XV. Ulusal Kimya Kongresi, İstanbul, 2001 OK

XV. Ulusal Kimya Kongresi, İstanbul, 2001
OK-P75
KONFORM ASYONU DONDURULMUŞ AMÎN O A SİTLERİN YENİ
Y Ö N TEM LER LE EN A N SİY OSEÇİCİ SEN TEZİ
Özse Sesenoslu, Ayhan S. Demir
Orta Doğu Telmih Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi-Kimya Bölümü
06531, ANKARA
Giriş
Konformasyonu dondurulmuş amino asitler1, biyolojik aktiviteleri ve peptitlerde konformasyon
değişiklikleri nedeniyle büyük öneme sahiptirler. Biyoaktif peptidlerin enzim kırılmasına karşı
kararlılıklarını arttırmaları1, enzimlerle kovalent bağ oluşturarak enzimatik aktivitenin değişmesini
sağlamaları2 ve protein amino asitleriyle değiştirildiklerinde oluşan peptidin biyolojik özelliklerini
değiştirerek biyosentetik amaçla kullanılmalarını sağlamaları bilinen bazı özellikleridir.
Yöntem
Bu çalışmada, laboratuarlarımızda geliştirilen yöntemlerle3, konformasyonu dondurulmuş amino
asitlerin önemli bir sınıfı olan siklopropil a-amino asitlerin ve siklopropil y-amino asitlerin sentezi
amaçlanmıştır (Şekil 1). Çalışmalarda furil grubu içeren enon sistemleri siklopropanasyon, redüktif
aminasyon ve oksidasyon reaksiyonları ile siklopropan amino asitlere dönüştürülmüştür. Çeşitli kolay
bulunur aldehit ve ketonlardan başlanarak sentezlenen bu maddeler bir dizi reaksiyon kullanılarak Eve Z-okzim eterlere dönüştüriilmüş, takibinde oksazaborolidin kompleksleri eşliğinde enansiyoseçici
indirgeme reaksiyonları uygulanmış ve oksidasyon sonucunda da optikçe saf hedef maddelere yüksek
optik ve kimyasal verimle ulaşılmıştır.
Şekil 1. Sentezlenen siklopropil amino asitler
Sonuç
Konformasyonu dondurulmuş amino asitlerin önemli bir sınıfı olan siklopropil a-amino ve y-amino
asitler yüksek kimyasal ve optik verimle başarıyla sentezlenmişdir.
Kaynaklar
(1) a) Stammer, C. H., Tetrahedron, 1990, 46, 2231; b) Burgess, K., Ho, K. K., Moye-Sherman, D.,
Gervvich, W. H., Synlett, 1994, 575.
(2) a) Salaun, J., Chem. Rev., 1989, 89, 1247; b) Calmes, M., Daunis, J., Escale, F., Tetrahedron:
Asymmetry, 1996, 7, 395; c) Li, A. H., Dai, L. X., Aggarwal, V. K., Chem. Rev., 1997, 97, 2341.
(3) a) Demir, A. S., Çağir, A., Tahir, M. N., Ülkü, D., Tetrahedron:Asymmetry, 1998, 9, 1035; b)
Demir, A. S., Pure and Appl. Chem., 1997, 69, 105.