ROSACEAE FAMİLYASI A. PRUNUS Prunus amygdalus

ROSACEAE FAMİLYASI
A. PRUNUS
Prunus amygdalus (syn. Amygdalus communis) – Badem
Kışın yaprağını döken çalı ya da 7-8 metre boylanabilen küçük bir ağaçtır. Sıcağa, soğuğa ve kuraklığa
dayanıklıdır. Türkiye’nin hemen her bölgesinde yetişebilmektedir.
Yaprakları 6-12 cm uzunluğunda, uzun, mızraksı ve sivri uçludur. Çiçekleri pembe renkli olup,
yapraklanmadan önce açarlar. Erken ilkbaharda açan çiçekleriyle baharı müjdeleyici bitkilerdendir.
Meyveleri tazeyken yenilebildiği gibi (çağla), tohumları da yemiş olarak tüketilmektedir.
İç Anadolu kırsal peyzajının önemli bitkilerindendir. Kaya bahçeleri, karayolu şevleri ve orta refüjleri
için çok uygundur.
Prunus persica – Şeftali
Kışın yaprağını döken, 5-6 metre kadar boylanabilen bir ağaçtır.
Yaprakları 8-15 cm uzunluğunda, mızraksı biçimdedir.Kenarları dişlidir. Çiçekleri beyaz-pembe
tonlarındadır. Nisan ayında açarlar ve hoş kokuludurlar. Meyveleri yuvarlak, tüylü olup, sarımsı
pembemsi turuncu renklidir. Yenilebilir.
Ev bahçelerinde ve kentsel yeşil alanlarda tek tek veya gruplar halinde kullanılabilirler.
Prunus serrulata ‘Kanzan’ – Japon kirazı, Süs kirazı
Kışın yapraklarını döken, 8-10 metre kadar boylanabilen bir ağaçtır. Anavatanı Japonya’dır.
Yaprakları yaklaşık olarak 8-15 cm uzunluğunda olup, elips biçimli ve sivri uçludur. Kenarları keskin
dişlidir. Çiçekleri pembe renkli ve katmerlidir. Kümeler halinde Nisan- Mayıs ayları arasında açarlar.
Meyve vermezler.
Dekoratif çiçekleri ile Türkiye’de park ve bahçelerde oldukça sevilerek kullanılan bir türdür. Anavatanı
Japonya’da sokaklarda pembe çiçekli alle ağacı olarak kullanılmakta ve eşsiz manzaralar
kazandırmaktadır.
Prunus cerasifera ‘Pissardii nigra’ - Kırmızı yapraklı süs eriği
Kışın yaprağını döken, bazen çalı, bazen de 10 metre kadar boylanabilen bir ağaçtır.
Eliptik kırmızı renkli yaprakların kenarları dişlidir. Yapraklar sivri uçludur. Açık pembe renkli çiçekleri
vardır. Mrt ayında çiçeklenirler. Çiçekler yapraklar ile birlikte açarlar. Meyveleri ufak küresel ve kırmızı
renklidir. Kiraza benzer.
Kırmızı renkli yaprakları ve erken ilbaharda açan pembe renkli çiçekleri ile peyzaj çalışmalarında
severek kullanılan bir düzenleme materyalidir.
Prunus mume (syn. Armeniaca mume) – Kayısı
6-10 metre kadar boylanabilen bir ağaç ya da ağaççıktır.
Yaprakları oval, kenarları keskin testere dişlidir. Sonbaharda yaprakları kızarır. Yaprak sapları belirgin
pembemsi turuncu renklidir. Bu şekilde kayısılar kolaylıkla tanınabilirler. Çiçekleri açık pembe renkli
olup güzel kokuludur. Yapraklanmadan önce çiçek açarlar.
Kayısılar erken ilkbaharda yapraklanmadan önce açan çiçekleri ile park ve bahçeler için değerli bir
düzenleme materyalidir.
Prunus padus – Kuş kirazı
Kışın yapraklarını döken, 10-15 metre kadar boylanabilen bir ağaçtır.
Yaprakları elips biçiminde, sivri uçlu ve kenarları ince dişlidir. Çiçekleri beyaz renkli ve güzel kokuludur.
Çiçekleri salkımlar halindedir. Meyveleri yuvarlak ve ufaktır. Önceleri yeşil, olgunlukta ise koyu siyah
renklidir.
Dayanıklı ağaçlardır. Her türlü toprakta yetişebilirler. Yol ve park ağaçlandırması için uygundurlar.
Prunus laurocerasus (syn. Laurocerasus officinalis) – Kara yemiş, Laz kirazı
Herdemyeşil, 7-8 metre kadar boylanabilen bir ağaçtır. Türkiye’de Kuzey Anadolu’da, serin ve yağışlı
iklimli yerlerde yetişir.
Yaprakları uzun, geniş mızraksı ve deri gibi kalındır. Yaprakların üst yüzü cilalı gibidir. Çiçekleri beyaz
renkli ve dikine salkımlar halindedir. Nisan ayında çiçeklenirler. Meyveleri kiraza benzer ve salkım
halindedir. Tazeyken yeşil, daha sonra kırmızı ve olgunlukta siyaha yakın renktedir.
Karayemiş, budanabilen çit bitkisi olarak kullanılabilir. Herdemyeşil ve sıkı dokulu oluşu peyzaj
çalışmalarında kullanım alanını genişletir.
B. MALUS
Malus floribunda – Süs elması
Kışın yapraklarını döken, 4-5 metre boylanabilen bir ağaçtır. Japonya’da farklı elma türlerinin
melezlenmesi ile elde edilmiş, süs ağacı olarak yetiştirilen bir türdür.
Yaprakları eliptik, sivri uçlu olup kenarları dişlidir. Yaprakları koyu kızıl renkli olanlarına da rastlanır.
Pembe veya koyu pembe renkli çiçekleri ilkbaharın ortalarında açar. Birkaçı bir arada demet halindedir.
Küre biçimindeki meyveleri kırmızı renkli ve ufaktır. Yenilebilir.
Bol ve renkli çiçekleri ile peyzaj çalışmalarında tercih edilen türlerdendir.
C. ROSA (GÜLLER)
Rosa spp. – Gül
Kışın yapraklarını döken, oldukça güzel çiçekleri olan çalılardır. Sayısız melez ve formları vardır. Birçoğu
kültüre alınmıştır. Çeşitli renklerdeki çiçeklerinden ve hoş kokusundan ötürü en yaygın kullanılan süs
bitkileridir.
Gövde kimi türde dikine gelişim gösterirken kiminde sarılıcı veya tırmanıcı özellik gösterebilir. Yaprak
tipi bileşik yapraktır. Çiçekler türe göre değişmekle beraber tek tek veya toplu halde bulunabilirler.
Beyaz, pembe, sarı vb. gibi çok farklı renk tonlarında çiçekleri vardır. Çiçekleri kokuludur. Meyveler
küresel olup, olgunlukta kırmızı renklidir.
Rosa canina – Kuşburnu, köpek gülü
Kışın yapraklarını döken, 3 metreye kadar boylanabilen dikenli bir çalıdır. Türkiye’nin pek çok
bölgesinde kendiliğinden yetişir.
Bileşik yaprakları 3-5 adet yaprakçıktan meydana gelir. Yaprakçıkların uçları sivri, kenarları keskin
dişlidir. Sürgün ve yaprak sapları dikenlidir. Çiçekleri pembe renkli ve kokuludur. Yaz boyunca çiçek
açarlar. Meyveleri yumurta biçimli, koyu turuncu-kırmızı renklidir. Yenilebilir.
Özellikle kırsal peyzaj çalışmalarında, karayolu şev ve refüjlerinde kullanılmaya uygundur.
Rosa sempervirens – Yaban gülü
Kışın yapraklarını döken, 1- 2 metre boylanabilen bir çalıdır. Kültür gülleri çoğunlukla bu türün üzerine
aşılanır. Böyle kültür güllerinde, dipten çıkan kalın dallı ve küçük yapraklı sürgünler kesilmezse, yaban
gülleri ortaya çıkar.
Yaprakları bileşik yaprak tipindedir. 3-9 adet yaprakçıktan meydana gelir. Çiçekleri beyaz renkli olup
yalınkattır. Hoş kokulu çiçekleri genellikle salkımlar halindedir. Meyveleri küresel ve kırmızı renklidir.
Salkımlar halindedirler.
Rosa x centifolia – Okka gülü, Lahana gülü
Melez bir gül türüdür. 1,5- 2 metre kadar boylanabilir. Bileşik yaprakları 5-7 yaprakçıktan oluşur.
Çiçekleri iri, katmerli ve pembe renklidir. Çiçekler oldukça gösterişli ve keskin kokuludur.
Rosa gallica - Frenk gülü
0.5- 1 metre kadar boylanabilen, kışın yapraklarını döken bir gül türüdür. Diğer güller gibi bileşik
yapraklıdır. Çiçekleri tek tek veya 2-3 tanesi bir aradadır. Çiçek rengi koyu pembe olup, çiçekleri yarı
katmerli ve keskin kokuludur.
Rosa moschata – Misk gülü
Yüksek boylu, sarılıcı ya da tırmanıcı bir gül türüdür. Çiçekleri krem beyazı renktedir. Yaz sonunda çiçek
açarlar ve çiçekleri kokuludur.
Rosa damascena – Isparta gülü
Rosa gallica ile Rosa moschata türlerinden elde edilmiş melez bir gül türüdür. 2-2,5 metre boylanabilir
ve dikenlidir. Çiçekleri yarı katmerli, kırmızı-pembe renklidir. Çok keskin kokulu olan çiçekleri Haziran
ve sonbahar olmak üzere yılda iki kez açarlar.
Rosa chinensis – Çin gülü
Büyük ve kokulu çiçeklere sahip bu türün çiçek renkleri krem beyazı, kırmızı veya pembedir.
KAYNAKLAR
Kurum, E. 2008. Angiospermae (Kapalı Tohumlular) Lisans Ders Notu (Basılmamış).
Mamıkoğlu, N.G. 2007. Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları. NTV Yayınları, 727, İstanbul.