Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı

advertisement
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
9. Sınıf Biyoloji Öğretmen Kitabı
Bu kitap Bilkent Universitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, CTE 504 Material Design
dersi için, Elif Şengün, Hilal Şener ve Rükiye Altın tarafından 2010-2011
akademik yılı bahar döneminde hazırlanmıştır.
Amacımız, öğrendiğimiz öğretim teknolojilerini, bilgisayar dışındaki diğer
branşlarda nasıl kullanılabilirliğini göstermek.
Hazırladığımız Öğrenci, Öğretmen ve Çalışma Kitapları için kullandığımız yazılı
ve görsel kaynakların tümü Öğrenci Kitabının sonuna eklenmiştir.
Bu kitap örnek olarak hazırlandığı için, telif haklarından dolayı çoğaltılması veya
Yazarlar
herhangi bir şekilde kullanılması yasaktır.
Rükiye ALTIN
Elif ŞENGÜN
Hilal ŞENER
Basım Yeri
Kılavuz Kırtasiye, Tandoğan, ANKARA
Basım Tarihi
9 Mayıs 2011
Kapak Tasarımı
Rükiye ALTIN
Elif ŞENGÜN
Hilal ŞENER
Bilkent Üniversitesi CTE503 Materyal Tasarımı ve Kullanımı dersi için yalnızca 1 adet
olarak basılmıştır.
Copyright © CTE, Bilkent Üniversitesi
2
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
3
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
4
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
İçindekiler
KONU: Hücre ile ilgili çalışmaların tarihsel gelişimi ve Hücre Teorisi ......................... 7
Öğrenme-Öğretme Süreci ....................................................................................... 7
Dikkat Çekme ...................................................................................................... 7
İşleniş .................................................................................................................. 7
Değerlendirme ..................................................................................................... 8
Makale : Hücre Konusundaki En Önemli Gelişme: Klonlama .............................. 9
KONU: Hücrenin Temel Özellikleri ve İşlevleri .......................................................... 11
Öğrenme-Öğretme Süreci ..................................................................................... 11
Dikkat Çekme .................................................................................................... 11
İşleniş ................................................................................................................ 11
Değerlendirme ................................................................................................... 12
Quiz 1: Hücre .................................................................................................... 13
KONU: Hücre Çeşitleri: Prokaryot Hücre ................................................................. 14
Öğrenme-Öğretme Süreci ..................................................................................... 14
Dikkat Çekme .................................................................................................... 14
İşleniş ................................................................................................................ 14
Değerlendirme ................................................................................................... 15
KONU: Ökaryot Hücre Tanımı ve Hücre Zarı ........................................................... 16
Öğrenme-Öğretme Süreci ..................................................................................... 16
Dikkat Çekme .................................................................................................... 16
İşleniş ................................................................................................................ 16
5
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
Değerlendirme ................................................................................................... 17
KONU: Hücre Zarı ve Hücre Çeperi ......................................................................... 18
Öğrenme-Öğretme Süreci ..................................................................................... 18
Dikkat Çekme .................................................................................................... 18
İşleniş ................................................................................................................ 18
Değerlendirme ................................................................................................... 19
KONU: Stoplazma ve Hücre Organelleri................................................................... 20
Öğrenme-Öğretme Süreci ..................................................................................... 20
Dikkat Çekme .................................................................................................... 20
İşleniş ................................................................................................................ 20
Değerlendirme ................................................................................................... 21
KONU: Hücre Organelleri: Ribozom, Sentrozom, Koful, Mitokondri ......................... 22
Öğrenme-Öğretme Süreci ..................................................................................... 22
Dikkat Çekme .................................................................................................... 22
İşleniş ................................................................................................................ 22
Değerlendirme ................................................................................................... 23
KONU: Çekirdek ....................................................................................................... 24
Öğrenme-Öğretme Süreci ..................................................................................... 24
Dikkat Çekme .................................................................................................... 24
İşleniş ................................................................................................................ 24
Değerlendirme ................................................................................................... 25
Proje ......................................................................................................................... 26
6
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
KONU: Hücre ile ilgili çalışmaların tarihsel gelişimi ve Hücre Teorisi
Hedefler: Öğrencilerin
hücrenin
tarihsel gelişimini,
tanımını ve hücre teorisinin özelliklerini kavramalarını
Kelime Bilgisi
sağlanır.
 Hücre
 Hücre Teorisi
2 ders
saati
Açıklama: Hücrenin Robert Hooke ile başlayan tarihsel
gelişimini anlaşılır bir şeklide anlatıp, hücre konusunda
bilinmesi gereken özellikleri
günlük hayattan örnekler
vererek açıklamalar yapılır.
Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri



Anlatım
Sunu
Soru-Cevap
Öğrenme-Öğretme Süreci
Dikkat Çekme
Ders başlangıcında Öğrenci Çalışma kitabının 6.
sayfasında bulunan Aktivite 1 (BİÖ) etkinliğinin
“Neler Biliyorum”, “Neler Öğrenmek İstiyorum”
bölümlerini doldurmaları sağlanır, öğrenciler
etkinliğin bu kısımlarını doldurduktan sonra bu
sayfa
öğrencilerden
projektör
yardımı
ile
toplanır.
Robert
Daha
sonra
Hooke’un
ve
kullandığı mikroskopun resimlerini gösterip ve
öğrencilere
bu resimlerden nasıl bir çağrışım
yaptıkları sorusu yöneltilerek dikkatleri çekilir.
İşleniş
Robert Hooke ile başlayıp Rudolf Virchow ile
devam
7
eden
hücre
çalışmalarının
tarihsel
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
sürecinden bahsedilir. Öğrenci kitabının 9. sayfasında (Resim1 ve Resim2) bulunan
mikroskop
resimlerini
öğrencilere
gösteriniz
ve
günümüzde
kullanılan
mikroskoplardan farklı olup olmadıkları sorulur. Hücrenin tanımı, işlevi ve özellikleri
üzerinde durulur.
Öğrencilerin
hücre
konusundaki
bilgilerini
ölçme
amaçlı hücre ile ilgili çalışmalar, hücrenin insan
vücudundaki rolü ve hakkında basit sorular sorulur ve
öğrencilerden gelen cevaplar doğrultusunda Hücre
Teorisi konusuna geçiş yapılır.
Bu bölümde öğrencilere
hücre teorisi hakkında ne
hatırladıklarını sorulur. Alınan cevaplar ışığında, yandaki
resimleri tahtaya yansıtarak bütün canlıların hücrelerden
meydana geldiği, hücrelerin bağımsız hareket ettikleri
halde birlikte iş gördükleri ve bölünerek çoğaldıkları
açıklanır.
Değerlendirme
Hücre
konusunun
klonlamayla
en
ilgili
bilgileri
önemli
gelişmesi
içeren
Öğretmen
kitabınızın 9. ve 10. sayfalarındaki makale gibi bir
makale
bulup
öğrencilere
dağıtılır
ve
değerlendirme amaçlı olarak öğrencileri iki kişilik
gruplara ayırıp klonlama konusunda ilk örnek olan
Dolly hakkında Internet araştırması yapmaları,
ödev olarak bu konuda buldukları verileri hücre
konusuyla
entegre
ederek
rapor
halinde
yazmaları istenir.
8
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
Makale : Hücre Konusundaki En Önemli Gelişme: Klonlama
Adından çok bahsedilen ve hayatımızı ne yönde etkileyeceği merakla beklenen bir bilimsel gelişme:
klonlama.
Son gelişmelere imzasını atan ekip, genlerin laboratuvar koşullarında biçimlendirilmesinin ardından
gen transferi yöntemi ile koyun bedeninde, istenilen özelliklerdeki genlerin (DNA molekülü)
üretilebilmesini olağan bir hale getirdi.Söz konusu deneyde, ihtiyaç duyulan moleküllerin koyunun tüm
hücrelerinde değil, sadece süt bezlerinde sentezlenmesini hedef alıyordu. Bu nedenle koyunun "ilaç
fabrikası" olarak değerlendirilmesini beraberinde getirdi. Doğrusunu isterseniz Dolly başarısının en
önemli noktası bu gerekçeye dayanmaktadır. Gen transfer yöntemi, ıslah çalışmaları sonucu elde
edilen verimli ürünün niteliği değişmeksizin seri olarak üretilmesi amacındadır.
Dr. Wilmut’un gerçekleştirdiği deney; yetişkin bir dişi koyunun bedeninden alınan hücrenin (somatik
bir hücrenin) çekirdeğinin, micron birimi inceliğindeki bir enjektör iğnesi yardımıyla vakumlanıp , başka
bir erkek koyuna ait, çekirdeği alınmış bir yumurtaya enjekte edilip oluşturulan suni hücrenin, üçüncü
bir dişi koyunun rahmine yerleştirilmesidir.Üçüncü koyun, tüp bebek yönteminde olduğu gibi dış
ortamda özel olarak üretilmiş hücrenin gelişimini sağlayabileceği biyolojik ortamdır.
Adını, ünlü şarkıcı Dolly Parton’dan alan kuzu Dolly, isim
annesinin değilse de, DNA annesinin genetik ikizi. Dolly,
sevimli görünüşüyle kamuoyunun sempatisini kazanmış ve
tüm bu süreç ilginç bir bilimsel oyun olarak sunulmuşsa da,
gerçekte deney oldukça iyi belirlenmiş bilimsel ve maddi
hedefleri olan sabırlı bir çalışmanın ürünü.Bu çalışmaların
yankıları gerek günlük gazete ve magazin dergilerinde ilk
sayfadan bizlere ulaştırılmış, basit şemalarla anlayışımıza
sunulmuştu. İskoçyalı ekibin gerçekleştirdiği klonlama
deneyinin, dünyanın pek çok bölgesine dağılmış sayısız
standart
biyoteknoloji
laboratuvarında
"kolayca"
gerçekleştirilebileceği söyleniyordu. Yine de uygulanan
yöntemin yeniden uygulanabilmesi pek de pratik ve kolay
değil.
Ekibin başarısı ve önceki sayısız benzeri deneylerin
başarısızlığı, Wilmut’un, verici koyundan alınan hücre
çekirdeğiyle, kullanılan embriyonik hücrenin "frekanslarını" çok hassas biçimde çakıştırabilmesine
dayanıyor. Bu yöntemle araştırmacılar, yetişkin çekirdeğin genetik saatini sıfırlamayı, tüm gelişim
sürecini başa almayı becerebilmişlerdi.
Milyarlarca sayıda hücreden oluşmuş bir bedenimiz var. Bu hücrelerin milyonlarcası her saniye
bölünmeyi sürdürerek beden gelişimini devam ettiriyor. Bunun yanında yıpranmış hücreleri de
yeniliyor. Somatik hücre adını verdiğimiz yapısal hücrelerde meydana gelen fizyolojik ve morfolojik
değişimler, genetik intikal ile bir sonraki nesile aktarılamamaktadır. Dolayısıyla, biyolojik bedenimizde
meydana gelebilecek mutasyonların etkileri populasyon havuzunda bir değişime neden olmaz. Ancak
bu durum üreme hücrelerinde farklı bir seyirde ilerler. Gerçekleşebilecek mutasyonlar, daha sonraki
frekanslarda etkisini gösterecektir.
Koyun ve insan hücrelerinin de dahil olduğu gelişmiş hücreler (çekirdeği olan hücreler=ökaryotik
hücreler), farklı gelişim evreleri ihtiva eden döngüyü takip etmektedirler. Bu döngüyü, interfaz evresi
(bölünmenin olmadığı hazırlık evresi) ve belirgin biçimde bölünmenin gerçekleştiği mitoz evrelerine
ayırmak mümkün. Hücre, yaşam döngüsünün %90 kadarını interfaz evresinde geçiriyor. Aslında, bu
duraklama evresi göründüğü kadar sakin değil. Hücre, tüm bileşenlerini bölünmeye hazırlar. Hücrenin
yaşam döngüsü üç ana evreye ayırabiliriz:
G1 evresi, hücrenin DNA dışındaki tüm komponentlerinin (=organel) çoğaldığı bir dinlenme dönemi,
S
hücredeki birim DNA nın miktarının ikiye katlandığı (replikasyon) evre,
9
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
G2 ise, hücre içi gelişmenin tamamlanıp, hücrenin bir zar yardımıyla bölünüp, iki eşit miktardaki
hücreleri oluşturduğu evredir.Bu evre mitoz olarak da isimlendirilebilir.
Hücrelerin hangi evreyi ne kadar sürede tamamlayacakları genetik program dahilindedir. Bu süre bir
canlıdaki tüm hücreler için aynıdır.Ani çevresel koşul değişiklikleri (besleyici maddelerin miktarı birden
bire minimum düzeye düşürüldüğünde) hücreleri G1 evresinde belli bir kritik noktaya kadar
indirgenebiliyor. Söz konusu kritik nokta aşılırsa, çevresel koşullar ne yönde gelişse de artık DNA
replikasyonunun önü alınamıyor. Bu noktanın kontrol altına alınabilmesi, Wilmut ve ekibinin başarılı bir
klonlama gerçekleştirebilmelerinin altın anahtarı olmuştur.
Burada bir parantez açarak G1, S, G2 ve M evrelerinin denetim altına alınması, hücrenin yaşam
döngüsünü olduğu kadar, özelleşmesini de dizginlemiştir.Farklılaşma evresine giren hücreler gelişim
evrelerinde, genetik programı gereğince beyin, kas gibi hücrelere dönüşürler. Wilmut ve ekibi Dolly’i
klonlayıncaya kadar bu sürecin irreversible (geriye dönüşümsüz) olduğu, bir başka deyişle, bir defa
kas hücresi olmaya karar vermiş bir hücrenin yeniden programlanamayacağını düşünüyorlardı.İşte bu
deneyi başarılı kılan unsur, genetik saati sıfırlamak, yani farklılaşmanın önüne geçebilmektir.
Diğer araştırıcıların bunu başaramamalarının nedeni, kullandıkları somatik hücrelerin çekirdeklerini, S
veya G2 evrelerindeki konakçı hücrelerle füzyona uğratmalarıydı.Eski teorik bilgilere göre, bu
yöntemin işe yaraması gerekiyordu, çünkü çekirdeğin mitoza yaklaşmış olması avantaj olarak
görülüyordu. Ancak bu denemelerde, işler bir türlü yolunda gitmedi. Kaynaştırmadan sonra, hücre
fazladan bir parça daha mitoz geçiriyor ve yararsız, kopuk kromozom parçaları meydana geliyordu. Bu
"korsan" genler, gelişimin normal seyrini sürdürmesi için ciddi bir engel oluşturuyordu. Wilmut
gerçekleştirdiği deneyde; anneden ve babadan gelen gen setlerinin karışım evresi olan G0 (=zigot
oluşma evresi) evresini askıya alıp, bu aşamadaki çekirdeği, füzyona uğrattı.Füzyon sonucu oluşan
yeni hücre, normal besin koşulları ve hafif bir elektrik şoku etkisiyle olağan çoğalma sürecine girmişti.
Zigot, anne koyunun rahmine yerleştirilip, gerekli hormonlarla normal hamilelik süreci başlatıldı. Bu
deney hakkında bilinenler, yukarıda kaba hatlarıyla anlatılanlarla sınırlı. Sürecin duyurulmayan kritik
bir evresi varsa, bu ticari bir sır olarak kalacağa benziyor.
Embriyolog Jonathan Slack, çok daha temel şüpheleri öne sürüyor: "Araştırmacılar, yumurta
hücresindeki DNA’ları tümüyle temizleyememiş olabilirler. Dolayısıyla Dolly, sıradan bir koyun
olabilir." Slack, alınan meme hücresinin henüz tamamen özelleşmemiş olabileceğini, böyle vakalara
meme hücrelerinde, bedenin diğer kısımlarına göre daha sık rastlanılabildiğini de ekliyor. Zaten Wilmut
da, bedenin diğer kısımlarından alınan hücrelerin aynı sonucu verebileceğinden bizzat şüpheli.
Örneğin, büyük olasılıkla kas veya beyin hücrelerinin asla bu amaçla kullanılamayacaklarını belirtiyor.
Üstüne üstlük, koyun bu deneylerde kullanılabilecek canlılar arasında "ayrıcalıklı" bir örnek. Koyun
embriyolarında hücresel farklılaşma süreci zigot ancak 8-16 hücreye bölündükten sonra başlıyor.
Geleneksel laboratuvar canlısı farelerde aynı süreç ilk bölünmeden itibaren gözlenebiliyor. İnsanlarda
ise ikinci bölünmeden itibaren... Bu durum, aynı deneyin fare ve insanlarda başarılı olamaması
olasılığını beraberinde getiriyor.
Dile getirilen açık noktalardan biri de, hücrelerde DNA içeren tek organelin çekirdek olmayışı. Kendi
DNA’sına sahip organellerden mitokondrinin özellikle önem taşıdığı düşünülüyor. Memeli hayvanlarda
mitokondriyal DNA, embriyo gelişimi sırasında sadece anneden alınıyor. Her yumurta hücresi, farklı
tipte DNA’lara sahip yüzlerce mitokondriyle donatılmış durumda. Bu mitokondriler zigotun
bölünmesinin ileri evrelerinde, embriyo hücrelerine dengeli bir biçimde dağılıyor.Ancak, canlının daha
ileri gelişim evrelerinde , bu denge belli tipteki DNA’lara doğru kayabiliyor. Dolayısıyla birim hücredeki
‘’mitokondri DNA’sı / çekirdek DNA’sı’’ oranındaki sapmalar Parkinson, Alzheimer gibi hastalıklara
zemin hazırlar. Bazı araştırıcılarda, Dolly’nin annesinden sadece çekirdek materyali transfer edilmesi
Dolly’nin ilerleyen yaşlarda sağlık problemleri yaşayabileceği düşüncesini yarattı.
10
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
KONU: Hücrenin Temel Özellikleri ve İşlevleri
Hedefler: Öğrencilerin
hücrenin
temel özelliklerini ve
işlevlerini kavramaları sağlanır.
Kelime Bilgisi
Açıklama: Tüm canlılar hücrelerden oluşmuştur ve
canlıların çoğu hayata bir hücre ile başlar. Bu hücre
tekrar tekrar bölünerek genellikle milyarlarca hücre içeren
bir canlıyı oluşturur şeklinde açıklamalar yapılır.
Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri




Anlatım
Sunu
Örnekleme
Soru-Cevap
Öğrenme-Öğretme Süreci
Dikkat Çekme
Ders başlangıcında projektör yardımı ile
örnek bir hücre resmi gösterip, bir insan
vücudunda yaklaşık 100 trilyon hücre
bulunduğu
bilgisini
vererek
derse
odaklanmaları sağlanır.
İşleniş
Hücrenin canlılığını sürdürmesi hücre
içinde yer alan özel yapılar sayesinde
gerçekleşir
bilgisi
verilir.
Öğrenci
kitabında 11. sayfada bulunan hücre şekli
gösterilerek hücre içindeki bu özel yapılar
tanıtılır. Canlıların hücresel yapılarının
farklılık
gösterebileceği,
ancak
ortak
11
 Hücre zarı
 Sitoplazma
 DNA
2 ders
saati
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
özellkilerinin de bulunduğu
vurgulanır.
Dersin
bu noktasında öğrencilere tüm
hücrelerin sahip oldukları ortak özelliklerin neler olabileceği sorusu yöneltilir.
Öğrencilere 2-3 dakika süre verip, ikişer kişilik küçük gruplar halinde düşünmeleri ve
sonrasında fikirlerini sınıf arkadaşlarıyla paylaşmaları sağlanır. Verilen cevaplar
doğrultusunda, hücrezarı, sitoplazma ve DNA’nın önemi ve özellikleri açıklanır. Daha
sonra tahtaya DNA ve RNA karşılaştırması için bir tablo çizilir ve öğrencilerin DNA ve
RNA’yı bulundukları yer, zincir sayıları, görevleri ve çoğalmaları açısından
karşılaştırmaları istenir ve öğrencilerin bu konuda bildikleri hatırlatılır.
Değerlendirme
Dersin sonuna doğru kitabın öğretmen kitabının 13. sayfasında bulunan quiz
uygulanır.
12
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
Quiz 1: Hücre
1. Bütün canlı hücreler ile ilgili;
I. Solunum
II. Fotosentez
III.Büyüme olaylarından
hangıleri ortak olarak
gerçekleşir?
A) Yalnızl B)Yalnızlll C) 1-II D)I–III E)II-III
2. I. Kloroplast
II. Mitokondri
III. Sentrozom
IV. Çekirdek
Yukarıda
verilen
hücre
organellerinin
hangilerinde DNA
bulunur?
A) Yalnız IV B) I ve II C) II ve III
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
3. Asağıdakilerden hangisi, hücre çeperi ile hücre
zarının ortak özelliğidir?
A) Yağ ve proteinden yapılması
B) Tam geçirgen olması
C) Madde geçisine izin vermesi
D) Canlı olması
E) Selülozdan yapılmıs olması
5. I. Karbondioksit ve su
II. Amino asitler
III. Madensel tuzlar
IV. Glikoz
Yukarıdaki maddelerden hangileri hücre zarından
aktif
tasımayla alınmazlar?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
C) I ve III
D) II ve IV
E) III ve IV
7. Sitoplazmik DNA hayvan hücrelerindeki hangi
organelde bulunur?
A) Lizozom
B) Sentrozom
C) Mitokondri
D) E. retikulum
E) Ribozom
4. Sitoplazma hücrenin ekvator bölgesinden
dıstan içe
doğru “boğumlanarak”bölünen bir hücrede
asağıdaki
hangi organel bulunmaz?
A) Kloroplast B) Mitokondri C) Sentrozom
D) Hücre zarı E) Çekirdek
6. Hücre zarının yapısındaki özel karbonhidratları
sentezleyen organel asağıdakilerden hangisidir?
A) Golgi
B) Ribozom
C) Kloroplast
D) Vakuol
E) Mitokondri
9. Maddelerin özellikleri ve hücre zarından
geçisleriyle ilgili olarak, asağıda verilen
açıklamalardan hangisi yanlıstır?
A) Proteinler, lipidler ve polisakkaritler hidroliz
olmadan
zardan geçemezler
B) Đyonlar, nötr olan küçük moleküllerden daha
zor geçer
C) Yağda çözünen moleküller zardan daha kolay
geçer
D)Glikoz, amino asit, vitamin ve gliserol gibi
organik
moleküller difüzyonla geçebilir
E)Nükleik asitler nükleotitlerine hidroliz edilerek
zardan
geçebilir
10. Çekirdek zarı ve hücre zarı arasındaki sıvı
ortam aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır?
A) Sitoplazma
B) Hücre zarı
C) Ribozom
D) Mitokondri
E) Koful
8. I. Hücreye besin, gaz ve su giris çıkısını
düzenler
II. Hücrenin uyarılması ve uyarının iletilmesini
sağlar
III Hücreyi dıs ortamdan ayırır ve bir çok dıs
etkiden korur
IV. Hücre bölünmesini ayarlar ve düzenler
Yukarıda verilenlerden hangileri hücre zarının
görevlerinden değildir?
A) Yalnız II
B) Yalnız IV C) I ve II
D) I ve III
E) II ve IV
13
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
KONU: Hücre Çeşitleri: Prokaryot Hücre
Hedefler: Öğrencilerin
iki farklı hücre tipi olduğunu
bilmeleri, prokaryot hücrenin özellikleri ve yapılarını
kavramaları sağlanır.
Kelime Bilgisi
Açıklama: Kalıtım maddesi zarla çevrili olmayan
hücreler prokaryot hücre, kalıtım maddesi zarla çevrili
olan hücrelerin ökaryot olduğu bilgisi verilir.
Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri




Anlatım
Sunu
Örnekleme
Soru-Cevap
Öğrenme-Öğretme Süreci
Dikkat Çekme
Dersin başında ilk 10-15 dakika için
sınıfı iki gruba ayırarak, bir gruba
prokaryot diğer gruba ökaryot ismi
verilir. Bu grupların kendilerini prokaryot
ve
ökaryot
yararlanarak
Böylece,
hem
odaklanması
hücre
özelliklerinden
tanıtmaları
tüm
sağlanır.
sınıfın
sağlanmış,
derse
hem
de
öğrencilere eski bilgilerini hatırlamaları
için fırsat verilmiş olur.
İşleniş
Derse
giriş
aktivitesinden
sonra,
Prokaryot ve Ökaryot hücre yapısını
içeren aşağıdaki resim gösterilir ve
14




2 ders
saati
Prokaryot
Ökaryot
Organel
Ribozom
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
öğrencilerden aradaki farkları örnek vererek
arkadaşları ile paylaşmaları istenir. Daha
sonra,
prokaryot
hücrelerin
zar
ve
sitoplazmaya sahip oldukları ve organel
sayılarının az olduğu vurgulanır. Doğada
prokaryot hücre yapısına sahip canlıların
mavi yeşil algler ile bakteriler olduğu bilgisi
verilir.
Öğrenci kitabının 13. sayfasında
bulunan prokaryot hücre resmi kullanılarak
prokaryot hücrenin yapısı ve organelleri açıklanır.
Hemen her ortamda yaşayabilen bakterilerin; yüksek sıcaklık, aşırı tuzluluk gibi zor
koşulları olan ortamlarda yaşayan arkelerin prokaryot hücre yapısına sahip canlılar
oldukları belirtilir.
Değerlendirme
Öğrencilerin
organellerini
prokaryot
ve
yapısını
hücrenin
öğrenip
öğrenmediklerini değerlendirmek için
Öğrenci
Çalışma
Kitabı’nın
16.
sayfasında bulunan Aktivite 5 “Bitki
Hücresini
Renklendirelim”
isimli
etkinliği yapmaları istenir. Amaçlarının
boyama yapmak değil, organelleri
tanımak olduğu vurgulanır.
15
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
KONU: Ökaryot Hücre Tanımı ve Hücre Zarı
Hedefler: Öğrencilerin, ökaryot hücrenin özelliklerini ve
prokaryot hücreden farklarını kavranması sağlanır.
Açıklama:
Ökaryot
hücrenin
özellikleri,
Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri
Anlatım
Sunu
Örnekleme
Soru-Cevap
Öğrenme-Öğretme Süreci
Dikkat Çekme
Derste ilk
ökaryot hücrenin 2 milyar
önce ortaya çıktığını ve ökaryotların
prokaryotlara göre 10 kat daha büyük
olduğunu söyleyerek dikkat çekmeye
çalışılır. Projector yardımı ile prokaryot
ve ökaryot hücrenin resimleri tahtaya
yansıtılıp, arasındaki farkların bulunması
öğrencilerden
istenir.
Hücre
zarının
mucizelerini gösteren video izletilir.
İşleniş
Prokaryot
hücre
ile
sorularak
geçmiş
bilgiler
ilgili
bildikleri
hatırlatılır.
Ökaryot hücre ve prokaryot hücrenin
resimleri
gösterilip,
Kelime Bilgisi


açıklamalar yapılır.




göstererek
benzerliklerinin
16
Ökaryot hücre
Hücre zarı
2 ders
saati
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
sınıfta tartışılıp, paylaşmaları istenir. Ökaryot hücrenin kısımları açıklanır, ve resimleri
tahtadan gösterilir. Ökaryot hücrenin kısımlarından olan hücre zarına giriş yapılır.
Hücre zarının mucizevi görevlerini anlatan video izletilip, tartıştırılır. Görevlerini
yazmaları istenir.
Değerlendirme: Öğrencilerin
prokaryot hücre ve ökaryot
hücre
özelliklerini kavrama
derecelerini değerlendirebilmek
için Öğrenci kitabının 26. sayfasında
bulunan “Öğrendiklerimizi
Pekiştirelim” etkinliğini yapmaları
sağlanır.
17
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
KONU: Hücre Zarı ve Hücre Çeperi
Hedefler: Öğrencilerin hücre zarının ve hücre çeperinin
görevlerini
bilmesi
sağlanır.
Hücre
zarındaki
glikoproteinlerin görevlerin kavranması sağlanır. Soğan
zarı hücresini inceleyerek, farklı ücrelerden oluştuğunu
kavrar.
Kelime bilgisi:
2 ders
saati
 Hücre Çeperi
Açıklama: Hücre zarının yapısı açıklanır, hücre çeperinin
görevleri anlatılır.
Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri




Anlatım
Sunu
Soru-Cevap
İnceleme
Öğrenme-Öğretme Süreci
Dikkat Çekme
Derste hücre zarının görevleri hatırlatılır. Bitkilerdeki farka geçmek için, hücre
çeperinin resmi gösterilir. Mikroskop ile hücre zarı ve hücre yapısı incelemek için
soğan zarı ile öğrencilere aktivite yaptırılarak dikkat çekilir.
İşleniş
Dersin başlangıcında öğrencilere hücre zarının görevlerinin
ne olduğu hatırlatılır. Öğrencilerin cevapları doğrultusunda,
bitkilerde aynı görevi yapan birimin ne olduğu sorulur.
Öğrencilere hücre çeperinin resmi gösterilip, görevleri
açıklandıktan sonra aktivite açıklanır. Activite için soğan
zarı
hücresi
getirilerek,
incelemeleri istenir.
18
mikroskopla
öğrencilerden
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
Bu deneyde öğrencilerden soğan zarını üç parçaya
ayırıp, her birini ayrı lam üzerine
koyup, damlalık
yardımıyla 1. lama bir damla su, 2. lama 1 damla
siyah mürekkep, 3. lama 1 damla yeşil gıda boyası
veya metilen mavisi damlatarak üzerlerini lamel ile
kapatacaksınız
ve
hazırladığınız
preparatı
mikroskopta incelemeleri sağlanır.
Öğrencilerden
gözlem
sonuçlarının
tabloya
doldurmaları istenir. Gözlem sonuçlarını bir tablo
üzerine kaydedip ve şekilleri aşağıdaki tabloya
çizmeleri
sağlanır.
Deney
sonunda
sizce
tüm
canlıların yapısı gördüğünüz şekilde mıdır diyerek
tartışma başlatılır. Böylece bir sonraki ders hücre
organellerine giriş yapılabilir.
Deneydeki gözlem sonuçları
Deneydeki şekiller
Değerlendirme: Öğrencilerin tabloda yazdıkları gözlem sonuçları değerlendirilir.
19
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
KONU: Stoplazma ve Hücre Organelleri
Hedefler: Öğrencilerin stoplazmanın yapısını, hücre
organellerinden golgi aygıtı, endoplazmik retikulum,
lizozom’un görevlerini kavraması sağlanır.
Kelime Bilgisi
Açıklama:
Stoplazmanın
yapısı,
golgi
aygıtının,
endoplazmik retikulum’un, lizozom’un yapısı ve görevleri
günlük hayattan örnek verilerek açıklanır.
Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri



Anlatım
Sunu
Soru-Cevap
Öğrenme-Öğretme Süreci
Dikkat Çekme
Ders
başlangıcında
yapılan
deneyin
bir
önceki
sonuçları
derste
hatırlatılır.
Öğrenciler 3’er kişilik küçük gruplar haline
getirilir. Her bir gruba değişik organelleri
açıklama
görevi
verilerek,
öğrenci
kitabından okuyup, görevlerini facebook
hesabında yazarak, paylaşmaları istenir.
Her bir organel için Facebook grubu
oluşturulur. Böylece derse ilgi artırılır.
İşleniş
Dersin başlangıcında deneyin sonuçları
hatırlatılır. Öğrenciler 3’erli gruplara ayrılır
ve öğrenci kitabındaki 19, 20 ve 21.
sayfaları
çalışmaları
istenir.
Facebook
20
 Stoplazma
 Endoplazmik
 Retikulum
 Lizozom
2 ders
saati
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
hesabında organeller için grup oluşturulur, öğrencilerin organellerin altına grupca
hazırladıklarını paylaşmaları sağlanır. Günlük hayattan örnekler vererek açıklamalar
yapılır. Dersin sonuna doğru genel bir özet yapılır ve öğrencilerin yazdıkları bilgiler
doğrultusunda eksik noktalar açıklanır ve geribildirim verilir. Dersin sonunda
öğrencileri ikişer kişilik gruplara ayırıp, ökaryot veya prokaryot hücre organelleri ile
ilgili Facebook hesaplarında birer şiir yazmaları istenir. Bu noktada, öğrencilere bu
etkinliğin aralarında yapacakları küçük bir yarışma olacağı bilgisi verilir, ve her
grubun yazdığı şiirleri diğer grupların Facebook ortamında beğenmesi ve yorum
yazmaları beklenir. Değerlendirme aşamasında, en çok beğenilen ve olumlu yorum
alan grubun şiiri birinci seçilir.
Değerlendirme: Öğrencilerin Facebook
hesabında oluşturdukları şiirler içerik ve
amaca uygunluklarına ve ayrıca
beğenilme derecelerine göre
değerlendirilir.
Ayrıca dersin sonlarına doğru öğrenci
çalışma
kitabının
14.
sayfasında
bulunan Aktivite 3 “Organel Bulmaca”
etkinliğini
yapmaları
öğrenciler
çalışma
sağlanır
ve
performanslarına
göre değerlendirilirler.
21
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
KONU: Hücre Organelleri: Ribozom, Sentrozom, Koful, Mitokondri
Hedefler: Öğrencilerin hayvan hücresi organellerinin
özelliklerini ve görevlerini kavraması sağlanır. Bitki ve
hayvan organallerini tanıması ve karşılaştırma yapması
sağlanır.
organellere günlük hayattan örnekler verilerek açıklanır.
ve
hayvan
hücrelerini
ayırt
edebilmelerini
sağlamak için aktivite yaptırılır.
Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri



2 ders
saati
Açıklama: Ribozom, sentrozom, mitikondri, koful gibi
Bitki
Kelime Bilgisi:
Anlatım
Sunu
Soru-Cevap
Öğrenme-Öğretme Süreci
Dikkat Çekme
Ders başlangıcında organeller kısaca
öğrencilere
sorulur.
Sentrozom,
ribozom, ve ribozom’un görevleri ve
yapıları açıklanıp, resimleri gösterilir.
Etkinlikte
öğrencilere
orgenellerin
resimleri çizdirilerek derse dikkatleri
çekilir.
İşleniş
Dersin
başlangıcında
yöntemi
ile
hatırlatılır.
organellerin
Resimler
soru-cevap
görevleri
gösterilip,
arasındaki farklar tartıştırılır. Etkinliğin
açıklaması
yapılarak,
öğrencilere
22
 Ribozom
 Sentrozom
 Mitokondri
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
derste etkinlik yaptırılır. Ders sonunda öğrencilere konu değerlendirme soruları
yaptırılır.
Değerlendirme: Öğrencilerden çalışma
kitaplarının
15. sayfasındaki Aktivite 4
“Hayvan
Hücresindeki
Organelleri
etkinliğini
yapmaları
Pekiştirelim”
sağlanır. Öğrencilerin derste yaptıkları
etkinlikler organellerin görevleri incenerek
değerlendirilir.
değelendirme
Konu
sorularına
içerisindeki
verdikleri
cevaplara göre değerlendirilir.
23
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
KONU: Çekirdek
Hedefler: Öğrencilerin çekirdeğin yapısını kavramaları,
prokaryot ile ökaryot hücreleri arasındaki farkları ayırt
edebilmeleri sağlanmalıdır.
Kelime Bilgisi:
Açıklama: Çekirdeğin yapısı, kısımları ve görevleri
açıklanır.
Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri



Anlatım
Sunu
Soru-Cevap
Öğrenme-Öğretme Süreci
Dikkat Çekme
Derste bu ünitedeki en ilginç buldukları
şeyi
paylaşmaları
kitabındaki
bunları
kısmından
örnekler
istenir.
biliyor
verilerek
Öğrenci
muydunuz
tartışma
yönlendirilir ve derse ilgi artırılır.
İşleniş
Dersin
başlangıcında
ilginç
buldukları
konuyu paylaşmalarını sağlayıp, tartışma
yaptırılır. Çekirdeğin görevleri ve yapısı
açıklandıktan sonra öğrenci kitabının 26.
sayfasındaki prokaryot ile ökaryot hücre
arasındaki farklar ile ilgili olan etkinlik
öğrencilere yaptırılır. Dersin sonuna doğru
öğrencilere yapacakları proje açıklanır ve
bu proje ile ilgili beklentileri açıklayan
öğretmen kitabının 26. sayfasındaki kağıt
24
2 ders
saati

Çekirdek
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
dağıtılır. Dersin sonunda ünite ile ilgili anlamadıkları konular olup olmadığını sorarak
ders sonlandırılır.
Değerlendirme:
Ünitenin
başında
öğrencilerin iki bölümünü doldurdukları
BİÖ aktivite kağıtları ünite sonunda
neler
öğrendiklerini
yazmaları
için
öğrencilere tekrar dağıtılır.
Ayrıca dersin son 25 dakikasında
öğrencilere Öğrenci Çalışma kitabının
17. sayfasında bulunan Aktivite 6
“Hücre
Hikayem”
isimli
aktivite
yaptırılır.
25
Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı
Proje
Sınıf ikişer veya üçer kişilik küçük gruplara ayırılır. Prokaryot ve ökaryot hücre
organelleri her grup bir organelden sorumlu olacak şekilde paylaştırılır. Grup olarak
verilen organel ile ilgili bu organelin özelliklerini, yapısını, işlev ve görevlerini içeren
bir
poster
hazırlamaları
istenir,
aşağıdaki
değerlendirme
kriterlerine
göre
değerlendirilir. Posterler hazırlandıktan sonra her grubun kendi ürettikleri posteri sınıf
içinde sunmaları sağlanır.
26
Download