ŞİMŞİR Buxus sempervirens - Ankara Üniversitesi Açık Ders

BUXACEAE FAMİLYASI
A. BUXUS – ŞİMŞİR
Buxus sempervirens – Şimşir
Herdemyeşil, 1-2 metre boylanabilen bir çalıdır. Bazen 8-9 metre boyunda ağaç formuna da rastlanır.
Oldukça yavaş büyür.
Kalın, derimsi yapıdaki yaprakları ufak, 1-2 cm uzunluğunda, eliptik biçimdedir. Çiçekleri koyu sarı
renklidir. Erkek ve dişi çiçekler bir arada kurullar oluşturur. Meyveleri yaklaşık 1 cm boyunda, yeşil
renkli kapsüller biçimindedir.
Şimşirler yarı gölge alanların, ağaç altlarının bitkilendirilmesinde çok uygun bitkilerdir. Budama ile
istenilen form verilebilir. Budanabilen çit bitkisi olarak kullanılabilir. Topiary yapımına uygundur.
SAPİNDACEAE FAMİLYASI
A. KOELREUTERİA – FENER AĞACI
Koelreuteria paniculata – Fener ağacı
Kışın yapraklarını döken, 10-15 metre boylanabilen bir ağaçtır.
Bileşik yaprakları 30-45 cm uzunluğunda olup ortalama 7-15 adet yapraçıktan meydana gelir.
Yaprakçıkların kenarları kaba dişli, ucu sivridir. Yapraklar sonbaharda koyu sarı – turuncu renk alırlar.
Çiçekleri bileşik salkımlar halinde ve sarı renklidir. Meyve içi boş duran kapsüller biçimindedir.
Olgunlaşınca kızıl kahverengi renge bürünürler.
Fener ağaçları özellikle meyvelerinin ve yapraklarının sonbahardaki görüntüsü nedeniyle oldukça
dekoratif ağaçlardır. Meyveleri altın çilek meyvelerine benzer.
BİGNONACEAE FAMİLYASI
A. CATALPA - KATALPA
Catalpa bignonioides – Sigara ağacı, katalpa
Kışın yapraklarını döken, 10-15 metre boylanabilen bir ağaçtır. Türkiye’de pek çok bölgede yetişebilir.
Soğuğa dayanıklıdır.
Yaprakları oldukça büyük, 20-25 cm genişliğinde olup yürek biçimli ve sivri uçludur. Yaprak kenarları
düzdür. Çiçekleri çan biçiminde, 20-25 cm boyunda ve beyaz renklidir. Haziran- Temmuz aylarında çiçek
açar. Meyveleri aşağı doğru sarkık, 30-40 cm uzunluğunda silindirik biçimlidir. Bu haliyle sigaraya
benzetilir. Meyveleri uzun süre dökülmeden ağaç üzerinde kalırlar.
Katalpalar, soğuğa dayanıklı oluşları, yaz aylarında açan devasa çiçekleri ile peyzaj çalışmalarında tercih
edilen ağaçlardandır.
B. CAMPSİS – ACEM BORUSU
Campsis radicans – Acem borusu
Kışın yapraklarını döken, sarılıcı tırmanıcı bir bitkidir. Odunsu gövdeleri ile kolaylıkla tanınabilirler.
Özellikle Akdeniz ikliminin hakim olduğu bölgelerde yetişse de, İç Anadolu’da, Ankara’da da
kullanılabilen dayanıklı bir türdür.
Yaprakları bileşik yaprak tipinde olup, yaklaşık 9-11 adet yaprakçıktan meydana gelirler. Yaprakçıkların
kenarları dişli, uçları sivridir. Çiçekleri borazan biçiminde ve turuncu renklidir. Temmuz- Eylül ayları
arasında çiçek açarlar. Çiçeklenme dönemi uzundur. Meyveleri uzun baklalara benzer.
Acem boruları yaz aylarında etkili iri ve güzel renkli çiçekleri ve sarılıcı-tırmanıcı özelliği ile değerli
düzenleme materyalidirler. Duvar, pergola vb. yüzeylerin bezenmesinde sıklıkla tercih edilir.
SCROPHULARİACEAE FAMİLYASI
A. PAULOWNİA- PAVLONYA
Paulownia tomentosa – Prenses ağacı, Pavlonya
Kışın yapraklarını döken, 10-15 metre boylanan bir ağaçtır. Anavatanı Çin’dir. Çok hızlı büyür ve boy
yapar.
Yaprakları 15- 25 cm boyunda ve genişliğindedir. Yürek şeklini andıran yapraklar bazen 3 adet sığ
lopludur. Yaprakların alt yüzü gri renkli tüylüdür. Çiçekleri uzun çan biçiminde, 25-30 cm uzunluğunda
dik salkımlar halindedir. Eflatun renkli çiçekleri oldukça gösterişlidir, yapraklanmadan önce açarlar. Bu
özelliği ile kolaylıkla tanınabilirler. Meyveleri yaklaşık 5 cm boyunda uzun elips biçimli, yeşil renkli ve
tüylüdür.
Paulownia’lar hızlı büyüdüklerinden ötürü, peyzaj çalışmalarında bu büyüme ve boylanma göz önünde
bulundurularak kalıcı yerlerine dikilmelidir. Özellikle eflatun renkli ve devasa çiçekleri ile olduça
dekoratif ağaçlardır. Uygun ılıman iklimlerde rahatlıkla tercih edilebilirler.
ANACARDİACEAE FAMİLYASI
A. RHUS – SUMAK
Rhus typhina – Sumak
5-8 metre kadar boylanabilen, kışın yapraklarını döken küçük bir ağaçtır.
Yaprakları 35-40 cm boyunda, 7-15 adet yaprakçığın bir araya gelmesiyle oluşan bileşik yapraktır.
Sonbaharda turuncu-kırmızı bir renk alırlar. Çiçekler yaklaşık 20 cm boyunda dik başaklar halinde ve
yeşilimsi sarı renklidir. Haziran- Temmuz aylarında çiçeklenme görülür. Meyveleri koyu kırmızı renkli
olup, çiçekleri gibi dik başaklar halindedir. Bu başaklar çok sayıdaki ufak küresel meyvelerin bir araya
gelmesiyle oluşur. Meyvelerinin üzeri keçe gibi tüylüdür.
Sumaklar kanaatkar bitkilerdir. Soğuk hava koşullarına ve kışa dayanıklıdır. Sonbahardaki yaprak
renkleri ve meyve etkisi ile soliter olarak kullanıma uygundur.
B. COTİNUS – BULUT AĞACI
Cotinus coggygria (syn. Rhus cotinus) – Bulut ağacı, Duman ağacı
Kışın yapraklarını döken, 3-4 metre boylanabilen ufak bir ağaçtır.
Yaprakları basit, oval biçimlidir. Yaprak kenarları düzdür. Yapraklarından siyah kumaş boyası elde edilir.
Yapraklar sonbaharda sarı-turuncu-kırmızı renklere bürünür. Çiçekleri yeşilimsi renkli, iri başaklar
halinde ve tüysü yapıdadır. Görüntü itibariyle buluta benzer, Haziran- Temmuz aylarında açarlar.
Sonraları kırmızı renk alırlar. Çiçeklerinin çok azı meyveye dönüşür. Meyveleri zehirlidir.
Bulut ağaçları sonbahar yaprak renklenmeleri ve gösterişli çiçekleri ile oldukça dekoratif bitkilerdir.
Gruplar halinde kullanıldıklarında oldukça muntazam etkiler meydana getirirler.
Cotinus coggygria ‘Atropurpurea’ – Kırmızı yapraklı bulut ağacı
C.coggygria’nın yaprakları kırmızı renkli kültür formudur.
C. SCHİNUS- YALANCI KARABİBER
Schinus molle- Yalancı karabiber
Herdemyeşil, sarkık dallı, 10 metreye kadar boylanabilen bir ağaçtır. Türkiye’de Ege ve Akdeniz
Bölgelerinde süs bitkisi olarak kullanılabilmektedir.
Yaprakları 16-30 adet yaprakçıktan oluşan bileşik yaprak tipindedir. Yaprakçıklar mızrak biçimli olup
sivri uçludur. Çiçekleri açık sarı renkli olup, salkımlar halinde aşağı doğru sarkarlar. Salkımlar yaklaşık
20-30 cm uzunluğundadır. Küresel meyveleri sarkık salkımlar halinde olup, pembe ve kırmızı
tonlarındadır. Karabibere benzer kokusu vardır.
Yalancı karabiber ağaçları herdemyeşil oluşları, kırmızı renkli meyveleri ve sarkık formları ile oldukça
estetik bitkilerdir. Geniş yeşil alanlarda soliter halde kullanılmaya uygundurlar.
SİMURABACEAE FAMİLYASI
A. AİLANTHUS – KOKAR AĞAÇ
Ailanthus altissima – Kokar ağaç
Kışın yapraklarını döken, 20-25 metre boylanabilen bir ağaçtır. Olumsuz koşullara dayanıklı bir türdür.
Bileşik yaprakları yaklaşık 40 cm bıoyunda olup, 15-25 adet yaprakçıktn meydana gelir. Yaprakları ve
sürgünleri kötü kokar. Yaprak diplerinde bu kötu kokuya sebep olan yağ bezleri bulunur. Erkek ve dişi
çiçekler ayrı ağaçlarda bulunur. Yaz ortasında çiçek açarlar. Dişi ağaçlar döllenmeden sonra meyve
oluşturur. Meyveler kanatlı meyve biçimindedir. Sonbaharda kırmızı renk alırlar.
Yaprak ve sürgünlerinin kötü kokmasına karşın, toprak tutucu özelliklerinden dolayı kullanılan
ağaçlardır. Arsız bir türdür. Tohumunun düştüğü yerde kolaylıkla yeni bir bitki oluşabilir.
KAYNAKLAR
Kurum, E. 2008. Angiospermae (Kapalı Tohumlular) Lisans Ders Notu (Basılmamış).
Mamıkoğlu, N.G. 2007. Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları. NTV Yayınları, 727, İstanbul.