ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
advertisement
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARINDA KAVRAM ÖĞRETİMİ Araştırma ölçme aracında yer alan kavramların ( Bölge, Şahi, Kızılay, Plâto, Lala, Lonca, Reform, İpek Yolu, TEMA, Yurt / Vatan, Kapitülâsyon, Baharat Yolu, Sanayi İnkılâbı, Nizamı Cedit, Heyelan, Bölüm, Nazır, KEİ, Şehzade, Lâle Devri, Yöre, FAO, NATO, Yeşilay, Divan, Sadrazam, Panslavizm, Aydınlanma Çağı, Hümanizm, Keşif, İttifak, Pasifik, Beylerbeyi, IMF, İradı Cedit, Strateji, UNICEF, Grejuva, UNESCO, Rönesans, Akarsu, Maki, Jeopolitik, Derebeyi, Hristiyanlık, Islahat, Rüştiye, Ordu, Cephe, Meşrutiyet, İsyan, Antlaşma, Minyatür, Özerk, Ülke/Başkent, AKUT, Avrupa Birliği, TÜRKSOY ) Sosyal Bilgiler ders kitaplarında veriliş biçimi / işlenişi aşağıda tablolar halinde verilmiştir. BÖLGE SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Genel anlamda kendi sınırları içinde benzerlik gösteren geniş alanlara bölge denir. Coğrafi bölge: doğal, beşeri ve ekonomik özellikler bakımından benzerlik gösteren alandır ( s: 12 ). ------Doğal, beşeri ve ekonomik özellikler yönünden sınırları içinde benzerlik gösteren ve diğer yerlerden ayrılan geniş alanlara bölge denir ( s: 10 ) ------- Bölge: gösterdiği coğrafi özelliklerle diğer yerlerden ayrılan ancak sınırları içinde benzerlik gösteren alandır ( s: 11 ). ------- Doğal, beşeri ve ekonomik özellikleriyle diğer alanlardan ayrılan fakat kendi sınırları içerisinde benzerlik gösteren geniş alanlara bölge denir (s:10). ------- Cemre Yayınları ve Doğan Yayıncılığa ait 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Bölge” kavramı tümdengelim yöntemiyle; DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve MEB Yayınları’na ait ders kitabında “Bölge” kavramı tümevarım yöntemiyle işlenmiştir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları’na ait ders kitabında yeterince örneklendirme ve karşılaştırmaya yer verildiği görülmektedir. “Bölge” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmemiştir. DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Bölge” kavramını gösteren haritalar bulunmaktadır. 181 ŞAHİ SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş.,, Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ II. Mehmet, İstanbul’u kuşatmak için önce Edirne’de büyük toplar döktürdü. Bu topların en büyüğüne “şahi” denir ( s: 65 ). ------- ------- DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 ------- MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 -------- SONUÇ ( YORUM ) SÖZLÜK ------- ------- ------- “Şahi” kavramına sadece Cemre Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında yer verilmiştir. Tümevarım yöntemiyle “Şahi” kavramının tanımlandığı görülmektedir. Ayrıca DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde “Şahi” kavramı bulunmamaktadır. DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Şahi” kavramını açıklayıcı herhangi bir öğretime yardımcı unsura yer verilmemiştir. KIZILAY SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş.,, Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK,, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Kızılay Derneği; yurt içinde ve dışında deprem, sel baskını, kıtlık, yangın gibi doğal afet ve salgın hastalıklar ile savaşlarda zarar gören insanlara yardım etmeyi amaçlar ( s: 190 ). ------Kızılay Derneği’nin kuruluş amaçları; yaralı, güçsüz, felaketzedelere ve muhtaçlara insani yardımı yapmaktır ( s: 177 ). ------- Kızılay, deprem, sel, heyelan, yangın gibi afetlere uğrayanlara yardımlarda bulunur ( s: 182 ). ------- Kızılay Derneği’nin amacı; savaşta ve barışta yurt içinde, dışında doğal afet ve felaketlere uğrayanlara yardım etmek ve sosyal dayanışmayı desteklemektedir ( s: 188 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Kızılay” kavramı aynı biçimde tümdengelim yöntemiyle verilmiş olup; tanım ve sonrasında örnekleme yapıldığı görülmektedir. “Kızılay” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmemiştir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları dışında kalan bütün DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Kızılay” kavramını örnekleyici bir resim bulunmaktadır. 182 PLÂTO SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK,, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Bütünüyle bir kapalı havza görünümünde olan bölümde Cihanbeyli ve Obruk Akarsularla derin bir biçimde platoları uzanır. Bu platolar ve güneydeki Toros Dağları arasında bir çok kapalı yarılmış, parçalanmış, üzerinde düzlüklerin belirgin olarak havza bulunur. ( s: 49 ). bulunduğu deniz yüzeyinden yüksek yeryüzü parçası. Yayla. (s: 208 ). Bölge, yüzey şekilleri bakımından sade bir şekle sahiptir. Platolar geniş alan kaplar. Platolar arasındaki çukurluklarda geniş ovalar yer alır. ( s: 43 ). ------ Bölümde en geniş yeri ovalar kaplar. Bu ovaları birbirinden az yüksek platolar ve Akarsular tarafından derince sırtlar ayırır. ( s: 53 ). yarılmış genellikle yüksek düzlük. ( s: 195 ). Bölüm Tuz Gölü, Cihanbeyli ve Obruk platolarıyla Toroslar arasında kalan büyük kapalı havzadır. Burada ovalar ve platolar geniş yer kaplar. ( s: 43 ). ------ Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş.,, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Plâto” kavramı aynı biçimde, cümle içinde geçmektedir. “Plâto” kavramının tanımına, özelliklerine değinilmemiştir. Cemre Yayıncılık ve Doğan Yayıncılığa ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde “Plâto” kavramının tanımına yer verilmediği görülmektedir. “Plato” kavramı ile ilgili öğretime yardımcı bir unsura DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda yer verilmemiştir. LALA SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK,, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Şehzadeler; dönemlerinin ünlü bilginleri tarafından eğitilirdi. Ayrıca Anadolu’daki bazı illere vali olarak gönderilirlerdi. Buralarda lala adı verilen devlet adamlarının gözetimi altında devlet yönetimi ile ilgili tecrübe kazanmaları sağlanırdı ( s: 143 ). ------Şehzadeler iyi bir eğitim görür ve küçük yaşta Sancak Beyi olarak görev yaparlardı. Böylece ülke yönetiminde tecrübe sahibi olurlardı. Kendilerine lala denilen tecrübeli devlet adamları yardımcı olurdu ( s: 125 ). ------- Şehzade ya da Çelebi denilen padişah çocukları küçük yaştan itibaren Sancak Beyi olarak görev yaparlardı. Devlet ve askerlik işlerinde kendilerine, lala denilen deneyimli devlet adamları yardımcı olurdu (s:139). ------- Bu nedenlerle Lala Mustafa Paşa, komutasında güçlü bir donanma adayı kuşattı ( s: 69 ). ------- 183 SONUÇ ( YORUM ) Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve Doğan Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Lala” kavramı tümevarım yöntemiyle işlenirken, MEB Yayınlarına ait ders kitabında kavram sadece cümle içinde geçmektedir. DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde “Lala” kavramına yer verilmediği görülmektedir. “Lala” kavramı ile ilgili öğretime yardımcı bir unsura DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda yer verilmemiştir. LONCA SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Zanaatkarların lonca adı verilen dayanışma teşkilatları vardı ( s: 150 ). CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK,, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) ------Osmanlılarda zanaat oldukça gelişmişti. Her meslek dalının loncası vardı. Bu loncalar sayesinde meslek birlikleri örgütlenmiş, esnaf ve sanatkarlar arasında güçlü bir dayanışma meydana gelmiştir. Loncalar ayrıca ticari haklarını korumuş oluyorlardı ( s: 132 ). Esnaf hangi zanaat dalında çalışıyorsa o loncanın üyesiydi. Lonca teşkilatının temeli eski bir Türk kurumu olan Ahiliğe dayanıyordu. Loncaların ekonomik hayatın düzenlenmesinde idari, mali ve sosyal işlevleri vardı ( s: 148 ). ------- ------- Şehir halkını ise daha çok tüccar zanaatkar gibi meslek sahipleri oluştururdu. Belli bir iş kolunda usta, Zanaatkarlar arasında meslek loncaları çok etkiliydi ( s: 145 ). kalfa ve çırakları içine alan birlik ( s: 203 ). DERS KİTAPLARI A.Ş., ve Doğan Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Lonca” kavramı tümevarım yöntemiyle verilirken; Cemre Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda kavramın açıklanmadığı, sadece cümle içinde geçtiği görülmektedir. “Lonca” kavramına sadece MEB Yayınlarına ait ders kitabının sözlüğünde yer verilmiştir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınlarına ait ders kitabında “Lonca” kavramına ilişkin minyatürler ( s: 132 ) bulunmaktadır. REFORM SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK,, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK 10. yüzyılda Avrupa’da Rönesansa paralel olarak Katolik mezhebinde yapılan Daha iyi duruma getirmek yenilik ve düzenlemelere reform denir ( s: 93 ). için yapılan değişiklik, iyileştirme, düzeltme, ıslahat (s:208). 16. yüzyılda Hristiyanlığın Katolik mezhebinde meydana gelen değişiklik ve Daha iyi duruma getirmek düzenleme hareketine reform denir ( s: 80 ). için yapılan değişiklik, ıslahat ( s: 187 ). Rönesansa paralel olarak 16. yüzyılda Hristiyanlığın Katolik mezhebinde meydana gelen değişiklik ve düzenleme hareketine reform denir ( s: 91 ). ------ Rönesansa paralel olarak 16. yüzyılda Hristiyanlığın Katolik mezhebinde ( kilisesinde ) yapılan değişiklikler ve düzeltmelere reform denir ( s: 83 ). ------- 184 SONUÇ ( YORUM ) DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Reform” kavramının aynı tanımına ve sonrasında örneklemelere yer verildiği görülmektedir. Cemre Yayınlarına ait ders kitabında “Reform” kavramının eksik tanımlandığı, açıklamaların yetersiz kaldığı tespit edilmiştir. “Reform” kavramına Cemre Yayıncılık ve DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmiştir. Cemre Yayınları dışında kalan DERS KİTAPLARI A.Ş.,nde “Reform” kavramı ile ilgili olarak “Martin Luther”in resmi bulunmaktadır. İPEK YOLU SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK … Çünkü doğudan gelen tarçın, karabiber gibi baharatlar ile şeker ve ipekli kumaşlar Avrupa’da çok aranıyordu. Doğu ile batı arasındaki ticaret ise İpek Yolu ile Baharat Yolundan sağlanıyordu. Bu iki yolda Türklerin elindedir. İpek Yolu Çin’den başlayıp Karadeniz kıyılarına uzanıyordu ( s: 88-89 ). ------- Orta çağ boyunca doğu ile batı arasındaki ticareti sağlayan İpek ve Baharat yollarıydı. Çin’den başlayıp Orta Asya üzerinden Karadeniz limanlarına ulaşan yola İpek Yolu deniz ( s: 76 ). ------- Orta Çağda doğudan gelen ipek, baharat, altın, elmas, inci gibi değerli mallar Avrupa’ya iki önemli yoldan ulaşıyordu. Bu yollardan birincisi Çin’den başlayıp Karadeniz kıyılarına ulaşan İpek Yoluydu ( s: 87 ). ------- Orta Çağ’da doğu ile batı arasındaki ticareti sağlayan iki yol vardı. Bunlardan biri Çin’den başlayıp Karadeniz’e giden İpek Yoluydu ( s: 79 ). ------- Cemre Yayıncılık ve Doğan Yayıncılığa ait 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “İpek Yolu” kavramı tümevarım yöntemiyle işlenmiş olup, örneklemenin yapıldığı görülmektedir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “İpek Yolu” kavramının sadece tanımına değinilmiştir. “İpek Yolu” kavramı DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer almadığı gibi kavramla ilgili öğretime yardımcı unsura da yer verilmemiştir. TEMA SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Tema; vatandaşlarımızı erozyon tehlikesine karşı uyarmak amacıyla kurulmuş gönüllü bir kuruluştur ( s: 193 ). ------Tema: Bu kuruluşun amacı; toprak erozyonunun zararlarını ve ülkemizin çöl olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunduğunu anlatmaktadır ( s: 179 ). ------- DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 ------ MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 ------ ------- ------- 185 SONUÇ ( YORUM ) Cemre Yayıncılık ve DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “TEMA” kavramının tümdengelim yöntemiyle verildiği, örneklemenin yapıldığı görülmektedir. DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda ve sözlüklerinde “TEMA” kavramına rastlanılmamıştır.Cemre Yayıncılığa ait ders kitabında “TEMA” kavramı ile ilgili bir şekle (TEMA Vakfı Amblemi ) yer verilmiştir. YURT / VATAN SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Yurt, bir ulusun üzerinde yaşadığı ortak dili, kültürü, gelenek ve görenekleriyle Bir halkın üzerinde yaşadığı, kültürünü oluşturduğu toprak birlikte yaşamaktan mutluluk ve gurur duyduğu topraklardır ( s: 59 ). parçası, vatan. ( s: 210 ). Yurt; üzerinde doğup büyüdüğümüz, yaşadığımız, havasını soluduğumuz ve her türlü zenginliğinden yararlandığımız toprak parçasıdır ( s: 52 ). ------- “Yurt toprağı! Sana her şey feda olsun. Kutlu olan sensin. Hepimiz senin için fedayız. Fakat sen Türk milletini sonsuza kadar yaşatmak için verimli kalacaksın.” ( s: 62 ). ------- Yurt; üzerinde doğup büyüdüğümüz, toprağından, suyundan, yer altı ve üstü her türlü zenginliğinden yararlandığımız, havasını teneffüs ettiğimiz toprak parçasıdır ( s: 50 ). ------- Cemre Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında “Yurt / Vatan” kavramı tümdengelim yöntemiyle verilmiş olup; kavramın tanımının yapılıp, örneklemelere yer verildiği görülmektedir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve MEB Yayınları’nda benzer ifadelerle “Yurt / Vatan” kavramının önemi üzerinde durulurken, Doğan Yayıncılığa ait ders kitabında “Yurt / Vatan” kavramının sadece Atatürk’ün özdeyişleri içinde geçtiği tespit edilmiştir. “Yurt / Vatan” kavramına sadece Cemre Yayınlarına ait ders kitabının sözlüğünde yer verilmiştir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları dışındaki yayınların DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Yurt” ile ilgili birer resim bulunmaktadır. KAPİTÜLÂSYON SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Bu iyi ilişkiler sonunda iki ülke aralarında dostluk ve ticaret antlaşması imzaladılar ( 1535 ). Kapitülasyonlar adıyla anılan bu antlaşmaya göre Fransız tüccarlar çok az bir gümrük vergisi ödeyerek Osmanlı limanlarında ve topraklarında ticaret yapabileceklerdi. Osmanlı ülkesindeki Fransız uyruklu kişilerin davalarına Fransız yargıçlar bakacaktı ( s: 71 ). 1535 yılında Fransa ile bir dostluk ve ticaret anlaşması yapılmıştır. Bu antlaşmayla Fransa’ya bazı ayrıcalıklar ( kapitülasyonlar ) verildi. Buna göre Osmanlı ve Fransız tüccarlar bu devletlere ait denizlerde serbestçe ticaret yapacaklardı. Fransa, Osmanlı Devleti sınırları içinde yaşayan vatandaşlarının hukuki sorunlarıyla ilgilenebilecekti ( s: 61 ). Bu anlaşmaya göre Osmanlılara ve Fransızlara ait denizlerde her iki devletin tüccarları serbestçe ticaret yapabileceklerdi. Bu anlaşmaya göre Fransız tüccarlara bazı kapitülasyonlar ( ayrıcalıklar ) verilmiş oluyordu. Çünkü Fransız tüccarlar Osmanlı egemenliğindeki yerlerde diğer devletlerin tüccarlarına daha az gümrük vergisi ödeyerek ticaret yapabileceklerdi ( s: 71 ). Bir ülkede, yurttaşların zararına olarak yabancılara verilen ayrıcalık hakları (s:206). Osmanlı Dönemi’nde yabancılara tanınan ekonomik ayrıcalıklar ( s: 186 ). ----- 186 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Bu antlaşmayla Fransa’ya bazı kapitülasyonlar ( ayrıcalıklar ) verildi. Bir ülkede, vatandaşların zararına yabancılara verilen Kapitülasyonlar, her iki hükümdar hayatta olduğu sürece geçerli olacaktı. Her iki olarak ( s: 203 ). devlete ait denizlerde Osmanlı ve Fransız tüccarları serbestçe ticaret yapacaklardı. ayrıcalık hakları Ayrıca Fransızlar Osmanlı sınırları içindeki yurttaşlarının hukuk sorunları ile de ilgilenebileceklerdi ( s: 63 ). Cemre Yayıncılık, DERS KİTAPLARI A.Ş.,, MEB Yayınları ve Doğan Yayıncılığın çıkarmış olduğu İlköğretim Sosyal Bilgiler 7. Sınıf DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Kapitülâsyon” kavramı tüm kitaplarda içerik olarak aynı biçim ve düzeyde verilmiş olup birbirleriyle paralellik göstermektedir. Cemre Yayıncılık, DERS KİTAPLARI A.Ş., ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde kavrama yer verildiği, ancak öğretime yardımcı unsurların bulunmadığı görülmüştür. BAHARAT YOLU SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Baharat yolu ise Hindistan’dan başlıyor bir kolu Basra Körfezine diğer koluda Mısır ve Suriye limanlarına ulaşıyordu ( s: 89 ). ------Uzak Doğu ile Hindistan’dan başlayıp Kızıl Deniz ve Süveyş yoluyla Akdeniz limanlarına ulaşan yola ise Baharat Yolu deniz. ( s: 76 ). ------- İkinci yol olan Baharat Yolu ise Hindistan’dan başlıyor, bir kolu Basra Körfezine ulaşıyor, diğer kolu ise Mısır ve Suriye limanlarında sona eriyordu ( s: 87 ). ------- Diğerine ise Baharat yolu adı verilirdi. Uzak Doğu ve Hindistan’dan Kızıldeniz ve Süveyş’e gelen mallar, Akdeniz limanlarından Venedik gemileri ile Avrupa’ya dağıtılırdı ( s: 79 ). ------- Cemre Yayıncılık ve Doğan Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Baharat Yolu” kavramı tümevarım yöntemiyle işlenmiş olup, örneklemenin yapıldığı görülmektedir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Baharat Yolu” kavramının sadece tanımına değinilmiştir. “Baharat Yolu” kavramı DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer almadığı gibi kavramla ilgili öğretime yardımcı unsura da yer verilmemiştir. SANAYİ İNKILÂBI SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK 18. yüzyılda Avrupa’da üretim faaliyetlerindeki makineleşmenin sanayi ve tarım alanındaki büyük ve köklü değişikliklere sanayi inkılabı adı verilir ( s: 94 ). ------Teknolojik gelişmelerin hızlanması ise sanayi inkılabına geçişi sağladı. Sanayi inkılabı 18 yüzyılda İngiltere’de başladı ( s: 82 ). ------- Sanayi inkılabı tarıma ve zanaatlara dayalı bir ekonomiden sanayinin ve makine üretiminin egemen olduğu bir ekonomiye geçiş demektir. Sanayi inkılabı 18. yüzyılda İngiltere’de başlamış buradan diğer ülkelere yayılmıştır ( s: 93 ). ------- 187 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Sanayi inkılabı ile birlikte insan gücünün yerini makine aldı. Küçük imalathaneler yerlerini büyük fabrikalara bıraktı ( s: 87 ). ------- Cemre Yayıncılık, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nde “Sanayi İnkılâbı” kavramının tümevarım yöntemiyle işlendiği görülmektedir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınlarına ait ders kitabında ise “Sanayi İnkılâbı” kavramının cümle içinde geçtiği gerekli açıklama ve örneklemenin yapılmadığı tespit edilmiştir. “Sanayi İnkılâbı” kavramı DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer almamaktadır. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Sanayi İnkılâbı” kavramı ile ilgili birer temsili resim bulunmaktadır. NİZAMI CEDİT SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Nizamı Cedit adında bir ordu kurdu ( s: 113 ). CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) ------Yeni kurulacak bu ordunun eğitimi için Avrupa’dan uzmanlar getirildi. Bu ordunun adı yeni düzen anlamına gelen Nizamı Cedit idi ( s: 101 ). ------- III. Selim ( Resim 96 ) ilk iş olarak devlet ileri gelenlerinin yapılacak ıslahat konusunda görüşlerini aldı. Ayrıca Avrupa’ya gönderdiği elçilerden oradaki gelişmeleri öğrendi. Bu çalışmalar tamamlandıktan sonra yapılması gerekli görülen ıslahatlar Nizamı Cedit ( yeni düzen ) adıyla bir programa bağlandı ( s: 113 ). Topçu, humbaracı ve arabacı ocaklarının yenileştirilmesi için kanunnameler çıkarttı. Bundan dolayı Nizamı Cedit adıyla bir ordu kurdu. Bu ordunun yetiştirilmesi için Fransa’dan uzmanlar getirtti ( s: 109 ). ------- ------- Cemre Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında “Nizamı Cedit” kavramı sadece cümle içinde geçmektedir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ile MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Nizamı Cedit” kavramı yeni kurulan ordunun ismi şeklinde verilmiştir. Doğan Yayıncılığa ait ders kitabında “Nizamı Cedit” kavramı tümevarım yöntemiyle işlenmiş olup, kavram diğer yayınlardan farklı olarak o dönemin programı şeklinde tanımlanmıştır. “Nizamı Cedit” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmemiştir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Nizamı Cedit” ordusu ile ilgili temsili resim bulunmaktadır. HEYELAN SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Heyelan olayları sonucu oluşan Sera ve Tortum gölleri bölümün başlıca gölleridir ( s: 19 ). ------Yamaç eğiminin dik, yağışın fazla, arazinin killi olması sonucu heyelanlarda oluşur ( s: 17 ). ------- Türkiye’de heyelanların en fazla görüldüğü yer burasıdır ( s: 19 ). DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 ------- 188 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Eğimin fazla, toprağın killi, yağışların bol olması bölümde toprak kaymalarına ( heyelan ) neden olur. Buradaki Tortum gölü ve Sera gölü heyelan sonucunda meydana gelmiştir ( s: 17 ). ------- Cemre Yayınları ve Doğan Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Heyelan” kavramına sadece cümle içinde yer verildiği görülmektedir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınlarına ait ders kitabında “Heyelan” kavramının tanımından ziyade sebepleri hakkında bilgi verilirken; MEB Yayınlarına ait ders kitabında “Heyelan” kavramının tanımıyla birlikte örneklemeler yapılmıştır. “Heyelan” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde bulunmadığı gibi kavramla ilgili öğretime yardımcı unsura da yer verilmemiştir. BÖLÜM SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Coğrafi bölgelerin her yeri aynı özelliği göstermez. Bazı kesimlerinde doğal şartlar, beşeri ve ekonomik faaliyetler bakımından farklılık gösteren yerler vardır. Bir coğrafi bölgede böyle değişik özellik gösteren alanlara bölüm adı verilir ( s: 12 ). ------Bölge içinde bulunan coğrafi özellikler genel olarak birbirine benzer. Ancak bölgenin her yerinde tamamen aynı değildir. Yer yer farklılıklar görülür. Sınırlar içinde benzer özellikleri olan ancak bölgenin diğer yerlerinden farklı olan küçük alanlara bölüm denir ( s: 10 ). ------- Bir bölge içinde kendine has özellikleriyle diğer yerlerden ayrılan alanlar vardır. Kendi içinde benzer özellikleri olan bölgeden küçük bu alanlara bölüm denir ( s: 11 ). ------- Bir bölge kendi sınırları içinde doğal, beşeri ve ekonomik özellikleriyle bütünüyle aynı değildir, yer yer bazı farklılıklar gösterir. İşte kendi içinde benzer özellikleri daha fazla olan bölgeden küçük bu alanlara da bölüm denir ( s: 10 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Bölüm” kavramı tümevarım yöntemiyle işlenmiş olup, örnekleme yapıldığı görülmektedir. “Bölüm” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmemiştir. “Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri” ünitesinde yer alan haritalarda “Bölüm” kavramı belirtilmiştir. NAZIR SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Divan kaldırıldı. Hükümet üyelerine de nazır ( bakan ) dendi ( s: 127 ). CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 ------Divan-ı Hümayun kaldırılarak hükümet teşkilatı günümüz Bakanlar Kurulu’nun yapısına benzer şekilde yapılandı. Başbakanın idaresinde çalışacak iç işleri, dış işleri, ticaret, ziraat nazırlıkları ( bakanlıkları ) oluşturuldu ( s: 113 ). ------- Daha sonra Divan-ı Hümayun örgütü kaldırılarak nezaretler kuruldu. Böylece daha çağdaş bir hükümet biçimine kavuşulmuş oldu ( s: 124 ). ------- 189 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) II. Mahmut Avrupa’yı örnek alarak devlet yönetiminde de yenilikler yaptı. Divan-ı Hümayun kaldırıldı. Nezaretler ( bakanlıklar ) kuruldu. Padişah, sadrazam ve şeyhülislamın elinde toplanmış olan yetkileri nazırlar ( bakanlar ) arasında paylaştırıldı ( s: 120 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Nazır kavramının cümle içinde geçtiği, yeterince açıklanmadığı görülmektedir. “Nazır” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde bulunmadığı gibi kavramla ilgili öğretime yardımcı unsura da yer verilmemiştir. KEİ ( Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilâtı ) SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ KEİ: Türkiye’nin girişim ve gayretleri ile 1992’de kurulmuştur. Yunanistan dahil Karadeniz’e kıyısı bulunan ülkelerin kalkınması için bu ülkelerin işbirliği yapması amaçlanmaktadır. Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Romanya, Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Yunanistan bu teşkilata katılan diğer ülkelerdir ( s: 195 ). Karadeniz Ekonomik İşbirliği: Karadeniz çevresindeki ülkelerin ekonomik yönden işbirliğini amaçlayan bir kuruluştur. Türkiye’nin öncülüğünde 1992 yılında kurulmuştur. Merkez. İstanbul’dadır. Kuruluşa Türkiye ve Rusya Federasyonu yanında Arnavutluk, Bulgaristan, Romanya, Moldova, Yunanistan Ukrayna ile Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan üyedir ( s: 183 ). Karadeniz Ekonomik İşbirliği: Bu kuruluşa Karadeniz’e kıyısı bulunan ülkelerle komşu ülkeler katılmaktadır. Bu ülkeler; Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Arnavutluk, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Moldova, Ukrayna, Yunanistan ve Rusya Federasyonu’dur ( s: 188 ). SÖZLÜK ------- ------- ------- KEİ: Karadeniz’de kıyısı bulunan ve denizden ekonomik açıdan yararlanan ülkeler arasındaki işbirliğini sağlayan bir ortaklıktır ( s: 196 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “KEİ ( Karadeniz Ekonomik İşbirliği )” kavramının aynı biçimde tümdengelim yöntemiyle işlendiği, tanımına ve açıklamalarına yer verildiği görülmektedir. “KEİ” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmemiştir. Doğan Yayıncılığa ait ders kitabında “KEİ” kavramı ile ilgili bir resim bulunmaktadır. ŞEHZADE SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Hükümdarların oğullarına şehzade denirdi. Şehzadeler; dönemlerinin ünlü bilginleri tarafından eğitilirdi ( s: 143 ). ------Padişah çocuklarına şehzade denirdi. Şehzadeler, iyi bir eğitim görür ve küçük yaştan itibaren Sancak Beyi olarak görev yaparlardı ( s: 125 ). ------- Şehzade ya da Çelebi denilen padişah çocukları küçük yaşlardan itibaren Sancak beyi olarak görev yaparlardı ( s: 139 ). ------- 190 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Padişahlık babadan oğla geçerdi. Bunun için şehzadeler küçüklüklerinden itibaren özel bir eğitim ile yetiştirilirdi ( s: 135 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve Doğan Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Şehzade” kavramının sadece tanımına yer verildiği, MEB Yayınlarına ait ders kitabında ise cümle içinde geçen “Şehzade” kavramı açıklamasının yetersiz olduğu görülmektedir. “Şehzade” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde bulunmadığı gibi kavramla ilgili öğretime yardımcı unsura da yer verilmemiştir. LÂLE DEVRİ SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ Osmanlı Devletinde 1718 yılında yapılan Pasorofça Antlaşmasından 1730 yılında çıkan Patron Halil isyanına kadar geçen döneme lale devri denir. Bu dönemde padişah III. Ahmet, sadrazam ise Damat İbrahim Paşa’dır. Bu barış döneminde İstanbul’un bir çok yerinde köşkler, saraylar ve çeşmeler yapıldı. ( Bk. Resim 4.5 ). Eğlence hayatı gelişti. Yüzlerce çeşidi yetiştirilen lale bu devre ad olarak verildi ( s: 110 ). 1718’de Pasorofça Antlaşmasıyla başlayıp 1730’da çıkan Patrona Halil isyanına kadar olan döneme Lale Devri denir. Bu dönem her ne kadar zevk, sefa ve eğlence devri gibi görünürse de daha çok yenilik ve yeni düşünce dönemi olarak kabul edilir ( s. 99 ). Pasorofça Anlaşması ( 1718 ) ile Osmanlı Devletinde bir barış dönemi başlamıştı. 1730’da Patrona Halil ayaklanmasıyla sona eren bu dönem Lale Devri olarak adlandırılır. Bu dönemde padişah III. Ahmet ile sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa uzun dönem süren savaşların neden olduğu huzursuzluğu gidermek istiyorlardı. Bu nedenle Lale Devrinde eğlence ön plana çıktı ( s: 111 ). Lale Devri 1718 Pasorofça Antlaşmasıyla başlar, 1730 Patrona Halil isyanına kadar devam eder. Lale Devrinin Osmanlı tarihinde önemli bir yeri vardır. Lale Devri bir yönüyle zevk ve eğlence devri gibi görünür ( s: 106 ). SÖZLÜK ------- ------- ------- ------- Yukarıda adı geçen yayınlara ait İlköğretim Sosyal Bilgiler 7. Sınıf DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Lâle Devri” kavramının tanımlanmasında tüm açıklamaların birbirine benzerlik gösterdiğini görmekteyiz. Kavram tümdengelim yöntemiyle verilmiş olup önce tanımı yapılmış ve örnekler verilmiştir. “Lâle Devri” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer almamaktadır. Bütün yayınların DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Lâle Devri” ile ilgili birer resim bulunmaktadır. YÖRE SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Bir bölümün içinde farklı özellikler gösteren alanlara da yöre denir (s: 12). CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 ------Bölgelerde olduğu gibi, bölümler içinde de; yer şekilleri, iklim, bitki örtüsü, nüfus, yerleşme ve ekonomik etkinlikler yönünden farklı özellikler görülebilir. Bu farklı özelliklerin görüldüğü, bölümden daha küçük alanlara da yöre denir ( s: 10 ). ------- Bir bölgenin bölümleri içinde de farklı özellikte yerlerin olması doğaldır. Farklı özellikleriyle bölüm içindeki diğer yerlerden ayrılan alanlara yöre denir ( s: 12 ). ------- 191 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Coğrafi özellikleri bakımından kendine özgü görünüşü olan, bölümden daha küçük alanlara yöre denir. Antalya Bölümü’nün “Göller Yöresi” gibi (s:10). ------- Cemre Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında “Yöre” kavramının yeterince açılanmadığı tespit edilmiştir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Yöre” kavramının aynı şekilde tümevarım yöntemiyle işlendiği ve örneklemenin yapıldığı görülmektedir. “Yöre” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmemiştir. Sadece Doğan Yayıncılığa ait ders kitabında “Yöre” kavramına ilişkin bir harita bulunmaktadır. FAO SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Açlığa karşı mücadele eden FAO, 1946 yılında kurulmuştur. BM’nin uzmanlık kuruluşu olan örgüt, doğal kaynakların ve tarımın geliştirilmesi için danışmanlık yapar. Türkiye bu örgüte üyedir ( s: 194 ). ------FAO: Örgüt, 1946’da kurulmuştur. Amacı, dünyada açlığı yok etmek ve beslenme koşullarını iyileştirmektir. Bu amaçla tarım, hayvancılık, balıkçılık ve ormancılık çalışmalarını destekler ( s: 182 ). ------- FAO’nun amacı, bütün dünyada açlığı yok etmek ve beslenme koşullarını iyileştirmektir. Bunu gerçekleştirmek için tarımı, ormancılığı ve balıkçılığı geliştirme projelerine destek sağlar ( Resim 148 ) ( s: 187 ). ------- 1946’da Birleşmiş Milletlerin uzmanlık kuruluşu haline gelen bir örgüttür. Birleşmiş Milletlere üye ülkeler ve diğer küçük devletler FAO’nun üyesidir. Açlığa karşı mücadele konusunda çok yönlü bir etkinliği vardır ( s: 195 ). ------- Cemre Yayıncılık, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve Doğan Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “FAO” kavramının aynı biçimde tümdengelim yöntemiyle işlendiği, tanımına ve açıklamalarına yer verildiği görülmektedir. Ancak MEB Yayınlarına ait ders kitabında “FAO” kavramı, diğer yayınlardakinden farklı olarak, tanımlanırken örgütün sadece açlığa karşı mücadele ettiği hususuna değinilmiştir. “FAO” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmemiştir. Doğan Yayıncılığa ait ders kitabında “FAO” kavramı ile ilgili bir resim bulunmaktadır. NATO SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK NATO, üye ülkeleri silahlı saldırıya karşı korumak amacıyla 1949’da kurulmuştur. Üyeleri arasında ortak bir savunma anlayışı geliştiren teşkilat, siyasi, ekonomik ve diğer alanlarda da iş birliğini güçlendirmeye çalışmaktadır ( s:195 ). ------Örgüt, 2. Dünya Savaşı sonrasında Batı Avrupa ülkelerinin bir kısmı ile ABD ve Kanada tarafından 1949’da kurulmuştur. Merkez. Belçika’nın Brüksel kentindedir. NATO, bir savunma örgütü olarak kurulmuş ve Türkiye bu örgüte sonradan katılmıştır ( s: 182 ). ------- 192 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) II. Dünya Savaşı’ndan sonra devletler arasında çeşitli alanlarda iş birliğini geliştirmek amacıyla kuruldu. 1949’da kurulan NATO’nun merkezi, Belçika’dadır ( s: 188 ). ------- İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra devletler her alanda iş birliği yapmaya daha da önem verdiler. Bu amaçla ortaya çıkan kuruluşlardan biri de NATO’dur ( s: 196 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “NATO” kavramının aynı biçimde tümdengelim yöntemiyle işlendiği, tanımına ve açıklamalarına yer verildiği görülmektedir. “NATO” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmemiştir. “NATO” kavramı ile ilgili bir şekil DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda ( DOĞAN YAYINCILIK, hariç ) bulunmaktadır. YEŞİLAY SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Amacı; ülkemizde sigara, alkol, uyuşturucu gibi zararlı alışkanlıkları önlemek olan Yeşilay 1920 yılında kurulmuştur ( s: 191 ). ------Tam adı Türkiye Yeşilay Cemiyeti’dir. Kuruluş amacı, alkollü içki ve uyuşturucu madde alışkanlığı ile mücadele etmektir ( s: 178 ). ------- Yeşilay 1920 yılında İstanbul’da kurulmuştur. Amacı alkollü içki ve uyuşturucu madde alışkanlığı ile mücadele etmektir ( s: 183 ). ------- 1920 yılında İstanbul’da kurulmuştur. Amacı; Türkiye sınırları içinde sigara, alkol ve bütün uyuşturucu alışkanlıklarını önlemektir ( s: 189 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınları’na ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Yeşilay” kavramı aynı biçimde tümdengelim yöntemiyle verilmiş olup; tanım ve sonrasında örnekleme yapıldığı görülmektedir. “Yeşilay” kavramı DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde bulunmadığı gibi kavramla ilgili öğretime yardımcı unsura da yer verilmemiştir. DİVAN SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul 2000, ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Devletle ilgili işlerin görüşüldüğü ve karar bağlandığı en üst kurula divan denir ( s: Yüksek düzeydeki devlet 144 ). adamlarının kurduğu büyük meclis, yüksek kurul. ( s: 204 ). Osmanlı Devletinde devlet ve memleket işlerinin görüşülüp karara bağlandığı Divanı Hümayun adı verilen bir kurul vardı ( s: 126 ). ------- 193 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Osmanlı Devleti’nde yönetim, askerlik, maliye ve adaletle ilgili konular Divan-ı Hümayun adı verilen bir kurulda görüşülüp karara bağlanırdı ( s: 140 ). ------- Osmanlı Devleti’nde önemli konular Divan-ı Hümayun adı verilen bir kurulda Osmanlılarda; padişah, sadrazam ve bazı yüksek rütbeli devlet görüşülürdü. Bu kurula önceleri padişah başkanlık ederdi ( s: 137 ). görevlilerinin oluşturduğu meclis ve meclisin çalıştığı yer. (s:202). Cemre Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında “Divan” kavramı yeterince açıklanmamaktadır. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Divan-ı Hümayun” şeklinde yer alan kavram tümdengelim yöntemiyle işlenmiş olup; tanım ve sonrasında açıklamaların yapıldığı görülmektedir. “Divan” kavramına Cemre Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmiştir. Bütün yayınların DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Divan-ı Hümayun”a ilişkin birer resim ya da minyatür bulunmaktadır. VEZİRİAZAM SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Vezirlerin en üstün derecede olanlarına veziriazam ( bk. Resim 6.2 ) adı verilirdi. Veziriazam padişahın mutlak vekiliydi ( s: 144 ). ------Sadrazam devlet yönetiminde padişahtan sonra en yetkili kişiydi (Resim 41). Padişahın vekili sayılırdı. Padişah sefere çıkmadığı zaman orduyu komuta ederdi ( s: 126 ). ------- Sadrazam ( Veziriazam ): Padişahın vekili olarak onun adına fermanlar düzenler, padişahın mührünü taşırdı. Devlet işlerinde padişahtan sonra en yetkili kişiydi ( s: 140 ). ------- Sadrazam ( Veziriazam ): Devletin yönetiminde padişahtan sonra en yetkili kişi veziriazamdır. Kanuna göre padişah vekili sayılırdı ( s: 137 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Veziriazam” kavramı aynı biçimde tümdengelim yöntemiyle verilmiş olup; açıklamaların yapıldığı görülmektedir. “Veziriazam” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmemiştir. Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Veziriazam” kavramı ile ilgili birer temsili resim bulunmaktadır. PANSLAVİZM SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Ayrıca Balkan milletlerini İslav ırkından olanların birliğini amaçlayan Panslavizm propagandası ile Osmanlı Devletine karşı ayaklandırdı ( s: 124 –125 ) ------Rusya’nın bir diğer amacı ise Balkan Devletlerini egemenliği altına almaktı. Bu amaç için İslav ırkından olanları bir birlik altında toplamak demek olan panslavizm hareketini başlattı ( s: 110 ). ------- 194 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Bir yandan da Balkanlarda panslavizm ( İslav Birliği ) politikasını gerçekleştirmek İslav asıllı bütün halkları için harekete geçti. Rusya’nın kışkırtmasıyla Balkanlarda isyan çıktı. ( s: 121 ). aynı yönetim altında toplama amacı güden politik akım. ( s: 195 ). Rusya Osmanlı Devletini parçalamak için İslav ırkından olanları birlik altında toplamak anlamına gelen panslavizm hareketini başlattı. Balkanlardaki toplulukları ayaklandırdı ( s: 118 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Panslavizm” kavramı aynı biçimde tümdengelim yöntemiyle verilmiş olup, aynı tanımın yapıldığı görülmektedir. “Panslavizm” kavramı Doğan Yayıncılığa ait ders kitabının sözlüğünde yer almaktadır. DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Panslavizm” kavramı ile ilgili öğretime yardımcı unsur bulunmamaktadır. AYDINLANMA SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ Aydınlanma Avrupa’da ortaya çıkan ve her konuda akla öncülük tanıyan bilgi edinme yöntemleri olarak gözlem ve deneyi esas alan kapsamlı bir düşünce sistemidir. 17. ve 18. yüzyıllarda bu düşünce sisteminin etkisiyle, bilim ve felsefede büyük gelişmeler yaşanmış ve bu döneme “Aydınlanma Çağı” adı verilmiştir ( s: 93 ). Aydınlanma 17. ve 18. yüzyıllarda akıl, insan ve tabiat kavramlarının yeni bir anlayışla ele alındığı düşünce akımıdır. Bu düşünce akımının amacı insanı ve insanın tabiattaki yerini dine değil akla dayanarak açıklamaktadır. Bu düşünce sisteminin etkisiyle felsefe ve bilimde büyük gelişmeler oldu. Aydınlanma çağında aklın rehber edinmesi, gözle ve deneye önem verilmesi sonucu pozitif bilimlerde büyük bir gelişme oldu ( s: 82 ). Rönesans, reform ve bilimsel gelişmeler sonucu 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa’da yeni bir dönem başladı. Bu dönemle birlikte Kilisenin temsil ettiği dünya görüşü büyük ölçüde etkisini kaybetti. Hemen her alanda akla öncülük tanıyan bir düşünce sistemi gelişti. Böylece bilim ve felsefede önemli gelişmeler oldu. Bu dönem Aydınlanma Çağı olarak adlandırılır ( s: 92 ). Aydınlanma 17. ve 18. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan ve her konuda akla öncülük tanıyan bir düşünce sistemidir. Bu düşünce sisteminin etkisiyle felsefe ve bilimde büyük gelişmeler oldu ve bu döneme Aydınlanma Çağı adı verildi ( s: 85 ). SÖZLÜK ------- ------- ------- ------- İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında geçen “Aydınlanma Çağı” kavramı ile ilgili olarak; Cemre Yayıncılık, DERS KİTAPLARI A.Ş., ve MEB Yayınlarının çıkarmış olduğu DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Aydınlanma Çağı” kavramı verilmeden önce “Aydınlanma” kavramı açıklanırken, Doğan Yayıncılığın hazırlamış olduğu ders kitabında böyle bir bilgiye rastlanmadı. “Aydınlanma Çağı” kavramı DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer almamaktadır. DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Aydınlanma Çağı” kavramı ile ilgili resimler bulunmaktadır. HÜMANİZM SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Rönesans İtalya’da insan ve tabiat sevgisini konu alan ve hümanizm adı verilen İnsancılık, insanları sevme edebiyat akımı başladı ( s: 91 ). ülküsü ( s: 205 ). Rönesans ile birlikte Hümanizm denilen bir edebiyat akımı gelişti. Hümanizma insan sevgisini en yüce amaç kabul eden düşünce sistemi demektir ( s: 79 ). ------- 195 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Rönesansla birlikte Hümanizm denilen yeni bir düşünce akımı ortaya çıktı ( s: 90 ). ------- İnsancılık, inanları sevme ülküsü ( s: 194 ). ------- Cemre Yayıncılık ve DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Hümanizm” kavramı tümevarım yöntemiyle işlenmekle birlikte, gerekli açıklamalara yer verilmemiştir. Doğan Yayıncılığa ait ders kitabında “Hümanizm” kavramı sadece cümle içinde geçmektedir. MEB Yayınlarına ait ders kitabında “Hümanizm” kavramı kullanılmamıştır. Cemre Yayınları ve Doğan Yayıncılığa ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde “Hümanizm” kavramına yer verilmiştir. “Hümanizm” kavramı ile ilgili olarak DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda öğretime yardımcı unsur bulunmamaktadır. KEŞİF ( COĞRAFÎ KEŞİF ) SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK 15. yüzyılın sonunda Avrupa’da bilim ve denizcilik alanında büyük ilerlemeler oldu. Var olduğu daha önce Avrupalı gemiciler keşif seferlerine çıktılar. Yeni deniz yolları buldular. Bu bilinmeyen bir şeyi bulmak. yollardan Hindistan’a ve diğer doğu ülkelerine gittiler. Bu seferler sonunda Amerika, ( s: 206 ). Avustralya, Afrika’nın güney kıyıları ile Hint ticaret yolu ve Büyük Okyanustaki adalar keşfedildi. Avrupalı denizciler tarafından geliştirilen bu keşiflere coğrafi keşifler denir ( bk.Harita 3.1 ) ( s: 88 ). Avrupalıların 15. yüzyılın sonunda başlatıp 16. yüzyıl boyunca devam ettirdikleri yeni yerler bulma girişimlerine coğrafi keşifler denir ( s: 76 ). ------- İşte Avrupalıların 15. yüzyılın sonunda başlatıp 16. yüzyıl boyunca da devam ettirdikleri yeni yerler bulma girişimlerine coğrafi keşifler denir ( s: 87 ). ------- Avrupalıların çeşitli sebeplerle 15. yüzyılın sonunda bilinmeyen ülkeleri bulmak için yaptıkları gezilere coğrafi keşifler denir ( s: 79 ). ------Cemre Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında “Coğrafî Keşif” kavramının yöntemiyle işlenmiş olduğu görülmektedir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Coğrafî Keşif” kavramı tümdengelim yöntemiyle işlenmiş ve açıklamalar yapılmıştır. “Keşif” kavramına Cemre Yayıncılığa ait ders kitabının sözlüğünde yer verildiği görülmektedir. “Coğrafî Keşif” kavramı ile ilgili olarak DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda birer harita ve resim bulunmaktadır. İTTİFAK SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Özellikle Almanya, İngiltere arasında başlayan çekişme zamanla Avrupa’daki diğer Anlaşma, uyuşma, fikir devletleri etkiledi. Böylece Avrupa iki siyasi kampa bölündü. – 1. Üçlü İttifak ( birliğine varma, oy birliği ( bağlaşma ) devletleri ( 1882. Almanya, Avusturya- Macaristan ve İtalya ) ( s: 133- s: 206 ). 134 ). Siyasi birliği kurduktan sonra Almanya kısa sürede Avrupa’nın güçlü bir devleti Anlaşma, uyuşma, bağlaşma haline gelmiş ve gelişen ekonomisi için ham madde kaynakları ve yeni pazarlar ( s: 186 ). aramaya başlamıştı. Kendisi gibi dünya sömürgelerinden pay almaya çalışan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve İtalya ile anlaşarak üçlü ittifakı ( üçlü bağlaşma ) kurdu ( s: 119 ). 196 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Bütün bu gelişmeler 20. yüzyılın başlarında Avrupa’nın güçlü devletlerini bir gruplaşma içine sürükledi. Önce Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve İtalya bir ittifak oluşturdu. Bunlara İttifak ( bağlaşma ) devletleri denildi ( s: 132 ). ------- Özellikle Almanya ve İngiltere arasındaki çekişme diğer devletlere de yansıdı. Anlaşma, uyuşma, bağlaşma Böylece devletler arasında gruplaşmalar ortaya çıktı. Almanya, Avusturya- ( s: 203 ). Macaristan ve İtalya “Üçlü İttifak” ( üçlü bağlaşma ) devletlerini oluşturdular ( s: 127 ). Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “İttifak” kavramının cümle içinde geçmekle birlikte gerekli açıklamaların yapılmadığı görülmektedir. “İttifak” kavramı Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer almaktadır. “İttifak” kavramı ile ilgili olarak DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda öğretime yardımcı unsur bulunmamaktadır. PASİFİK SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Bu gün kendi adını taşıyan Macellan Boğazından Büyük Okyanusa geçti. Rüzgar sakin estiği için sakin anlamına gelen Pasifik adını verdi ( 90-91 ). ------Bu gün kendi adıyla anılan Macellan Boğazını geçerek Büyük Okyanusa açıldı. Büyük Okyanusa sakin anlamına gelen “Pasifik” adını verdi (s: 78). ------- 1519’da Amerika’ya ulaştı ve bugün kendi adıyla anılan Macellan Boğazını geçerek Büyük Okyanusa açıldı. Sakin görünüşünden dolayı bu okyanusa Macellan, “Pasifik” ( sakin ) adını verdi ( s: 88 ). ------- ------- ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve Doğan Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Pasifik” kavramının tümevarım yöntemiyle aynı açıklamalar ile işlenmiş olduğu görülmektedir. MEB Yayınlarına ait ders kitabında “Pasifik” kavramı bulunmamaktadır. “Pasifik” kavramı DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde de yer almamaktadır. “Pasifik” kavramı ile ilgili olarak DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda öğretime yardımcı unsur bulunmamaktadır. BEYLERBEYİ SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Osmanlı Devleti yönetim bakımından eyaletlere bölünmüştü. Eyalet yöneticilerine Sancak beylerinin başı Beylerbeyi adı verilirdi ( s: 145 ). 203) Merkeze bağlı yöneticilere beylerbeyi adı verilirdi. Eyaletlerin bütün idari işlerine bunlar bakardı. Beylerbey savaş sırasında komutası altındaki askerlerle birlikte orduya katılırdı ( s: 127 ). ------- (s: 197 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Merkeze bağlı eyaletlerin başında beylerbeyi bulunurdu. Beylerbeyi eyaletin her türlü yönetim işlerinden sorumluydu. Savaş zamanında askerleriyle birlikte padişahın yanında savaşa katılırdı ( s: 142 ). ------- Merkeze bağlı eyaletlerin başında beylerbeyi bulunurdu. Bunlar eyaletin her türlü Eyaletlerin başında bulunan idari işlerine bakardı. Savaş zamanlarında komutası altındaki askerlerle padişahın sancaklara ait işlere bakan ve buralarda toplanan askerlere yanında savaşa katılırdı ( s: 138 ). komuta eden memur ve komutanın unvanı, genel vali ( s: 202 ). Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Beylerbeyi” kavramının tümdengelim yöntemiyle işlenmiş olduğu görülmektedir. Cemre Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde “Beylerbeyi” kavramına yer verilmiştir. “Beylerbeyi” kavramı ile ilgili olarak DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda öğretime yardımcı unsur bulunmamaktadır. IMF SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Borcunu ödemekte zorluk çeken devletlere ekonomik yardım yapan IMF 1944 yılında kurulmuştur ( s: 194 ). ------- DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) 1944 yılında kurulan bu örgütün amacı uluslar arası para sisteminin iyi işlemesini denetlemektir. Uluslar arası parasal sorunları çözmeye çalışır. Mali konularda üye ülkelerine danışmanlık yapar. İhtiyacı olan ülkelere belirli koşullarda kredi vererek onların ekonomik sıkıntıdan kurtulmalarına yardımcı olur ( s: 181 ). ------- IMF’nin amacı, uluslar arasında parasal işbirliği sağlamak ve uluslar arası para akışını artırmaktır. Bu örgüt ayrıca ödeme güçlüğü içinde bulunan ülkelere kredi veriri. Dünyanın en yoksul ülkelerine yardım sağlamaya çalışır ( s: 187 ). ------- Uluslar arası para sisteminin iyi işlemesini denetlemek amacıyla 1944 yılında kuruldu. Uluslar arası ödemelerini sağlamakta güçlük çeken ülkelere kredi vererek bu ülkelerin ekonomik sıkıntılarını gidermelerine yardımcı olur.( s: 195 ). ------- Cemre Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında “IMF” kavramının tümevarım yöntemiyle işlenmiş olup, gerekli açıklamaların yapılmadığı görülmektedir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “IMF” kavramının tümdengelim yöntemiyle işlendiği, verilen bilgilerin aynı olduğu tespit edilmiştir. “IMF” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmediği gibi,kavramla ilgili öğretime yardımcı unsur da bulunmamaktadır. İRADI CEDİT SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Nizamı Cedit ordusunun masraflarını karşılamak için İradı Cedit adıyla bir hazine kurdu ( s: 113 ). ------III. Selim, askeri alanda yapılan yeniliklerin giderlerini karşılamak için İradı Cedit adında özel bir hazine kurdu ( s: 101 ). ------- 198 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Nizamı Cedid’in giderlerini karşılamak için İradı Cedit adıyla bir hazine kuruldu ( s: 114 ). ------- Ayrıca III. Selim askeri alanda yapılan bütün bu yeniliklerin masraflarını karşılamak için İradı Cedit adıyla özel bir hazine oluşturdu ( s: 109 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “İradı Cedit” kavramının tümevarım yöntemiyle işlendiği bir cümlelik açıklama ile yetinildiği görülmektedir. “İradı Cedit” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmediği gibi,kavramla ilgili öğretime yardımcı unsur da bulunmamaktadır. STRATEJİ SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 Ülkeler, barışı korumak ve çıkan bir anlaşmazlıkta üstünlük sağlamak amacıyla Önceden belirlenen bir askeri ve ekonomik güçlerini en iyi şekilde kullanmak isterler. Bunun için izlenen amaca ulaşmak için tutulan yol ( s: 209 ). plan ve politikaya strateji adı verilir ( s: 55 ). Önceden belirlenen bir ------amaca ulaşmak için takip edilen yol, izlenen politika ( s: 187 ). DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 Güçlü ve dünya devletleri arasında sözü geçer olmak, her devletin temel hedefidir. Bu hedefe varmak için devletler; ekonomik, siyasi ve sosyal özelliklerini göz önünde bulundurarak çeşitli planlar hazırlarlar ve uygulamaya koyarlar. Bu planlara o devletin stratejisi denir ( s: 60 ). CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) ------- ------------- Cemre Yayınları ve Doğan Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Strateji” kavramının tümevarım yöntemiyle işlendiği görülmektedir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Strateji” kavramına yer verilmemiştir. Cemre Yayınları ve DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde “Strateji” kavramı bulunmaktadır. “Strateji” kavramıyla ilgili öğretime yardımcı unsura DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda yer verilmemiştir. UNICEF SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Savaşın yıkımına uğrayan veya güç durumdaki ülkelerin çocuklarına yardımı amaçlayan UNICEF 1946 yılında kurulmuştur ( s: 194 ). ------UNICEF amacı; dünyadaki bütün çocukların sağlıklı beslenmelerini gerçekleştirmek ve eğitim düzeyini yükseltmektir ( s: 181 ). ------- 199 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) UNICEF savaşta yıkıma uğramış ülkelerin çocuklarına yardım amacıyla kurulmuştur. Daha sonra başta az gelişmiş ülke çocukları olmak üzere bütün dünyadaki çocukların sağlıklı bir yaşam sürdürmelerini amaçlamıştır ( s: 186 ). ------- UNICEF savaşın yıkımına uğramış veya güç durumda olan ülkelerin çocuklarına yardım amacıyla 1946’da kuruldu. Çocuklara sağlık, beslenme konularında ve eğitimde destek olmayı amaçlar ( s: 194 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “UNICEF” kavramının tümdengelim yöntemiyle işlenmiş olduğu görülmektedir. “UNICEF” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmediği gibi, kavramla ilgili öğretime yardımcı unsur da bulunmamaktadır. GREJUVA SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Tekerlekli ağaç kulelerle surlara yaklaşan yeniçerilere Bizanslar rum ateşi (grejuva) Bizanslıların hem karada denilen silahlarıyla engel oluyorlardı ( s: 67 ). hem de denizde etkili olan bir tür savaş aracı, silah ( s: 208 ). Ayrıca Bizanslıların kullandığı grejuva adı verilen ve suda bile yanabilen silahın İstanbul’un savunmasında büyük önemi vardır ( s: 56 ). ------- Bizanslıların kullandığı grejuva adı verilen silah mancınıklarla uzaklara atılıyor ve düştüğü yeri yakıyordu ( s: 66 ). ------Türk askerlerinin surlardan içeri girmesini engellemek için rum ateşi (grejuva ) Bizanslıların karada ve silahlarıyla engel olmaya çalışıyorlardı ( s: 56 ). denizde yanan önemli silahı ( Rum ateşi ) ( s: 202 ). Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Grejuva” kavramı cümle içinde geçmekte, ancak yapılan açıklamalar birbirini tutmamaktadır. Cemre Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde “Grejuva” kavramına yer verildiği görülmektedir. Kavramla ilgili öğretime yardımcı unsur DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda bulunmamaktadır. UNESCO SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK UNESCO ( UNESKO ), bilgisizlikten kaynaklanan düşmanlıkların ortadan kaldırılması, insanlar arasında dostluğun kurulması, barışın devamı için eğitim çalışmalarını sürdürmektedir ( s: 193 ). ------UNESCO; 1946 yılında kurulan bu örgütün amacı; eğitim, bilim ve kültür alanlarında uluslar arası işbirliğini geliştirmektir ( s: 181 ). ------- 200 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, MEBasımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) UNESCO; bu kuruluşun ana amacı uluslar arasında eğitim, bilim ve kültür alanında işbirliğini sağlamaktır. Bu işbirliği yoluyla dünya barışına katkıda bulunmaya çalışır ( s: 185 ). ------- UNESCO ( UNESKO ), 1946 yılında kuruldu. Birleşmiş Milletlere bağlı olarak çalışır. Amacı; eğitim, bilim ve kültür alanında milletlerarası işbirliğini geliştirerek dünya barışına katkıda bulunmaktır ( s: 193 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “UNESCO” kavramının tümdengelim yöntemiyle işlenmiş olduğu görülmektedir. “UNESCO” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmediği gibi kavramla ilgili öğretime yardımcı unsur da bulunmamaktadır. RÖNESANS SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK yüzyıldan başlayarak Avrupa’da 15. ve 16. yüzyıllarda edebiyat, sanat ve bilim alanlarındaki gelişme, XV. değişim ve büyük atılımlarına Rönesans denir. Bu devirde resim, heykel, mimarlık, İtalya’da ve daha sonra Avrupa’da Orta Çağ’dan sonra süsleme, edebiyat, bilim ve teknikte büyük ilerlemeler oluşmuştur ( s: 91 ). hümanizmin etkisiyle ortaya çıkan, klasik İlkçağ kültür ve sanatına dayanarak gelişen bilim ve sanat akımı ( s: 208 ). Kelime anlamıyla “yeniden doğuş” demek olan Rönesans 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupa’da meydana gelen sanat, edebiyat, bilim alanlarındaki yenilik hareketleridir ( s: 79 ). ------- Rönesans’ın asıl etkisi özgür araştırmayı ve eleştiriyi ön plana çıkarmak oldu ( s: 91 ). ------Rönesans 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupa ülkelerinde görülen edebiyat, sanat ve bilimdeki değişme, gelişme ve yenilik hareketleridir ( s: 82 ). ------Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Rönesans” kavramının cümle içinde yer almakla birlikte, gerekli açıklamanın yapılmadığı tespit edilmiştir. Cemre Yayınlarına ait ders kitabının sözlüğünde “Rönesans” kavramına yer verilmiştir. DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Rönesans” kavramına ilişkin resimler bulunmaktadır. AKARSU SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Bölümden geçen Kızılırmak ve Yeşil ırmak akarsuları ile kolları boyunca verimli ovalar uzanır ( s: 17 ). ------- 201 DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Karadeniz bölgesinin başlıca akarsuları Kızılırmak ve Yeşil ırmaktır (s:12). ------- Batı Karadeniz’in başlıca akarsuları Kızılırmak’ın kolu olan Devrez çayı ve Gök ırmak ile Yenice çayı ve Bartın çayıdır ( s: 15 ). ------- Bölümün başlıca akarsuları Devrez Çayı, Gök ırmak, Yenice Irmağı ve Bartın Çayıdır ( s: 12 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Akarsu” kavramı sadece cümle içinde geçmekte ve herhangi bir açıklamaya yer verilmediği görülmektedir. “Akarsu” kavramına DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer verilmediği gibi, kavramla ilgili öğretime yardımcı unsur da bulunmamaktadır. MAKİ SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ Doğal bitki örtüsü maki ve ormanlardan oluşur ( s: 37 ). CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) SÖZLÜK Akdeniz dolaylarında yaygın bodur ve çalılardan oluşan bitki örtüsü ( s: 206 ). Bitki örtüsü de iklime bağlı olarak değişir. Kıyı kesiminde makilerin yanında yer yer Akdeniz ikliminde yetişen, kızılçam ormanları da bulunur ( s: 30 ). yılın her zamanında yeşil kalan, ağaçlardan ve bazı otlardan oluşan bitki örtüsü ( s: 187 ). Makilerin geniş yer kapladığı bölümde yüksek yerlerde ormanlar gelişmiştir. Ancak Akdeniz iklime özgü kızılçam ormanları Teke ve Taşeli yarım adalarında çoğu yerde deniz kıyısından başlar.( s: 35 ). ------Kıyıdaki karakteristik bitki örtüsünü maki ve ormanlar oluşturur ( s: 31 ). ------Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Maki” kavramının cümle içinde geçtiği ve örneklemenin yapılmadığı görülmektedir. Cemre Yayınları ve DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer alan “Maki” kavramı tanımlarının aynı olmadığı tespit edilmiştir. “Maki” kavramına ilişkin öğretime yardımcı unsur DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda bulunmamaktadır. JEOPOLİTİK SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Bir ülkenin dünya devletleri arasında ürettiği politikalar o ülkenin coğrafi konumuyla yakından ilgilidir. Coğrafi konumun önemi sahip olduğu doğal kaynakların azlığı veya çokluğu diğer ülkelerle ilişkileri jeopolitik önemi belirleyen faktörlerdir ( s: 55 ). Bir devlette bir bölgede uygulanan politikayla o yerin coğrafyası arasındaki ilişki (s: 206). 202 DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) yerin coğrafi Bir ülkenin coğrafi özellikleri o ülkenin takip edeceği politika üzerinde çok etkilidir. Bir İşte bu etkileri dikkate alarak ülkelerin takip edeceği politikaya jeopolitik denir. konumunun, dış politika Jeopolitik coğrafi etkenlerin uluslar arası ilişkilere yapmış olduğu etkileri inceler ( s: üzerine olan etkisi ( s: 186 ). 49 ). Her ülkenin kendine özel coğrafi özellikleri ( konumu, yer şekilleri, iklimi, vb. ) vardır. Bu özellikler o ülkenin milli politikalarında kendini gösterir. Başka bir deyişle bir ülkenin dünya üzerindeki yeri, sınırları, önemli deniz yollarına ve uluslar arası askeri ve ekonomik faktörlere göre durumu ile ilgili izlediği politikalar arasında bir paralellik vardır. Belirttiğimiz bu faktörlerin politikasına jeopolitik denir ( s: 59 ). Türkiye’nin dünya üzerindeki yeri, sınırları, öteki ülkelere, önemli deniz yollarına ve uluslar arası askeri ve ekonomik gruplara göre bulunduğu yer onun jeopolitik önemini koyar ( s: 47 ). ------- ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Jeopolitik” kavramının tümevarım yöntemiyle işlenmiş olduğu görülmektedir. Cemre Yayınları ve DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde “Jeopolitik” kavramına yer verilmiştir. Kavramla ilgili öğretime yardımcı unsur DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda bulunmamaktadır. DEREBEYİ SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Avrupalı krallar ülkelerindeki derebeylerin şatolarını top kullanarak yıktılar. Böylece derebeylik yönetimi sona erdi. Krallık yönetimi güçlendi ( s: 87 ). ------- Avrupalı krallar topun yıkıcı gücünden yararlanarak derebeylerin şatolarını ele geçirdiler. Bunun sonucunda Orta Çağın devlet biçimi derebeylik (feodalite) sona erdi ( s: 75 ). ------- derebeylik Avrupalılar barut yapımını geliştirerek topçulukta kullanmaya başladılar. Krallar Topraklarını topun yıkıcı gücünden yararlanarak derebeylerin şato ve malikanelerini ele geçirdiler düzenine göre yöneten kimse ( Resim 72 ). Böylece Orta Çağın devlet biçimi olan derebeylik sona erdi. Yerine ( s: 193 ). mutlak krallıklar kuruldu ( s: 85 ). Krallar savaşta top kullanarak derebeylerin bütün şatolarını ele geçirdiler. Böylece Orta Çağın yönetim biçimi olan derebeylik ( feodalite ) sona erdi (s: 78) ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Derebeyi” kavramının sadece cümle içinde geçtiği, herhangi bir açıklamaya yer verilmediği görülmektedir. Doğan Yayıncılığa ait ders kitabının sözlüğünde “Derebeyi” kavramının tanımı bulunmaktadır. Doğan Yayıncılığa ait ders kitabında “Derebeylik” kavramı ile ilgili bir resim yer almaktadır. HRISTİYANLIK SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Bizans aynı zamanda hristiyan Avrupa devletleriyle birlikte hareket ederek Osmanlı Devletini tehdit ediyordu ( s: 65 ). ------- 203 DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 Avrupalı hristiyanlar 16 yüzyıla gelene kadar, Katolik ve Ortodoks olarak iki mezhebe ayrılmıştır ( s: 81 ). ------- Avrupa’da 16. yüzyıla kadar hristiyanlar Katolik ve Ortodoks olarak iki mezhebe ayrılmıştır.( s: 91 ). ------- Hristiyanlık; Katolik ve Ortodoks mezhebine ayrılmıştır ( s:83 . MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) ------- Cemre Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında “Hristiyanlık” kavramı sadece cümle içinde geçmektedir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Hristiyanlık” kavramı ile ilgili olarak mezhep isimlerine yer verilmiş, ancak gerekli açıklamalar yapılmamıştır. “Hristiyanlık” kavramı DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde bulunmamaktadır. DERS KİTAPLARI A.Ş., ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Hristiyanlık” kavramı ile ilgili birer resim verilmiştir. ISLAHAT SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK 17 yüzyılda bazı hükümdarlar ve devlet adamları Osmanlı Devleti’ndeki Daha iyi duruma getirmek bozuklukları gidermek ve devleti eski gücüne kavuşturmak için bir takım ıslahatlar için yapılan değişiklik, iyileştirme inkılabı ( s: 205 yaptılar. 17. yüzyılda ıslahatların çoğu askeri ve mali alandadır ( s: 104 ). ). Osmanlı Devletinde ıslahat hareketleri ülkenin yönetim, ekonomi ve askeri Daha iyi durum getirme alanlardaki aksaklıklarını gidermek için yapılan düzenleme ve iyileştirmelerdir ( s: amacıyla yapılan düzeltme. Reform. 100 ). ( s: 186 ). 17. yüzyılda bazı padişah ve devlet adamları yenilikler ( ıslahatlar ) yaptı. Amaçları Osmanlı Devletindeki bozuklukları gidermek ve devleti eski gücüne kavuşturmaktı ( s: 103 ). ------- 17. yüzyılda devlet adamları tarafından yapılan ıslahat hareketleri ile ordu, maliye ve Daha iyi duruma getirmek yönetim alanlarında bazı düzenlemeler yapılmıştı. Ancak aksaklıkların esas nedenleri için yapılan değişiklik, düzeltme veya iyileştirme ( üzerinde durulmadığı için yapılan düzenlemeler kalıcı olmamıştır ( s: 106 ). s: 203 ). Cemre Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Islahat” kavramı sadece cümle içinde geçmekte, gerekli açıklamaların yapılmadığı görülmektedir. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınlarına ait ders kitabında “Islahat” kavramının tanımına yer verilmiştir. Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde “Islahat” kavramı bulunmaktadır. “Islahat” kavramı ile ilgili olarak öğretime yardımcı unsura DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda yer verilmemiştir. RÜŞTİYE SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK 204 CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 ------- ------- Orta öğretimin ilk basamağı olan rüştiye adıyla yeni okullar açıldı (s: 113 ). ------- Yüksek okullara öğrenci yetiştirmek amacıyla rüştiye okulları açıldı ). ( s: 124 ------- Yüksek okullara öğrenci yetiştirmek amacıyla rüştiye okulları açıldı ( s: 120 ). MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) Orta okul derecesinde olan eğitim kurumu (s: 203 ). Cemre Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında “Rüştiye” kavramı bulunmamaktadır. DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Rüştiye” kavramı benzer şekilde tanımlanmıştır. MEB Yayınlarına ait ders kitabının sözlüğünde “Rüştiye” kavramına yer verilmiştir. “Rüştiye” kavramı ile ilgili olarak DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda öğretime yardımcı unsur bulunmamaktadır. ORDU SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Güçlü bir ordusu olan Osmanlı Devletinin ilk askeri teşkilatlanması Orhan Bey zamanında oldu. Yeniçeri ocağı ise I. Murat tarafından kuruldu ( 1363). Zamanla gelişen Osmanlı ordusu kara ve deniz kuvvetleri olmak üzere iki ana bölüme ayrıldı ( s: 147 ). Osmanlı Devleti’nin ilk zamanlarında düzenli bir ordusu yoktur. Ordu gönüllü birliklerden oluşuyordu. Yaya ve atlı olmak üzere ilk düzenli birlikler Orhan Bey döneminde kuruldu ( s: 129 ). ------- DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 Osmanlı Devleti’nin ilk zamanlarında düzenli bir ordusu yoktu. Orhan Bey zamanında ilk askeri teşkilat kuruldu. Fatih zamanında teşkilatlanmasını tamamlayan ordu Kanuni zamanında dönemin en modern ve güçlü ordusu haline geldi ( s: 144 ). MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 Osmanlı Devleti’nin güçlü bir ordusu vardı. İlk askeri teşkilat Orhan Bey zamanında kuruldu. Osmanlılar kuruluş yıllarından başlayarak askeri teşkilata büyük bir önem verdiler. Güçlü ve düzenli ordular ile donanmalarıyla bir çok savaşlar kazanıp devletin sınırlarını genişlettiler ( s: 141 ). SONUÇ ( YORUM ) ------- ------- ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Ordu” kavramı sadece cümle içinde geçmekte ve herhangi bir açıklamaya yer verilmediği görülmektedir. “Ordu” kavramı DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde bulunmamaktadır. “Ordu” kavramı ile ilgili olarak DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda resim ve şekillere yer verilmiştir. CEPHE SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK 205 CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 Osmanlı Devletinin I. Dünya Savaşında savaştığı cephelerin en önemlisi Çanakkale cephesi ( bk. Resim 5.7 ) dır ( s: 134 ). ------Osmanlı Devletinin savaşa girmesiyle birlikte savaş alanı genişledi ve yeni cepheler açıldı. Osmanlı Devleti bu cephelerden Kafkasya, Çanakkale, Irak, Filistin ve Suriye de kendi gücüyle; Galiçya ve Makedonya da ise İttifak Devletleriyle birlikte mücadele etti ( s: 121 ). ------- Çanakkale Cephesi I. Dünya savaşının en önemli cephelerindendir ( s: 133). DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) ------- Osmanlı Devleti savaşa girince yeni cepheler açıldı. Bunlarla Kafkasya, Çanakkale, Irak, Filistin ve Suriye cepheleridir. Osmanlı Devleti bu cephelerde kendi gücüyle savaştı. Ayrıca Makedonya ve Galiçya cephelerinde diğer İttifak devletlerinin yanında mücadeleye katıldı ( s: 128). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Cephe” kavramı sadece cümle içinde geçmekte olup, bir açıklamaya yer verilmediği görülmektedir. “Cephe” kavramı DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde bulunmamaktadır. Cemre Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Cephe “ kavramı ile ilgili birer resme yer verilmiştir. MEŞRUTİYET SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Sultan II. Abdulhamit Mithat Paşayı sadrazamlığa getirdi. Mithat Paşa bir komisyon kurarak bir anayasa (Kanuni esasi) hazırladı. Anayasa meclisi açma ve kapatma yetkisini padişaha veriyordu. Avrupa devletlerinin balkanlardaki bunalımını çözmek için toplandığı İstanbul konferansı sırasında birinci Meşrutiyet ilan edildi ( 23 Aralık 1876 ). Halkın seçtiği üyelerden oluşan Meclisi Mebusan ile üyelerini padişahın seçtiği Meclisi Ayan kuruldu ( s: 130 ). Mithat Paşa’nın önderliğindeki yeni Osmanlılar meşrutiyeti ilan edeceğine söz veren II. Abdulhamit’i ( Resim 39 ) tahta çıkardılar. Mithat Paşa sadrazam yapıldı. Onun başkanlığındaki bir kurul tarafından Kanun-i Esasi (Anayasa) hazırlanarak I. Meşrutiyet ilan edildi ( 23 Aralık 1876 ). Bunun sonucu olarak Meclis-i Mebusan ve Meclis-i Ayan kuruldu ( s: 115 ). II. Abdulhamit ( Resim 105 ) Mithat Paşa’yı ( Resim 106 ) sadrazamlığa getirdi. Mithat Paşa başkanlığında oluşturulan bir kurul tarafından Osmanlı Devleti’nin ilk anayasasını hazırladı. Bu anayasa Padişah tarafından onaylanarak 23 Aralık 1876’da uygulamaya konuldu. Böylece I. Meşrutiyet dönemi başlamış oldu. Osmanlı Devleti ilk kez bir yazılı anayasaya kavuştu. Anayasa gereği Meclis-i Mebusan ile Meclis-i Ayan kuruldu ( s: 127 ). Anayasa, meclisi açma ve kapatma yetkisini padişaha veriyordu. Anayasa 23 Aralık 1876’da uygulamaya konuldu ve Meşrutiyet ilan edildi. Bunun sonucu olarak Meclis-i Mebusan ile Meclis-i Ayan kuruldu ( s: 123 ). Hükümdarla yönetilen bir ülkede, hükümdarın başkanlığı altında parlemento yönetimine ve anayasaya dayanan hükümet biçimi. ( s: 207 ). ------- ------- Hükümdarla yönetilen ülkede, hükümdarın başkanlığı altında, parlemento yönetimine dayanan hükümet biçimi ( s: 203 ). Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “meşrutiyet” kavramı cümle içinde geçmekle birlikte, yapılan açıklamaların yetersiz ve hatta ilişkisiz olduğu görülmektedir. Cemre Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde “Meşrutiyet” kavramına yer verilmiştir. İSYAN 206 SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK 17. yüzyılda Osmanlı Devleti’ni meşgul eden önemli olaylardan biri de iç isyanlardır. Bir düzene veya emre boyun Devleti uzun süre uğraştıran ve zayıflatan iç isyanların bir çok nedeni vardır ( s: 103 eğmeme, uymama, kurulu düzene veya devlet güçlerine ). karşı gelme, ayaklanma ( s: 205 ). 17. yüzyılda; İstanbul’da, Anadolu’da ve merkeze uzak eyaletlerinde isyanlar çıktı ( s: 91 ). ------- 17. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde; İstanbul, Anadolu ve bazı uzak eyaletlerinde isyanlar çıktı ( s: 102 ). ------17. Yüzyılda İstanbul, Anadolu ve uzak eyaletlerinde pek çok isyan çıktı ( s: 97 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “İsyan” kavramı sadece cümle içinde geçmekte olup, gerekli açıklamaya yer verilmediği görülmektedir. Cemre Yayınlarına ait ders kitabının sözlüğünde “İsyan” kavramının tanımına yer verilmiştir. DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “İsyan” kavramı ile ilgili öğretime yardımcı unsur bulunmamaktadır. ANTLAŞMA SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK 16 yıl süren savaşlar sonunda Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldı. Yapılan görüşmeler sonunda Karlofça Antlaşması imzalandı ( 1699 ) ( s: 102 ). ------Osmanlı Devleti ile Mehmet Ali Paşa arasında Kütahya Antlaşması imzalandı ( 1833 ). Antlaşmaya göre; Mehmet Ali Paşa’ya, Mısır ve Girit valiliğine ek olarak Suriye valiliği, oğlu İbrahim Paşa’ya da Cidde valiliğine ek olarak Adana Valiliği verildi ( s: 108 ). Kutsal İttifak’ta yer olmasına rağmen Rusya bu antlaşmayı imzalamadı. Savaşa devam ederek Karadeniz’e doğru ilerledi ve Azak Kalesi’ni ele geçirdi. Bunun üzerine İstanbul Antlaşması imzalandı ( 1700 ) ( s: 101 ). ------- ------- Bunun üzerine Avusturya barış için Fransa’nın araya girmesini istedi. Fransızların İki ya da daha çok devletin arabuluculuğu sonunda Avusturya ile 1739 yılında Belgrad Antlaşması imzalandı ( saldırmazlık savaşta ittifak gibi konularda üstlenmelerini s: 103 ). belirttikleri belge ve belgelerde belirtilen durum ( s: 202 ). Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Antlaşma” kavramının sadece cümle içinde geçtiği, gerekli açıklamalara yer verilmediği ve sık sık “antlaşma” ile “anlaşma” kavramlarının birbirleri yerine kullanılarak kavram kargaşasına yol açıldığı görülmektedir. MEB Yayınlarına ait ders kitabının sözlüğünde “Antlaşma” kavramının tanımına yer verilmiştir. “Antlaşma” kavramı ile ilgili olarak DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda haritalar bulunmaktadır. MİNYATÜR 207 SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ Minyatür sanatı 16. yüzyıldan itibaren büyük gelişme göstermiştir ( s: 153). CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) SÖZLÜK Çoğunlukla eski yazma kitaplarda görülen ışık, gölge, hacim duygusu yansıtılmayan küçük renkli resim sanatı. Bir şeyin küçük ölçekte kopyası veya benzeri ( s: 207 ). Osmanlılarda mimarinin yanında çinicilik, hattatlık, minyatür ve dokumacılık gibi sanatlar da gelişme göstermiştir ( s: 135 ). ------- Ayrıca güzel yazı yazma sanatı olan hattatlık ve minyatür ( Resim 123 ) 1. Çoğunlukla eski yazma kitaplarda görülen ışık, gölge ve Osmanlılarda oldukça gelişmiştir ( s: 151 ). hacim duygusu yansıtılmayan küçük renkli resim sanatı. 2. Bu biçimde yapılmış küçük resim. Mimari ve çiniciliğin yanında nakkaşlık, hattatlık, ciltçilik, minyatür gibi süsleme sanatları da gelişmiştir. Bu sanat dallarında da büyük sanatçılar yetişmiştir ( s: 151 ). ------Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Minyatür” kavramı sadece cümle içinde geçmekte olup, kavramla ilgili herhangi bir açıklamaya yer verilmemiştir. Cemre Yayınları ve Doğan Yayıncılığa ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde “Minyatür” kavramının tanımı bulunmaktadır. Bütün DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın çeşitli sayfalarında “Minyatür” kavramına ilişkin örnek öğretime yardımcı unsura yer verilmiştir. ÖZERK SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Rusya Federasyonu, 1991 yılında Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra kendisine Ayrı bir yasaya bağlı olarak kendi kendini yönetme yetkisi olan ( bağlı 21 özerk cumhuriyetin birleşmesiyle kurulmuş bir devlettir ( s: 179 ). kuruluş, muhtar, otonom ). ( s: 208 ). Bunlar Rusya Federasyonu’nda Ural Dağlarının batısında bulunan özerk cumhuriyetlerdir. Buraya İtil ( Volga ) – Ural bölgesi denir. Bölge önce Altın Orda Devleti daha sonra da Kazan Hanlığının kurulduğu yerdir ( s: 173 ). ------- Tatar Özerk Cumhuriyeti’nin batısında yer alan küçük bir ülkedir. Yüz ölçümü Bir topluluğun, bir kuruluşun kendine ait kanunlarla kendi 18.000 km² olup, başkenti Çeboksarı’dır ( s: 179 ). kendini yönetme hakkı 195 ). ( s: Çeçen – İnguş ile Udmurdistan Özerk Cumhuriyetleri de Rusya Federasyonunun Ayrı bir yasaya bağlı olarak Avrupa kesiminde Türklerin yaşadığı diğer cumhuriyetlerdir.( s: 185 ). kendi kendini yönetme yetkisi (s: 203). Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Özerk” kavramı sadece cümle içinde geçmekte olup, herhangi bir açıklamaya yer verilmediği görülmektedir. Cemre Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde “Özerk” kavramının tanımı bulunmaktadır. Cemre Yayınları ve MEB Yayınlarına ait DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Özerk” devletlerle ilgili birer resim, Doğan Yayıncılığa ait ders kitabında ise “Özerk” kavramına ilişkin bir harita yer almaktadır. ÜLKE / BAŞKENT 208 SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Cumhuriyetle yönetilen ülkenin başkenti Bağdat’tır. Irak’ın yüz ölçümü 438.317 km²’dir ( s: 163 ). ------Balkan yarımadasının batısında Adriya denizi kıyısında bulunan küçük bir ülkedir. Yüz ölçümü 28. 748 km², başkenti ise Tiran’dır ( s: 171 ). ------- Kuzeydoğu komşumuzdur. Karadeniz’e kıyısı olan tek Kafkas ülkesidir. Doğuda Azerbaycan kuzeyde Rusya Federasyonu güneyde Ermenistan ile komşudur. Gürcistan’ın yüz ölçümü 69.700 km², nüfusu 5,5 milyon ( 1995), başkenti Tiflis’tir ( s: 165 ). ------- Oldukça küçük bir ülke olan Tacikistan ( 143.100 km² )’ın başkenti Duşambe’dir. Ülkenin yönetim şekli cumhuriyettir ( s: 174 ). ------- Cemre Yayınları, Ders Kitabı Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “Ülke / Başkent” kavramları sadece cümle içinde geçmekte olup, kavramlarla ilgili herhangi bir açıklama bulunmamaktadır. “Ülke / Başkent” kavramları DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer almamaktadır. “Ülke / Başkent” kavramlarına ilişkin DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda harita ve resimler bulunmaktadır. AKUT SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş.,, Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK,, Celal AYDIN vd.,, Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, MEBasımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Deprem, sel baskını, çığ ve heyelan gibi doğal afetlere uğrayanlara yardım amacıyla gönüllü kişiler tarafından kurulmuştur. 17 Ağustos 1999’da Marmara Bölgesi ve 12 Kasım 1999’d Düzce’de yaşanan depremlerde enkaz altında kalanları kurtarmak için AKUT üyeleri günlerce çalışmışlardır ( s: 193 ). ------- AKUT; deprem, çığ, heyelan ve sel gibi doğal afetlerde ve büyük kazalarda doğru arama ve kurtarma faaliyetleriyle can ve mal kaybını en aza indirmeye çalışmaktadır ( s: 180 ). ------- AKUT asıl kuruluş amacı dağlarımızda kazaya uğrayan veya kaybolan kişiler için arama ve kurtarma çalışmaları yapmaktır. Gerektiğinde doğal afetler ve kazalarda gönüllü olarak arama ve kurtarma çalışmalarına da katılır ( s: 185 ). ------- AKUT; deprem, sel gibi doğal afetlerde ve büyük kazalarda doğru arama ve kurtarma çalışmalarıyla başı dertte olan kişilere en kısa sürede ulaşmakta ve can kaybını en aza indirmeye çalışmaktadır ( s: 192 ). ------- Cemre Yayınları, Ders Kitabı Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “AKUT” kavramı tümdengelim yöntemiyle işlenmiş olup, örneklemelerin yapıldığı görülmektedir. “AKUT” kavramı DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer almadığı gibi, kavramla ilgili öğretime yardımcı unsur da bulunmamaktadır. AVRUPA BİRLİĞİ (AB) 209 SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000, ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK Üye ülkeler arasında ekonomik ve siyasi birliğin sağlanması amacıyla 1958 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğu ( AET ) adıyla kurulmuştur. Daha sonra Avrupa Birliği ( AB )’ne dönüşmüştür ( s: 196 ). ------- İkinci Dünya Savaşından sonra bazı batı Avrupa ülkeleri önce ekonomik birleşme amacıyla bir örgüt ( AET ) kurdular. Bu örgüt zamanla siyasal birleşmeyi de amaçlayarak Avrupa Topluluğu ( AT )’na dönüştü. AT’da zamanla gelişerek her yönden tek bir Avrupa kurmayı amaçlayan Avrupa Birliği ( AB )’ne dönüştü ( s: 183 ). Avrupa Birliği ( AB ), üye ülkelerin ekonomisini ve ticaretini geliştirmeyi amaçlayan bir kuruluştur ( s: 190 ). ------- ------- Altı Batı Avrupa ülkesi, 1958 yılında, kendi aralarında bir ekonomik birlik kurdu. Bu birliğe Avrupa ekonomik Topluluğu ( AET ) adı verildi. Bu topluluğa ortak pazarda denir… Sonra da Avrupa Topluluğu, Avrupa Birliği ( AB ) olarak adlandırılmıştır ( s: 198 ). ------- Cemre Yayıncılığa ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında “AB” kavramının tanımı yapıldıktan sonra Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne girme çabaları da belirtilerek kavram büyük ölçüde güncelleştirilmiştir. MEB Yayınları, Avrupa Birliği’nin gelişimini ve oluşumunu açıklarken Doğan Yayıncılığın yapmış olduğu tanımın diğerlerine göre yetersiz kaldığı görülmektedir. “Avrupa Birliği” kavramı DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde yer almamaktadır. Doğan Yayıncılığa ait ders kitabında “Avrupa Birliği” ile ilgili bir resim bulunmaktadır. TÜRKSOY SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI CEMRE YAYINCILIK, Fuat SARIALİOĞLU, İstanbul 2001, DERS KİTAPLARI A.Ş., Cemalettin ŞAHİN, Hamdi GÖZE, İstanbul, 2000. ISBN: 975-443-263-5 DOĞAN YAYINCILIK,, Celal AYDIN vd., Ankara, 2001, ISBN: 975-7393-92-4 MEB YAYINLARI, Komisyon, ME Basımevi, İstanbul 2001, ISBN: 975.11.1721.6 SONUÇ ( YORUM ) KAVRAMIN VERİLİŞ BİÇİMİ SÖZLÜK TÜRKSOY, Türkçe konuşan ülkeler arasındaki kültürel ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Kırgızistan tarafından 1993 yılında kurulmuştur. Merkezi Ankara’da olan teşkilatın resmi dili Türkçe’dir ( s: 196 ). ------- TÜRKSOY 1993’te Türkiye ile yeni Türk Cumhuriyetleri arasında kurulan birliktir. Merkezi Ankara olan örgütün üyeleri Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Kırgızistan’dır ( s: 183 ). ------- TÜRKSOY: Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan’ın katılımı ile 1993’de kuruldu. Resmi dili Türkçe olup, merkezi Ankara’dadır ( s: 189 ). ------- TÜRKSOY: Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan’ın 1993 yılında imzaladıkları anlaşmayla kuruldu. Resmi dili Türkçe olup, merkezi Ankara’dır ( s: 197 ). ------- Cemre Yayınları, DERS KİTAPLARI A.Ş., Yayınları, DOĞAN YAYINCILIK, ve MEB Yayınlarına ait İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda “TÜRKSOY” kavramı tümdengelim yöntemiyle işlenmiş olup, benzer ifadelere yer verilmiştir. “TÜRKSOY” kavramı DERS KİTAPLARI A.Ş.,nın sözlüklerinde bulunmamaktadır. Doğan Yayıncılığa ait ders kitabında “TÜRKSOY” kavramına ilişkin bir resim yer almaktadır. 210 Sosyal Bilgiler ders kitaplarında kavramların verilişinde izlenen ilke ve yöntemler aşağıdaki şemada gösterilmiştir. SÖZLÜK 3. Kızılay × × 4. Plâto × × 5. Lala × 6. Lonca × × × 7. Reform × × × 8. İpek yolu × 9. TEMA × × × × × × × × SÖZLÜK × × × 11.Kapitülasyon × × 12. Baharat yolu × × 13. Sanayi inkılâbı × 14. Nizam-ı Cedit × 15. Heyelan × ÖĞRETİME YARDIMCI UNSURLAR TÜMDENGELİM × TÜMEVARIM SOYUT × 10. Yurt / Vatan SOMUT HAZIRLIK ve DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI × 16. Bölüm × × 2. Şahi KAVRAMLAR OKUMA PARÇASI ÖĞRETİME YARDIMCI UNSURLAR TÜMEVARIM TÜMDENGELİM × HAZIRLIK ve DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI × OKUMA PARÇASI 1. Bölge SOYUT KAVRAMLAR SOMUT SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARINDA KAVRAMLARIN VERİLİŞİ/İŞLENİŞİ × × × × × × × × × × × 17. Nazır × × 18. KEİ × × 19. Şehzade × × 20. Lâle devri × × 21. Yöre × 22. FAO × × × × × × × × × × 24. Yeşilay × × 25. Divan × × × 26. Veziriazam × × × 27. Panslavizm × × 28. Aydınlanma Çağı × × 29. Keşif × × 30. İttifak × × 31. Hümanizm × × 32. Pasifik × 33. Beylerbeyi × × 34. IMF × × 35. İrad-ı Cedit × × 36. Strateji × × 37. UNICEf × × 38. Grejuva × × 39. UNESCO × × 40. Rönesans × × TÜMDENGELİM 41. Akarsu × × × × × × × × × × × × × × HAZIRLIK ve DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI × SÖZLÜK × OKUMA PARÇASI × ÖĞRETİME YARDIMCI UNSURLAR TÜMEVARIM KAVRAMLAR SOMUT 23. NATO SOYUT 211 × 42. Maki × 43. Jeopolitik × 44. Derebeyi × × × 45. Hristiyanlık × × × 46. Islahat × × 47. Rüştiye × × 48. Ordu × × × 49. Cephe × × × 50. Meşrutiyet × × 51. İsyan × × × × × × × × × × × × × 212 52. Antlaşma × × × × 53. Minyatür × × × × 54. Özerk × × × × 55.Ülke/Başkent × × × 56. AKUT × × 57. Avrupa Birliği × × × 58. TÜRKSOY × × × Tablonun incelenmesinden anlaşılacağı gibi Sosyal Bilgiler ders kitabında; “Bölge, Bölüm, Akarsu” kavramları “somut”; “Şahi, Kızılay, Plâto, Lala, Lonca, Reform, İpek Yolu, TEMA, Yurt / Vatan, Kapitülâsyon, Baharat Yolu, Sanayi İnkılâbı, Nizamı Cedit, Heyelan, Nazır, KEİ, Şehzade, Lâle Devri, Yöre, FAO, NATO, Yeşilay, Divan, Sadrazam, Panslavizm, Aydınlanma Çağı, Hümanizm, Keşif, İttifak, Pasifik, Beylerbeyi, IMF, İradı Cedit, Strateji, UNICEF, Grejuva, UNESCO, Rönesans, Maki, Jeopolitik, Derebeyi, Hristiyanlık, Islahat, Rüştiye, Ordu, Cephe, Meşrutiyet, İsyan, Antlaşma, Minyatür, Özerk, Ülke/Başkent, AKUT, Avrupa Birliği, TÜRKSOY” kavramları “soyut” olarak verilmiştir. “Bölge, Kızılay, Plâto, Lonca, Reform, TEMA, Yurt / Vatan, Sanayi İnkılâbı, Heyelan, Nazır, KEİ, Şehzade, Lâle Devri, FAO, NATO, Yeşilay, Divan, Sadrazam, Panislavizm, Aydınlanma Çağı, Hümanizm, Keşif, İttifak, Beylerbeyi, IMF, UNICEF, Grejuva, UNESCO, Rönesans, Akarsu, Maki, Derebeyi, Hristiyanlık, Islahat, Rüştiye, Ordu, Cephe, Meşrutiyet, İsyan, Antlaşma, Minyatür, Özerk, Ülke/Başkent, AKUT, Avrupa Birliği, TÜRKSOY” kavramları “tümdengelim” yöntemiyle işlenmiştir. “Şahi, Lala, İpek Yolu, Kapitülâsyon, Baharat Yolu, Nizamı Cedit, Bölüm, Yöre, Pasifik, İradı Cedit, Strateji, Jeopolitik” kavramları “tümevarım” yöntemiyle işlenmiştir. “Şahi, Plâto, Lonca, Reform, TEMA, Yurt / Vatan, Sanayi İnkılâbı, Nizamı Cedit, Bölüm, KEİ, Lâle Devri, Yöre, FAO, Divan, Sadrazam, Keşif, Rönesans, Derebeyi, Hristiyanlık, Ordu, Cephe, Antlaşma, Minyatür, Özerk, Ülke/Başkent, Avrupa Birliği, TÜRKSOY” kavramlarının işlenişine “öğretime yardımcı unsurlar” da yer verilmiştir. “Şehzade, Rönesans” kavramının işlenişinde “okuma parçaları”nda yer verilmiştir. “Plâto, Reform, Sanayi İnkılâbı, Divan, Hümanizm, Keşif, Beylerbeyi, Rönesans, Akarsu, Derebeyi, Islahat, Cephe” kavramlarının işlenişine “hazırlık ve değerlendirme çalışmaları”nda yer verilmiştir. “Plâto, Lonca, Reform, Kapitülâsyon, Divan, Panslavizm, Hümanizm, Keşif, İttifak, Beylerbeyi, Strateji, Maki, Jeopolitik, Derebeyi, Islahat, Medrese, Meşrutiyet, Antlaşma, Minyatür, Özerk” kavramlarına “sözlük” te yer verilmiştir. DERS KİTAPLARI A.Ş.,nda kavramların işlenişin inceleme sonuçlarına göre; kavramların öğrencilerin bilişsel gelişim düzeylerine göre verilmediği, bu konuda herhangi bir model ve anlayışın bulunmadığı gözlenmektedir. Piaget bilişsel gelişimde, olgunlaşma ile öğrenmenin etkileşiminin önemini vurgulamaktadır. Çocuklar, geçirdikleri yaşantıların, biyolojik olgunlaşma düzeyleri ile girdiği karmaşık bir etkileşim sonucunda, çevrelerinde olup bitenlere anlamlar yüklerler. Başka bir anlatımla, bir çocuğun olayları ya da durumları açıklama biçimi, içinde bulunduğu bilişsel gelişim dönemine bağlı olarak değişiklikler göstermektedir. Piaget’e göre bilişsel gelişim, birbirini izleyen dört dönem içinde ortaya çıkmaktadır. Dönemler ilerledikçe, çocukların kavrama ve problem çözme yeteneklerinde niteliksel gelişmeler gözlenmektedir. Bilişsel gelişim büyük ölçüde biyolojik olgunlaşmadan etkilenmekle birlikte, bireyin yaşını bilmek, onun hangi dönemde olduğunu yordamak için kesin bir ölçü olmamaktadır. Öte yandan, herhangi 213 bir yaşta, bilişsel olarak birden fazla dönemin özelliklerini taşımak da olasıdır. Piaget ergenlik dönemi ve sonrasına denk gelen gelişim dönemini, “soyut işlemler dönemi” olarak ifade etmektedir. Ancak, yine Piaget’e göre, bilişsel gelişim biyolojik olgunlaşma ile birlikte geçirilen yaşantılardan da etkilendiği için, bazı yetişkinlerin yaşları ne olursa olsun, soyut işlemler dönemine ulaşamamış olması da mümkün olabilir. Bilişsel gelişim dönemlerinin özelliklerinden bir başkası da, her bir dönemin kendisinden önce gelen dönemlerin özelliklerini de içermesidir. Başka bir anlatımla, bir önceki dönemin özellikleri, yeniden düzenlenip , formüle edilerek bir sonraki döneme aktarılır. Piaget bilişsel gelişim dönemlerini Duyusal – Motor, İşlem Öncesi, Somut İşlemler ve Soyut İşlemler olmak üzere dört dönem içinde incelemektedir. Aşağıdaki şemada “Piaget’e Göre Bilişsel Gelişim Dönemleri ve Özellikleri” verilmiştir. PİAGET’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ DÖNEM ORTALAMA YAŞ 1. Duyusal - Motor 0 – 2 yaş 2. İşlem Öncesi 2 – 7 yaş 3. Somut İşlemler 7 – 11 yaş 4. Soyut İşlemler 11 yaş üstü ÖZELLİKLER - Taklit, bellek ve düşünceyi kullanmaya başlama - Nesne devamlılığının kazanılmaya başlanması - Refleks düzeyindeki davranışlardan, istemli davranış düzeyine geçiş - Dil gelişiminin hızlanması - Tek yönlü, sezgisel sınıflandırmalar yapma. - Ben – merkezci düşünme - Muhakeme yoluyla somut problemleri çözümleme - Korunumun kavranması - Sınıflama, sıralama ve tersine çevirmenin başarılması - Soyut problemler üzerinde fikir yürütme - Bilimsel düşünmenin başlaması - Sosyal ve kişisel konulara ilgi Piaget’in bilişsel gelişim dönemlerine ilişkin olarak verdiği yaş dönemleri dikkate alındığında; anaokulu yıllarının ( 3 – 6 yaş ) işlem öncesi döneme; ilköğretim birinci kademe yıllarının ( 7 – 11 yaş ) somut işlemler dönemine; ilköğretim ikinci kademe ve lise yıllarının ( 12 – 17 yaş ) ise soyut işlemler dönemine denk geldiği görülmektedir. Piaget’in bilişsel gelişim dönemleri tablosu incelendiğinde; ilköğretim okulu 7’inci sınıf öğrencileri “soyut işlemler” dönemindedir. Ancak önceden de vurgulandığı gibi, belli bir öğretim kademesine ulaşan öğrencilerin hepsi aynı bilişsel gelişim düzeyinde bulunmamaktadırlar. Bu yüzden kavram eğitiminde; ilköğretim okulu 7’inci sınıf öğrencileri düzeyinde, somut kavramların yanı sıra soyut olan kavramlar da somut hale ( öğretime yardımcı unsurlarla desteklenerek ) getirilmelidir. İlköğretim Okulu Türkçe Eğitim Programına göre kavram eğitiminin kazanılmasında aşağıdaki işlem basamaklarına uyulur. 1. Kavramın gösterdiği varlığın kendisi, 2. Varlığın kendisi yoksa resmi, sembolü vs., 3. Varlığın eylemle anlatımı, 4. Zıt anlamıyla anlatımı, 5. Sözlük, ansiklopedi kullanımı, Türkçe eğitim programında öngörüldüğü gibi kavram eğitiminde son aşama sözlüğe bakılarak kavramın anlamının bilinmesi / tanımlanmasıdır. Ders kitaplarının sözlüklerinin bu kapsamda yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir. Daha doğrusu ders kitabındaki sözlüğün kavram eğitimine yönelik olmadığı rahatlıkla söylenebilir. 214
