M. Meclisi B : 37 12 .1 . 1965 O : 1 — 603

M. Meclisi
B : 37 12 .1 . 1965 O : 1
dır. Yani .bizimkine benzediğini iddia ettiğimiz
iyi kaliteli çayların New-York borsasında fiyat­
ları 16 lira civarındadır. Kırıkları dahi 15 li­
radır.
Londra piyasasındaki fiyatlara ıgelince; bu­
rada Şimali - Hindistan çayları vasatisi 1963 yı­
lında 11,98 liradır. Seylân çayları vasatisi 11,82
1 İradır.
Nitekim Tekel İdaresi itfal ettiği Darjiiling
tipi çaylara CİF 13,68 lira bedel ödemiştir.
Cİümrüğü ile beraber kendisine 26 lira küsur ku­
ruşa malolmuştur. Kart yaprakların idareye ve­
rildiğini iddia cıderek mubayaada müstahsil a
miişkilât çıkarılmakta, 2,5 yaprak yerine 1,5 yap­
rak almakta, yeni fabrika yapma, mevcut fabri­
kalardaki noksanları tamamlama yoluna gitmiyerok çay ekim sabasını tahdit ve yaş yaprak fiya­
tım düşürmek suretiyle istihsali azaltmak iste­
mekte ve bu tasavvurlarını beş yıllık plâna al­
mış bulunmaktadır. Buna mukabil müstahsil bu
ınovzudaki ilmî eserleri delil göstermek suretiyle
kuru çayın kalitesinin bozuk oluşunda 'haklı sebebin fabrikanın azlığı, mevcut fabrikaların pekook noksanlarının bulunuşu, alım yerleriyle fab­
rikalar arasında daimî trafiğe açık yolların ol­
mayışı olduğunu, çay yapmaya müsait olmryan
yaprakların koparılmasının dahi ımümkün olma­
dığını iddia etmektedir ki, yakın alâkama istina­
den ve samimiyetle arz edeyim, müstahsilin bu
iddiası tamamen doğrudur. İdarenin sel âhiy etli
şahıslariyle yaptığımız 'hususi -temaslarda bu
kimseler hakikati kabullenmekte çayın kalitesi­
nin bozukluğunda kusurun % 90 nımn idareye
aidolduğunu itiraf etmektedirler ki, Vekil Beye­
fendinin dahi samimî kanaatinin bu yolda oldu­
ğuna şahsan inanmaktayım.
Seylân çayları için CİF 13,75 lira civarında­
dır.
Şimdi dünya piyasasında çaylarımızın çok
rahatlıkla, şu bahsettiğim muameleler normal ya­
pıldığı takdirde, 10 liranın üzerinde her zaman
sat11 ması mümkündür.
Şimdi bunların satılması için ne yapmak lâ­
zım, Tekel ne yaptı ve ne yapıyor? Dış Ticaret
Dairesinin Amerikadaki zannederim Dış Ticaret
Dairesinin çay ihracatı hakkında bir yazısı var.
Amerikadan edinilen bilgiye göre Amerika'nın
bir yılda 50 000 ton çay istihlâki var. Bunun sa­
tışı için deniyor ki: «Türk çayının Amerikan
piyasasına girebilmesi için standart bir malın
ve kifayetli ihraç, stokunun mevcudiyetinin ön­
sel ilkeler bulunduğu takdir buyurulur» denil­
mektedir... Demek oluyor ki, bir dünya ve bil­
hassa Amerikan piyasasına girebilmek için bir
defa mal standart olacaktır. İkincisi de onu bes1 ivecek ve o malı şevke hazır bir «tokumuz ola­
cak. Bizim Tekelde var mı böyle bir şey? Yetiş­
tirilmiş, imal edilmiş, evsafı bozulmuş çayları biz
götürmüşüz, oraya satmışız.»
Şimdi Amerika için bu. Londra'daki durum
daha başka. Oradaki müşavirliğimizden aldığı­
mız rapordaki malûmatla durumu birkaç oümle
ile arz etmek isterim. Raporun çay pazarları hu­
susundaki bölümde deniliyor ki: «Milletlerarası
ticarete mevzu teşkil eden çayların büyük bir
kısmının fiilen numune esasına göre satıldığı an­
laşılmaktadır.»
Arkadaşlarım bizim Londra piyasasına gön­
derdiğimiz çaylar nasıl ıgi'tmistir, biliyor musuınuz? ıBu çayların rutubet almaması için bu ka­
dar itina gösterilmesi 'hususundaki delillere rağ­
men çoğu bez torbalar içinde sevk edilmiştir.
Bunlar o bahsettiğim açık hangarlardan götürü­
len çaylardır. Tahmin ediyorum ki, bunları iç­
mek için değil de tein elde etmek için kullan­
mışlardır.
Yine devam ediyoruz :
«Çay üzerindeki muamelelerin mahdut bir
kısmı ise (iyi, oralama kalite = avarage quality)
esasına göre yapılmaktadır. Tabiî bu satış şekli
yalnız işletmenin ve mahsulünün alıcılar tarafın­
dan senelerce tecrübe edilmiş bulunmasından ısonra mümkün olabilmiştir.»
Şimdi biz ihracatta müşkülâtla karşılaşıyor­
sak demek ki, uzun bir tatbikat ve satış yeri bul­
duktan sonra mümkün olmuştur. Onun için bu
kadar telaşlanmaya lüzum yoktur.
Devam ediyorum :
«Dünya çay satışlarının büyük kısmı Londra,
Kalküta, Nayrdbi, Hamburg ve Anvers borsala­
rında, tertiplenen müzayedelerle yapılmaktadır.
Bu borsalardan en önemlisi Londra, Kalküta ve
Koiombiadır.»
İngiltere'de.pazarlanma :
Dünya >çay ticaretinin hemen yarısına yakın
kısmını masseden İngiltere'nin merkezi Londra
şehrindeki çay borsası en büyüğüdür. Londra
borsası müzayede satışlarında piyasaya arz edilen
— 603 —