MANOLYA Magnolia grandiflora - Ankara Üniversitesi Açık Ders

MAGNOLİACEAE FAMİLYASI
A. MAGNOLİA – MANOLYA
Magnolia grandiflora – Büyük çiçekli manolya
Herdemyeşil, geniş tepeli, 20-30 metre boylanabilen bir ağaçtır. Türkiye’de kışları ılıman geçen
bölgelerde yetişebilir. Ülkemizde Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgelerinde sık rastlanır.
Yaprakları uzun elips biçiminde, kalın, cilalı gibi parlaktır. Yaprak kenarları düzgündür. 15-25 cm
büyüklüğündeki beyaz renkli çiçekleri sürgün uçlarında yer alır. Yaz başında açarlar. Çiçekleri güzel
kokuludur. Açmış çiçekleri 20-30 cm çapındadır. Çiçeklenme yaz ortasından itibaren başlar. Meyveleri
uzun yumurta biçimindedir. Yaklaşık 10 cm boyundadır. Olgunlukta kırmızı-kahverengidir. Tohumları
Ekim- Kasım aylarında dökülür.
Manolyalar özellikle soliter dikilmeye çok uygun ağaçlardır. İri ve gösterişli çiçekleri, muntazam taç
yapıları ile oldukça estetik bitkilerdir.
Magnolia liliiflora - Yaprak döken manolya
Kışın yapralarını döken bir çalı, bazen de 5 metre kadar boylanabilen küçük bir ağaçtır. Yayvan
formludur. Türkiye’de kışları ılıman geçen bölgelerde yetişebilir.
Yaprakları oval, sivri uçlu, genellikle asimetriktir. Yaprak kenarları düz ya da dalgalıdır. Çiçekleri laleye
benzer, pembe renklidir. Yapraklanmadan önce, Nisan ayı gibi açar ve dikine şekilde dururlar. Yaz
aylarında ikinci bir kez daha çiçeklenme görülür. Meyve eğri silindirik biçimlidir. Olgunlukta pembemsi
renk alır.
Manolyalar besince zengin, orta derecede nemli toprakları severler. Donlardan ve soğuk rüzgârlardan
korunabilecekleri yerlere dikilmelidirler.
Magnolia stellata – Yıldız çiçekli manolya
Kışın yapraklarını döken, 5 metre kadar boylanabilen çalı formlu bir bitkidir.
Yaprakları uzun elips biçiminde, kenarları düzgündür. Çiçekleri beyaz renkli, güzel kokulu ve yıldız
biçimindedir. Yapraklanmadan önce çiçeklenirler. Çiçeklenme Mart- Nisan ayları arasındadır.
İlkbaharda erken çiçeklendikleri için, ilkbahar geç donlarından ve şiddetli soğuklarından korunmuş
kesimlere dikilmelidir.
B. LİRİODENDRON- LALE AĞACI
Liriodendron tulipifera- Lale ağacı
Kışın yapraklarını döken, 40-50 metre kadar boylanabilen bir ağaçtır. Vatanı Kuzey Amerika’dır. Burada
sulak alanlarda hızlı şekilde büyüme gösterir. Türkiye’de süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.
Yaprakları 4 lopludur. Lopların kenarları düzgün, orta damara göre tam simetriktir. Sonbaharda altın
sarısı renk alırlar. Çiçekleri sürgün uçlarında yer alır. Sarı, turuncu veya yeşilimsi renkli çiçekler laleye
benzer. Sürgün üzerinde dik halde bulunurlar. Çiçeklenme Haziran- Temmuz aylarında olur. Meyve bir
kozalağı andırır. Olgunlukta kahverengidir.
Laleye benzer çiçekleri ve piramidal formları ile lale ağaçları oldukça estetik bitkilerdir. Bu özellikleri ile
park ve bahçelerde iyi bir düzenleme materyali olarak tercih edilirler. Soğuk kışlara ve sanayi kirliliğine
dayanıklı ağaçlardır.
CELASTRACEAE FAMİLYASI
A. EUONYMUS – TAFLAN
Euonymus japonica – Taflan
Herdemyeşil, 1-3 metre kadar boylanabilen bir çalıdır.
Yaprakları eliptik, derimsi yapıda, yaprak kenarları tırtıklıdır. Kenarları sarı veya beyaz alacalı kültür
formları geliştirilmiştir. Çiçekleri ufak ve beyazdır. Gösterişsizdir. Haziran- Temmuz aylarında açarlar.
Meyveleri sonbaharda açık kırmızı renktedir.
Soğuğa, hava kirliliğine ve tuza karşı dayanıklı olan taflanlar herdemyeşil oluşları ve budanarak şekil
verilebilmeleri nedeniyle, özellikle çit bitkisi olarak kullanılmaktadırlar.
Euonymus japonica var. Aurea – Altuni taflan, Sarı alacalı taflan
Euonymus japonica’nın yaprak kenarları sarı alacalı olan kültür formudur.
Euonymus alatus – Yanar çalı, Kırmızı taflan
Kışın yapraklarını döken, 3 metre kadar boylanabilen bir çalıdır.
Yaprakları bileşik yaprak tipinde, kenarları ince ve sık testere dişlidir. Yaprakları sonbaharda kıpkırmızı
bir renk alır. Çiçekleri Mayıs- Haziran aylarında açar. Sarı renklidir. Meyveleri şemsiyemsi dizilişte,
sonbaharda kırmızı renklidir.
E.alatus’lar sonbahardaki kırmızı renk etkisi ile özellikle gruplar halinde kullanıldıklarında oldukça hoş
mekanlar oluştururlar.
ERİCACEAE FAMİLYASI
A. ERİCA – FUNDA
Erica arborea – Ağaçsı erika
Herdemyeşil, 1-3 metre boylanabilen bir çalıdır. Akdeniz iklimine sahip yerlerdeki maki vejetasyonunun
bir üyesidir.
Sürgün üzerinde dizili yapraklar dar şeridimsi yapıda, 6 mm uzunluğundadır. Çiçekleri beyaz ya da açık
pembe renkli, çan biçimindedir. Ufak çiçeklerin bir araya gelmesiyle bol çiçekli, dik salkımlar meydana
gelir. Çiçeklenme ilkbahar aylarındadır.
Erikalar toprak ve ışık istekleri yönünden kanaatkar bitkilerdir. Park ve bahçelerde, kaya bahçelerinde
kullanılmaya uygundurlar.
B. RHODODENDRON – ORMAN GÜLÜ
Rhododenrdron ponticum – Orman gülü
Herdemyeşil, birkaç metre boylanabilen çalılardır. Karadeniz’de, Trakya’nın Karadeniz kıyılarında ve
tüm Kuzey Anadolu’da doğal olarak yetişir. Yüksek nem ve serin ortamlardan hoşlanır. Özellikle
ormanlık alanlarda sık rastlanır.
Yaprakları uzun, eliptik biçimli ve kalındır. Çiçekleri pembe, mor, kırmızı renklidir. Mayıs- Haziran
aylarında açar. Çiçekleri zehirlidir. Arıların bu bitkilerden aldığı çiçek tozları ile yaptıkları ballara da bu
sebeple delibal denilmektedir.
Orman gülleri gösterişli çiçekleri sebebiyle kültüre alınmış ve peyzaj çalışmalarında tercih edilen
bitkilerden olmuşlardır. Güçlü kök sistemleri bulunan dayanıklı çalılardır.
C. ARBUTUS – KOCA YEMİŞ
Arbutus unedo – Koca yemiş
Herdemyeşil, boylu bir çalı, bazen de 6-7 metre kadar boylanabilen küçük bir ağaçtır. Tüm Akdeniz
kıyılarında, maki vejetasyonu içinde yer almaktadır.
Yaprakları yaklaşık 5 cm uzunluğunda, eliptik biçimli ve kalındır. Yaprak uçları sivri, kenarları dişlidir.
Çiçekleri beyaz pembe renkli olup çan biçimindedir. Sonbaharda açan çiçekler bileşik salkımlar
oluştururlar. Küre biçimli kırmızı meyvelerin yüzeyi dikenli gibi pürtüklüdür. Yenilebilir.
Özellikle meyvelerinin estetik duruşu ile Akdeniz ve Ege kıyılarındaki peyzaj çalışmalarında sevilerek
kullanılan bir bitki türüdür.
Arbutus andrachne – Sandal ağacı
Herdemyeşil, boylu bir çalı ya da 5-6 metre boylanabilen bir ağaçtır. Özellikle Akdeniz’in doğusunda
doğal olarak yetişir.
Gövde kabuğu plakalar halinde kıvrılarak soyulur. Çok tipik bir gövde yapısı vardır. Yaprakları iri, 7- 10
cm uzunluğunda, eliptik biçimlidir. Yaprak kenarları düzdür. Çan biçimindeki ufak çiçekleri beyaz
renklidir. Bileşik salkımlar halinde dururlar. Çiçeklenme Mart- Nisan aylarında olur. Küre biçimli
meyveler kızıl kahverengidir. Üzerleri pürtüklüdür. Kocayemişin meyvelerine benzer fakat onlar kadar
estetik değildir. Yenmez.
KAYNAKLAR
Kurum, E. 2008. Angiospermae (Kapalı Tohumlular) Lisans Ders Notu (Basılmamış).
Mamıkoğlu, N.G. 2007. Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları. NTV Yayınları, 727, İstanbul.