î - TBMM

î : 48
24.2 . 1955
O:2
Ceman 349 milyon.
1951 - 52 arasında 189 Toprak Ofisine, 421
Ziraat Bankasına, ceman 610 milyon lira.
1952 - 53 arasında 236 Toprak Ofisine, 146
Merkez Bankasına, ceman 382 milyon tira ar­
tış vardır. Ziraat Bankasının verdiği krediler­
den küçük miktarda olanları tamamiyle istihlâ­
ke sarf etmekte enflâsyonda çeşitli tesirlerle
verdiği büyük kredilerin kısmı âzamiyle mak­
sadı haricinde ticari gayelerde kullanılarak ve
stokların leşekkülüne sebep olarak spekülâsyo­
nun büyük tesiri olduğunu açıklamak lâzımdır.
Bu fasıldan olan krediler istihsal vasıtaları
haricinde kullanılmış demektir.
Ticari kredilere gelince; 1950 - 51 seneleri
arasında 111 iken 1951 - 52 arasında 220 milyon,
1952 - 53 seneleri arasında 249 milyon liraya
çıkmakla pek kısa fasılada 1950 deki miktarın
iki mislini geçmiştir. Bu artışlar dış ticaret açı­
ğının -husulünde büyük tesirler icra etmiştir. O
kadar ki ticari krediler dış ticaret açığını finan­
se etmiştir dense yeridir. İthalâtın tahdide tâbi
tutulmasına rağmen ticari kredilerin cömertçe
ibzalinde devam edilmesinin ayrıca spekülâsyo­
nu tahrik ettiğini de zikretmek uygun olur.
Muhterem arkadaşlar; bütçe heyeti umumiyesinin tenkidleri sırasında etraflıca izah olunan
dış tediye güçlükleri üzerinde fazla durmıyacağım.
Süratli kalkınma kararı veren her memle­
ket gibi Türkiye de tesis malzemesini çeşitli ma­
kine, yedek parça, nimmamul ve hammadeleri
ithal yoliyle temin mecburiyetinde kalmıştır.
Eğer bir senelik yatırım miktarı daha evvelki
senelerin tasarrufu, kredi ve hibe şeklinde dış
yardımların mecmu miktarını aşmasaydı dış ti­
caret açığı mevzuubahis olmazdı. Fakat kabul
etmeli ki hiçbir memleket bu şekilde iktisadi
kalkınma hedeflerine fasıl olamamıştır. Geniş
miktarda yatırımlar bir taraftan uzun vadeli
krediler temin etmek, diğer taraftan ihracatı
artırmakla mümkündür. Ayrıca ithal maddele­
rinin istihlâkten ziyade yatırıma tahsisi lâzım­
dır. Fakat maalesef D. P. bu şekilde hareket et­
memiştir. 1950 den beri mucizevi tedbir ve manev­
ralarla muazzam yatırımlar yapacağını aynı za­
manda refahı artıracağını ilân eden D. P. itha­
lâtın tahdit ve kontroluna ilk zamanlarda cesa­
ret edemedi. Liberasyon karariyle birlikte mem­
lekete yatırım için çok lüzumlu olan dövizler
istihlâk piyasasına akmaya başladı. Hükümetin
bir müddet sonra yakın tehlikeyi görerek tedbir
almasına rağmen iktidara geçenler liberasyo­
nun zengin meyvalarmı kolaylıkla topladılar.
52 - 53 senelerinin bereketli mahsullerinin te­
min ettiği ihracat hacmmdaki genişliğe rağ­
men 1954 Ekim - Ocak devresine ait dış ticaret
açığı 407 milyon lirayı aşmaktadır.
Emlâk Kredi Bankasının ipotek
mukabili
kredilerinde ise 1950 - 51 arasında 28, 1951 - 52
arasında 29,1952 - 53 arasında 127 milyon liralık
bir artış göze çarpmaktadır,
Açıkların husule getirdiği dış tediye güçlü­
ğü yüzünden ithalâtımız 1953 te 1 200.8 den
1954 te «yine Ocak - Ekim devrelerinde» 1 111,5
e düşmüştür,
larının artışlarını da aynı sebebe bağlamak lâ­
zımdır. Hükümetin kredi artışını mevduatın bir
neticesi kabul ederek enflâsyona bir tesiri olmıyacağı, yani mevduatın krediyi doğurduğu iddi­
asına gelince; bu iddianın tamamen aksi varit ol­
duğunu ve kredinin mevduata sebebiyet verdi­
ğini arz etmek isterim.
30 Ekim 1954 te para miktarı 1.554 milyon li­
ra iken 3û Haziran 1954 te mevduat 3.073 milyon
lira idi. 'Bu rakamların mukayesesinde, görüyo­
ruz ki mevcut para miktarının mecmuu mevdua­
tın 1/3 ünden noksandır. İktidarın iddiası kabul
edilirse mevcut olmıyan hayalî paralarla mevduat
yapılmış demek oluyor. Mâkul olan izah yoluna
girerek kredinin kozal tesirini ve her kredinin
yukarda arz ettiğimiz gibi diğer mevduatın müvellidi bulunduğu, yani bankanın kredisi mevdu­
at şeklinde ötekine intikal ettiğini söyliyeceğiz.
Takibedilen yanlış kredi politikası millî ge­
lirin hacmini kat kat aşan bir millî israfa yol aç­
mış iç istihsalin ve ithalâtın karşüıyamadığı ta­
lep, dâhilde fiyat artışını ve hariçte dış ticaret
açığını alabildiğine kamçılamıştır. Filhakika
1951 sonunda Merkez Bankası avans yatırım
ve kredilerindeki senelik artış 171 milyon lira,
Banka kredi ve yatırımlarındaki artış «Merkez
Bankası reeskontu hariç» 289 milyon, ceman,461
milyon lira, 1952 sonunda 875, 1053 sonunda 817
milyon liradır.
Bu kredilerden şimdi de zirai kredilerin his­
sesine isabet edenleri görelim. 1950 - 51 arasında
136 milyon Toprak Ofisi, 213 milyonu Ziraat
Bankasına