ÜNİTE

ÜNİTE- 14
SİNDİRİM SİSTEMİ
-Sindirim, hücre zarından geçemeyen büyük moleküllü besin maddelerinin(polimer), hücre
zarından geçebilecek küçük moleküllere(monomer) dönüştürülmesi olayıdır.
-Dolayısıyla sindirim bir hidroliz reaksiyonudur ve bunu gerçekleştiren enzimler de genel olarak
hidrolaz adını alırlar.
Enzimler
*Polimer besin + H2O
Monomerler
-Sindirim reaksiyonlarının amacı doğrudan enerji(ATP) üretmek değildir.Solunum için gerekli olan
substratlar oluşturulur.
-Sindirim enzimleri tersinir(çift yönlü) çalışmaz.Daima tek yönlü çalışırlar.
-Sindirim(hidroliz) reaksiyonlarında ATP üretimi ya da tüketimi görülmez.Ancak bu reaksiyonların
gerçekleşebilmesi için su ve enzim mutlaka gereklidir.
*(UYARI)
-Sindirim atıkları solunum reaksiyonları sonucu oluşmadıkları için dışkılama ile bu atıkların dışarı
atılması bir metabolizma olayı değildir. Metabolizma olayından bahsedilebilmesi için reaksiyonların
hücre içinde gerçekleşmesi zorunludur.
-Bu yüzden dışkılama olayı doğrudan homeostasiyi sağlamaz.
-Canlılarda sindirim olayı yapılış şekline göre mekanik ve kimyasal olarak iki kısma ayrılır:
1.Mekanik Sindirim
-Büyük moleküllü besinlerin enzim kullanılmaksızın sadece dil,diş ve taşlık gibi sindirim sistemi
yapılarıyla veya safra suyu gibi sindirim sıvılarıyla daha küçük parçalara dönüştürülmesi olayıdır.
-örneğin; Ekmeğin ağızda çiğnenip ufalanması
Safranın büyük yağ moleküllerini yağ damlacıkları haline getirmesi gibi...
*(UYARI)
-Mekanik sindirimin amacı substrat yüzeyini genişleterek sindirim enzimlerinin etki (saldırı)
yüzeyini artırmaktır.Böylece kimyasal sindirim daha kolay gerçekleştirilir.
2.Kimyasal Sindirim
-Büyük moleküllü besinlerin(polimerlerin)
(polimerlerin) su ve enzim kullanılarak yapı taşlarına
(monomerlerine) parçalanması olayıdır.
maltaz
-örneğin;
Maltoz(Disakkarit)
(Disakkarit) + H2O
Glikoz + Glikoz
*Kimyasal
Kimyasal sindirim yapıldığı yere göre hücre içi ve hücre dışı sindirim olmak üzere ikiye ayrıl
ayrılır:
a)Hücre içi sindirim:
-Endositoz (fagositoz
fagositoz ve pinositoz) ile hücre içine alınan besinlerin lizozom enzimleri ile
monomerlerine dönüştürülmesi olayıdır.
-Hücre içi sindirimde besin kofulu oluşturulur ve lizozomlar görev yapar.
-Hücre içi sindirim amip, öglena ve paramesyum gibi tek hücreli protistalarda,
protistalarda,sünger ve sölenter
gibi omurgasız hayvanlarda ve akyuvar veya makrofaj gibi bağışıklık sistemi hücrelerinde
görülmektedir.
*(UYARI)
-Hücre çeperi taşıyan bakteriler,arkeler,gerçek mantarlar ve bitkiler endositoz
endositoz(fagositoz ve
pinositoz) yapamazlar.Ayrıca
Ayrıca tek hücreli canlılarda özel bir sindirim organı veya sistemi yoktur.
b)Hücre dışı sindirim:
-Büyük moleküllü besinlerin hücreden salgılanan sindirim enzimleri yardımıyla hücre dışında
sindirilerek yapı taşlarına parçalanması olayıdır.Bu iş için ökaryotlarda lizozom enzimleri görev
yapar.Fakat hücre dışı sindirimi yapan prokaryotlarda lizozom organeli bulunmaz.
-Enzimler ekzositoz yoluyla hücre dışındaki besinler üzerine salgılanır.
-Besinler hücre dışında yapı taşlarına kadar sindirilir.
-Açığa çıkan monomer besinler daha sonra aktif taşıma ve difüzyon gibi yollarla hücre içine alınır.
*(NOT)
-Hücre dışı sindirimin, hücre içi sindirime göre iki önemli üstünlüğü vardır:
1.Çok büyük parçalı besinlerden yararlanma olanağı sağlar
2.Çok fazla çeşitte besinlerin sindirilmesine olanak verir
-Hücre dışı sindirim;
-omurgalı hayvanların tamamında,
-saprofit canlılarda,
-salyangoz,halkalı solucan ve deniz kestanesi gibi bazı omurgasız hayvanlarda,
-böcekçil bitkilerde görülür.
BİTKİLERDE SİNDİRİM
an besinler ya hemen kullanılır ya da daha sonra kullanılmak üzere
-Bitkilerde fotosentezle oluşturulan
depo edilir.(örn;nişasta)
-Depo
Depo edilen besinler ise eğer ihtiyaç duyulursa hücre içinde sindirilerek yeniden monomerlerine
dönüştürülür.
-Bitkilerde
Bitkilerde beslenme amaçlı bir sindirim olayı yoktur.
OMURGASIZ HAYVANLARDA SİNDİRİM
sahiptirler. Bu açıklık hem ağız, hem de anüs
*Süngerler: Tek ucu açık bir sindirim kanalına sahiptirler.
vazifesi görür.Hücre içi sindirim yaparlar.Tek açıklıklı böyle sindirim sistemine eksik
sindirim sistemi adı verilir.
*Sölenterler: Sölenterlerin en tipik üyesi olan hidra'da hem
m hücre içi, hem de hücre dışı sindirim
vardır.Eksik sindirim sistemi görülür.
*Yassı Solucanlar: Sölenterlerde olduğu gibi tek açıklıklı bir sindirim sistemine sahiptirler.
(Planaria)
*Yuvarlak Solucanlar: İlk kez bu hayvanlarda iki ucu açık; yani ağız ve anüs'
anüs'ten oluşan tam
sindirim sistemi ortaya çıkmıştır.
*Toprak Solucanı: Tıpkı yuvarlak solucanlarda olduğu gibi ağız ve anüsten oluşan iki ucu açık bir
sindirim kanalına sahiptirler.Sindirim kanallarında hem mekanik, hem de kimya
kimyasal sindirim görülür.Mekanik sindirim taşlıkta, kimyasal sindirim ise bağırsakta
yapılır.
*(NOT)
-Halkalı solucanlardan olan toprak solucanları ''saprofit
saprofit yaşayan hayvanlar'' olarak
değerlendirilebilir.
*Eklembacaklılar: Ağız ile anüs arasında çok gelişmiş sindirim organları vardır. Ağızlarında
besinleri tutmayı,parçalamayı ve öğütmeyi gerçekleştiren yapılar bulunur.
OMURGALI HAYVANLARDA SİNDİRİM
-Omurgalı hayvanların tamamı ağız ile başlayıp,anüs ile sonlanan gelişmiş sindirim sistemlerine
sahiptirler.
-Balık,kurbağa ve sürüngenlerde genel olarak;ağız,yemek borusu,mide,bağırsaklar ve
anüs'ten oluşan bir sindirim kanalı görülür.
-Kuşlarda ise;
Ağız(Gaga)
Yutak
İnce Bağırsak
Yemek Borusu
Kalın Bağırsak
Kursak
Kloak
Mide
Taşlık
Anüs'ten
meydana gelen bir sindirim sistemi vardır.
-Kuşlarda diş yoktur.Dolayısıyla besinlerin mekanik sindirimi taşlık tarafından gerçekleştirilir.
-Öğütülmüş besinlerin midede başlayan kimyasal sindirimi daha sonra ince bağırsakta tamamlanır
ve açığa çıkan monomerler yine buradan kan dolaşımına geçiş yapar.
-Kuşlarda selülozun sindirimi kör bağırsak tarafından gerçekleştirilir.
*Kloak ?
-Balık,kurbağa,sürüngen ve kuşlarda; üreme,boşaltım ve sindirim sistemlerinin ortak olarak
anüse açıldığı bölümdür.
-Memelilerde kloak bulunmaz.
(GEVİŞ GETİREN MEMELİLERDE SİNDİRİM)
-Geviş getiren memelilerde mide; ''işkembe,börkenek,kırkbayır ve şirden'' olmak üzere dört
bölümden oluşur.
-Şirden diğer memelilerdeki midenin karşılığıdır.
-Dış ortamdan alınan besinler ilk olarak işkembe ve börkenekte bir süre depo edilir.Burada yaşayan
bazı tek hücreli canlılar salgıladıkları özel enzimlerle selülozun kimyasal sindirimini gerçekleştirirler
-Daha sonra besinler yeniden ağıza getirilerek geviş getirme işlemi yapılır.
-Geviş getirme işlemi bittikten sonra tekrar yutulan besinler bu kez kırkbayır ve şirdene gelir.Oradan
da ince bağırsağa geçer.
-İnce bağırsakta kimyasal sindirim tamamlanır ve sindirilmiş besinler(monomerler) yine buradan
emilerek kan dolaşımına verilir.
*(Besinin İzlediği Yol):
Besin
Ağız
Börkenek
Şirden
Yutak
Yemek Borusu
Yemek Borusu
İnce Bağırsak
İşkembe(Selüloz sindirimi yapılır)
Tekrar Ağız(Geviş getirilir)
Kalın Bağırsak
Kırkbayır
Anüs
*(NOT)
-Otçul hayvanlarla selüloz sindirici mikroorganizmalar arasında mutualistik bir ilişki
bulunmaktadır.
-İnek,koyun,keçi,deve,geyik ve zürafa gibi memeliler geviş getirebilirken; at,eşek,domuz ve katır gibi
memeliler geviş getirmez. Geviş getirmeyen memelilerde mide tek bölmelidir.
*(NOT)
-Otun yapısında selüloz olduğundan sindirimi oldukça zordur.Bu nedenle otçulların bağırsakları
etçillerden daha uzun bir yapıya sahiptir.
-Geviş getirmeyen otçul memelilerin bağırsakları ise geviş getirenlerden daha uzundur.
-Otçulların öğütücü(azı) dişleri, etçillerin ise parçalayıcı(köpek) dişleri daha iyi gelişmiştir.
*(UYARI)
-Otçul hayvanlarda selülozu sindirecek enzimler üretilmez. Dolayısıyla selüloz sindirimi bu
hayvanların mide ve bağırsaklarında mutualist olarak yaşayan mikroorganizmalar tarafından yapılmaktadır.
İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ
İNSANDA SİNDİRİM ORGANLARI
1.Ağız
5.İnce Bağırsak
2.Yutak
6.Kalın Bağırsak
3.Yemek Borusu
7.Anüs
4.Mide
İNSANDA SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLAR
1.Tükrük Bezleri
2.Karaciğer
3.Safra Kesesi
4.Pankreas
AĞIZ
-İnsanda sindirim sisteminin başlangıcını oluşturur.
-Dişler,tükrük bezleri,dil,çene kasları,yanak kasları ve damak'tan meydana gelmiştir.
-Dişler ağızda mekanik sindirimi sağlayan temel yapılardır.
-Ağızda tüm besinlerin mekanik sindirimi görülebilir.Fakat sadece bazı karbonhidratların(nişasta
ve glikojen) kimyasal sindirimi burada yapılır.
-Tükrük bezleri tarafından salgılanan amilaz(pityalin) enzimi nişasta ve glikojenin kimyasal olarak
sindirilmesini sağlar.
Amilaz
*Nişasta veya Glikojen + H2O
Maltoz + Dekstrin
-Amilaz enziminin ağız içerisinde en iyi çalıştığı değer pH:7 civarındadır.(Nötr pH)
*(UYARI)
-Protein ve yağların kimyasal sindirimi ağızda gerçekleşmez.
*(İnsanda Diş Yapısı)
-İnsanda diş dıştan içe doğru taç,boyun ve kök olmak üzere üç kısımdan meydana gelir.
-Diş eti üzerindeki kısım taç, diş etine gömülü olan kısım boyun, çene kemiğine gömülü olan kısım
ise kök olarak adlandırılır.
-Dişin enine kesiti incelendiğinde ise yine üç ayrı tabakadan oluştuğu görülür.
-Dişin sert ve parlak olan beyaz renkli üst kısmına mine tabakası denir. Mine tabakasının hemen
altında dişin kemik kısmı olan fildişi(dentin) tabakası bulunur.
-Dişin en iç kısmında ise kan damarları ve sinirlerin bulunduğu diş özü(pulpa) tabakası vardır.
YUTAK
-Yutma sırasında epiglottis(gırtlak kapağı) ile soluk borusunu kapatarak alınan besinlerin yemek
borusuna geçmesini sağlar.
-Yutakta mekanik veya kimyasal sindirim gerçekleşmez.
YEMEK BORUSU (Özofagus)
-Yutak ile mide arasında yer alan yaklaşık 25 cm uzunluğunda ve 2 cm çapında kas yapılı bir
borudur.
-Dıştan içe doğru üç tabakadan meydana gelmiştir:
1.Bağ Dokusu
2.Düz kaslar (Halkasal ve boyuna)
3.örtü epiteli
-Yemek
Yemek borusunun ağıza yakın olan yaklaşık 1/3'lük kısmı çizgili kastan; mideye yakın olan diğer
2/3'lük kısmı ise düz kaslardan meydana gelmiştir.
-Yemek
Yemek borusunda mekanik ve kimyasal sindirim olmaz.
olma
-Sadece besinlerin peristaltik hareketlerle mideye iletilmesi sağlanır.
*Peristaltik Hareket Nedir?
-Yemek
Yemek borusunda ve bağırsaklarda görülen, besin iletimini sağlayan düzenli kasılıp
kasılıp-gevşeme
hareketidir.
MİDE
-Sindirim
Sindirim sisteminin en geniş kısmıdır.
-Yemek
Yemek borusu ile ince bağırsak arasında bulunur.
-Yemek
Yemek borusu ile bağlandığı yere kardia(mide ağzı),ince bağırsak
ğırsak ile bağlandığı bölüme ise pilor
(mide kapısı) adı verilir.
Midenin Fonksiyonları
1.Yutulan besinleri bir süre depolamak
2.Besinlerin mide özsuyu ile karışmasını sağlamak
3.Bulamaç haline gelmiş besinleri(kimus) ince bağırsağa iletmek
4.Tüm besinlerin mekanik sindirimini yapmak
5.Sadece proteinlerin kimyasal sindirimini gerçekleştirmek
(NOT)
-Proteinlerin kimyasal sindirimi midede başlar.
-Midenin çalışması kafa sinirlerinden vagus siniri ve gastrin hormonu tarafından denetlenir.
-Vagus siniri tarafından uyarılan mide hücreleri gastrin hormonu salgılar.
-Bu hormonun etkisiyle mide bezlerinden mide özsuyu salgılanır.
-Salgılanan mide özsuyu sebebiyle mide içindeki pH:2 civarındadır.Yani mide kuvvetli asidik bir
ortama sahiptir.
Mide Özsuyu'nda Neler Bulunur?
1.HCI
2.Mukus
3.Pepsinojen enzimi
4.Su
5.Lap enzimi (Renin): (Süt çocuklarında ve yavru memeli hayvanlarda salgılanır)
*(NOT)
-Mide özsuyunda gastrin hormonu bulunmaz.Gastrin hormonu kana verilir.
Hidroklorik Asitin (HCI) Görevleri
1.Pasif pepsinojen enzimini aktif pepsin enzimine dönüştürür.
HCI
-Pepsinojen(inaktif)
Pepsin(aktif)
2.Bakterileri yok eder.(Antiseptik özellik)
3.Pepsin enzimi için asidik ortam sağlar.
4.Ca++ ve Fe++'in bağırsaklardan emilimini kolaylaştırır.
5.Sütün kazeinojenini kazein halinde çökeltir.
6.Pankreas ve bağırsak bezlerinin salgı yapmasını uyarır.
Mide Asidik Ortamdan ve Protein Sindiren Enzimlerden Nasıl Korunur?
Midenin Adaptasyonları
a)-Mukusun mide yüzeyini kaplaması
b)-Midenin içi boşken mide bezlerinin salgı yapmayıp, hormonal uyarılarla salgıya başlaması
c)-Pepsin enziminin başlangıçta inaktif halde, yani pepsinojen halinde salgılanması
midenin kendi kendini sindirmemesine yönelik adaptasyonlarıdır.
*(NOT)
-Besinin görülmesi,kokusunun veya tadının alınması ile de mide hücreleri sindirim salgısı üretebilir.
İNCE BAĞIRSAK
-Mide ile kalın bağırsak arasında bulunan, yaklaşık 6-8 metre uzunluğunda ve 2-4 cm eninde olan
bir organdır.
-Üç bölümden oluşmuştur:
1.Duedonum (Oniki parmak bağırsağı)
-İnce bağırsağın mide ile birleşen ilk 22 cm'lik bölümüdür.
2.Jejenum (Boş bağırsak)
3.İleum (Kıvrımlı bağırsak)
*(NOT)
-İnce bağırsak yapısal olarak mideye benzer.Aynı tabakalardan oluşmuştur.
İnce Bağırsağın Temel Fonksiyonları
1.Tüm polimer besinlerin kimyasal sindirimini tamamlamak
2.Sindirim sonucu oluşan monomerlerin ve diğer besinlerin emilimini gerçekleştirmek
-İnce bağırsağın iç yüzeyinde besin emilim yüzeyini artıran villus ve mikrovillus adında parmak
şeklinde çıkıntılar vardır.
-Emilim olayının çok büyük bir bölümü bu yapılar tarafından gerçekleştirilir.
İnce Bağırsakta Salgılama İşlemi
-İnce bağırsak hem sindirim hormonu, hem de sindirim enzimi salgılayan özel bir sindirim organıdır.
-Mideden gelen asidik özellikteki besinler ince bağırsağa geçtiği zaman oniki parmak bağırsağından
sekretin,kolesistokinin ve enterogastirn hormonları üretilir.
-İnce bağırsak duvarından bağırsak içerisine de maltaz,laktaz,sükraz,enterokinaz ve erepsin gibi
enzimler salgılanır.
*Sonuç:
-İnce bağırsakta gerçekleşen sindirim ve emilim olaylarından sonra kulanılamayacak düzeydeki
sindirim atıkları kalın bağırsağa iletilir.
*(NOT)
-İnce bağırsak içindeki pH değeri pH:8.5 civarındadır.(Bazik ortam)
KALIN BAĞIRSAK
-İnce bağırsaktan sonra gelen yaklaşık 1,5-2 metre uzunluğunda ve 6-8 cm çapındaki bir organdır.
-İnce bağırsak ile birleştiği yerde kör bağırsak(çekum) denilen özel bir yapı bulunur.Kör bağırsağın
ucunda yer alan parmak şeklindeki çıkıntıya apandiks, apandisin iltihaplanmasına ise apandisit
hastalığı adı verilir.
-Kalın bağırsakta mekanik ve kimyasal sindirim gerçekleşmez.Sadece bazı maddelerin emilimi
gerçekleşir.
-Fakat kalın bağırsağın yapısında emilimi sağlayan villus ya da mikrovillus gibi çıkıntılar yoktur.
*(NOT)
-Kalın bağırsaktaki pH değeri pH:8.5-9 arasındadır.(Bazik ortam)
Kalın Bağırsağın Görevleri
1.Artıkların toplanmasını ve atılmasını sağlar
2.Bakteri faaliyetleri ile B ve K vitaminleri sentezlenir
3.Suyun ve bazı yararlı maddelerin geri emilimi yapılır
4.Minerallerin geri emilmesi sağlanır
*(UYARI)
-Dışkının atılması bir boşaltım olayı değildir.Dolayısıyla doğrudan homeostasiyi sağlamaz.
BESİNLERİN SİNDİRİMİ (Özet)
1.Karbonhidratların Kimyasal Sindirimi
-Karbonhidratların kimyasal sindirimi ağızda başlar ve ince bağırsakta sonlanır.
-Midede karbonhidrat sindirimi olmaz.
Ağızda:
Amilaz(Pityalin)
Nişasta veya Glikojen + H2O
Maltoz + Dekstrin (pH:7-Nötr)
İnce Bağırsakta:
(Amilaz)
Nişasta veya Glikojen + H2O
Maltoz + Dekstrin (pH:8,5-Bazik)
(Maltaz)
Maltoz + H2O
Glikoz + Glikoz
(Sükraz)
Sükroz + H2O
Glikoz + Fruktoz
(Laktaz)
Laktoz + H2O
Glikoz + Galaktoz
2.Proteinlerin Kimyasal Sindirimi
-Proteinlerin kimyasal sindirimi midede başlar ve ince bağırsakta sonlanır.
-Ağızda proteinlerin kimyasal sindirimi yapılmaz.
Midede:
Pepsinojen(inaktif) + HCI
Pepsin(aktif)
(Pepsin)
Protein + H2O
Polipeptit
(Lap enzimi/Renin)
Süt
Kazein + H2O (Çökelme)
Süt çocuklarında ve
yavru memeli hayvan-
(Pepsin)
Kazein + H2O
ların midelerinde
Polipeptit + Amino asit
görülür
İnce Bağırsakta:
(Enterokinaz)
Tripsinojen(inaktif)
Tripsin(aktif)
İlk basamakta
inaktif olan
(Tripsin)
Kimotripsinojen(inaktif)
sindirim enzimleri
Kimotripsin(aktif)
(Tripsin)
Polipeptit + H2O
Peptit + Amino asitler
aktif hale getirilir
(Kimotripsin)
Polipeptit + H2O
Peptit + Amino asitler
(Erepsin/Peptidaz)
Peptit + H2O
Amino asitler
3.Yağların Kimyasal Sindirimi
-Yağların kimyasal sindirimi ince bağırsakta başlar ve yine ince bağırsakta tamamlanır.
-Ağızda ve midede yağların kimyasal sindirimi yapılamaz.
İnce Bağırsakta:
Yağ + Safra suyu
Küçük yağ damlacıkları (Mekanik Sindirim)
(Lipaz)
Yağ damlacıkları
3 Yağ asidi + 1 Gliserol
*Sindirim Sisteminde Görev Yapan Hormonlar ve Etkileri
SİNDİRİM ÜRÜNLERİNİN EMİLİMİ
-İnce bağırsak duvarı parmak benzeri milyonlarca küçük çıkıntıyla kaplıdır.
-Besinler kan dolaşımına bu küçük çıkıntılar aracılığıyla,yani villus ve mikrovilluslar ile emilirler.
-Her villusun yapısında emilimi sağlayan kan kılcalları ve lenf kılcalları vardır.
-Villuslar sayesinde ince bağırsağın emilme yüzeyi oldukça genişletilmiştir.
-Bazı besinler kan kılcallarından, bazı besinler de lenf kılcallarından emilerek dolaşım sistemine
katılırlar.
-Glikoz,galaktoz,fruktoz,amino asitler, B grubu vitaminleri ve C vitamini kan kılcallarından
emilirken; yağ asitleri,gliserol ve A,D,E,K vitaminleri de lenf kılcallarından emilmektedir.
*(NOT)
-Yağ molekülleri ince bağırsaktan emilirken etrafı albümin proteini ile kaplanarak süt görünümlü yağ
damlacıklarına dönüştürülür.
-Bu damlacıklara şilomikron adı verilmiştir.
-Bu sayede kanın yoğunluğu aşırı arttırılmamış olur.
Sindirilmiş Besinlerin Kana Geçiş Yolları:
(NOT): Kan yoluyla ve lenf yoluyla emilen besinlerin ilk kez birbirine karıştığı yer kalbin sağ
kulakçığıdır.
SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLAR
1.Tükrük Bezleri
-Tükrük sıvısı üreten ekzokrin(dış salgı) bezlerdir.
-Kulak altı,çene altı ve dil altı olmak üzere toplam üç çift büyük tükrük bezi vardır.
-Tükrük sıvısı içindeki amilaz(pityalin) enzimi ağız içerisinde bazı karbonhidratların (Pişmiş
Nişasta ve Glikojen) kimyasal sindirimini sağlar.
*(Tükrük sıvısı içinde neler bulunur?)
-Amilaz(Pityalin) enzimi
-Su
-Mukus
-Mikrop öldürücü bazı iyon ve enzimler
*(NOT)
-Tükrük pH'ı nötr'dür.
2.Karaciğer
-Vücudun en büyük iç organıdır. (2 kg)
-Safra sıvısı üreterek yağların mekanik sindirimini sağlar ve böylece yağların kimyasal sindirimine
yardımcı olur.
-Karaciğer hücrelerinde(hepatositler) üretilen safra, daha sonra safra kesesinde depolanır.
*(UYARI)
-Safra kesesinin safra sıvısını üretme gibi bir görevi yoktur.Sadece karaciğerin ürettiği safrayı
depo eder.
*(NOT)
-Karaciğerde sindirim enzimi ve sindirim hormonu üretilmez.
-İnce bağırsaktan üretilen kolesistokinin hormonu safra kesesini uyararak safra sıvısının ince
bağırsağa dökülmesini sağlar.
-Safra sıvısı koledok kanalı ile on iki parmak bağırsağındaki vater kabarcığına dökülür.
-Karaciğerin bir başka önemli görevi Kuppfer hücreleri sayesinde yaşlanmış alyuvarları yok
etmektir.
-Yaşlanmış
Yaşlanmış alyuvarların parçalanması ile açığa çıkan bilirubin maddesi daha sonra safra sıvısının
yapısına katılır.
-Karaciğer
Karaciğer embriyonik dönemde kan üretim merkezi olarak görev yapar.
-Çok
Çok sayıda antikor üretimi gerçekleştirir.
-Heparin ve histamin gibi bazı önemli moleküllerin üretilmesini
üret
sağlar.
-Kanda
Kanda fazla miktarda bulunan glikozu glikojen şeklinde depo eder.Böylece kan şekerinin
ayarlanmasında etkili olur.
-A,D,E,K vitaminlerinin ve demirin fazlasını depo eder.
-Karbonhidrat,yağ
Karbonhidrat,yağ ve proteinlerin birbirlerine dönüşümünü gerçekleştirir.
*Karaciğere
Karaciğere giriş ve çıkış yapan damarlar
-Karaciğere kapı toplardamarı ve karaciğer atardamarı giriş yaparlar. Karaciğerden çıkan damar
ise karaciğer üstü toplardamarıdır.
toplardamarıdır
-Karaciğer atardamarı amonyak(NH3)
(NH3) ve oksijen bakımından zengindir.Kapı toplardamarı ise CO2
bakımından ve beslenme sonrası monomer madde bakımından zengin bir damardır.
-Karaciğer üstü toplardamarı ise CO2 ve üre bakımından zengindir.
*(NOT)
-Beslenme
Beslenme sonrası kan glikoz yoğunluğu kapı toplardamarında, karaciğer üstü toplardamarına göre
daha yüksek olur.Çünkü karaciğer glikozun fazlasını glikojen olarak depo etmektedir.
-Uzun
Uzun süren açlıkta ise kan glikoz yoğunluğu karaciğer üstü toplardamarında, kapı toplardamarına
göre daha yüksek olacaktır.Çünkü kan şekeri düştüğü için karaciğer daha önce de
depo ettiği glikojeni
bu kez glikozlara parçalayarak kan şekerini normal düzeye getirmeye çalışır.
*(Safra'nın İçinde Neler Bulunur?)
1.Safra tuzları
5.Su
2.Safra pigmentleri
6.Bilirubin
3.Yağ asitleri
7.Bikarbonat iyonları
4.Kolesterol
*(UYARI)
-Safra suyunun içinde sindirim enzimi bulunmaz. Bu sıvı sadece yağların mekanik sindirimini
gerçekleştirir.
-Safra suyu bazik bir sıvıdır.
Safra'nın Görevleri
1.Pankreas ve bağırsak enzimlerinin kolay çalışması için ince bağırsak içini bazik hale
getirir.(pH:8,5-9 arası)
2.Yağların mekanik sindirimini yaparak, kimyasal sindirimini kolaylaştırır.(Lipaz enziminin
etkinliğini artırır)
3.Yağda çözünen vitaminlerin(A,D,E,K vitaminleri) ince bağırsaktan emilmesine yardımcı olur.
4.Antiseptik özelliği ile bağırsaktaki zararlı bakterileri öldürür ve besinlerin kokuşmasını önler.
SARILIK?
-Safra kesesindeki safra yavaş yavaş su kaybederse, içindeki kolesterol yoğunlaşarak safra
taşlarını oluşturur.Bu taşlar zamanla safra kanalını tıkayabilir.
-Böyle durumlarda safra salgısı karaciğer ve safra kesesi tarafından geri emilerek kana karışır.
-Deri ve göz akı sarı bir renk kazanırken, dışkı da açık renkli olur.
-Fakat bu tip sarılık bulaşıcı değildir.
3.Pankreas
-Hem ekzokrin(sindirim enzimi) ,hem de endokrin(hormon) salgı üretebilen karma bir bezdir.
-İnsülin ve glukagon hormonları üreterek kan şekerinin ayarlanmasını sağlar.
Pankreas Salgısında Neler Bulunur?
1.Su
2.Bikarbonat
3.Tripsinojen enzimi(Proteinlere etki eder)
4.Kimotripsinojen(Proteinlere etki eder)
5.Amilaz(Karbonhidratlara etki eder)
6.Lipaz(Yağlara etki eder)
7.DNAaz(DNA'yı parçalar)
8.RNAaz(RNA'yı parçalar)
*Pankreastan tüm polimer besinlere etki edebilecek sindirim enzimleri salgılanır ve pankreas salgısı
baziktir.(pH:8-8,5 arası)
KAN ŞEKERİNİN AYARLANMASI
Karaciğer
Pankreas
Böbreküstü Bezleri
-İnsülin
-Glukagon
-Adrenalin
(Epinefrin)
*İnsülin kan şekerini düşüren; glukagon ve adrenalin ise kan şekerini yükselten hormonlardır.