biyoloji biyoloji biyoloji biyoloji biyoloji biyoloji

BİYOLOJİ
BİYOLOJİ
Günümüzde canlılar, üç domain altında toplanmaktadır.
Canlılar
BİYOLOJİ
2. Angiospermae (Kapalı tohumlular)
Sürüngenler
● İletim demetleri yoktur.
●
●
●
●
● Kertenkele, yılan ve kaplumbağada kalp 3 bölmeli, karıncıkta yarım perde
bulunur.
Domain 2: Archaea
a. Karayosunları
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
● Sporofit birey (2n), gametofit birey üzerinde yer alır ve gametofit birey üzerinden beslenir.
Peptidoglikan hücre duvarı yok
Zarla çevrili organeller yok
Ribozom var
Çekirdek yok
DNA’da histon proteinleri var.
DNA halkasal
Monoploid (n)
Ekstrem koşullarda yaşayabilir
UYARI! 2013 ÖABT / Biy testinde, karayosunun sporofit ve gametofit bireylerinin özellikleri sorulmuştur.
b. Ciğer otları
● Ana canlı, gametofit bitkidir.
● Sporofit bitki, gametofit bitki üzerinde gelişir.
Domain 3: Eukarya
● Gametofit bireyin üzerinde hava ve su alışverişini sağlayan gözenekler vardır.
●
●
●
●
●
●
●
●
● Gametofit üzerinde bulunan “Gemma çanakları” adlı yapı, eşeysiz üremeyle
yeni gametofitleri oluşturur.
Peptidoglikan hücre duvarı yok
Zarla çevrili organeller var
Ribozom var
Çekirdek var
DNA’da histon proteinleri var.
DNA lineer (düz)
Diploid (2n)
4 regnumda (alem) incelenir.
Regnum: Protista
Regnum: Fungi (Mantarlar)
Regnum: Plantae (Bitkiler)
Regnum: Animalia (Hayvanlar)
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde, canlıları gruplandırırken kullanılan
domainler ve genel özellikleri sorulmuştur.
2. Damarlı Bitkiler
● İletim demetleri vardır.
a. Eğrelti otları
● Kök (rizoit), gövde ve yaprakları vardır ancak özelleşmemiştir.
Ana canlı (sprofit) diploidtir.
b. Atkuyrukları
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde, bitkiler alemine ilişkin 2 soru sorulmuştur. Bu nedenle aşağıdaki konuların da bilinmesinde fayda vardır; bu
konulardan soru gelme olasılığı yüksektir.
● Çok yıllık bitkilerdir.
● Gövdenin içi boştur.
● Gövde üzerinde stomalar bulunur.
c. Kibrit otları
Yaprakları sapsız, iğne şeklinde olan bitkilerdir.
II. Çiçekli (Tohumlu) Bitkiler
● Gerçek kök, gövde ve yaprakları vardır.
● Diploid (2n) evre, monoploid (n) evreden uzundur.
REGNUM: PLANTAE (BİTKİLER)
● Çicek, meyve ve tohum oluşumu yok.
● Üremeleri metagenezle olur.
ek olarak biyoteknolojide görev alan enzimler de bilinmelidir:
b. Dikotil (İki çenekli) Bitkiler
● İç döllenme, dış gelişme görülür.
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde, Angiospermleri, gymnospermlerden
ayıran yönler sorulmuştur.
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde, omurgalıların genel özellikleri sorulmuştur.
Bu nedenle şunların da bilinmesi faydalı olacaktır:
Kıkırdaklı balıklar
●
●
●
●
●
●
●
İskeletleri kemikleşmez.
Yüzme (hava) keseleri yoktur.
Solungaç kapakları parçalıdır.
Bazıları ovipar, bazıları ovovivipardır.
Anüs ve ürogenital açıklık birleşerek kloakı oluşturmuştur.
Pullarında yaş halkaları bulunmaz.
Kalpleri 2 bölmelidir.
●
●
●
●
●
●
İskeletleri kemikten yapılmıştır.
Yüzme keseleri vardır.
Solungaçları, tek bir operkulumla (solungaç kapağı) örtülüdür.
Anüs ve ürogenital açıklık birbirinden ayrılmıştır.
Kloakları yoktur.
Kalpleri iki bölmelidir.
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde kıkırdakları ve kemikli balıklarla ilgili
soru sorulmuştur.
● Üreme çiçekle sağlanır.
●
●
●
●
●
●
● Tek döllenme vardır
● Çiçeklerinde taç ve çanak yaprakları yoktur.
● Sporofit (2n) birey ve gametofit (n) birey bulunur.
● Gövdede sekonder kalınlaşma vardır.
● Haploid (n) evre, diploid (2n) evreye baskındır. 2 grupta incelenirler.
● Floemde arkadaş hücreleri bulunur.
-1-
Bunlara ek olarak; sadece protein sentezinde görev alan enzimler değil; buna
● Erginlerde metanefroz böbrek bulunur.
Kurbağalar
1. Gymnospermae (Açık tohumlular)
-2-
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde, DNA replikasyonunda görevli enzimler sorulmuştur.
a. Monokotil (Bir çenekli) Bitkiler
● Taşıma sistemleri iyi gelişmiştir.
● Çiçek, meyve ve tohum oluştururlar.
BİYOLOJİ
● Timsahta kalp 4 bölmeli, karıncıkta tam perde bulunur. (Panizza kanalı nedeniyle kalpte temiz ve kirli kan karışmazken; vücutta karışık kan bulunur.)
NOT: Balıklarda büyük - küçük dolaşım ayrımı yoktur.
● İki grupta incelenirler.
I. Çiçeksiz (Tohumsuz) Bitkiler
Çift döllenme vardır.
Gövdede sekonder kalınlaşma vardır.
Floemde arkadaş hücreleri bulunur.
2 grupta incelenir.
Kemikli balıklar
Bunlara ek olarak şunların da bilinmesi gerekir:
Sınıflandırma birimleri büyükten küçüğe doğru; Domain – Regnum (Alem) –
Phylum (Şube) – Classis (sınıf) – Ordo (Takım) – Familia (Aile) – Genus (Cins)
– Species (Tür) şeklinde sıralanır.
BİYOLOJİ
1. Damarsız Bitkiler
Domain 1: Bacteria
Peptidoglikan hücre duvarı var
Zarla çevrili organeller yok
Ribozom içerir
Çekirdek yok
DNA’da histon proteini yok
DNA halkasal
Monoploid (n)
BİYOLOJİ
DNA’nın replikasyonunda görev alan enzimler:
● Azotlu boşaltım artıkları ürik asittir.
Kuşlar
DNA giraz: DNA’nın yoğun sarmal yapısını gevşetir.
● Kalpleri dört bölmelidir.
Helikaz: DNA’nın iki zinciri arasındaki hidrojen bağlarını kopartır.
● Sıcakkanlı canlılardır.
RNA primaz: DNA sentezi sırasında üretilen öncü RNA parçalarının (RNA pri-
● Akciğer solunumu yaparlar.
● Akciğerlere bağlı hava keseleri vardır.
merleri) sentezinde rol alır.
● İç döllenme, dış gelişme görülür.
DNA ligaz: Replikasyon sırasında oluşan okazaki parçalarının (DNA parçaları)
● Kemiklerinin içinde ilik yerine hava bulunur.
birleştirir.
● Azotlu boşaltım atıkları ürik asittir.
DNA polimeraz I: RNA primerleri siler, yerine DNA’yı getirir.
● Zarsı diyafram vardır.
DNA polimeraz III: Komplementer DNA zincirini sentezler,
Memeliler
●
●
●
●
Kalpleri dört bölmelidir.
Sıcakkanlı canlılardır.
Akciğer solunumu yaparlar.
Akciğerlerinde “alveol” adlı kesecikler bulunur.
● Alyuvarları çekirdeksizdir.
● Kaslı diyaframları vardır.
● İç döllenme; iç ya da dış gelişme
gösterirler.
● Süt bezleri içerir ve yavrularını
sütle beslerler
● Çoğunda ter bezleri vardır.
● Azotlu boşaltım atıkları üredir.
UYARI! 2013 ÖABT / BİYOLOJİ testinde, proteinlerin yedek enerji maddesi
olarak depolanıp depolanmadığı sorulmuştur.
Proteinler yapıya katılır; ancak yedek enerji maddesi olarak depolanamaz.
Buna ek olarak proteinlerin diğer özelliklerinden de soru gelme olasılığı da yüksektir. Bu nedenle şunların da bilinmesi gerekir:
Proteinler
Kalpleri üç odacıklıdır.
Büyük – küçük dolaşım ayrımının ilk kez görüldüğü canlı grubudur.
Kalpte – vücutta karışık kan bulunur.
Larvaları solungaç, erginleri akciğer ve deri solunumu yapar.
Metamorfoz (başkalaşım) geçirir.
Dış döllenme, dış gelişme görülür.
Restriksiyon endonükleaz: DNA’dan belli bir bölgenin kesilmesini sağlar.
Proof Reading (okuma programı): DNA replikasyonu sırasında meydana gelen
hataların düzeltilmesi programı.
Ayrıca, DNA’daki mutasyonlar da soru gelme olasılığı olan konulardandır.
DNAdaki mutasyonlar
Duplikasyon: Bir kromozomun belli bir parçasındaki genlerin iki ya da daha fazla sayıda bulunmasıdır.
İnsersiyon: DNA’ya bir veya daha çok bazın eklenmesidir.
Delesyon: Kromozomun bir parçasının koparak kaybolmasıdır.
İnversiyon: Bir kromozomun içinden kopan bir parçanın, 180° dönerek koptuğu
yere yapışmasıdır.
● Hücre zarının yapısına katılır.
● Hücre zarından madde iletiminde görev alır.
● Kasların yapısına katılır ve kasılmaya yardım eder (aktin ve miyozin)
● Kemiklerin yapısına katılır.
Translokasyon: Kromozomdan kopan bir parçanın homolog olmayan başka bir
kromozoma taşınması durumudur.
Anöployidi: Kromozom sayısının fazla ya da eksik olması durumudur.
● Enzimleri oluşturur ve düzenleme görevini üstlenir.
● Bazı hormonları oluşturur.
● Vücut savunmasında görev alır (Antikorlar proteinden yapılmıştır.)
● Kanın osmotik basıncını dengeler (Albümin ve globülin, proteinden yapılmıştır)
-3-
Biyoteknolojide görev alan enzimler:
-4-
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde, prodaryot ve akaryot hücrelerin benzer ve farklı yönleri sorulmuştur.
-5-
BİYOLOJİ
BİYOLOJİ
Bunlara ek olarak; hücre zarından farklılaşan yapılardan da soru gelme ihtimali
vardır.
●● Ribozom içerirler
●● Ribozoma ek olarak zarlı organeller de içerirler.
Hücre zarının farklılaşmasıyla şu yapılar oluşur:
●● Çekirdekleri bulunmaz.
●● Ribozomları 70S büyüklüğündedir.
●● Halkasal DNA’ya sahiptirler.
●● Monoploidtirler (n)
Mikrovillus: Şekilleri ve yerleri sabit, parmak şeklindeki uzantılardır. Emilim
yüzeyini artırır.
Bunlara ek olarak, solunumda görev alan diğer enzimler ve görevleri de soru
gelebilecek konulardandır.
●● DNAları lineerdir (düz)
Yalancı ayak (Pseudöpod): Şekilleri ve yerleri sabit olmayan, geçici uzantılardır.
Hareket ve besin alımını sağlar.
İzomerazlar: Substratları izomerlerine dönüştüren enzimlerdir.
●● Diploidtirler (2n)
Bazı protista üyelerinde, bazı akyuvarlarda ve makrofajlarda görülür.
●● Çekirdek içerirler.
●● Ribozomları 80S büyüklüğündedir.
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde kolesterolün hücre zarındaki görevi
sorulmuştur.
Kolesterol hücre zarına dayanıklılık vermektedir.
Buna ek olarak hücre zarıyla ilgili şu özelliklerin de bilinmesi gerekir:
●● Hücre zarının yapısında protein, karbonhidrat, fosfolipid, glikolipid ve liporotein molekülleri bulunur.
●● Glikoprotein ve lipoproteinler reseptör görevi yapar.
●● Glikoprotein ve glikolipit hücre zarının dış kısmında Glikokaliks tabakasını
oluşturur.
●● Seçici geçirgendir.
●● Esnektir.
●● Üzerinde, madde alış verişini sağlayan porlar ve taşıyıcı proteinler bulunur.
●● Basit difüzyon (osmoz – diyaliz), hücre zarındaki porlar aracılığıyla, kolaylaştırılmış difüzyon ve aktif taşıma ise özel taşıyıcı proteinler aracılığıyla gerçekleştirilir.
●● Madde geçişlerinde, molekül büyüklüğü, maddenin elektrik yükü, çözünürlüğü ve çözücülüğü ile yoğunluk farkı etkilidir.
●● Difüzyon ve aktif taşıma sırasında, hücre içi ve dışı arasında derişim gradienti
vardır.
●● Endositoz ve ekzositozda ise derişim gradienti gerekmez.
●● Difüzyonda madde taşınımı madde derişiminin çok olduğu yerden az olduğu
yere doğruyken, aktif taşımada bu taşınım zıt yönlüdür.
●● Madde geçişi sırasında, zarda bulunan nitelik ve niceliklerinde hiçbir değişiklik olmazken; konformasyonunda geçici değişiklikler olur
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde, hücre zarından madde geçiş mekanizmalar ve geçiş sırasında hücre zarında meydana gelen değişiklikler sorulmuştur.
Örneğin; Glikoz – 6 – Fosfat izomeraz.
Cepler: Fagositoz ve pinositoz yapan hücrelerde görülen ve hücre zarının, içeriye doğru girinti oluşturmasıyla meydana elen yapılardır.
Transferazlar: İki molekül arasında, bir atom veya grubunun transferini yapan
enzimler sınıfıdır.
Sil ve kamçı: Hareketi sağlar.
Örneğin: Kreatin kinaz, Alanin transaminaz, Aspartat transaminaz.
Bazal cisimcikten köken alırlar.
Hidrolazlar: Polimerleri, hidrolitik tepkimelerle daha küçük organik birimlere
parçalayan enzimlerdir. Örneğin; pankreatik ribonükleaz, a Amilaz, Tripsin
Bazal cisimciğin yapısında; merkezde 1 adet ikili, çevrede ise halkasal biçimde
dizilmiş dokuz adet ikili mikrotübül yer alır.
Hücresel bağlantılar:
●● Plazmodezmata (plazma köprüleri)
6C Glikoz
NADH2
3C Pirüvat
CO2
4C
Sinaps, tetrat
Bölünme DNA replikrossing –
çeşitleri kasyonu
over
Mitoz
var
Homolog
kromozom
ayrılması
Kardeş
kromatid
ayrılması
Kromozom
sayısının
yarıya inmesi
yok
var
yok
yok
Mayoz I
var
var
var
yok
var
Mayoz
II
yok
yok
yok
var
yok
ADP
NADP
O2
atmosfer
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde, C3, C4, CAM bitkileri ve klorofil sentezini etkileyen etmenler sorulmuştur.
2C
İndikatör: Ekolojik toleransı en az olan ve çevresel değişiklere en duyarlı olan
türdür.
IgM
Antijene ilk yanıtı veren ve ilk üretilen antikordur. Plasentadan geçemez.
Allelopati (+ / –): Bir canlı türünün salgıladığı zehirli maddenin, başka bir canlının gelişimini engellemesidir.
IgG
Kanda, miktarı en fazla olan antikordur. Plasentadan geçer, kan damarlarından geçebilir. Virüs, bakteri ve toksinlere karşı etkilidir.
IgA
Tükrük, ter, gözyaşı ve anne sütünde bol miktarda bulunur. Temel
görevi, bakteri ve virüslerin hücre yüzeyine tutunmasını engellemektir.
IgD
Plasentadan geçemez. B hücrelerinin yüzeyinde antijen reseptörü
olarak görev yapar. B hücrelerinin, plazma ve bellek hücrelerine dönüşümünü sağlar.
IgE
Mast hücrelerinin ve bazofil lökositlerin histamin salgılamasını uyarır. Alerjik reaksiyonlarda, kandaki miktarları hızla artar.
Amensalizm (–/0): Türlerden biri engellenirken, diğeri etkilenmez: Bir türün,
başka bir türün gelişimini engellemesi, ancak bundan kendisine herhangi bir
yarar sağlamamasıdır.
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde hayvansal sistemlerden 10 soru çıkmıştır ve şu konulardan da soru çıkma olasılığı vardır.
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde, bitkisel dokulara ve kökte yanal taşıma sorulmuştur.
Bunlara ek olarak şu konulardan da soru çıkma olasılığı yüksektir.
Apoplast yolu: Suyun, epidermisten endodermise kadar olan bölgede, hücre
duvarları arasındaki boşlukları kullanarak geçtiği yoldur.
Kan basıncı
Glomerulus kılcalları
●● Kan basıncı yüksektir (70 – 80 mmHg)
●● Çift katlı yassı epitelden oluşur.
Topraktan alınan su, odun borularına ulaşana dek sırasıyla şu kısımlardan
geçer:
●● İki atardamar arasında yer alır.
●● Madde geçiş tek yönlüdür.
Kök emici tüyü $ Epidermis – Korteks – Endodermis – Periskl – Ksilem
Kaspari şeridi: Endodermisi çepeçevre kuşatan ve bazı yerlerde suyun geçişine
engel olan halkasal yapılıdır.
Atardamar
Kılcal damar
Toplardamar
Damarlar
●● Kan basıncı damar boyunca sabittir.
Diğer kılcallar
NADH2
Krebse hazırlık evresi:
Asetil – CoA mitokondri
6C
Krebs evresi
mitokondri
Glikoliz Evresi: ATP harcanır, ATP üretilir (SDF ile) H2 açığa çıkar, NADH2 oluşur.
NADH2, ETS’ye (krista) aktarılır.
Krebse Hazırlık Evresi: ATP harcanmaz, ATP üretilmez H2 açığa çıkar, NADH2
oluşur. CO2 oluşur, atmosfere verilir. NADH2, ETS’ye aktarılır.
Krebs Evresi: ATP harcanmaz, ATP üretilir. (SDF ile) H2 açığa çıkar, ETS’ye aktarılır NADH2, FADH2 oluşur, CO2 açığa çıkar, atmosfere verilir.
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde, fotosentezin ışıklı evresinde üretilenler sorulmuştur.
-7-
Glikoz
BİYOLOJİ
Glikoliz evresi:
sitoplazma
Bunlara ek olarak şu konulardan da soru gelme olasılığı yüksektir.
-6-
Karanlık evre
tepkimeleri
Simplast yolu: Su, bir hücreden diğerine geçerken hücreler arasında bulunan
“plazmodezma”ta denilen geçitleri kullanarak endodermise ulaşmasıdır.
Bunlara ek olarak şunlar da bilinmelidir;
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde hücre organelleri ile hücre bölünmelerinden soru gelmiştir.
ATP
NADPH2
Örneğin; pirüvat dekarboksilaz, Adenilat siklaz
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde, solunumun glikoliz evresinde oluşup
mitokondriye aktarılan maddeler (H2, pirüvat) sorulmuştur.
●● Nekzus (geçiş bölgeleri)
Işıklı evre
tepkimeleri
Transmembran yolu: Suyun, hücre duvarını hücre zarını ve sitoplazmayı katederek endodermise ulaşmasıdır.
●● Sıkı bağlantı
●● Desmozom (yapıştırıcı bağlantı)
Işık
H2O
Liyazlar: Bir atomun ya da atom grubunun, substrattan, hidrolitik olmayan bir
reaksiyonla ayrılmasını sağlayan enzimlerdir.
14243
●● Zarlı organelleri yoktur.
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde, fotosentezin ışıklı evresinde üretilenler sorulmuştur.
BİYOLOJİ
-8-
UYARI! 2013 ÖABT / Biyoloji testinde ekoloji kapsamında; azot döngüsü,
biyomlar ve canlıların yaşam eğrilerini de kapsayan 5 soru çıkmıştır.
●● Kan basıncı düşüktür (40 mmHg)
Kanın akış hızı
●● Tek katlı yassı epitelden oluşur.
●● Atardamar ile toplardamar arasında yer alır.
İkincil süksesyonun gerçekleşme aşamaları: Liken evresi – Yosun evresi – Ot
evresi – Çalı evresi (Funda) – Ağaç evresi
●● Madde geçişi çift yönlüdür.
Ekosistem
Ekosistem
Ökaryot hücreler
Ekosistem
Prokaryot hücreler
BİYOLOJİ
Ekosistem
BİYOLOJİ
Gradient geçişli
ekoton
●● Kan basıncı, damar boyunca sabit olmayıp 40 mmHg ile 15 mmHg arasında
değişir.
Ani geçişli
ekoton
Bir ekosistemden diğerine kademeli bir geçiş vardır. İklim şartları
uygun, tür çeşitliliği fazladır.
Ani geçişlerde tür çeşitliliği
azdır.
-9-
Atardamar
Kılcal damar
- 10 -
Toplardamar
Damarlar
İHTİYAÇ YAYINCILIK
Kızılırmak Cad. No. 53 Kızılay/ANKARA
Tel: 0 312 434 34 00 (pbx) – Faks: 0 312 434 35 00
GSM: 0 530 500 86 74
Web: www.ihtiyacgrup.com – E-posta: [email protected]
- 11 -