HASTANE iNFEKSiYONU OLARAK IDRAR YOLU

TÜRK ÜROLOJi DERGiSi
Cılt:
12, Sayı:
1, 49-54 1986
HASTANE iNFEKSiYONU OLARAK
IDRAR YOLU iNFEKSiYONLARININ ÖNEMi
(IMPORTANCE OF URINARY TRACT INFECTIONS
AS NOSOCOMIAl INFECTION)
GÜVENER, Z. (**)
ANO, Ö (*)
Günümüzde hastane ıinfeksiyonlarının % 90'1 vücudumuzun dört bölgesinde görülmektedir; ,idrar yolu, cerrahi yaralar, solunum yolu ve damarlar.
Hastane infeksiyonlannm % g5'den fazlasında etke',ı bokterlterdir ve bunların da 2/3'ü Gram negatif çomokçıklcrdır (1).
Hcstcne infeksiyonlorı arasında en sıık rostlononlor idror yolu infeksiyonları olup hastanede o,IUŞOı,l
üç infeksiyondon biri idrar yolu iınıfeksiyonudur (1, 2). Bu vakalorda etkenler, sl'klııksırası ile, Escherlchkı coli, Proteus,
Klebslello, Pseudomonas ceruqtnosc, Enterobocter ve Serrotkı cınsınde-ı
bckterllerdlr. Son yıllarda Providencia cinsinden bazı bakteriler de bunkıro
eklenmiştir (3).
Hastaneye gele,1 hastanın durumu, hastanedekalış süresi, buloşmc yolu, ouloşon mi'kroorganizmaların virülansı ve miıktarı, hostcmrı bckımı ve
koruyucu önlemler gibi pek çok etmen birkHni,kte,ki hastane infeksiyonlarının sıklığı ve hastalığın gidişi üzerinde etkilidir. Hastane Infekslvoau
oranı genelli'kle % 4 - 15 olcrok bilinmekle birlikte çeşitlıi klini'klerde hcstcne
infeıksiyonu sıklığı oldukça farklıdır; örneğ,in çocuk kliniğinin yeni doğaı.l
servisinde hastane infeksiyonu sıklığı % 18,5 iken göz kliniğ,inde % 0,03 gibi
bir oron bulunmuştur (1\.
Diğer torctton, tanı ko-ten tüm ldror yolu infeksiyonlorJfııJn % 45';Jnin
hostone kovnckf olduğu da belirtilmiştir (2). Hastanede oluşan idrar yolu
infeksiyonlan ya endojen ya do ekzolen :ka'yna:klıdır(4). Oroloil bestelen
(0)
(00)
Istanbul Tıp fakültesi
Mlkroblyololl
Anabilim Da-lı, Çapa. Istanbul.
DlşheklmllOi Fokültesl, Temel Bilimler Bölümü, Çapa, Istanbul.
Türk Oroloil Dergisi. Cılt: 12. Sayı:
1. 1986
49
infeksiyona oldukça yatkındırlar; aşağı idror volllonndc
en ufak bir Iezyon
infe'ksiyo"a eğilimi büyük ölcüde artınla:bil,ir. Sirsonda veyasistoskop uy.
gu,lanırken üretre veya mesone mukozosmoo
oluşan çok ha'fif bir travma
bile infeksiyona yol ccoblllr (S). Hastanede ldrcr yolu ,infeksiyonunukolaylaştıran öğeler Tablo 1'de gösteri,ımiştir.
TABLO:
1
RiSK FAKTÖRLERI
-
2 -
Değiştirıilemeyen faktörler
Cinsiyet ('kadın)
i'leri yaş
Yııkıcı hastalığın ağl'rltk derecesi
Değiştir,ile'bilen faktörler
Keteter indiiıkasyo',ıu
Koteter süresı
Kateterli hostclonn yığılımı
Kapalı stertl drenaj te'kniği
Orenaj sistemi çeşidi
Hastaneden kaynaklanan ldror yolu infeksiyonunun en öneml! nedeni,
vokclcrm % 80',i',1de,mesane sondola:rıdır (S). Mesane sondelen ya bir defa
veya aralıklı olarak kullanılır ya da idrarını yaparnayn veya ür,iner sistemle
iJ,gilibir cerrahi giriş'im geçiren hastalarda sürekli olamk uygulanır. Tek bir
ıkez SOlıda uygulanmış ve önceden ba1kteriürisi olmayan hastaların % 1 - s'ınde idrair yolu lnfekslvonu oluşarbildiği ,oildoj.rıilmişUr(5). Tablo 2'de sende
uygulamasına ,iliş'kin bokteriürl i.1sidensi gösterilmiştir.
Sürekli sonda kullanıldığında bokteriür! olasılığı büyük bir artış göstermelctedir. Bohis konusu vokokınn hemen tümü, üriner sistemle 'iıglol,iameI,iyatgeçirmiş ve böyle sürekli sende uygulanma'k zorunda 'kalınan hastalardır.
Birçok vczcr. ürolojik ve jinekoloji1k ameliyatlardan sonra 'kuHanıian sürekli so,1dala,rabağll olorck hastaların % 70 - 100'ündeidrar
yolu infeksiyonunun geliştiğini bildirmektedir (1). Bununla ,birli'kte, sürekli sonda uygulanan jinekoloji'k hostolcrdo ve prostatektomi geçirenlerde infe'ksiyon oromili çeş:itli önlemlerle % SO'dan % 1S'e düşürdüklerini
ileri sürenler de vardır (5).
Sonda uygulanmasında bcktertlerln başlıca üç şekHde idroor yollarına
gırebildiği bilinmektedir (Tarblo 3\. Bunlardan en önemllsi, keteter 'ktrle'ndikten sonra boşluğunda bokterllerln yayılması ile olur. Kateter boşl,uğundo ba~k50
Hastane Infeksiyonu Olarak ldror Yolu Inteksiyonlannın Önemi/Or. Ö. Anğ ve ark.
terilerin
drenaj
girmesi,
mesaneyi
tüpümin ayrılması
tone personeli
tamine
yıkamak
sırasında
tarafındanelleriyle
antiseptik
çözeltileri,
i-cin veya
ör.ıek ıdrcr alma'k amacıyla
Bazen de sendeler hes-
gerçekleşebilir.
·kir:etilir. Daha dailginci
steril olmayan
boktertlerlnkon-
so.ıcovo
yıkama sıvılarıile
ve-
rilmesidir.
Gram
comokcıkkmn
negatif
% 55'den fazlasının
böyle
vcklcrm
ürogenital
eovıamın
etken
olduğu
s.stemden 'kaynaklandığı
yılda 5000'i bulduğu
prognoz,
esas olcrok
septik
durumlarda,
dört kat daha fazla olabilir.
üstidrar
yolkınndo
suz, bir başka önemli
tıkorukhk
öğe, hastanın
Diğer tedcv: girişimlerinin
tedcvtstnde
önemhdlr:
duyarlı
% 22,5 iken direrıclilerln
kadar
düşmektedir.
tone in1feksiyonu sonucu
olon
Orosepsisde
dururnkırdo
oluşan
vakalarda
şok
şoku
kuşku-
bozukluktur.
da ürosepsis
vakalarda
başarı
bu oran
% 8,5'e
üretllip cnttbivotik
% 75'·inde ürosepsisin has-
i·.ıfe·ksi,yon etkeninin
öneml'idir.
olduğu
o!duğu
septik
bckterl
kolovloşır,
durumundeki
bckterilerle
etken
Bu tıokımdcn.
saptanması
bağl,ıdır. Mortalite,
bağışıklı'k
A.B.D.'de
(26). Ürosepsisde
yanı sıra, <mt1biyoHk uygulaması
nitekim
oranı
duyarlılığının
olldiri.mtş,
vczılrruşnr
oluştuğu
oluşması,
şok oluşumuna
(ürosepsls)
septisemilerin
vckclcrm
düşünülürse,
TABLO:
hastane
suşlarının
duyarlılıık
2
SONOA UYGULANMASıNı iZLEYEN
BAKTERlüRI iNSioENSi·
Tek kısa süreli
% 1-5
uygulama
Sürekli
uygulama
(açık drenaj)
% 93 (4 günde)
Sürekli
uygulama
(kapalı drenaj)
% 20 (14 gün)
[OJ J. Infection, 10: 96 (1985).
TABLO:
3
PATOGENEZ
-
Katetere
bağlı
Üretrodanidrar
Kateter
Kateter-mea
2 3 -
Kotetere
kesesine
.ıakil
lümeninde
birleşkesinden
giriş
bağlı olmayan
Patogenezi
etkileyen
tcktörler
AnUkor
Üroepitel
Bakteri
hücre
voorşmos:
yapışması
Türk Ürolo]l Dergisi, Cilt: 12, sovı : 1, 1986
51
durumlarının önceden bilinmesinin önemi açııktır. Diğer teretten. bu tedovıde
nefrotoksik etkisi bulunan antiıbiyoN:klerden,kaçınmak gerektiği. çünkü üroböbrek yetmezl,iğine eğilimin yüksek olduğu bilinmektedir.
sepslsde
Elrnlzdekl antibiyotiklere dirençli nozokomiyal patojenlerin ortaya Çıkışı hastanelerde önemli bir sorundur. Bu bakterilerin büyük çoğu.ıluğunu
Gram negatif comekerklor oluşturmakta, antibiyotik tedavisinin seclcl baskısı ile zamanla daha dirençli suşlar verleşmektedir. Hastanelerde savunma
gücü azalmış hastaların çoğalması da bu bakterilerin hastalık yapmasını
kolovlcştırmcktcdır.
Coğul dirençli etkenler için birincil kcy.ıck, hastanede yatan hastalardır (41. K. pneumonlce'nln etken ol,duğu salgınıarda bcrsokto taşıma belirgindir. S. marcescens ve P. rettqerlJcln üroqenito! sistem kaynak oluşturur (4). Hastane Intekstvonu salgınları.ıda tanı konmamış olan koteterlt
asemptomatik idrar yolu iMeksiyonu vokolcn önemli roloynamıştır. Oeşltll
hastane eşyasından bazen etken üretilmiş ise de, salgınıarın hiçbirinde ortaık bir kaynaık çevre rezervuarı saptanamamıştır (2).
Ineeleneo bir salgında da, etkenlerın hastadan hastaya personelin elleri ile na:kledildiği saptanmış, 5 salgının 3'ünde personelin elinden etken
üretilmiştir (2). Çoğu 'kez belirli hasta odalarında vakaların 'kümelendiği görülmüştür.
Hastalarda ldror yolu infeksiyonuna yol açan öğ,elerde.ı en önde gelenlerin, kateter uygulaması ve öncekigeniş spektrumlu antibiyotik tedavisi olduğu anlaşılmıştır (1, 5, 7). Daha az etkili öğeler. antibiyotikli veya
antibiyotiksiz kateterle vrkcmc, diğer ürogenital instrumantasyon ve uzun
süreli kateteruygulamasıdır. Kuşkusuz. hastanın birdevı fazla risk öğesi ile
karşılaşması. infeksivon olasılığını crtmr.
Kateter uygulanması sırasında bokteriür] oluşan ancak csemptomctik
kalan hastalara antibiyotik verilmesi gereksiz, hatta zararlı bulunrncktcdır. Bunu nedeni, antibiyotik verildiğinde sürekli kolontzosvono yol açması,
direnclt bokterllerln oluşmasıdır.
ldrcr yolu hastane infeksiyonunu önlemek için çabalar esas olarak, sondcnın uygulamasında osepsl üzeriade Y'oğunlaşmıştır. Önlemler (Tablo 4),
bckterllerin stertl kcpclı drenaj sistemine girişini önlemeye yönelmiştir ve
sorıdo uygulama süresi 7 günden az olduğunda, genellikle olumlu sonuç
verirler (2, 5, 7) :
-
Kaynakları kurutma (rezervuarları azaltrna)
Kültür yöntemleriyle kaynak (rezervuar) saptanmalı, cözeltnerdea. aletlerdenkültür yapılamk ortckkcvnoklor ortaya cıkcnlmchdır. lklncll çev-
52
Hastane Infeksiyonu Olarak ldror Yolu Infeksiyonlarının Öneml/Dr. Ö. Anğ ve ark.
re ıldJ'ilanmasiIU0/9undezenfeksiyonla önlenmelidir. tdrar vo~u cntıeeotıkleri ıkullam labilir; sondalı hastaya sürekli olara:k aınti1bjyotik çözeltisi ile
yııkama uygulanabilir.
-
Temcslo yayıımayı önleme
Gerekli şekilde eller yıkanmalı; sobun ve su 'kullanılmalıdır. ldrcr kültürü pozitif olan hastalarizole
edilerek teda'VileJ'iiiçin önlem aimmalıdır. Sonda «infakte yara» kobul edilerek perine ve sonda bölgesine girişimlerde eldiven giyMmelidir. lntekte Idrcnrı çevreye bulaşmaması sağlanmalı, sondalı hastalar rbirbirindenayrılmalıdır. Acil bakım ünitelerinde
""fe·kte hcstoıcr ayrılmalı, özel ıbakıcılarlaizlenmelidir.
Böy,le hastaları'n
nakledileceğ·i yeni servislere hastanın durumu bildirilmelidir.
-
Risk öğelerini değıiştirme
Sonda uygulama teknlkler! ve sondclcr gereken özerıle seçilmelidir. Kateter drenajı gerekenlere 'kapalı drenol uygulanmalıdır. Antibiyotik kullanmada diıkkatli olunmalıdır.
TABLO: 4
KORUYUCU ÖNLEMLER
Keteterdes kaçınma
Sürekli yerine aralıklı kateter
Aseptik uygulama
Kapaılı steril sistem
Perianal ve perikateter ternlzllk
Aşağı doğru a1kış
Sadece ca lışmozso , tıkanırsa veya kirlenirse değiştirme
lnfekte olan veya olmayanı oyırma
Bnkterivolojlk inceleme
ÖZET
Hastanede bulaşan «ırcr yolu infeksiyonları tüm hastaneinfeksiyonlan
arasında en sıık rostloacnlcrdır, Oeşltlt çalışmalarda hastane infeksiyonlarının % 35'ini idror yolu Infekslvonlonrun oluşturduğu saptanmıştır. Bu vakaların en az % 1'inde bakteriemi ve buna bağlı olorck ölümle sooloncbilecek infeksiyonun yerleştiği biidirilmiştir.
SUMMARY
Uri',ıary tract 'infections acquired in the hospital are among the most
comman encountered hospital Intectlons. Several studies have indica,ted
Türk üroıotı Dergisi, Oilt:
12, Soy,:
1, 1986
53
tnct 35 per cent of all nosocomial infections are conslsted of urinary trcct
infections. It is reported that at leost 1 per cent o-f these cases is osso-ıoted with bacteremia and as aresult of this life-threatlning lntectlovi.
KAYNAKLAR
-
AN(;, Ö., TELLALO(;LU, 5., ERAKSOY, H., ANDER, H., ALTU(;, N. ve
TUNC ,M.: Hastane infeksiyonu olarak idrar yolu infeksiyonları, XiX.
Türk Mikrobiyoloji Kongresi Rapor ve Ana Konuları kltobmdc, Ankara
(19801.
2 -
TURCK, M., STAMM, W.: Nosocomial infection of the urinary trcct,
in Nosocomial lnfectlo.ıs, Yorke 800ks (1981).
3 -
AN(;, Ö., TELLALO(;LU, 5., ÖZ, V. ve TUNC, M. Providencia stuartii'nin erken olduğu idrar yolu infeksiyonları, Ulusal Üroloji Kongresinde
tebliğ edilmiştir, Dotco (1985).
4 -
AYLlFFE, G. A. J.: Epidemiology,in Control of Hospltcl-Acqulred Infections (Ed. W. C. Noble), Up dcte Books (1983).
5 -
MACFARLANE, D. E.: Prevention and treatment of catheter-associated urinary trcct l.ıtectlons. Journal of Infection, 10: 96 (1985).
6 -
SCHMIEDT,E., HOFETETTER: Der infektiöse Hospitalismus in der Urologie, Münchener Medizinische Wochenschr.Jft, 115: 259 (1973).
7 -
ERHAN, Ö., CIKILI, N.: Üroloji Klini1klerindelntekslvon. Kükem Dergisi, 8: 14 (1985).
54
Hastane Infeksiyonu Olarak
Iorcr
Yolu Infekslyonıorının Önemi/Dr. Ö. Ani'! ve ark.