya büyük çantalar kullanılmalıdır, tüm örneklerin kapakları sıkıca kapatılmalıdır. Gerekirse parafilm ile sarılmalıdır. Örnek gönderimi sırasında, örnekler kapak kısmı yukarı gelecek şekilde çantalara yerleştirilmeli ve çantanın kapağı sıkıca kapatılmalıdır. Kanlar soğuk zincire uyularak gönderilmelidir. Tüm bu uyarıların dikkate alınmaması durumunda oluşacak örnek hasarından, gönderimi yapan birim sorumludur. Kan numunelerinin ASM’lerden teslim alınması sabah saat 10.00’da başlayacak ve tüm numuneler ilgili laboratuvarlara en geç saat 14.00’da teslim edilmiş olacaktır. Ayrıca laboratuvarların bulunduğu ilçe merkezlerindeki günde iki kez gidilecek ASM’lerin kan numuneleri sabah 10.30, öğleden sonra14:00’de laboratuvarlara teslim edilmiş olacaktır. YATAĞAN, MARMARİS, ORTACA, DATÇA, KÖYCEĞİZ, DALAMAN TSM’ye bağlı ASM’lerden gönderilen evlilik kanları standart bir program olmamakla beraber kan oldukça gönderilmektedir. Numune transfer görevlisi tarafından özel taşıma kaplarıyla laboratuvara getirilen örneklerin üzerindeki barkod etiketlerinin örnek kabı ile uygunluğu, örnek miktarı kontrolü numune kabul görevlisi tarafından yapılır. Uygun olmayan örnekler red sahasında tutulur. Uygun olan örneklerin Laboratuvar kabulü yapılır. Alınan örneklerin doğru olarak çalışılabilmesi için mutlaka santrifüj edilmelidir. Uzun süreli santrifüj edilmeyen kanda bazı değerlerde değişiklikler olduğundan örnekler uzun süre (en fazla 2 saat) bekletilmeden santrifüj edilmelidir. Santrifüj etme santrifügasyon kuvveti yardımı ile bir çözeltinin, bir karışımın veya bir süspansiyonun bileşenlerinin ayrılma işlemidir. Bir santrifüjde iki fazı birbirinden ayırmak 13 için gerekli kuvvetin belirtilmesinde kullanılan terim göreceli santrifügal kuvvet (Relative 9 centrifugal force- RCF)’tir. RCF’yi, santrifüj cihazının rotor çapı ve rotorun dönme hızı (rpm=dakikada dönme hızı) belirler. Bir santrifüjün RCF’si üretici firmadan alınabilecek nomogramdan da hesaplanabilir. Santrifüjde ayırma işleminin tam olması için uygulanması gereken süre rotorun hızına, rotorun yarıçapına ve şekilli elemanların sıvı fazda aldığı etkin yol uzunluğuna (sıvı yüzeyinden tüpün dibine olan uzaklığa) bağlıdır. Santrifüjün sessiz ve düzgün çalışabilmesi için tüpler dengeli yerleştirilmelidir. Karşılıklı ağırlıklar birbirleriyle ne kadar dengeliyse o kadar düzgün ve sağlıklı santrifüj edilir. Dengi bulunamayan örnekler için su ile dolu eşit ağırlıklı tüpler oluşturulabilir. Kan örneklerinin alındığı tüpler ağzı açılmadan santrifüj edilmelidir. Açık santrifügasyon işlemi aerosol kontaminasyonu riskini arttırır. Santrifüj cihazlarının temizliği uygun bir şekilde yapılmalı, tüp kırılması durumunda tüp yuvaları da dahil olmak üzere dezenfekte edilmelidir. Santrifüjlerin hızı ve santrifüj etme süresi en az 3 ayda bir kontrol edilmelidir. Hastadan jelli sarı kapaklı (biyokimya tüpüne) alınan kan örneği doğrudan güneş ışığına maruz kalmadan, oda sıcaklığında (20-24°C) fibrin oluşumu için ortalama 10-30 dakika (pıhtı oluşumu bireysel değişimler gösterebilmektedir) bekletilmeli ve sonrasında santrifüj edilerek hücrelerinden ayrılmalıdır. Bu süre sonrası serumun santrifüj ile pıhtıdan tamamen ayrılması gerekir. Ancak, özellikle antikoagulan veya trombolitik tedavisi gören hastalardan alınanlar olmak üzere bazı numunelerin pıhtılaşma sürecinin tamamlanması daha uzun sürebilmektedir. Numune pıhtılaşma tam olmadan santrifüj edilirse veya santrifüj işlemi doğru bir şekilde ve sürede yapılmazsa hem hemolize neden olmakta hem de serumla temas halindeki şekilli elemanlar kan parametrelerinde değişime neden olmaktadır. Fibrin oluşmadan yapılmış santrifügasyon işlemlerinde sonradan fibrin oluşumu meydana gelmekte, bunlar da cihaz pipetleri tarafından aspire edilerek hem yanlış sonuçlara hem de cihazda tıkanıklıklara neden olmaktadır. Bazen cihazın pipetini fibrin tıkaması sonucunda sonraki birkaç hasta numunesi de bu olumsuzluktan etkilenebilmektedir. Fibrin içeren numunelerle hiçbir analiz çalışılamaz. Bu tür numunelerin başka bir tüpe aktarılarak yeniden santrifüj edilmesi gerekmektedir. Bu durum hem zaman kaybına hem de serum kayıplarına neden olduğu için mümkün olduğu kadar doğru bir şekilde santrifüj işleminin yapılması gerekmektedir. Santrifüj süresi ve hızı santrifüj cihazlarının özelliklerine göre değişmekte olup üretici firmadan bu konuda yardım alınmalıdır. Santrifüj işlemi sonrası numuneler sporlara düzgün ve sıralı bir şekilde dizilmelidir. 14 Santrifüj edilecek kanlar (Biyokimya-Hormon-Elisa için olan Sarı kapaklı jelli tüpler) kesinlikle 20 dakika süre ile dik pozisyonda oda sıcaklığında bekletildikten sonra 10 dakika 4 devirde santrifüj edilecektir. Mor kapaklı (Hemogram ve Talasemi için) tüpler santrifüj edilmeyecektir. Santrifüj sonrası hemoliz ve lipemi görülen serumlarda etkilenen testler çalışılmaz. Çalışılmayan testlerin sonuç bölümüne uygunsuzluk nedeni uygunsuzluğu belirleyen laboratuvar teknisyeni tarafından yazılır. VII.KLİNİK NUMUNE KABUL VE RED KRİTERLERİ 1. Tüm numuneler için LBYS’ ye hasta bilgileri ve tahlil istemleri eksiksiz kayıt edilmeli ve üzeri barkodlanmış olmalıdır. Barkot etiketleri silik ve yırtık olmamalı tüpe düzgün, tüp üzerindeki etiketlerin üzerine tam gelecek şekilde yapıştırılmalıdır. Numuneler istenen analize uygun tüplere alınmış olmalıdır. 2. Numuneler istenen analize uygun tüplere alınmış olmalıdır. Tüplerin içinde farklı özellikte maddeler olduğundan tüpten tüpe kan aktarılması yapılmamalıdır. 2.1. Biyokimya ve Hormon analizleri: Sarı-turuncu kapaklı, jelli,5-8 ml tüpler. 2.2. Hemogram, talasemi, HBA1c, Kan grubu Analizleri: Mor kapaklı, EDTA’lı 3ml tüpler. 2.3. Sedimantasyon analizleri: Siyah kapaklı tüpler(sodyum sitratlı). 3. Antikoagülan içeren vakumlu tüplere (EDTA vs.)kan alımı esnasında, kanın işaretleyici çizgiye kadar alınmasına özellikle dikkat edilmelidir. 4. Sarı turuncu kapaklı tüpler 4000 devirde, en az 10 dk santrifüj edilmiş olarak gönderilmelidir. 5. Hemogram ve sedimantasyon tüpleri pıhtı içermemelidir. Biyokimya ve hormon tüplerindeki numuneler hemolizli olmamalıdır. 6. Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilmelidir. Hemoliz'den etkilendiği için çalışılmayan testler: ALT, AST, CK, CK-MB, GGT, LDH, Amilaz, Üre, Kreatinin, Total Bilirubin, Direk Bilirubin, Demir, Demir Bağlama Kapasitesi, Potasyum, Ca, Cl, RF, Trigliserid, Na, üre, ürikasit, ferritin, folikasit, insülin, TPSA, fPSA, ft3, ft4, TSH, B12, D vit, betaHCG, glukoz, CRP, ALP, Albumin, Fosfor. Lipemi'den etkilendiği için çalışılmayan testler: Serumda veya plazmada lipidlerin normalin üstünde bulunması durumudur. Lipemi aç karna alınmamış numunelerde veya hiperlipidemisi olan hastaların serum veya plazmalarında gözlenebilmektedir. Lipemik 15 serumdaki bulanıklık, yoğunluk ve renk değişikliği hatalı test sonuçlarına neden olabilmektedir. CRP, ASO, Amilaz, Albumin, Cl, Ca, Glukoz, GGT, ALT, AST, Total Bilirubin, Direk Bilirubin, Demir, Demir Bağlama Kapasitesi, TPSA, fPSA, D vitamini, K, RF, ÜRE, ÜA, FOLİKASİT, FT3, FT4, TSH, betaHCG ve Vit.B12. İkterden etkilendiği için çalışılmayan testler: Serumda veya plazmada bilirubin düzeylerinin yükselmiş olmasıdır. Glukoz, GGT, CRP, Albumin, Total kolesterol, HDLKolesterol, ürik asit, albumin, ferritin ve tümör belirteçleri en çok etkilenen analitlerdir. Laboratuvarımızda hemoliz/lipemi/ikter durumları değerlendirilmekte, eğer etkilenmenin olacağı sınır aşılmışsa, derecesine göre sonuç hiç verilmemekte veya sonuç raporunda uygunsuzluk belirtilip, numune tekrarı talep edilmektedir. Hemoliz, lipemi, pıhtılı kan, yetersiz numune ve yanlış numune gibi nedenlere bağlı olarak çalışılmayan testler LİS’de kayıtlıdır ve istenildiği an bunların istatistiklerine ulaşılabilir. VIII.ANALİZ ve ONAY (Testlerin çalışılması, kalite kontrol çalışmaları, sonuçların onaylanması) Cihazlar ile gerçekleştirilen analizlerden önce cihazların kontrolü ve iç kalite kontrol çalışmaları F09 göre gerçekleştirilir. Numune kabul bölümünde, laboratuvar kabulü yapılıp santrifüj gibi ön işlemleri bitirilen numuneler analizörlere yüklenerek çalışma başlatılır. Cihazlar tamamladığı analizlerin sonuçlarını otomatik olarak LIS’e gönderir. LIS’de hastaların tüm sonuçları toplanır, bu sonuçlar değerlendirilir, uygun bulunan sonuçlar biyokimya uzmanları tarafından onaylanır. Onaylanmayan testler yeniden çalışılır. LIS bağlantısı olmayan cihazlarla çalışılan testler ve cihazlarla çalışılmayan testlerin analiz sonuçları el ile LIS’e girilip onaylanır. Panik Değer Listesine ait bir test sonucu bulunursa,ÇT07 ye göre analiz tekrarlanır. Tekrar sonuçları da panik değer listesinde ise sonuç onaylanarak testi isteyen klinisyene otomasyon üzerinden bilgi verilir. Panik değerli test aylık olarak otomasyon üzerinden alınarak kayıt altına alınır. Dış kalite kontrol, bağımsız kuruluşlar tarafından yürütülen ve laboratuvarların analitik performanslarının karşılaştırmalı olarak değerlendiren bir sistemdir. Bu sistemde kontrolü yürüten kuruluş ilgili laboratuvara belirli aralıklarla kontrol örnekleri 16 gönderir. Bu örneklerin çalışılmasıyla elde edilen sonuçlar dış kalite kontrol merkezinde analiz edilir. Değerlendirme sonuçları laboratuvarın kendi performansı hakkında bilgi verir. Üyesi olduğumuz bağımsız eksternal kalite kontrol programının belirlediği takvim günlerinde dış kalite kontrol örnekleri hasta testleriyle birlikte çalışılır. Değerlendirme gerçekleştirilir, gerekirse düzenleyici ve önleyici işlemlerle birlikte doldurulur (ÇT01). IX. PANİK DEĞER LİSTESİ Laboratuvarımızda çalıştığımız ve hasta güvenliği açısından önem arz eden testler ve bunların panik değerleri aşağıdaki gibi belirlenmiş, laboratuvar personeli bilgilendirilmiştir ve laboratuvar panomuza asılmıştır. Glukoz: <40->450 P:Alt Sınır:1 Üst sınır:8,9 Üre: Yetişkin:170mg/dl(üst limit) CK: : ≥ 500 Kreatinin: Yetişkin:5 mg/dl Amilaz: : ≥ 500 Ürik Asit: Yetişkin:>13 mg/dl Na:Alt Sınır:120 mmol Üst Sınır:160 mmol ≤ HBsAG: Üst değer:1 K:Alt Sınır: 2,8 mmol Üst Sınır:6,2 mmol ≤ ANTİ HIV: Üst değer:1 CI:Alt Sınır:80 mmol Üst Sınır: 120 mmol ≤ ANTİHCV: Üst değer:0.80 WBC:Alt Limit:2x10³/ml Üst Limit: 30x10³/ml Tg: ≥ 500 mg/dl HCT: < %20 , < %60 Total Bilirübin: Yetişkin:12mg/dl Hb:<6gl/dl , >20gl/dl Ca:Yetişkin:Alt Sınır:6mg/dl Üst Sınır: 12.7 mg/dl PLT: <40/ ml , >1000/ ml Bu sınır değerlerin üzerinde veya altında çıkan sonuçlar ilgili laboratuvarın sorumlu uzman hekimi tarafından servise bildirilmekte ve Panik Değerler Bildirim Formuna kaydedilmektedir. Panik değerleri olan hasta sonuçları testi isteyen hekimin ekranında kırmızı renkli olarak görülmektedir. 17 X. TEST KILAVUZU Örneklerin çalışılma zamanı, örnek türü, ön hazırlık işlemi, her testin açıklama sayfasında bulunmaktadır. LABORATUVARIMIZDA ÇALIŞILAN BİYOKİMYA TESTLERİ TESTLER Örnek Alanin Aminotransferaz (ALT) Serum Tüp Çalışma Kapağı Günü Sarı Her Gün Albumin Serum Sarı Her Gün Alkalen Fosfataz (ALP) Serum Sarı Her Gün Amilaz Serum Sarı Her Gün Aspartat Aminotransferaz ( AST) Serum Sarı Her Gün Anti-Streptolizin-O (ASO) Serum Sarı Her Gün Bilirubin (Direkt) Serum Sarı Her Gün Bilirubin (Total) Serum Sarı Her Gün C-reaktif protein (CRP) Serum Sarı Her Gün Demir (Fe) Serum Sarı Her Gün 18 Rapor Tarihi Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Total Demir Bağlama Kapasitesi (TIBC) Serum Sarı Her Gün Gama Glutamil Transferaz (GGT) Serum Sarı Her Gün Glukoz Serum Sarı Her Gün HbA1c Tam Kan Mor Her Gün HDL Kolesterol Serum Sarı Her Gün Kalsiyum (Ca) Serum Sarı Her Gün Üre Serum Sarı Her Gün Klorür (Cl) Serum Sarı Her Gün Kreatin Kinaz (CK) Serum Sarı Her Gün Kreatinin Serum Sarı Her Gün Laktat Dehidrogenaz (LDH) Serum Sarı Her Gün LDL Kolesterol hesaplamalı 19 Her Gün Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Potasyum (K) Serum Sarı Her Gün Romatoid Faktör (RF) Serum Sarı Her Gün Sodyum (Na) Serum Sarı Her Gün Total Kolesterol Serum Sarı Her Gün Trigliserid Serum Sarı Her Gün Ürik Asit Serum Sarı Her Gün Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde LABORATUVARIMIZDA ÇALIŞILAN İDRAR TESTLERİ Örnek Tüp Kapağı Çalışma Günü Rapor Tarihi İdrar Sarı-turuncu Her Gün Lab. Kabulden 24 saat içerisinde İdrar Kırmızı Her Gün Lab. Kabulden İdrarda Gebelik 24 saat testi(Kavaklıdere içerisinde ilçe hastanesi) TEST İdrar Tetkiki LABORATUVARIMIZDA ÇALIŞILAN HEMATOLOJİ TESTLERİ TESTLER Örnek Tüp Kapağı Çalışma Günü Rapor Tarihi Hemogram Tam Kan Mor Her Gün Sedimantasyon Tam Kan Siyah Her Gün Hemoglobinopati tarama testi (Talasemi) Kan grubu Tam Kan Mor Her Gün Tam Kan Mor Her Gün 20 Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde Lab. Kabulden 72 saat içerisinde Lab. Kabulden 24 saat içerisinde LABORATUVARIMIZDA ÇALIŞILAN SEROLOJİ-İMMÜNOLOJİ TESTLERİ TESTLER Örnek Tüp Kapağı Çalışma Günü Rapor Tarihi Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden Anti HBs 24 saat içerisinde Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden Anti HCV 24 saat içerisinde Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden Anti HIV 24 saat içerisinde Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden HBsAg 24 saat içerisinde Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden Sfiliz 24 saat içerisinde LABORATUVARIMIZDA ÇALIŞILAN HORMON TESTLERİ TESTLER Örnek Tüp Kapağı Çalışma Günü Rapor Tarihi Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden Beta hCG 24 saat içerisinde Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden Ferritin 24 saat içerisinde Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden Prostat Spesifik 24 saat Antijen (PSA) ve içerisinde FPSA Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden Serbest T3 (FT3) 24 saat içerisinde Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden Serbest T4 (FT4) 24 saat içerisinde Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden Tiroid Stimülan 24 saat Hormon (TSH) içerisinde Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden Vitamin B12 24 saat içerisinde Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden D vitamini 24 saat içerisinde Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden Folik asit 24 saat içerisinde Serum Sarı Hergün Lab. Kabulden İnsülin 24 saat içerisinde 21 TIBBİ MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARINDA ÇALIŞILAN TESTLER TESTLER Boğaz kültür Örnek Spesifik bölgeden örnek Taşıma kabı Steril transport eküvyon Çalışma Günü Haftanın dört günü Rapor tarihi 2 gün Burun kültür Spesifik bölgeden örnek Steril transport eküvyon Haftanın dört günü 2 gün Gaita kültür Dışkı (Gaita) Kırmızı kaşıklı kap Haftanın dört günü 2 Gün Sıtma Periferik kan yayma örneği Balgam, idrar, BOS Lam taşıma kabı Tüberküloz Haftanın her günü Steril falcon Haftanın her tüpleri içerisinde günü 24 saat ARB boyama 24 saat Teksif : 2 ay A- BİYOKİMYA TESTLERİ Test Adı ALANİN AMİNOTRANSFERAZ (ALT, SGPT) SUT Kodu 900200 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Çalışma Günü Enzimatik Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden 24 saat içerisinde E: 10-50U/L K: 10-50 U/L Referans Aralığı Transport ısısı 2-8°C’de 7 gün Numune Saklama Koşulları Hemoliz, lipemik Numune Ret Kriterleri Uyarılar -Aşırı lipemik numuneler dilüe edilerek çalışılmalı -enzim aktivitesi düştüğünden numune oda sıcaklığında uzun süre tutulmamalı Klinik Kullanımı Bir karaciğer fonksiyon testidir. Karaciğer hasarlarına AST’den daha spesifiktir. Orta derecede yüksekliğinin sebebi karaciğer yağlanmasıdır. Diğer bir nedeni de hepatittir. Hepatitlerde ve şokta on kata kadar yükselebilir. Birçok ilaç enzimlerin yükselmesine neden olabilmektedir. Numuneler soğuk Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 22 Test Adı ALBUMİN SUT Kodu 900210 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Uyarılar Numune Miktarı 5-8ml Gebelikte değerler daha düşük olabilmektedir. Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Klinik Kullanımı Yöntem Fotometrik Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden 24 saat içerisinde 3,5-4.8 g/dL Enfeksiyon, ameliyat, travma, kronik inflamatuar hastalıklar ve malignitelerde seviyesi düşer. Aynı zamanda hipertiroidizm ve gebelik gibi ihtiyacın arttığı durumlarda ve nefrotik sendrom, hemoraji, yanık gibi sıvı kaybının arttığı durumlarda serum seviyesi düşer. Referans Aralığı Transport ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri 2-8 °C’de 30 gün 15-25 °C’de 7gün İkterik, Lipemik, Hemoliz Numuneler soğuk Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 23 Test Adı ALKALEN FOSFATAZ (ALP) SUT Kodu 900340 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 5-8ml Sitrat, Okzalat ve EDTA gibi antikoagülanlarla kompleks oluşturmasından kaçınılmalıdır. Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Klinik Kullanımı Yöntem Enzimatik Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden 24 saat içerisinde 45-129 U/L Yüksek ALP’nin nedeni aç alınmamış örnek, kemik büyümesi, kırık iyileşmesi, akromegali, osteojenik sarkom, karaciğer ve kemik metastazları, lösemi, myelofibrosis ve nadiren myeloma olabilir. Tümör belirteci olarak da kullanılır. Düşük ALP seviyesi hipotiroidi, Wilson hastalığı, hipofosfatasia gibi durumlarda ve hormon replasman tedavisi alanlar, teofilin kullananlarda düşebilir. Referans Aralığı Transport ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar 2-8 °C’de 7 gün Hemoliz Numuneler soğuk Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 24 Test Adı AMİLAZ (ALFA AMİLAZ) SUT Kodu 900370 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Numune Miktarı 5-8 ml Numune ışıktan ve hemolizden korunmalıdır. Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Klinik Kullanımı Yöntem Fotometrik Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden 24 saat içerisinde Düzeyleri akut pankreatit, peptik ülser perforasyonu, pankreas kanal tıkanması, diabetik koma, tükrük bezi hastalıkları (parotitis vs.), metanol zehirlenmesi ve aşırı alkol alınması durumlarında artar. Azalmasının klinik açıdan anlamı yoktur. 2-8 °C’de 7 gün Hemoliz, Lipemik Referans Aralığı Yetişkin: 30-118 U/L Transport ısısı Numuneler soğuk Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 25 Test Adı ANTİ STREPTOLİZİN O (ASO) SUT Kodu 900507 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı Numune Kabı 5-8 ml Sarı kapaklı tüp Yöntem Çalışma Günü Rapor Tarihi Biyolojik Referans Aralığı Transport ısısı Türbidimetrik Her gün Laboratuvara kabulden 24 saat içerisinde 0.001-200 IU/L Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar 2-8°C’de 5 gün Hemoliz,Lipemik Klinik Kullanımı A grubu streptokoksik infeksiyonlu hastalarda ASO yanıtı 1. haftadan sonra başlar ve 3-6 hafta sonra en yüksek düzeye ulaşır. 6-8 hafta sonra ASO titreleri düşmeye başlar. En yüksek ASO titreleri 6-15 yaş arası çocuklarda görülür. Streptokoksik tonsillofarenjitte ASO titreleri hızla yükselir. Buna karşın streptokoksik piyodermi ve impetigoda ASO titrelerinde yükselme çok az olur. Numuneler soğuk Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 26 Test Adı ASPARTAT AMİNOTRANSFERAZ (AST, SGOT) SUT Kodu 900580 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 5-8ml Aşırı lipemik numuneler dilüe edilip çalışılmalıdır. Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Klinik Kullanımı Yöntem Enzimatik Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden 24 saat içerisinde 7-40 U/L Çoğunlukla karaciğer hastalıklarının değerlendirilmesinin yanı sıra akut miyokardiyal enfarktus, şiddetli anjin, hepatit, karaciğer nekrozu, karaciğer kanseri, alkolizm, muskuloskeletal hastalıklar, yakın tarihli konvulsiyonlar, kalp krizi, ağır yanıklar, akut pankreatit, yorucu egzersiz, toksik şok sendromu, beyin infarktı, travma ve intramuskuler enjeksiyonda yüksek düzeyler görülmektedir. Üremi, B vitamini yetmezliği ve bazı ilaçlar uygulandığında düşük düzeyler görülmektedir. Biyolojik Referans Aralığı Tranport ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar 2-8 °C’de 7 gün Hemoliz, Lipemik Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 27 Test Adı BİLİRUBİN (TOTAL) SUT Kodu 900690 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8ml Aşırı lipemik numuneler dilüe edilip çalışılmalıdır. Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Fotometrik Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Yetişkin: 0,3-1,2 mg/dL Klinik Kullanımı: Karaciğer ve safra kesesi fonksiyonlarının değerlendirilmesinde kullanılır. Hepatosellüler hasarlar, intrahepatik ve ekstrahepatik safra yolları tıkanıkları, hemolitik hastalıklar, neonatal fizyolojik sarılık, Crigler-Najjar sendromu, Gilbert hastalığı, Dubin-Johnson sendromu, fruktoz intoleransı, hipotroidizm, konjestif kalp yetmezliği ve bazı ilaçlar (steroidler, fenotiazinler, penisilin, eritromisin v.b.) bilirubin düzeylerini artırır. Referans Aralığı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar 2-8 °C’de 7 gün Hemoliz, Lipemi Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık Transport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 28 Test Adı BİLİRUBİN (DİREKT) SUT Kodu 900690 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 5-8ml Aşırı lipemik numuneler dilüe edilip çalışılmalıdır. Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Klinik Kullanımı Yöntem Fotometrik Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde 0,1-0.3mg/dl İntrahepatik ve ekstrahepatik safra yolları tıkanıkları, hepatosellüler hasar, kolestazis, Dubin-Johson sendromu ve Rotor sendromunda serum direk bilirubin düzeyleri artar. Biyolojik Referans Aralığı Transpor ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar 2-8 °C’de 7 gün Hemoliz, Lipemik Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 29 Test Adı C REAKTİF PROTEİN (CRP) SUT Kodu 900900 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı Numune Kabı 5-8 ml Sarı kapaklı tüp Yöntem Çalışma Günü Rapor Tarihi Biyolojik Referans Aralığı Transport ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar 2-8°C’de 1 gün Hemoliz,Lipemi,İkter Klinik Kullanımı C-Reaktif protein (CRP) sağlıklı bireylerde çok düşük konsantrasyonlarda bulunan, serumun normal Türbidimetrik bileşenlerinden biridir. Yayılan bakteriyel Hergün enfeksiyonlar ve yaygın doku hasarları CRP seviyelerinin yükselmesine sebep olur. CRP en sensitif akut faz proteinlerinden biridir; Laboratuvara kabulden itibaren 24 miyokardiyal enfarktüs, travma, enfeksiyon, iltihaplanma, cerrahi müdahale veya saat içinde neoplastik poliferasyondan sonra plazmadaki 0-5IU/ml seviyeleri genellikle çarpıcı bir şekilde artar. Yükselme 6-12 saat içinde başlar ve normalin 2000 katına ulaşabilir. CRP’nin tespiti kilinik olarak organ hastalıklarının taranmasında, iltihabik hastalıkların aktivitesinin değerlendirilmesinde, SLE’de araya giren enfeksiyonların tespitinde, lösemide, veya cerrahi müdahale sonrasında ve neonatal septisemi ve menenjitin Numuneler soğuk kontrolünde kullanışlıdır. Bakteriyolojik zincirde (2-8 C˚) ve inceleme için numune toplamak zor olabilir. özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık laboratuvara gönderilir. 30 Test Adı TOTAL DEMİR BAĞLAMA KAPASİTESİ (TIBC) SUT Kodu 901040 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 ml 2-8 °C’de 14 gün Numune Saklama Koşulları Hemoliz, Lipemi Numune Red Kriterleri Uyarılar Diürnal varyasyonu nedeniyle sabahları maksimum konsantrasyonda bulunur. Hemolizden etkilenir. Bazı ilaçlar serum seviyesini etkiler. Demir prepratı kullanılıyorsa veya kan transfüzyonu yapılmışsa bunlar kesildikten 4 gün sonra kan alınmalıdır. Klinik Kullanımı Aneminin değerlendirilmesinde kullanılır Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Fotometrik Çalışma Günü Her gün Kronik enfeksiyonlar, malignite, demir zehirlenmesi, renal hastalıklar ve talasemide düşüktür. Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde 250-450ug/dl Demir eksikliği anemisinde, geç yaşta gebelik, viral hepatit ve oral kontrasepsiyonda serum seviyesi yükselir. Biyolojik Referans Aralığı Tranport ısısı Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 31 Test Adı DEMİR SUT Kodu 901020 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 ml Demir değerleri gün içinde %30 düşebilmektedir. Bu nedenle numune 8-12 saatlik açlık sonrası sabah alınmalıdır. Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Fotometrik Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Erkek:65-175 ug/dl Kadın:50-170 ug/dl Klinik Kullanımı Hepatit, aşırı demir alımı, oral kontraseptif kullanımı, pernisyöz, aplastik ve hemolitik anemi, hemokromatozis, talasemi, akut lösemi gibi durumlarda serum demir seviyesi artar. Demir eksikliğinin bazı nedenleri: demir eksikliği anemisi (en sık), enfeksiyonlar, menstruasyon, gebelik, enflamasyon, miyokard enfarktüsü, malignite Biyolojik Referans Aralığı Transpot ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar 2-8 °C’de 14 gün Hemoliz, Lipemi Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 32 Test Adı FOSFOR SUT Kodu 901260 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 5-8ml Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Fotometrik Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde 2.4-5.1 mg/dl Biyolojik Referans Aralığı 2-8 °C’de 7gün Numune Saklama Koşulları Hemolizden Numune Ret etkilenir. Kriterleri Uyarılar Hemolizden etkilenir. Mevsimsel ritmi vardır: Kış aylarında en düşük seviyededir. İlaçlar serum seviyesini etkiler. Klinik Kullanımı Fosfor metabolizmasının ve kalsiyum-fosfor dengesinin değerlendirilmesinde kullanılır. Böbrek yetmezliği, şiddetli nefritler, hipoparatiroidi, hipokalemi, süt-alkali sendromu, fazla vit D alımı, kırıkların iyileşme süreci, kemik tümörleri, metastazlar, Addison, akromegali, karaciğer hastalıkları, sirozda yükselir. Hiperparatiroidi, rikets, diabetik koma, hiperinsülinizm, akut alkolizm, kusma ve şiddetli diyare, hiperkalsemi, uzamış hipotermi, solunumsal asidozda azalır. Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık Tranport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 33 Test Adı GAMA GLUTAMİL TRANSFERAZ (GGT) SUT Kodu 901390 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Enzimatik Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Erkek:0-73U/l Kadın:0-38 U/l Biyolojik Referans Aralığı Transport ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 34 2-8°C’de 7 gün Hemoliz, Lipemi,İkter Hemolizden kaçınılmalıdır. Alkol ve bazı ilaçların etkisi ile yükselir. . İntra ve ekstahepatik safra yollarının tıkanıklıklarında, kolanjit ve kolesistitte, enfeksiyöz hepatit, karaciğer yağlanması, akut ve kronik pankreatit, fenobarbital ve fenitoin kullananlarda serum seviyesi yükselir. Alkolizm ve alkole bağlı karaciğer hasarında izole olarak düzeyi artar. Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık Test Adı HEMOGLOBİN A1C SUT Kodu 901450 Numune Türü Tam Kan Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 1 ml(En Az) Numune Kabı Mor kapaklı Tüp Yöntem HPLC Çalışma Günü Rapor Tarihi Hergün Laboratuvara kabulden itibaren 24Saat içerisinde %4-6 Biyolojik Referans Aralığı Transport ısısı Numune Saklama 2-8°C’de 2 gün Koşulları Numune Ret Kriterleri Numunenin pıhtılı, hemolizli veya aşırı lipemik olması, uzun süre beklemesi, kan / antikoagülan oranının uyumsuz olması ve miktarın gerekenden az / çok olması. Uyarılar Pıhtı oluşmaması için kan alındıktan sonra tüp 8-10 kez alt üst edilmelidir. Varyant Hb varlığında yanlış yüksek çıkar Klinik Kullanımı Diabetes mellitusun uzun dönem takibinde kullanılır. Son 6-8 hafta içindeki ortalama kan glukoz konsantrasyonunu gösterir. Kırmızı kürelerin yaşam süresinin kısaldığı unstabil hemoglobinlerin varlığı (Hb SS, Hb CC, Hb SC vb.) ve diğer hemolitik anemiler yanlış düşük sonuçlara neden olabilirken, demir eksikliği kırmızı küre yaşam süresini uzatarak yanlış yüksek sonuç elde edilmesine neden olabilir. Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. Diyabet Tanısı için ADA*'nın önerdiği 4 önemli kriter 1- Açlık kan glukozu ≥126 mg/dL (8 saatlik açlığı takiben) 2- Rastgele kan glukozu≥200 mg/dL 3- 75 g OGTT takiben 2 saat sonraki kan glukozu ≥200 mg/dL 4- A1C ≥6.5%(Standardize yöntemler ile çalışıldığında) *ADA: Amerikan Diyabet Derneği 35 Test Adı GLUKOZ Sinonim Açlık Kan Şekeri, AKŞ SUT Kodu 901500 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Çalışma Günü Rapor Tarihi Biyolojik Referans Aralığı Transpor ısısı 2-8°C’de 7 gün Numune Saklama Koşulları Hemoliz, Lipemi,İkter Numune Red Kriterleri Uyarılar Numune santrifüj protokolüne uygun olarak fibrin oluşumunun hemen ardından santrifüj edilerek kanın şekilli elemanlarından ayrılmalıdır. Santrifüje olmamış tam kanda her bir saatte yaklaşık %5-10 arasında düşüş gerçekleşmektedir. Numune alınması için 8 saatlik sabah açlığı gereklidir Klinik Kullanımı . Genel olarak diyabetin teşhisi ve tedavisinde yardım amaçlı kullanılır. Her gün Yüksek glukoz seviyeleri (hiperglisemi) Laboratuvara kabulden aynı zamanda pankreatik neoplazm, hipertiroidizm ve adrenal kortikal itibaren 24 saat içinde hiperfonksiyonu, aynı zamanda diğer 70-105 mg/dl hastalıklar ile ortaya çıkabilir. Düşük glukoz seviyeleri (hipoglisemi) aşırı insulin tedavisinden veya karaciğer hastalıklarından kaynaklanabilir. Açlık glukoz seviyesi ≥ 126 mg/dl veya tokluk kan şekeri ≥ 200mg/dl ise diyabetes mellitus tanısını destekler. Cushing hastalığı, Akromegali, Feokromasitoma, Glukagonoma, ciddi karaciğer hastalıkları, Pankreatitis ve bazı ilaç alımında (tiroid Numuneler soğuk hormonu, kortikosteroid vb.) artar. zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık uyularak laboratuvara gönderilir. Enzimatik 36 Test Adı GLUKOZ Sinonim Tokluk kan şekeri, TKŞ SUT Kodu 901500 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı Numune Kabı 5-8 ml Sarı kapaklı tüp Yöntem Enzimatik Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde <200 mg/dl Biyolojik Referans Aralığı Transport ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar 2-8°C’de 7 gün Hemoliz, Lipemi,İkter Klinik Kullanımı :Primer ve sekonder diyabetes mellitus tanısında ve takibinde kullanılır. . Hasta hazırlığı: Kahvaltı başlangıcından 2 saat sonra. Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 37 Test Adı KALSİYUM TOTAL (Ca) SUT Kodu 901910 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Spektrofotometrik, kolorimetrik Çalışma Günü Hergün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı Transport ısısı Numune Saklama 2-8°C’de 7 gün Koşulları Hemoliz,İkter Numune Red Kriterleri Uyarılar: Yükselen serum protein seviyesi serum Ca düzeyini arttırırken azalan protein seviyesi de düşürür. Hastada pH bozukluğundan şüpheleniliyorsa eş zamanlı pH ve iyonize Ca seviyesi istenmelidir. Hemolizden ve kan alımı sırasında turnikenin uzun tutulmasından etkilenir. Klinik Kullanımı Hiperparatiroidizm, kemiğin malign hastalıkları, diğer malin tümörler, polisitemia vera, feokromasitoma, sarkoidoz, D vitamini intoksikasyonu, tirotoksikoz, akromegali gibi durumlarda serum total kalsiyum düzeyi artar. İdiyopatik, cerrahi veya konjenital hipoparatiroidizm, pseudohipoparatiroidizm, D vitamini eksikliği, kronik böbrek yetmezliği, magnezyum eksikliği gibi durumlarda serum total kalsiyum düzeyi azalır. 8.7-10.4 mg/dl Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 38 Test Adı KLORÜR (Cl) SUT Kodu 902090 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı Numune Kabı 5-8 ml Sarı kapaklı tüp Yöntem İndirek ISE Çalışma Günü Her gün 2-8°C’de 7 gün Numune Saklama Koşulları Hemoliz, Lipemi Numune Red Kriterleri Uyarılar - Bazı ilaçlar serum seviyesini etkiler. Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Klinik Kullanımı: Elektrolit dengesi ve asit-baz ile su metabolizmasının değerlendirilmesinde kullanılır. Dehidratasyon, renal tübüler asidoz, akut böbrek yetmezliği, diabetes inspidus, salisilat intoksikasyonu ve respiratuar alkalozda serum Cl düzeyi artarken, aşırı kusma, aldosteronizm, respratuar asidoz ve su intoksikasyonu gibi durumlarda ise Cl düzeyi düşer. Hasta hazırlığı: 8-10 saat açlık Biyolojik Referans Aralığı Transport ısısı 99-109mEq/L Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 39 Test Adı TOTAL KOLESTEROL SUT Kodu 902110 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8ml Numune Kabı Sarı Kapaklı Tüp Yöntem Kolorimetrik Çalışma Günü Hergün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı Transport ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı 2-8°C’de 7 gün İkter Stres, yaş, cinsiyet, hormonal denge ve gebelik normal kolesterol düzeylerini etkiler. Test öncesi 48 saat alkol alınmamalıdır. 10-200 mg/dl Serum kolesterol düzeylerinin ölçümü karaciğer fonksiyonu, safra kese fonksiyonu, intestinal absorpsiyon, koroner arter hastalığına karşı eğilim ve tiroid fonksiyonunun bir belirtisi olarak görev alabilir. 200 mg/dL üzerindeki değerler kardiyovasküler hastalık riski değerlendirmesinde kullanılır. Ayrıca hiperlipoproteinemi, hipotiroidi, diabetes mellitus, obesite, nefrotik sendromda artar. Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. Azalmış seviyeler hipertiroidi malabsorbsiyon ve apolipoprotein bozukluklarıyla ilgili olabilir. Hasta hazırlığı: 10-12 saat açlık 40 Test Adı HDL KOLESTEROL SUT Kodu 901500 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 mL Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Spektrofotometrik, enzimatik Her gün Çalışma Günü 2-8°C’de 7 gün Numune Saklama Koşulları İkter Numune Red Kriterleri Uyarılar Numune alınması için 8 saatlik sabah açlığı gereklidir. Bazı ilaçlardan etkilenir. Stres, anoreksia, obezite, sigara, hipertrigliseridemi serum seviyelerini düşürür. Kalp krizinin ardından hemen değerlendirilmemelidir. 3 ay beklenmesi önerilmektedir. Klinik Kullanımı . Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı 40-60 mg/dl Transport ısısı Koroner kalp hastalığı riskinin değerlendirilmesinde kullanılır. 40 mg/dL’nin altındaki değerler koroner kalp hastalığı için bir risk faktörü iken, 60 mg/dL’nin üzerindeki değerlerde HDL kolesterol düzeyi yüksek olarak değerlendirilir. Ayrıca kontrolsüz diyabet, hepatosellüler hastalık, kolestaz, kronik renal yetmezlik, üremi, nefrotik sendromda azalır. Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. LDL KOLESTEROL: HESAPLAMALI OLARAK BAKILMAKTADIR.BİYOLOJİK REFERANS ARALIĞI: 0130 mg/dl. Artmış kardiyovasküler risk değerlendirmesinde, hipobetalipoproteinemi ve abetalipoproteinemi tanısında kullanılır. Artmış LDL genellikle aterosklerotik hastalık için risk faktörü olarak kabul edilir. LDL’nin azlığı veya yokluğu polinöropatiye neden olabilir 41 Test Adı KREATİNİN SUT Kodu 902210 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 Numune Kabı Sarı Kapaklı Tüp Yöntem Kinetik-Kolorimetrik Çalışma Günü Hergün Transport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. Biyolojik Referans Aralığı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı 2-8°C’de 7 gün Aşırı lipemik numune, Serum hücrelerden en kısa sürede ayrılmalıdır. Sefalosporin kullanımı ve yüksek düzeyde askorbik asit alımı kreatinin yüksekliğine neden olabilir. Bu ajanlar üre/kreatinin oranını da değiştirebilir. Diyette yüksek oranda et olması kreatinin seviyesini arttırabilir Renal fonksiyonun değerlendirilmesi amacıyla kullanılır. Böbrek hastalıklarının göstergesi olarak üre’den daha sensitif ve spesifiktir. Böbrek hastalıkları, şok, maligniteler, SLE, diabetik nefropati, konjestif kalp yetmezliği ve akromegalide serum kreatinin düzeyi artarken, musküler distrofi ve diabetik ketoasidozda, hamilelik, kas kütlesinin azalması durumunda serum seviyesi düşer Erkek:0.6-1.3mg/dl Kadın:0.5-1.1mg/dl 42 Test Adı LAKTAT DEHİDROGENAZ(LDH) SUT Kodu 902260 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı Kapaklı Tüp Yöntem Enzimatik Çalışma Günü Hergün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı 120-246 U/L Transport ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar 2-8°C’de 4 gün Klinik Kullanımı Kalp ve karaciğer hastalıklarının tanısında kullanılır. AMI, megaloblastik ve karaciğer hastalıkları, şok, hipoksi, siroz, obstrüktif sarılık, böbrek hastalıkları, kas hastalıkları, neoplastik hastalıklar, konjestif kalp yetmezliği, lösemi, hemolitik anemi, orak hücreli anemi, lenfoma, renal enfarktüs ve akut pankreatitte LDH düzeyi artar Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 43 Hemoliz Serum veya plazmadaki toplam LDH aktivitesinin olçümü spesifik değildir ve bileşen izoenzimlerin asıl dokularını ayırt edemez. Test Adı KREATİN KİNAZ (CK, TOTAL) SUT Kodu 902190 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Enzimatik Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı Erkek:32-294U/L Kadın :33-211U/L Transport ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 44 2-8°C’de 12 saat kararlıdır Hemoliz, İkter, Lipemi Serum ışıktan korunmalıdır. Hemoliz ve egzersiz CK düzeylerini değiştirebilmektedir. . AMI, progresif musküler distrofi, polimiyozit, yanıklar, travma, ağır egzersiz, status epileptikus, postoperatif, yaygın beyin intarktüsü, gebeliğin son dönemleri ve doğum, malign hipertermi, IM enjeksiyonlar, könvülziyonlar ve kardiyak defibrilasyon sonrası CK düzeyleri yükselir. Test Adı POTASYUM(K) SUT Kodu 903130 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8ml Numune Kabı Sarı Kapaklı Tüp Yöntem İndirekt İSE Çalışma Günü Hergün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı Transport ısısı 3.5-5.5 mEq/L Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar 2-8°C’de 7 gün Hemoliz,Lipemi Serum hücrelerden en kısa sürede ayrılmalıdır, Diurnal varyasyonu vardır. Sabah saat 08.00’de maksimum, akşam 22.00’de ise minumum düzeylerdedir. Klinik Kullanımı : Elektrolit ve asit-baz dengesinin değerlendirilmesi ile böbrek fonksiyonlarının takibinde kullanılır. Trombositoz, lösemi, hemoliz, doku hasarı, status epileptikus, malign hiperpireksi, asidoz, akut böbrek yetmezliği, Addison hastalığı, pseudo hipoaldosteronizm, ağır egzersiz, şok ve de hidratasyon da serum potasyum konsantrasyonu artar. Kronik açlık, diare, kusma, intestinal fistüller, renal tübülerasidoz, Fanconi sendromu, primer ve sekonder aldosteronizm, Cushing sendromu, Bartter sendromu, alkaloz ve osmotik diürezde ise serum potasyum konsantrasyonu düşer. B12 ve folik asid ile megaloblastik aneminin tedavisinde serum seviyesi azalır. Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 45 Test Adı ROMATOİD FAKTÖR(RF) SUT Kodu 903380 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı Numune Kabı 5-8 ml Sarı kapaklı tüp Yöntem Çalışma Günü Türbidimetrik Hergün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı 3.5-14 IU/mL Tranport ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar 2-8°C’de 5 gün Hemoliz, Lipemi, İkter Klinik Kullanımı Romatoid artritin tanı ve takibinde kullanılır. miks bağ dokusu hastalığı, sjögren sendromu, skleroderma, dermatomyozit, SLE gibi otoimmun hastalıklar, enfeksiyoz mononükleoz gibi bazı viral hastalıklar ve bazı akut iltihabi hastalıklarda serum RF düzeyi artar. Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 46 Test Adı SODYUM (Na) SUT Kodu 903670 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Çalışma Günü İndirekt İSE Hergün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı Yetişkin: 132146mEq/L Transport ısısı Numune Saklama 2-8°C’de 7 gün Koşulları Hemoliz,Lipemi Numune Red Kriterleri Uyarılar Birçok ilaç ve hipertrigliseridemi serum seviyelerini etkiler Klinik Kullanımı Dehidratasyon, diüretik kullanımı, yüksek ateş, yanık, hiperpne, terleme ve yüksek çevre sıcaklığına maruz kalma durumlarında hipernatremi görülür. Sodyum ve suyun birlikte kaybının gözlendiği kusma, diyare,su retansiyonu, nefrotik sendrom, kaşeksi, hipoproteinemi, intravenöz glukoz infüzyonu, konjestif kalp yetmezliği, mineralokortikoid eksikliği, hipopituitarizm, karaciğer hastalıkları, hipertrigliseridemi, psikojenik polidipsi, diüretik kullanımı, kistik fibrozisde gibi durumlarda hiponatremi gözlenir Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 47 Test Adı TRİGLİSERİD SUT Kodu 903990 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı Kapaklı Tüp Yöntem Enzimatik,End point Çalışma Günü Hergün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı 40-150 mg/dl Transport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı 48 2-8°C’de 7 gün Hemoliz,İkter Serum hücrelerden en kısa sürede ayrılmalıdır. Ağır yemek ve alkol alımından sonra yükselir. Obezite, fiziksel inaktivite, sigara ve bazı ilaçlar yüksekliğe neden olur. Trigliseridler diyetten absorbe edilen bir lipid ailesidir ve endojen olarak karbonhidratlarla yağlı asitlerden üretilir. Trigliseridin ölçümü hiperlipideminin teşhis ve yönteminde önemlidir. Bu hastalıklar genetik olabilir yada nefroz, diabetes mellitus ve endokrin rahatsızlıkları gibi diğer bozukluklardan sonra meydana gelebilir Test Adı ÜRE SUT Kodu 901940 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı Kapaklı Tüp Yöntem Enzimatik Çalışma Günü Hergün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı 10.2-49.2 mg/dl Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı 2-8°C’de 7 gün Hemoliz,Lipemik,İkter Serum hücrelerden en kısa sürede ayrılmalıdır. Karaciğerde üretilen protein metabolizma ürünüdür. Düşük protein, yüksek karbonhidrat diyetinde, aşırı hidrasyon nedeniyle yalnızca IV beslenmede serum düzeyi azalır. Birçok ilaç serum seviyesini azaltma ya da arttırma yönünde etkiler Serum üre azotunun tayini böbrek fonksiyonunun değerlendirilmesinde yaygın olarak kullanılır. Bu test sıklıkla prerenal, renal ve postrenal hiperüreminin farklı tanısı için serum kreatinin testi ile birlikte istenir. BUN (Kan üre nitrojeni) ürenin nitrojen bölümüdür. Üre mg/dL / 2.14 = BUN mg/dL Transport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir 49 Test Adı ÜRİK ASİT SUT Kodu 904120 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı Kapaklı Tüp Yöntem Spektrofotometrik, kolorimetrik Hergün Çalışma Günü Rapor Tarihi Biyolojik Referans Aralığı Transport ısısı Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde E:3.7-9.2 mg/dl K:3.1-7.8 mg/dl Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir 50 2-8°C’de 4 gün Hemoliz,Lipemik,İkter Serum hücrelerden en kısa sürede ayrılmalıdır. Stres ve yoğun egzersiz serum seviyesini arttırır. Kimi ilaçlar serum seviyesini etkiler. Yüksek düzeyde aspirin kullanımı, düşük pürin içerikli diyet, kahve ve çay serum seviyesini azaltır Böbrek yetmezliği ile ortaya çıkan böbrek hastalıklarında, gut, hücre yıkımı, neoplazi, lenfoma ve lösemi, hemolitik anemi, polisitemia, myelom, pernisiyöz anemi, konjestif kalp yetmezliği, nefrojenik tip diabetes insipitus, Addison hastalığı, Lesch- Nyhan sendromunda artar. B) HORMON TESTLERİ Test Adı FERRİTİN SUT Kodu 901220 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Kemilüminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı 8-10 saat açlık Transport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. Hemoliz Hemoliz, oral kontraseptifler, tiroid tedavisi, radyoaktif tedavi serum değerlerini yükseltir. Demir eksikliği anemisi, inflamasyon, kronik hastalıklar ve talasemide serum seviyesi azalır. Demir yüklemesi, akut hepatit, Gaucher hastalığı, malignansi, kronik inflamatuar hastalıklarda serum seviyesi artar. K:10-291 ng/ml E:22-322 ng/ml Hasta hazırlığı 2-8°C’de 1 gün 51 Test Adı Folik Asit (Folat) SUT Kodu 901240 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Kemilüminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı 5.38-24 ng/ml Transport ısısı Hasta hazırlığı Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 8-10 saat açlık 52 2-8°C’de 1 gün Hemoliz, Lipemik, İkterik Hemoliz ve demir eksikliği anemisi değerleri yükseltebilir. Folat eksikliğinin tanı ve tedavisinin takibi ile megaloblastik ve makrositik anemilerin değerlendirilmesinde kullanılır. Yetersiz diyet, karaciğer hastalığı, hemolitik hastalıklar ve malignensilerde folat eksikliği meydana gelir. Serum folat konsantrasyonunu değiştiren diğer nedenler; artmış folat vejeteryan diyet sonucu, folat eksikliği ise gebelik, malabsorbsiyon, kronik alkolizm, dilantin, barbiturat, nitrofurantoin, methotorexate kullanımı ve hemodiyaliz sonucu meydana gelir Test Adı İnsülin SUT Kodu 901840 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Kemilüminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı Biyolojik Referans Aralığı 2.6-24.9 µIU/ml (açlık) 22-79 µIU/ml (tokluk) Hasta hazırlığı 8-10 saat açlık Transport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 53 2-8°C’de 1 gün Hemoliz, Lipemik, İkterik Anti insülin antikorlarının varlığı serum seviyelerini etkileyebilir. Tip I ve II DM, hipoglisemi, insülinoma ve insülin direncinin değerlendirilmesinde kullanılır. İnsülinoma, reaktif hipoglisemi, fazla insülin alınması, Cushing sendromu, Tip I DM, feokromasitoma ve akromegalide insülin düzeyi artarken, pankreas beta hücre harabiyetinde insülin düzeyi azalır. Test Adı SUT Kodu Numune Türü Numune Alımı Numune Miktarı Numune Kabı Yöntem Çalışma Günü Rapor Tarihi Biyolojik Referans Aralığı Hasta hazırlığı Transport ısısı PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN (TOTAL PSA), Serbest PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN (f-PSA) 903220 2-8°C’de 1 gün Numune Saklama Koşulları Serum Hemoliz, lipemik, Numune Ret ikterik Kriterleri Venöz kan Tarama amacıyla Uyarılar kullanımı yalnızca 50 yaşın üzerindeki 5-8 ml erkelerde önerilir. Rektal tuşe serum seviyelerini yükseltir. Sarı kapaklı tüp Rektal muayene ve Klinik Kullanımı sonda Kemilüminesans uygulamalarından sonra numune Her gün alınması için 72 saat beklenmelidir. Laboratuvara PSA değerleri kabulden itibaren 24 günden güne saat içinde değişebilir ve yaşla birlikte artar. Ayrıca supin Total PSA 0- 4,0 pozisyon ng/mL PSA değerlerini düşürürken, FREE PSA:0-0.5 prostat ng/ml manuplasyonu PSA düzeyinde artışa neden olabilir. 8-10 saat açlık Benign prostat hiperplazisi ve Prostat Numuneler soğuk kanserinde düzeyleri zincirde (2-8 C˚) ve artar. özel taşıma kaplarında transfer f-PSA, serum PSA koşullarına uyularak değerinin normal laboratuvara olduğu kişilerde gönderilir. kanser saptama duyarlılığını arttırmak, 4-10 ng/ml arasındaki durumlarda ise özgüllüğünü arttırmak ve yapılan gereksiz biyopsi sayısını azaltmak amacıyla kullanılmaktadır 54 Test Adı SERBEST T3 (FT3, SERBEST TRİİYODOTİRONİN) SUT Kodu 903470 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Kemilüminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı 2.3-4.2 pg/ml Hasta hazırlığı 8-10 saat açlık Transport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı 55 2-8°C’de 1 gün Hemoliz, lipemik, ikterik Kronik hastalığı olan veya uzun süre hastanede yatmış kişiler ötiroid olsalar bile serbest T3 düzeyi düşük bulunabilir Serbest T3, TSH ve T4 ile birlikte tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesin de kullanılır. Hipertiroidizm, T3 toksikoz ve Periferal direnç sendromunda düzeyleri yükselir. Hipotiroidizm gebeliğin 3. trimestr ve kronik hastalığı olanlarda düzeyleri düşer. Test Adı SERBEST T4 (FT4, SERBEST TİROKSİN) SUT Kodu 903480 Numune Türü Serum Numune Alımı 2-8°C’de 1 gün Venöz kan Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Numune Miktarı Numune Kabı 5-8 ml Sarı kapaklı tüp Klinik Kullanımı Yöntem Kemilüminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Serbest T4 düzeylerinin yükselmesi hipertiroidizmi veya tiroid hormon replasmanının aşırı olduğunu gösterir. Serbest T4 düzeylerinin düşmesi hipotiroidizmi düşündürür Biyolojik Referans Aralığı 0.89-1.76 ng/dl Hasta hazırlığı 8-10 saat açlık Transport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. 56 Hemoliz, lipemik, ikterik Çeşitli ilaçlar ile etkileşimi vardır. Test Adı TİROİD STİMÜLAN HORMON (TSH) SUT Kodu 904030 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Yöntem Sarı kapaklı tüp veya jelli tüp yeşil kapaklı Li heparinli tüp Kemilüminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı 0.35-5.5 µIU/ml Hasta hazırlığı 8-10 saat açlık Transport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı 57 2-8°C’de 1 gün Hemoliz, lipemik, ikterik Diürnal ritmi vardır. Gün içinde düşük konsantrasyonda olup saat 20.00 civarında günlük konsantrasyonunun %75 oranında ani artış gösterir. Gece boyunca yüksek olarak kalır. Uyanınca aniden düşer. Hipotiroidizm, Hashimoto tiroiditi, Ektopik TSH salgılanan durumlar, Subakut tiroidit, Tiroid hormon rezistansı durumlarında düzeyi artar. Hipotalamik ve hipofizer hipotiroidizm, hipertiroidizm durumlarında düzeyi azalır Test Adı VİTAMİN B12 SUT Kodu 904150 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 5-8 ml Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Kemilüminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar 8-10 saat açlık Transport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. Hemoliz, lipemik, ikterik Hamilelik, kan transfüzyonu, yüksek doz A ve C vitaminlerinin alımı, çeşitli ilaçlar serum seviyesini arttırır. Klinik Kullanımı Megaloblastik ve makrositik aneminin değerlendirilmesinde kullanılır. Malabsorpsiyon sendromları, pernisiyöz anemi, Diphyllobothriasis, ileri yaş, gebelik, antikonvulzanlar, kolşisin, etanol alımı, vejeteryan diet ve hemodializde serum seviyeleri azalır. Östrojen alımı, hepatoselüler hasar, myeloproliferatif hastalıklar, üremide serum seviyeleri artar. 214-914 pg/ml Hasta hazırlığı 2-8°C’de 1 gün 58 Test Adı 25(OH)vitamin D SUT Kodu 900130 Numune Türü Serum Numune Alımı 2-8°C’de 1 gün Venöz kan Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Numune Miktarı Numune Kabı 5-8 ml Sarı kapaklı tüp Klinik Kullanımı Yöntem Kemilüminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Plazma düzeyi kişinin diyetle aldığı D vitaminini gösterir. Kalsiyum ve fosfor metabolizması için çok önemlidir. Biyolojik Referans Aralığı D vitamini eksikliğinin bazı kanser, immun hastalık ve kardiyovasküler hastalık riskini arttırdığına yönelik kanıtlar bulunmaktadır. <10 ng/ml şiddetli eksiklik, 10-30 ng/ml 25 hidroksi Vitamin eksiklik,>150 ng/ml D testinin yüksek toksik düzeydir. düzeyleri genellikle vitamin hapları veya 30-100ng/ml normal destekleyici besinlerin fazla alınmasına bağlıdır Hasta hazırlığı 8-10 saat açlık Transport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuara gönderilir. 59 Hemoliz, Lipemik, İkterik 25 hidroksi Vitamin D testinin düşük düzeyleri, yeterli güneş ışığına maruz kalmama veya vücut için gerekli olan vitamin D’nin diyetle alınmaması veya bağırsaklardan emilimi ile ilgili bir problem olduğunda gözlenebilir. Bazen nöbet(epilepsi) tedavisinde kullanılan özellikle fenitoin (Dilantin) Karaciğerde 25 OH Vitamin D üretimine engel olabilir. Test Adı Beta hCG (Total hCG) SUT Kodu 900650 Numune Türü Serum Numune Alımı 2-8°C’de 1 gün Venöz kan Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Numune Miktarı Numune Kabı 5-8 ml Sarı kapaklı tüp Klinik Kullanımı Yöntem Kemilüminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Laboratuvara kabulden itibaren 24 saat içinde Biyolojik Referans Aralığı Negatif: <5,0 mIU/mL Son Adet Tarihinden Sonra (SAT’a göre Gebelik Haftası) Değer (mIU/mL) 2-4 Haftalık:39.18388 mIU/mL 5-6 Haftalık:86188769mIU/mL 6-8 Haftalık:8636218085mIU/mL 8-10 Haftalık:18700244467 mIU/mL 10-12 Haftalık:23143181899 mIU/mL 13-27 Haftalık:6303-97171 Sinsityotrofobilastik hücrelerden salgılanır, gebeliğin temel testidir. Gestasyonel trofoblastik neoplazilerde (nonseminomatöz germ hücre tümörü ve daha az olarak seminom) belirteçtir. Gebelikte prenatal tarama testlerinde kullanılır. Transport ısısı Numuneler soğuk zincirde (2-8 C˚) ve özel taşıma kaplarında transfer koşullarına uyularak laboratuvara gönderilir. Hasta hazırlığı 8-10 saat açlık 60 Hemoliz, Lipemik, İkterik C) Moleküler Testler Test Adı HEMOGLOBİNOPATİ TARAMA TESTİ SUT Kodu 904690 Numune Türü Tam Kan Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 1 ml(En Az) Numune Kabı Mor kapaklı Tüp Yöntem HPLC Çalışma Günü Rapor Tarihi Hergün Laboratuvara kabulden itibaren 72 saat içinde Hgb A2:%2,5-3,5 Hgb F:<%2 Biyolojik Referans Aralığı Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar 2-8°C’de 2 gün Numunenin pıhtılı, hemolizli veya aşırı lipemik olması, uzun süre beklemesi, kan / koagülan oranının uyumsuz olması ve miktarın gerekenden az / çok olması. Pıhtı oluşmaması için kan alındıktan sonra tüp 8-10 kez alt üst edilmelidir. Klinik Kullanımı Talasemi (Akdeniz anemisi) ve anormal hemoglobinlerin saptanmasında kullanılır. Referans değerler dışında saptanması taşıyıcılık lehine yorumlanır 61 D) İDRAR TETKİKİ (TAM OTOMATİK İDRAR BİYOKİMYASI VE MİKROSKOPİSİ) Test Adı İDRAR SUT Kodu 901780 Numune Türü İdrar Numune Alımı İdrar Numune Miktarı Numune Kabı 3 ml(En Az) Beyaz kapaklı İdrar Tüpü Yöntem Çalışma Günü Otomatize Strip-Tam Otomatize Mikroskop ve Kimyasal Hergün Rapor Tarihi Aynı Gün Biyolojik Referans Aralığı Ürobilinojen Keton Glukoz Protein Eritrosit Ph Nitrit Lökosit Dansite g/ml Bilirubin : 0,1-1,8 µg/dl : negatif : negatif : negatif : 0-3 p /HPF : 5.5-8 : negatif : 0-4 p /HPF : 1,015-1,025 : negatif 62 Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar Işıksız 4-8°C’de saklanmalıdır. Klinik Kullanımı En sık üriner sistem enfeksiyonlarının tanı ve tedavisinin takibinde kullanılmaktadır. Yetersiz Numune Sabah Orta Akım İdrarı olmalıdır. E) TAM KAN SAYIMI (Hemogram) Test Adı TAM KAN (HEMOGRAM) Sinonim CBC, TKS SUT Kodu 901620 Numune Türü Tam Kan Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 1 ml(En Az) Numune Kabı Mor kapaklı EDTA’lı tüp Numune Saklama Koşulları Numune Red Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı Yöntem Çalışma Günü Optik DansiteEmpedans Hergün Rapor Tarihi Aynı Gün Biyolojik Referans Aralığı Tabloda verilmiştir. 2-8°C’de 2 gün Pıhtılı Numune Pıhtı oluşmaması için kan alındıktan sonra tüp 8-10 kez alt üst edilmelidir. Anemi,enfeksiyon hastalıkları,malignensilerin tanı ve tedavinin izleminde kullanılmaktadır Referans aralıkları (Normal değerler) Erkek (Yaşa göre) 3 WBC (x 10 µL) 6 RBC (x 10 µL) Hgb (g/dL) HCT (%) MCV (fL) MCH (pg) MCHC (g/dL) RDW (%) 3 Plt (x 10 µL) MPV (fL) LY (%) MONO (%) NE (%) EO (%) BA (%) 1-5 YAŞ 4.3-14.1 6-18 YAŞ 3.7-11.9 19-65 YAŞ 3.9-12.1 66+ YAŞ 3.9-12.3 4.00 - 5.30 4.10-5.60 4.10-5.80 4.00-5.60 10.5-13.7 31.8-40.8 67.6-88.2 21.7-29.8 31.5-35.0 11.7-16.5 224-568 11.5-16.3 34.4-48.3 74.3-93.0 24.3-31.7 31.9-35.1 11.7-14.3 194-477 12.7-17.1 38.0-50.3 78.1-99.2 25.7-33.8 32.0-35.3 11.8-15.3 157-414 11.0-16.8 33.1-50.2 78.9-101.4 25.6-34.4 31.8-35.1 12.1-16.6 138-407 6.3-9.3 24.5-70.0 0-12 21.4-70.5 0-10 0-2 6.6-9.9 20.0-56.6 0-12 33.2-74.7 0-11 0-2 6.8-10.4 17.8-51.8 0-12 39.7-77.3 0-8 0-2 6.7-10.6 13.0-48. 0-13 44.7-81.9 0-8 0-2 63 Kadın (Yaşa göre) 3 WBC (x 10 µL) 6 RBC (x 10 µL) Hgb (g/dL) HCT (%) MCV (fL) MCH (pg) MCHC (g/dL) RDW (%) 3 Plt (x 10 µL) MPV (fL) LY (%) MONO (%) NE (%) EO (%) BA (%) 1-5 YAŞ 4.2-13.6 6-18 YAŞ 4.0-12.4 19-65 YAŞ 3.9-12.5 66+ YAŞ 4.0-12.3 3.90 - 5.20 3.90-5.20 3.70-5.20 3.50-5.20 10.5-13.7 32.0-40.6 69.0-88.6 22.3-30.1 31.8-35.1 11.4-15.4 229-581 11.1-14.7 33.4-43.4 74.5-93.9 24.2-31.8 31.7-35.0 11.6-14.8 202-476 10.4-15.2 32.0-45.0 73.4-98.3 23.2-33.3 31.4-35.1 11.8-16.6 172-453 10.5-15.5 32.0-46.0 79.7-100.2 25.9-33.8 31.6-35.0 12.0-16.1 147-440 6.3-9.2 24.9-70.5 0-12 21.3-69.3 0-10 0-2 6.7-10.0 18.7-58.5 0-12 32.9-77.2 0-11 0-2 6.9-10.7 17.8-52.8 0-12 39.6-77.8 0-8 0-2 6.8-10.8 15.7-51.1 0-13 42.0-79.8 0-8 0-2 f) Sedimentasyon Hızı Test Adı SEDİMENTASYON SUT Kodu 903400 Numune Türü Tam Kan Numune Alımı Venöz Kan Numune Miktarı 1 ml(En Az) Numune Kabı Siyah kapaklı Tüp Yöntem Westergren metodu Çalışma Günü Rapor Tarihi Hergün Aynı Gün Biyolojik Referans Aralığı Çocuk: 0-10 mm/saat <50 yaş E: 0-15 mm/saat >50 yaş E:0-20 mm/saat K:0-30 mm/saat Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar 2-8°C’de 2 gün Numunenin pıhtılı, hemolizli veya aşırı lipemik olması, uzun süre beklemesi, kan / sitrat oranının uyumsuz olması ve miktarın gerekenden az / çok olması. Pıhtı oluşmaması için kan alındıktan sonra tüp 8-10 kez alt üst edilmelidir. Klinik Kullanımı İnflamatuar hastalıklar,akut ve kronik enfeksiyonlar,temporal arterit,maligniteler,romatoid hastalıklar,otoimmün hastalıklarının tanı ve takibinde kullanılır 64 K: 0-20 mm/saat G) Kan Grubu Testi Test Adı Kan Grubu Sinonim ABO + Rh Tayini SUT Kodu 705140 Numune Türü Serum Numune Alımı 2-8°C’de 1 gün Venöz kan Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Numune Miktarı Numune Kabı 0,2 mL (en az) Mor kapaklı tüp Klinik Kullanımı Yöntem manuel jel santrifügasyon veya kolon aglütinasyon metodu Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Aynı gün Biyolojik Referans Aralığı A0 Rh(+)/Rh(-) B0 Rh(+)/Rh(-) AB Rh(+)/Rh(-) 00 Rh(+)/Rh(-) İnsan kanındaki antikorlara bakılarak, kanın özelliğini belirlemek amaçlı yapılan bir işlemdir. A, B, AB ve 0 türleri mevcuttur. Bundan bağımsız olarak, Rh değeri pozitif veya negatif değerinde olabilir. Bu iki sistemin kombinasyonundan 8'li kan grubu tablosu oluşmuştur. Türkiye'de iki sistem yan yana yazılarak belirtilir. Örneğin; A türü kanda Rh değeri negatif ise, o kan için A Rh- grubu denir. 65 Hemoliz, Lipemik, H) Elisa Testleri Test Adı Anti-HBs SUT Kodu 906620 Numune Türü Serum Numune Alımı 2-8°C’de 1 gün Venöz kan Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Numune Miktarı Numune Kabı 0,5 mL (en az) Sarı kapaklı tüp Klinik Kullanımı Yöntem Kemiluminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Aynı gün HBV'ye karşı bağışıklığın tespitinde kullanılır. HBV enfeksiyonunun bitişi ile beraber (HBsAg kaybolduktan sonra) anti-HBs oluşur. Ayrıca HBV aşılamasından sonra immünitenin tespitinde de kullanılır. . Biyolojik Referans Aralığı Nonreaktif: < 10,00 mlU/mL Reaktif: ≥10,00 mlU/mL 66 Hemoliz, Lipemik, İkterik Test Adı HBs Ag (Hepatit B Yüzey Antijeni) SUT Kodu 907450 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 0,5 mL (en az) Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Kemilüminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Aynı gün Biyolojik Referans Aralığı Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı Nonreaktif: <1.00 S/CO Reaktif: ≥ 1.00 S/CO 67 2-8°C’de 1 gün Hemoliz, Lipemik, İkterik Akut Hepatit B’li olguların %510’nunda ve daha sık olarak erken konvelasan evrede serumda saptanmayabilir bu duruma pencere dönemi denir. Bu dönemde Total antiHBc veya Anti-Hbc IgM araştırılması yol göstericidir. Hemodiyaliz hastaları, heparinize hastalarda yalancı reaktif sonuçlar (eşik değere yakın zayıf reaksiyonlar ) görülebilir. Akut veya kronik HBV enfeksiyonlarının tanısında kullanılır. HBV enfeksiyonu sırasında serumda ortaya çıkan ilk serolojik markerdir (6-16. hafta). Akut enfeksiyonlarda genelde semptomlar çıktıktan 1-2 ay sonra ortadan kaybolur. HBsAg’nin 6 aydan uzun süre bulunması kronik taşıyıcılık veya kronik karaciğer hastalığının göstergesidir. Test Adı Anti-HCV SUT Kodu 906640 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 0,5 mL (en az) Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Kemiluminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Aynı gün Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar 2-8°C’de 1 gün Klinik Kullanımı HCV enfeksiyonunun tanısında kullanılır. Genelde HCV enfeksiyonunun geç evresinde kanda bulunur. AntiHCV’nin bulunması immüniteyi sağlamaz. Pozitif sonuçlar diğer yöntemlerle doğrulanmalıdır. Biyolojik Referans Aralığı Non reaktif: <1,00 S/CO Reaktif: ≥1,00 S/CO 68 Hemoliz, Lipemik, İkterik HCV reaktif tespit edilen olgular HCV’ye özgü immunotetkikler ve immunoblot tetkikleri veya bunların bir kombinasyonu ve/veya NAT testler gibi ilave testlerle değerlendirilmelidir. Test Adı Anti-HIV (HIV Ag/Ab Combo) SUT Kodu 906670 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 0,5 mL (en az) Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Kemiluminesans Çalışma Günü Her gün Rapor Tarihi Aynı gün Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar 2-8°C’de 1 gün Hemoliz, Lipemik, İkterik Reaktif çıkan sonuçlar Western Blot ve PCR ile doğrulanmalıdır. Klinik Kullanımı HIV Ag/Ab Combo tetkiki, insan serumu veya plazmasında bulunan insan bağışıklık yetersizliği virüsü tip 1 ve/veya tip 2 (HIV1/HIV-2) antikorların ve aynı zamanda HIV p24 antijeninin kalitatif tespiti için bir kemiluminesans mikropartikül immünolojik tetkikidir. HIV Ag/Ab Combo sonucu, HIV p24 antijeni, HIV-1 antikoru veya HIV-2 antikor tespiti arasında ayrım sağlamaz. Biyolojik Referans Aralığı Non reaktif: <1,00 S/CO Reaktif: ≥1,00 S/CO 69 Test Adı Sifiliz Hızlı Test SUT Kodu 908090 Numune Türü Serum Numune Alımı Venöz kan Numune Miktarı 0,5 mL (en az) Numune Kabı Sarı kapaklı tüp Yöntem Çalışma Günü İmmunokromatografik Yöntem (Hızlı Test) Her gün Rapor Tarihi Aynı gün Biyolojik Referans Aralığı Negatif Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı 70 2-8°C’de 1 gün Hemoliz, Lipemik, İkterik Bir hızlı tarama testi olup pozitif bulunan sonuçlar bir doğrulama testi ile doğrulanmalıdır. Frengi, öncelikle cinsel temas yoluyla ya da hamilelik sırasında anneden cenine geçerek bulaşan bir hastalıktır. Frengi, dört farklı aşamadan birinde kendini gösterebilir: birincil, ikincil, üçüncül, veya latent evre olabilir. Zorunlu enfeksiyöz tarama testlerinden olan sifilizin tanısında kullanılır. I) Klinik Mikrobiyoloji Test Adı Boğaz Kültürü SUT Kodu 905670 Numune Türü Boğaz Numune Alımı Boğaz örneği Numune Miktarı Numune Kabı - Yöntem Steril transport besiyeri Kültür Çalışma Günü Haftanın dört günü Rapor Tarihi İki gün Biyolojik Referans Aralığı Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı Uygunsuz alınan numune örneği Dil basacağı yardımı ile dil aşağı bastırılırken eküvyon ile posterior farinks, tonsiller ve yangılı görülen diğer alanlardan örnek alınır. A grubu Beta Hemolitik Streptokok enfeksiyonlarının araştırılması. Normal boğaz florası (NBF). Test Adı Burun Kültürü SUT Kodu 905677 Numune Türü Burun Numune Alımı Burun örneği Numune Miktarı Numune Kabı Yöntem Steril transport besiyeri Kültür Çalışma Günü Haftanın dört günü Rapor Tarihi İki gün Biyolojik Referans Aralığı Normal Burun florası Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı 71 Uygunsuz alınan numune örneği Patojen aerobik bakterilerin izolasyonu. Test Adı Gaita Kültürü SUT Kodu 905672 Numune Türü Gaita Numune Alımı Gaita örneği Numune Miktarı - Numune Kabı Steril gaita kabı Yöntem Kültür Çalışma Günü Haftanın dört günü Rapor Tarihi İki gün Biyolojik Referans Aralığı Test Adı Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı Uygunsuz alınan numune örneği Dışkı veremeyen hastalarda rektal sürüntü alınır. Kültür örneği, 1 saat içinde laboratuvara gönderilir Dışkıda barsak enfeksiyonuna bağlı bakteriyel kökenli bir enfeksiyon olup olmadığının araştırılması için yapılmaktadır. Salmonella Shigella yönünden üreme olmaması. SITMA MİKROSKOBİSİ SUT Kodu Numune Türü Kan Numune Alımı Parmak ucu Numune Miktarı 2'şer adet ince/kalın yayma preparat Numune Kabı Preparat taşıma aparatı Yöntem Mikroskobi- Giemsa boyama Çalışma Günü Hergün Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı 72 Uygunsuz alınan numune örneği Yayma preparatlar sıklıkla parmak ucunda alınan kan ile hazırlanmaktadır. Antikoagülan (EDTA) içeren kan örneklerinden hazırlanan yaymalar her zaman çok iyi sonuç vermese de gerekli olduğu durumlarda kullanılabilir. Sıtma araştırılması. İ) Tüberküloz Test Adı ARB Boyalı mikroskobik inceleme SUT Kodu Numune Türü Numune Saklama Koşulları Numune Ret Kriterleri Uyarılar Akciğer / akciğer dışı örnek Numune Alımı Numune Miktarı Numune Kabı Çalışma Günü 1-5 ml 50 ml Falkon tüpü (steril) ARB boyama (EZN Yöntemi) Hergün Test Adı Mikobakteri Kültürü Yöntem SUT Kodu Numune Türü Akciğer / akciğer dışı örnek Numune Alımı Numune Miktarı Numune Kabı Yöntem Çalışma Günü 1-5ml 50 ml Falkon tüpü (steril) Konvansiyonel (LJbesiyerinde) Hergün 2-8°C, >24 saat. Oda sıcaklığı,<24 saatUygunsuz alınan numune örneği Klinik Kullanımı Tüberkuloz araştırılması. Numune Saklama Koşulları 2-8°C, >24 saat. Oda sıcaklığı,<24 saat Uygunsuz alınan numune örneği Numune Ret Kriterleri Uyarılar Klinik Kullanımı 73 Tüberküloz araştırılması.