D. CRATAEGUS (ALIÇLAR) Yuvarlak veya yayvan taçlı, ağaççık ya

D. CRATAEGUS (ALIÇLAR)
Yuvarlak veya yayvan taçlı, ağaççık ya da çalı formlu gelişen bitkilerdir. Çiçekleri şemsiyemsi dizilişte
olup Mayıs- Haziran ayları arasında açarlar. Parklar ve konut bahçelerinde kullanılmaya uygun
bitkilerdir. Alıçlar dayanıklı bitkiler olup, istekleri azdır.
Crataegus monogyna – Beyaz çiçekli alıç
Kışın yapraklarını döken bir çalı ya da 5- 6 metre kadar boylanabilen bir ağaççıktır. Türkiye’nin hemen
her yöresinde kendiliğinden yetişir.
Yaprakları derin loplu olup loplar sivri uçludur. Maydonozu andırır. Çiçekleri ufak, kümeler halinde ve
beyaz renklidir. Mayıs- Haziran ayında çiçek açarlar. Çiçekleri güzel kokuludur. Dikenleri uzun ve
düzgündür. Meyveleri yumurta biçimli ve kırmızı renklidir. Kış ortasında kadar ağaç üzerinde kalabilir.
Kuşlar için önemli bir besin kaynağıdır.
Crataegus oxyacantha – Pembe çiçekli alıç
Yapraklar loplarının daha az sivri oluşu ve pembe renkli çiçekleri ile Crataegus oxyacantha’dan ayrılır.
(bkz. Crataegus oxyacantha)
E. SPİRAEA (KEÇİ SAKALI)
Çalı formlu bitkilerdir. Dipten itibaren çok dallı olup, sürgün uçları sarkıktır. İlkbahar ve yaz aylarında
çiçek açan türleri vardır.
Spiraea x vanhouttei – Keçi sakalı
Melezdir. Kışın yapralarını döken, sarkık dallı bir çalıdır.
Yaprakları yumurtamsı şekildedir. Çiçekleri beyaz renkli, çok sayıda, sürgün boyunca şemsiyemsi dizilişli
kümeler halindedir. Mayıs ayında çiçek açarlar.
Park ve bahçelerde gruplar halinde kullanıldığında güçlü bir renk etkisi meydana getirirler. Çit bitkisi
olarak da kullanılabilir.
Spiraea bumalda (syn. Spiraea pumila) – Pembe çiçekli keçi sakalı
Kısa boylu ve sık dallı bir çalıdır. Çiçekleri koyu pembe renklidir, sürgün uçlarında yer alırlar. Yaz ortasına
doğru çiçek açarlar.
F. CYDONİA (syn. CHAENOMELES) (SÜS AYVALARI)
Cydonia japonica – Japon ayvası, Süs ayvası, Bahar dalı
Kışın yapraklarını döken, 2-3 metre kadar boylanabilen sık dallı bir çalıdır. Anavatanı Japonya’dır.
Yaprakları dar oval biçimli olup kenarları dişlidir. Bu yaprakların dibinde yelpaze biçiminde çiftli bir
yaprak grubu daha bulunur. Çiçekleri buketler halinde, kırmızı renklidir. Yapraklanmadan önce, Mart
ayında çiçeklenirler. Bu özelliği ile baharı müjdeleyici bitkilerdendir. Meyveleri küçük ve yuvarlaktır.
Meyveler sarı- turuncu renkli ve üzerleri beneklidir.
Soğuğa dayanıklı bitkilerdir. Peyzaj çalışmalarında yoğun kırmızı renkli çiçek etkisi ile tercih edilirler.
Erken ilkbaharda çiçeklenen türler arasında yer alması ve yapraklanmadan önce çiçek açması sebebiyle
park ve bahçelerde sık sık kullanılmaktadır.
G. PYRACANTHA (ATEŞ DİKENİ)
Pyracantha coccinea – Ateş dikeni
Herdemyeşil, sık dallı, 5-6 metre kadar boylanabilen bir çalıdır.
Herdemyeşil yapraklar dar elips biçimli ve ufaktır. Çiçekleri beyaz renkli olup, şemsiyemsi salkım
dizilişlidir. Mayıs ayında sürgün üzerinde gruplar halinde açarlar. Meyveler 5-7 mm çapında küre
şeklindedir. Turuncu- kırmızı renkli meyveler sonbaharda olgunlaşırlar. Kış boyu bitki üzerinde
kalabilirler.
Kış aylarında kırmızı renkli ve çok sayıdaki meyveleriyle oldukça estetik bir görüntü yaratırlar. Özellikle
sonbaharda ve kışın kar yağdığı dönemlerde meyve etkisi fazla olur. Herdemyeşil ve dikenli oluşu
sebebiyle boylu çit bitkisi olarak kullanılabilir. Bunun yanı sıra gruplar halinde park ve bahçe
düzenlemelerinde de kullanılır.
H. COTONEASTER (DAĞ MUŞMULASI, TAŞ AYVASI)
Cotoneaster’ler herdemyeşil veya kışın yaprak döken çalılardır. Yayılıcı veya dikine gelişen türleri vardır.
Çiçekleri beyaz ya da pembe renkli olup Mayıs- Haziran aylarında açarlar. Sonbaharda kırmızı renkteki
meyveleriyle gösterişli etkiye sahiptirler.
Cotoneaster horizontalis – Yayılıcı dağ muşmulası
Kışın yapraklarını döken, en fazla 1-2 metre boylanabilen, yerde yayılıcı, yatay büyüyen bir çalıdır.
Yaprakları kalın ve ufaktır. Yaprak kenarları düzdür. Yeşil renkli yapraklar sonbaharda parlak kırmızı
renk alırlar. Yaprakları en ufak dağ muşmulası türüdür. Çiçekleri kırmızı renkli ve ufaktır. Nisan ayında
açarlar. Meyveleri küresel olup oldukça ufaktır. Sürgüne sık bir şekilde dizili olan meyveleri sonbahara
doğru kızarır ve kış ortasına kadar bitki üzerinde kalırlar.
Özellikle sonbahar ve kış aylarındaki renk etkisi ile peyzaj çalışmalarında süs bitkisi olarak tercih
edilmektedir. Parklarda, konut bahçelerinde ve kaya bahçelerinde tercih edilebilir. Soğuğa oldukça
dayanıklıdır.
Cotoneaster dammeri – Herdemyeşil dağ muşmulası
Herdemyeşil dağ muşmulası türüdür. Yaprakları eliptik olup deri gibi kalındır. Yaprak boyu 1-2 cm
kadardır. Yapraklar sonbaharda kırmızı renge dönerler. Çiçekler kokulu olup genellikle 2-3 tanesi bir
aradadır. Çiçeklenme Mayıs- Haziran ayları arasında meydana gelir.
Kaya bahçeleri ve refüjlerde kullanılmaya uygun herdemyeşil bir çalı türdür.
Cotoneaster franchetti – Tibet dağ muşmulası
Herdemyeşil, birkaç metre boylanabilen, dikine büyüyen sık dallı bir çalıdır. Türkiye’nin pek çok
bölgesinde kendiliğinden yetişir.
Yaprakları cotoneaster türleri içindeki en büyük yapraklardandır. Uzun elips biçimli yapraklar yaklaşık
4-6 cm uzunluğundadır. Her iki yüzü de tüylüdür. Çiçekleri beyaz renklidir. Demetler halinde kurullar
oluştururlar. Küresel meyveler oldukça ufaktır. Küçük salkımlar halindedir. Meyveleri sonbaharda
olgunlaşır ve bütün kış bitki üzerinde kalırlar.
Herdemyeşil oluşları ve meyve etkisi ile peyzaj çalışmalarında tercih edilen bir süs bitkisidir. Park ve
bahçelerde gruplar halinde kullanılmaya uygundur. Budanabilen çit bitkisi olarak kullanılabilir. Soğuğa
oldukça dayanıklıdır.
Cotoneaster salicifolia – Söğüt yapraklı dağ muşmulası
Herdemyeşil, birkaç metre boylanabilen bir çalıdır.
Yaprakları cotoneaster türleri içindeki en büyük ve uzun yapraklı olanıdır. Söğüt yapraklarına benzer.
Çiçekleri beyaz renklidir, şemsiyemsi kümeler oluşturur. Temmuz- Ağustos aylarında çiçek açar.
Meyveleri parlak kırmızı renklidir.
İ.
SORBUS (ÜVEZLER)
Sorbus aucuparia – Kuş üvezi
Kışın yapraklarını döken, 4-10 m kadar boylanabilen bir ağaçtır.
Yaprakları bileşik yaprak şeklinde olup 10-30 cm boyundadır. Yaprakçıkların kenarları dişlidir. Çiçeklerin
20-50 adedi bir arada demetler oluştururlar. Çiçekler beyaz renkli ve güzel kokuludur, Mayıs ayında
açarlar. Meyveleri kırmızıya yakın turuncu renklidir. Ufak küresel meyveler geniş salkımlar halindedir.
Sorbuslar Mayıs- Haziran aylarında açan beyaz renkli çiçekleri ve sonbahardaki meyve etkileriyle, yeşil
alanlar için oldukça değerli düzenleme materyalidirler. Kanaatkar bitkiler olup, her çeşit toprakta
yetişebilirler.
J.
KERRİA (KANARYA GÜLÜ)
Kerria japonica – Kanarya gülü
Kışın yapraklarını döken, 1,5-3 metre boylanabilen bir çalıdır.
Yaprakları oval, sivri uçludur. Yaprak kenarları muntazam dişlidir. Çiçekleri sarı renkli ve katmerlidir.
Nisan- Mayıs aylarında açarlar.
Kanarya gülleri güneşli yerlerden hoşlanır, aşırı soğuklardan zarar görürler. Özellikle sarı renki katmerli
çiçeklerinin erken yaz aylarındaki etkisi sebebiyle peyzaj çalışmalarında kullanılırlar.
KAYNAKLAR
Kurum, E. 2008. Angiospermae (Kapalı Tohumlular) Lisans Ders Notu (Basılmamış).
Mamıkoğlu, N.G. 2007. Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları. NTV Yayınları, 727, İstanbul.