MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ Abdullah DEMİR, Yrd. Doç. Dr. “Bilginin olduğu yerde bilenler, aklın olduğu yerde düşünenler vardır.” Yusuf Has Hacip “YÖNETİM, insanlara ilişkin bir şeydir. GÖREVİ, insanları ortak performansı başarabilir duruma getirmek, onların güçlü yanlarını etkili kılmak, zayıflıklarını da önemli olmaktan çıkarmaktır.” Peter Drucker YÖNETİM, en genel anlamıyla, başkaları vasıtasıyla iş yapmak olarak tanımlanır. İktisatçılara göre YÖNETİM, emek, sermaye ve tabii kaynaklar ile beraber üretim faktörlerinden biridir. Örgüt ve yönetim üzerinde çalışan uzmanlar ise YÖNETİMİ bir yetki devri olarak tanımlarlar. Sosyologlar ise yöneticileri örgüte beyinlerini koyan seçkin kişiler olarak görmekte, bu nedenle yönetimi sınıf ve saygınlık sistemi olarak nitelendirmektedirler. Geniş bir tanımla YÖNETİM, amaçlara ulaşmak için kaynakların organize edildiği ve gelecekteki faaliyetlerin plânlanması amacıyla sonuçların değerlendirildiği süreçtir. Sistem kelimesi, Latince "birleşme", "oluşma", "bir araya gelme" anlamını taşıyan systema'dan; o da Yunanca aynı anlamlara gelen sustema kelimesinden türetilmiştir. Sistem; - Birbiriyle ilişki içerisinde olan, birbiriyle etkileşen elemanlar topluluğu, - Ortak bir amacı gerçekleştirmek veya başarmak amacıyla bir araya getirilen, ortak özellikleri olan, birbiriyle etkileşimli parçaların bütününe verilen isim. OHSAS 18001 ISO 9001 ISO 14001 ILO OHS 2001 BS 8800 (İngiliz Standardı) İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Kalite Yönetim Sistemi Çevre Yönetim Sistemi ILO İSG Yönetim Sistemi İş Sağliği ve Güvenliği Yönetim Rehber Standardı 7 Yönetim sistemi: Kuruluşların ilkelerini, prosedürlerini ve faaliyetlerini yönetmeye ve sürekli olarak geliştirmeye yönelik kanıtlanmış bir çerçevedir. YÖNETİM SİSTEMLERİ, "Toplam Kalite Felsefesinin Uygulamasıdır." 8 1800’lü yılların sonunda Frederick Taylor İngiltere’de “bilimsel yönetim” tezini ortaya atarak, Amerika’da “sürekli kalite ve verimlilik geliştirme” çalışmalarını başlattı. Taylor’un “BİLİMSEL YÖNETİM” yaklaşımı ile başlayan klâsik yönetim biçimi insanı makinenin bir parçası gibi görüp; "kuruluş için iyi olan her şey çalışanlar için de iyidir" anlayışını benimsemişti. Daha sonraki yıllarda yapılan çalışmalar, kuruluşlarda öncelikle insana değer verilmesi sonucunu getirmiştir. ‘NEO-KLÂSİK YAKLAŞIM’ olarak adlandırılan bu yeni anlayışa göre ise; ‘insan için iyi olan her şey kuruluş için de iyidir’ yaklaşımı benimsenmiştir. Bir maden mühendisi olarak özellikle madenlerde yangın tehlikelerini önleme konusunda çalışan Henry Fayol (1841-1925) 1916 yılında yayımlanan ‘Sanayileşme ve Genel Yönetim’ adlı eserinde yönetimi –halen bugün de geçerli olan- beş fonksiyona ayırarak incelemiştir: 1. Plânlama 2. Uygulama 3. Koordinasyon 4. Organizasyon 5. Kontrol Bu yönetim sistemi döngüsü organizasyonların üretim sistemlerini iyileştirmenin bir yolu olarak Walter Shewhart (1939) tarafından geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Daha sonra Deming tarafından geliştirilerek PUKÖ döngüsü kalite yönetim sistemi olarak uygulanmıştır. Halen kullanılmaktadır. Günümüzde ise, Toplam Kalite Yönetimi’ni TS EN ISO 9000 serisi standartlar ve bu standartlar esas alınarak kurulan kalite yönetim sistemi olarak algılayanlar bulunmaktadır. HÂLBUKİ... ISO 9001 KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ TOPLAM KALİTE FELSEFESİ (ANLAYIŞI) ISO 14.000 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ ISO 22000 GIDA GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ (HACCP) OHSAS 18.001 İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ ... DİĞER YÖNETİM SİSTEMLERİ Modern kalite kontrol tekniklerini ilk geliştiren - Dr. W. A. SHEWHART Bu konudaki ünlü kitabı “THE ECONOMIC CONTROL OF QUALITY OF MANUFACTURED PRODUCT” 1931 yılında yayımlamıştır. Dr. Shewart’ın bu eserinde ortaya koyduğu ilkelere bakıldığında, “Toplam Kalite Yönetimi”nin esas hatları ile belirlendiği görülmektedir. O HALDE: TOPLAM KALİTENİN GERÇEKLEŞMESİ NEDEN YARIM ASIR SÜRMÜŞTÜR? II. Dünya Savaşı yıllarında Deming’in çabaları ile, kalite kontrol - proses kontrol alanında verilen “Stanford Seminerleri” ile yüzlerce mühendis ve kalite yöneticisi bu bilgilerle tanışmıştı. Ancak, bu bilgiler ne tabana yayılmıştı, ne de tepe yönetimine ulaşabilmişti. İşte o zaman, toplam kalite yönetimini gerçekleştirme işi Japon’lara kaldı… 1950 yılında Dr. Deming, Shewhart’tan öğrendiklerini Shewhart’ın öğretebileceğinden bile daha iyi bir şekilde Japonlara öğretti. • Tepe yönetiminin bu konuya katılmasını şart koştu. • Onlara istatistiksel düşünme alışkanlığını kazandırdı. • Kaliteyi tabana yaymalarını ve insana değer vermelerini öğütledi. 1954 yılında, Dr. Juran ise, Japonlara kalitenin bir “sistem”, meselesi olduğunu, önce sistemin iyileştirilmesi gerektiğini öğretti. Sistemin, yönetimin sorumluluğu olduğunu gösterdi. Kalite’nin de diğer şirket hedefleri gibi mutlaka plânlanmasını önerdi. Yine 1957 yılında Dr. Drucker Japonlara “amaçlara yönelik yönetim”i anlattı. Şirket mensuplarının hedeflerde birleşmelerini, bir bütünlük içinde davranmalarını önerdi. 1957 yılında Dr. Feigenbaum “Toplam Kalite Kontrol” ifadesini ilk defa Japonlara öğretti. Kapsamlı bir kalite güvence sistemi’nin çok önemli olduğunu anlattı. JAPONLAR Kalite konusunu tüm ülkeye yaydılar, yeni kavram ve yöntemlerle yoğurdular. Sonuçta, TOPLAM KALİTE FELSEFESİNİ oluşturdular. “Kötü bir süreç, işin gerçek yapılma zamanının on katı fazla zamanda çalışır. İyi süreçte ise zaman kayıpları yok edilmiştir.” [Bill Gates’in "Düşünce Hızında İş" isimli kitabından alıntıdır.] Ürünler, insanlar tarafından değil, süreçler tarafından üretilir. “İnsanları suçlamayınız süreçleri sorgulayınız.” Kaliteyi güvence altına almak bir sistem meselesidir. Kalite yönetimini esas alan bir sistem kurulmalıdır. Faaliyetler, vizyon, misyon ve hedeflere göre tasarlanmalı ve yerine getirilmelidir. “Yönetici, sistemin ne olduğunu bilmeli ve çalışanlarına öğretmelidir.” W. Edwards DEMING Okuma Parçası: Misyon Kavramı Fr: mission Tr: ulugörev, özgörev, amaç, görev Kısaca, kurumun varlık nedenidir. Bir kimse kurum veya kuruluşun var oluş nedeni. Bir kimsenin, kurumun veya kuruluşun yapması beklenen görevi’dir (TDK Sözlüğü). Misyon üstlenmek, özel bir görevi üstüne almak. / TDK Bu amaç için temel sorular: NE yapmamız gerekiyor/bekleniyor? Bunları KİM için yapıyoruz? Hangi yöntem, yaklaşım ve değerler ile NASIL üretiyoruz? Nasıl çalışıyoruz? Bunları NEDEN yapıyoruz? Neden varız? Dr. Yakup Keskin. Stratejik Plan Misyon – Vizyon, İlkeler ve Değerler Okuma Parçası: Misyon Kavramı - Örnekler 3M: Çözümlenmemiş sorunları yaratıcı bir biçimde çözmek. Hewlett-Packard: İnsanlığın mutluluğu ve gelişmesi için teknolojik yardımlarda bulunmak. Merck: İnsan yaşamını korumak ve geliştirmek Sony: İnsanlık yararına teknolojiyi geliştirmek ve uygulamak. Wal-Mart: Sıradan halka, zenginlerin aldığı şeyleri satın alma fırsatı vermek. Walt Disney: İnsanları mutlu etmek. ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Kurumu (Dairesi) USA, National Aeronautics and Space Administration To understand and protect our home planet, To explore the Universe and search for life, To inspire the next generation of explorers… as only NASA can. Kanada Madencilik Enstitüsü Canadian Institute of Mining (CIM): The core purpose of CIM is to serve minerals, materials and petroleum industries and professionals around the world. Dr. Yakup Keskin. Stratejik Plan Misyon – Vizyon, İlkeler ve Değerler 22 Okuma Parçası: Vizyon Kavramı: Vizyon, bir işletme ya da kurumun gelecekte ulaşmak istediği yeri, varmak istediği durumu ifade eder. Vizyon, işletme ya da kurumun bir hedefe odaklanmasını ve bu hedefe yönelmesini sağlayan amaçtır. • • • • Bugünden, yarını tahayyül etmektir. Geçmişten geleceğe kurulan bir köprüdür. Hayal etmek geleceği planlamaktır. Planlama, geleceği hayal etmektir. Soruları: İdeal geleceğimiz nedir? Çalışanlar ve yararlanıcılar tarafından nasıl algılanmak isteniyor? İdari ve siyasi otoriteler nasıl bir gelecek öngörüyor? Dr. Yakup Keskin. Stratejik Plan Misyon – Vizyon, İlkeler ve Değerler Kaliteli bir yönetim, kaliteli (bilgili, yetenekli) insanlarla mümkündür. Kişilerin eğitimini ve kendilerini geliştirmelerini sağlayan programlar oluşturmak ve iş başı eğitimlerini kurumsallaştırmak gerekir. Çağımız, öğrenen organizasyonların çağıdır. Öğrenen organizasyonlar; Bireylerın öğrenmesine ortam hazırlayan, Bireylerin öğrenmesinden yararlanarak, bilgisini, anlayışını ve çevresini zaman geliştirebilen organizasyonlardır. içinde “Eğer ilerleme olmazsa, insan geriler.” Edward GIBBON “Üretim ve hizmet sistemini sürekli olarak ve sonsuza kadar iyileştirin.” Edwards DEMING “KAİZEN, herkesin katılımını öngören sürekli gelişmeyi ifade etmektedir. Kaizen felsefesi; çalışma, sosyal ve aile yaşamının sürekli gelişmeye tâbi olması demektir.” Masaaki İMAİ KAİZEN Japoncada “sürekli gelişme/gelişim” anlamına gelmektedir. Hiç bir sistem kusursuz ve mükemmel değildir. Dikkat edilmesi gereken sonuçlar değil süreçlerdir. Süreçler başarılı şekilde iyileştirilirse başarılı sonuçlar alınır. BENCHMARKING (KIYASLAMA) “Yaptıklarımızın yarısından çoğu başkalarını taklitten oluşmaktadır. Bu nedenle, iyi modeller seçmek ve onları büyük bir dikkatle incelemek en önemli noktadır.” LORD CHESTERFIELD “Eğer sınıfınızda en iyi olanları (best in class) ve en iyinin iyisini (best in best) kendinizle kıyaslamıyorsanız, başarısız olmaya mahkumsunuz” demektir. Benchmarking seçilen konuda “en iyi” olabilmek için kendi ürünlerini, hizmetlerini ve uygulamalarını, rakipleri ya da endüstrinin önde gelen diğer şirketleri ile beraber değerlendirerek gelişme sürecidir. BENCHMARKING (KIYASLAMA) Örnek alınacak “referans noktası”nın belirlenmesi anlamına gelen benchmarking, ‘bir işletmenin rekabet gücünü yükseltmek için, başarılı performansa sahip başka işletmelerin, iş yapma tekniklerini incelemesi, kendi teknikleri ile kıyaslaması ve bu kıyaslamadan elde ettiği bilgileri kendi işletmesinde uygulaması’ anlamına geliyor. Benchmarking iş dünyasında rekabet avantajı sağlar. Benchmarking şirket içi aktiviteleri, prosesleri veya metotları diğer firmalarla karşılaştıran sürekli bir ölçümdür. *** Ford’un kurucusu Henry Ford, yürüyen bant sistemiyle üretimi, 1912’de Chicago’da bir tanıdığını görmek için gittiği mezbahadan esinlenerek geliştirmiştir. 1950’li yıllarda Toyota’nın kurucusu, oğlu Eiji Toyoda’yı General Motors, Ford gibi otomobil devlerini incelemek üzere ABD’ye göndermiştir. Ancak benchmarking kavramı bugünkü anlamı ile ilk kez 1970’lerin sonu 1980’lerin başında Xerox işletmesinin diğer Japon işletmelerinden öğrenme fikriyle, uygulanmaya başlanmıştır. “Hata bulma, çare bul” / Henry FORD Japonların POKA YOKE adını verdikleri anlayış, hatayı baştan önlemek için tedbir almak demektir. Poke yoke ile işin başında ürün tasarımını, üretim sürecinde hata ortaya çıkarmayacak ve “hata geçirmez” bir özellikte yapmaya çalışmak anlamına gelmektedir. Hataları önlemek, onları sonradan bulup düzeltmekten daha kolay, daha ucuz ve daha güvencelidir. Amaç, hata ayıklamak değil, hata yapmamayı sağlamaktır. JİDAKO üretimde hataları bulmaya çalışan bir mekanizmaya verilen isimdir. Bu anlayış kuruluşta israf ve savurganlıkları azaltarak etkinliği ve verimliliği artırmayı amaçlamaktadır. Amerikalılar son yıllarda bu anlayışa “sıfır hata” adını vermişlerdir. “İyi şeyler yalnızca planlanırsa, kendiliğinden olur." Crosby kötü şeyler Japon yönetim kültüründe önem taşıyan diğer bir ilke “hoshin” kavramı ile ifade edilmektedir. Hoshin, plana dayalı bir yönetimi ifade etmektedir. Japonların bu anlayışı son yıllarda yönetim biliminde daha bilimsel olarak “stratejik yönetim” kavramı ile incelenmektedir. İşlerin planlı yapılması tercih edilmelidir. plansız yapılmasına her zaman “En kötü plan, plansızlıktan iyidir.” “Ama, biz bunların kavramlar bizim diyebilirsiniz… çoğunu biliyoruz. Bu yabancımız değil.” Doğrudur. Bu kavramlar değerlerin ifadesidir. bizde var olan Bunlar, elbette doğru ve elbette gurur verici şeyler... ANCAK..! “Kaliteli insan; yukarıya doğru, kalitesiz insan aşağıya doğru gelişir.” KONFÜÇYÜS Toplam kalite felsefesini kuruluşlarında uygulayacak önderlerin önce kendilerinin bu felsefeyi benimseyip uygulamaları ve şu ilkeleri ASLA unutmamaları gerekir... “Kalite geliştirme asla sona ermeyecek bir yolculuktur.” Thomas J. PETERS “KALİTE (iş sağlığı ve güvenliği sisteminin kurulması), VARACAĞINIZ BİR İSTASYON DEĞİL, BİR YOLCULUK ŞEKLİDİR”. “KALİTE (iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalar), BAŞLANGICI BELLİ OLAN ANCAK BİTİŞİ BELLİ OLMAYAN BİR YOLCULUKTUR.” “EN UZUN YOL BİLE, İLK ADIMLA BAŞLAR” OHSAS 18001 ISO 9001 ISO 14001 ILO OHS 2001 BS 8800 (İngiliz Standardı) İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Kalite Yönetim Sistemi Çevre Yönetim Sistemi ILO İSG Yönetim Sistemi İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Rehber Standardı 35 TS 18001 (OHSAS) STANDARDI Occupational Health and Safety Assessment Series İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Değerlendirme Serisi • 1996’da BS 8800 Mesleki Sağlık ve Güvenlik Yönetim Sistemleri Rehberi • 1997’de Technical report NPR 5001 • 15 Nisan 1999’da, 13 Kuruluşun katılımıyla British Standards Institution tarafından OHSAS 18001 olarak, • 2001 yılında TS 18001 (OHSAS) olarak yayımlandı. TS 18001 (OHSAS) STANDARDI İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili ilk standart İngiliz Standart Teşkilatı (BSI) tarafından BS 8800 olarak 1996 yılında yayınlanmıştır. Bu standart çok sayıda İngiliz kuruluşunun katılımı ile İngiliz Standart Teşkilatı bünyesinde oluşturulan HS/1 teknik Komitesi tarafından hazırlanmıştır. OHSAS (Occupational Health and Safety Management Systems) 18001, İngiliz Standardları Enstitüsü (BSI) tarafından yayımlanmış olan "İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ" standardıdır. 15 Nisan 1999 TS 18001 (OHSAS) STANDARDI OHSAS 18001; 09 NİSAN 2001'de TSE tarafından Türk standardı olarak kabul edilmiştir. (TS 18001) Ancak; OHSAS 18001 iş sağlığı ve güvenliği değerlendirme sistemini uygulamış olmak, tek başına yasal gerekliliklerin yerine getirildiği anlamına gelmemektedir. OHSAS 18001; ISO 9001 ve ISO 14001 gibi diğer uluslararası standartlardan farklı olarak bazı ulusal standart kuruluşları ve belgelendirme kuruluşlarının birlikte çalışmasıyla gerçekleştirilmiştir ve bir ISO standardı değildir. TS 18001 (OHSAS) SERİSİ OHSAS 18001: İş Sağlığı ve Güvenliği Değerlendirme Serisi – İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Spesifikasyonu (2001) OHSAS 18002: İş Yönetim OHSAS Sistemi Rehberi (Şubat 2004) Sağlığı ve Güvenliği 18001 Uygulama OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sisteminin Yararları Nelerdir? • • • • Zararla sonuçlanabilecek olası tehlikelerin önceden tespiti ve gerekli önlemlerin alınması, Çalışanları işyerinin olumsuz etkilerinden korur, rahat ve güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlar, İş kazaları ve meslek hastalıkları sebebiyle oluşabilecek iş gücü ve iş günü kayıplarının en aza indirgenmesi, dolayısıyla iş veriminde artışın sağlanmasıyla üretimin (ürün ve/veya hizmet) korunması, Çalışanların memnuniyeti, müşteri memnuniyeti ve üretim maliyetlerinde azalma, OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sisteminin Yararları Nelerdir? • • • • • İş kazası ve meslek hastalıklarının oldukça yüksek maliyetlerini en aza indirmek, Çalışma ortamlarında alınan tedbirlerle, işletmeyi tehlikeye sokabilecek yangın, patlama, makine arızaları ve devre dışı kalmaların ortadan kaldırılması işletme güvenliğinin sağlanması, Resmi makamlar önünde, organizasyonun iş güvenliğine karşı duyarlı olduğunun kanıtlanması ve yasal ceza riskinin azaltılması, OHSAS 18001, ISO 9001 ve ISO 14001 ile uyumludur, mevcut kalite sistemi OHSAS 18001’i de içererek var olan alt yapı geliştirilir ve daha kapsamlı hale getirilir. Çalışanların sağlığını dolayısı ile verimliliği ve üretimi de artar. YÖNETİM SİSTEMLERİ Henry Fayol (1841-1925) 1916 yılında yayımlanan ‘Sanayileşme ve Genel Yönetim’ adlı eserinde yönetimi – halen bugün de geçerli olan- beş fonksiyona ayırarak incelemiştir. Bu sistem organizasyonların üretim sistemlerini iyileştirmenin bir yolu olarak Walter Shewhart (1939) tarafından geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Deming tarafından daha da geliştirilerek uygulanan PUKÖ yönetim döngüsü bugünkü sistemlerin de temelidir ve halen uygulanmaktadır. • PLÂNLAMA • UYGULAMA • KOORDİNASYON • ORGANİZASYON • KONTROL PUKÖ Çevrimi PUKÖ Metodolojisi Planla: Müşteri istekleri ve firma politikası ile uyumlu prosesleri oluştur. Uygula: Süreçleri uygula, yap. Kontrol Et: Süreçleri, ürünü/hizmeti izle – ölç ve rapor et Önlem Al: Süreçlerin performansını sürekli izle ve iyileştirme faaliyetleri başlat. PLANLA İş Sağlığı ve Güvenliği açısından amacın belirlenmesi (neyi başarmak istiyoruz, nerede, ne zaman) • Mevcut durumu analiz etme • Hedeflerin belirlenmesi • Kayıtların analizi • Tehlikelerin belirlenmesi • Risk değerlendirme metotlarının belirlenmesi • Detaylı plan hazırlaması (uygulama planı) • İç talimatlar hazırlama PLANLAMA POLİTİKA TETKİK PLANLAMA UYGULAMA ve İŞLETME PERFORMANS ÖLÇÜMÜNDEN GELEN GERİ BESLEME UYGULA • Riskleri değerlendirme • Risklerin kabul edilebilir olup olmadığına karar verme • Kontrol önlemlerinin seçimi ve uygulaması • Her bölümdeki ilgili kişileri bilgilendirme, eğitme ve katılımını sağlama • Faaliyet planını izleme ve gerçekleştirme • Uygulama sonuçlarını yakın takip etme UYGULAMA VE İŞLETME PLANLAMA TETKİK UYGULAMA VE İŞLETME KONTROL VE DÜZELTİCİ FAALİYET PERFORMANS ÖLÇÜMÜNDEN GELEN GERİ BESLEME KONTROL ET • Hedef veya hedeflere ulaşıldı mı? • İç talimatlar ve yönergeleri gözden geçirme • Olası sapmaları tespit etme ve kaydetme • İlgili kişileri bilgilendirme KONTROL VE DÜZELTİCİ FAALİYET UYGULAMA VE İŞLETME TETKİK KONTROL VE DÜZELTİCİ FAALİYET YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ PERFORMANS ÖLÇÜMÜNDEN GELEN GERİ BESLEME ÖNLEM AL • Kalıcı bir denetleme sistemi kurma • Etkili önlemleri standartlaştırma • Gerekli sağlama eğitim ve yönlendirmeleri YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ KONTROL VE DÜZELTİCİ FAALİYET İÇ FAKTÖRLER YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ POLİTİKA DIŞ FAKTÖRLER İSG POLİTİKASI Yönetimin Gözden Geçirmesi Performans Tetkik POLİTİKA Planlama blog.sinand.com Ölçüm Girdileri ISO 14001 OHSAS 18001 ISO 9001 ISO 9000 SERİSİ STANDARTLAR, müşteri memnuniyetinin artırılmasına yönelik olarak kuruluşların KALİTE YÖNETİM SİSTEMİni kurması ve geliştirmesi konusunda rehberlik eden ve ISO tarafından yayımlanmış olan bir standartlar bütünüdür. ISO 14001 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ Günümüzde, KURULUŞLARIN sadece kaliteli mal veya hizmeti ucuza sunmaları yetmemekte, ürün veya hizmeti üretirken çevreye saygılı olmaları, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önlemleri almaları ve SOSYAL SORUMLULUKLARINI YERİNE GETİRMELERİ beklenmektedir. ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ; özünde doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan, risk analizleri tabanında kurulan bir yönetim modelidir. ISO 22000 GIDA GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ 1 Eylül 2005’te yayımlanan ISO 22000 GIDA GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ standardı; dünya çapında güvenli gıda üretim zinciri oluşturmak amacıyla oluşturulmuş, uluslararası bir standarttır. ISO 22000 GIDA GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ; HACCP sisteminin prensiplerini ve uygulama basamaklarını tamamlamakta, ISO 9001 ile uyum oluşturmaktadır. Bu sayede kuruluşlar hem güvenli gıda üretimini sağlamakta hem de kurumsallaşma süreçlerini hızlandırarak gelişimlerine destek vermektedir. HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points - Tehlike Analizleri ve Kritik Kontrol Noktaları) OTOMOTİV KALİTE YÖNETİM SİSTEMLERİ ISO/TS 16949 Kalite Yönetim Sistemleri – Otomotiv Üretimi ve İlgili Servis Parça Organizasyonlarında ISO 9001:2008’in uygulanması için Özel Gereklilikler standardı. International Automotive Task Force /IATF Uluslararası Otomotiv Kuruluşları İşbirliği IATF’nin Amacı: Uluslararası kalite sistem gereklilikleri konusunda uzlaşma sağlanması (otomotiv) Belgelendirme için politika ve prosedür geliştirilmesi Uygun eğitim sağlanması IAOB / International Automotive Oversight Bureau Uluslararası Otomotiv Organizasyonu Kurulu Belgelendirme sürecini yönetmek amacıyla kuruldu Üyeler: Daimler/Chrysler, Ford, General Motors, AIAG ISO TS 16949 Farklı Noktaları ve ISO 9001 Değisikliklerinin TS Standardına Yansıması, Fırat İNCELİ, BSI Eurasia, Şubat 2011 International Automotive Task Force IATF Members Authoring Organization of ISO/TS 16949 includes: • Vehicle manufacturers: BMW, DaimlerChrysler, FIAT, Ford Motor, GM, PSA, Renault, Volkswagen • Industry trade organizations: AIAG, ANFIA, FIEV, SMMT, VDA • Guest members: JAMA Kaynak: ISO/TS 16949:2002, ASQ Presentation IAOB / International Automotive Oversight Bureau Uluslararası Otomotiv Organizasyonu Kurulu IAOB’nin Amacı: 1. 16949 belgelendirme sürecini uygulamak ve yönetmek 2. IATF Avrupa ile beraber idare etmek ve eşgüdüm sağlamak 3. Küresel tutarlılık için daha ileri destek vermek 4. Merkezi veri tabanı geliştirmek ve bunu sürdürmek ISO TS 16949 Farklı Noktaları ve ISO 9001 Değisikliklerinin TS Standardına Yansıması, Fırat İNCELİ, BSI Eurasia, Şubat 2011 16949’un Beklenen Faydaları • • • • • • • Tedarikçi gelişiminde tutarlılık Çok katlı üçüncü parti belgelendirmede azalma Ortak dil Farklılıklarda azalma Artan verimlilik İleri ürün/proses kalitesi Küresel bir kaynak olduğu için ek güven ISO/TS 16949:2009 • • • Kalite Yönetim Sistemi Otomotiv tedarikçileri için ISO 9001:2008’in uygulaması için özel gereklilikler ISO TS 16949 Farklı Noktaları ve ISO 9001 Değisikliklerinin TS Standardına Yansıması, Fırat İNCELİ, BSI Eurasia ubat 2011 62 16949’da Kalite ile ilgili Gereklilikler ISO TS 16949 Farklı Noktaları ve ISO 9001 Değisikliklerinin TS Standardına Yansıması, Fırat İNCELİ, BSI Eurasia, Şubat 2011 16949’da Sistem Dokümantasyon Modeli ISO TS 16949 Farklı Noktaları ve ISO 9001 Değisikliklerinin TS Standardına Yansıması, Fırat İNCELİ, BSI Eurasia, Şubat 2011 Eight Principles 1. Customer focus 2. Leadership 3. Involvement of people 4. Process approach 5. System approach to management 6. Continual Improvement 7. Factual approach to decision making 8. Mutually beneficial supplier relationships Kaynak: ISO/TS 16949:2002, ASQ Presentation. Continual Improvement Cycle C U S T O M E R R E Q U I R E M E N T S Management Responsibility Resource Management Inputs C.I. Product Realization Kaynak: ISO/TS 16949:2002, ASQ Presentation. Measurement, Analysis & Improvement Product Outputs C U S T O M E R S A T I S F A C T I O N Automotive Specific Terminology • Adds sector terminology – Control plan – Design responsible org. – Error proofing – Laboratory – Laboratory scope – Outsourcing – Predictive maintenance – Premium freight – Remote location & “site” – Special characteristics Kaynak: ISO/TS 16949:2002, ASQ Presentation. • Modifies ISO terms – Continual improvement – Manufacturing QS-9000 (Procedure Based) TS-16949:2002 (Process Based) Procedures Are: Processes Are: Driven by task completion Driven by desired output Issued Managed May be completed by different departments with different objectives May be completed by different departments with the same objectives Are segmented Flow to conclusion Satisfy the standard Satisfy the stakeholders Define the sequence of steps to perform a task Transform inputs into outputs Static Kaynak: ISO/TS 16949:2002, ASQ Presentation. Dynamic The Process Approach Purpose Objectives Inputs • Stakeholder Wants & Needs • Specifications • Schedule/Timing • Market Data • Industry Trends • Economic Conditions Kaynak: ISO/TS 16949:2002, ASQ Presentation. Process Results Risks Outputs • Products • Information HAVACILIK SEKTÖRÜ KALİTE YÖNETİM SİSTEMLERİ AS/EN 9100 STANDARDI 1997’de Amerikan Havacılık Kalite Grubu (AAQG), Uluslararası Havacılık Kalite Grubu (IAQG) ve havacılık sektörünün lider şirketleri tarafından, havacılığın tüm alanlarında üstün teknoloji standartlarını teşvik etmek üzere geliştirilmiştir. AS/EN 9100 esasen ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi’nin havacılık endüstrisine uygulanmasıdır. EN ISO 13485:2003 TIBBİ CİHAZLAR İÇİN KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ standardı, ISO 9001:2000 standardı temel alınarak oluşturulmuş, tıbbi cihazlar için özel şartlar içeren uluslararası bir standarddır. LABORATUARLAR AKREDİTASYONU ISO 17025 Deney ve Kalibrasyon Laboratuarlarının Yeterliliği için Genel Şartlar standardı. ISO 27001 BİLGİ GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİne sahip olmak, kurumların yüzde yüz güvenlik seviyesine sahip oldukları anlamına gelmez. Zaten, yüzde yüz güvenlik seviyesine ulaşmak mümkün değildir. SOSYAL SORUMLULUK YÖNETİM SİSTEMİ SA 8000 Nedir? SA 8000'in açılımı "Social Accountability 8000 = Sosyal Sorumluluk 8000"dir. Bu standart; mal ve hizmet üretiminde etik kurallara uyumu garanti altına almaktadır. SA 8000 dünyanın her yerinde, her sanayi kolunda, her büyüklükte kuruluşa uygulanabilmektedir. SA 8000:2001 standardına uygun çalışan bir kuruluşta, sağlık ve güvenlik koşulları, çalışanlarının yaşlarının çalışmaya uygunluğu, ırk, cinsiyet, din gibi sosyal ayrımlara dayalı iş koşullarında ve ücret koşullarında farklılık gözetilmediği, çalışma ve mesai saatlerinin uygunluğu, ücretin yeterliliği, örgütlenme ve toplu sözleşme hakkı sistemli olarak güvence altına alınmış demektir. ISO 10002 - MÜŞTERİ MEMNUNİYETİ YÖNETİM SİSTEMİ Günümüzde global ticaretin yaygınlaşması ve benzer kuruluşların artması rekabet şartlarının daha da sertleşmesine sebep olmuştur. Bu durum, kuruluşların en önemli varlık sebebi olan müşteri kavramını daha da önemli kılmıştır. Kuruluşlar açısından müşterimizin beklenti ve şikayetlerine kayıtsız kalmak gibi bir lüks kalmamıştır. Müşteri beklentilerinin kişiden kişiye değişmesi bu durumu kontrol etmeyi zorlaştırmakta ve sistematik bir yaklaşımı şart koşmaktadır. Geleneksel metotlarla müşteri beklentilerini karşılamaya çalışmak günümüzde artık yeterli olamamaktadır. Müşteri beklentilerinin artması ve pazar payının giderek küçülmesinden dolayı kuruluşlar müşteri memnuniyeti proseslerini oluşturmakta ve yönetmekte zorlanmaya başlamışlardır. Müşteri şikayetlerinin bir sistematik dahilinde yürütülmesi ile ilgili çalışmalar dünyada 1990'lı yılların başlarında CRM (Customer Relations Management) çalışmalarıyla başlamıştır. 2004 yılında ISO (International Standardization of Organization) 2004 yılında ISO 10002 standardını yayınlamış ve 2006 yılında ülkemizde TS ISO 10002-2006 olarak yürürlüğe girmiştir. / https://www.tse.org.tr/tr/icerikdetay/87/68/ts-iso-10002-musteri-memnuniyeti-yonetimsistem.aspx BS 25999 - İŞ SÜREKLİLİĞİ VE YÖNETİM SİSTEMİ Aksaklıkların risklerini minimize etmek amacıyla İŞ SÜREKLİLİĞİ YÖNETİMİ (BCM Business Contiunity Management) için BS 25999 standardı geliştirilmiştir. İŞ SÜREKLİLİĞİ; türü ve nedeni ne olursa olsun, herhangi bir kesinti ya da yıkım durumunda, kuruluşun kritik iş fonksiyonlarına (faaliyetlerine) devam etmesini sağlayan bir metodolojidir. PAS - 99 ENTEGRE YÖNETİM SİSTEMLERİ; kalite, çevre ve iş sağlığı ve güvenliği vb. konulardaki yönetim sistemlerinin tek bir çatı altında toplanarak bir bütünlük içinde yönetilmesi amacıyla kurulan sistemlerdir. PAS (Publicly Available Specifications) 99, ISO GUIDE 72’nin (Guidelines for the justification and development of management system standards) (Yönetim Sistemi Standartları Yazma Kılavuzunun) altı genel şartını temel alan dünyanın ilk ENTEGRE YÖNETİM SİSTEMİ standardıdır. ÜST YÖNETİMİN DESTEĞİ Hiç bir sistem üst yönetimin desteği olmadan kurulamaz, kurulsa bile sürdürülemez. O nedenle, Yönetim Sistemi kurulmadan önce, SİSTEMİN ÖNEMİ VE ÜST YÖNETİMİN SORUMLULUKLARI konusunda üst yönetimin ayrıntılı bir biçimde bilgilendirilmesi gereklidir. ÇALIŞANLARIN KATILIMI Yönetim sistemi sadece bir kaç kişinin (yönetim temsilcisi, proje ekibi, vb.) omuzlarına yüklenerek gerçekleştirilecek bir olgu değildir. Kuruluştaki tüm çalışanlara sistemin birlikte yürütüleceğinin (yönetileceğinin) anlatılması, dolayısıyla, ÇALIŞANLARIN SİSTEMİN İÇİNE ÇEKİLMESİ önemlidir. EĞİTİMLERİN ETKİNLİĞİ Eğitimin ihtiyaçlara cevap verecek ve uygun bir zamanlamayla gerçekleştirilecek biçimde belirlenmesi gereklidir. Üst yönetim için ‘EĞİTİM’ toplantıları yapılabilir. değil, ‘BİLGİLENDİRME’ DOKÜMANLARIN HAZIRLANMASI Dokümanlar, rafları süslemek için değil, sistemin uygulanmasını sağlamak amacıyla hazırlanmaktadır. O nedenle, kuruluşun yapısına ve ihtiyacına uygun dokümanlar belirlenmeli, BASİT, KOLAY ve ANLAŞILIR OLMASI sağlanmalıdır. SİSTEMİN ÇALIŞMASI Sistemin çalışması konusundaki, en büyük engel BELGELENDİRME faaliyetidir. Çünkü bir çok kuruluş ‘BELGE’yi alınca her şeyin bittiğini düşünmektedir. Hâlbuki, alınan belge sistemin varlığını göstermektedir. Sistemin çalışması ondan sonra yapılacak çalışmalara bağlıdır.