AMENORE,PROGESTERON,EVDE OVÜLASYON TESTİ,17

AMENORE
Adet Yokluğu; Adet Kesilmesi; Menstruasyon un
Kesilmesi; Adetlerin Durması;
Genç kızlarda menstruasyon 9 ila 18 yaş arasında başlar. 12
yaş averaj yaşıdır ve birçoğu bu yaşta başlar. Adetin
olmamasına amenore denir.
Menstruasyon ( adet ) nedir?
Yani
adet
dönemi
her
ay
uterusun
içinin
gebelik
için
hazırlanıp yenilendiği dönemdir. Bu dönemde uterus içi
vajinadan dışarı atılır, 2- 5 günlük bu dönemden sonra uterus
tekrar gebelik için iç yüzeyini hazırlar. Bir ay içinde gebe
kalmaz ise iç yüzeyi eskir ve uterus tekrar menstruasyon
dönemine girerek iç yüzeyini atar ve yenisini hazırlar.
Doğurganlık çağı boyunca bu işlem devam eder ve menopoz
dönemine kadar sürer. Menopoz ile birlikte uterus artık
gebelik için hazırlanmayı bırakır ve adet dönemleri kesilir.
Amenore ne demek?:
Menstrual adetlerin kesilmesi demektir.
Primer amenore:
Yeterli olgunluğa erişemediği için adetlerin başlamamasıdır.
Normalde genç kızlarda adet 16 yaş civarında başlamaz ise buna
primer amenore denir. Bu durumda muayene ve gerekirse tedavi
yapılmalıdır. Bazı doğumsal anormallikler, kromozom
anormallikleri, hormonal bozukluklar, uterus, vajina yokluğu
ve üreme organlarının gelişemediği durumlarda adet görülmez.
Buna Primer amenore denir. Önemli ve incelenmesi gereken bir
durumdur.
Sekonder amenore:
Normal giden adetlerin kesilmesi demektir. En az 3 ve daha
fazla adet döneminin atlanması anlamına gelir. Kadınların % 2
ila 5 inde yaşamları boyunca amenore şikayeti görülür.
Sekonder amenore yani düzenli adetlerin kesilmesinin en sık
sebebi gebeliktir. Gebelik dönemi boyunca adetler kesilir. Bu
normal bir durumdur. Ancak gebe olmayan kadınlarda adetlerin
kesilmesi birçok sebebe bağlı olabilir. En sık görülen
sebepler:
Tiroid hastalıkları,
Hipofiz bezi tümörleri,
Prolaktinoma,
Ani kilo değişiklikleri,
Obezite,
Aşırı zayıflık;
Özellikle çok sıkı diyetler,
Yeme bozuklukları,
Kusma alışkanlığı ( Blumia ),
Anoreksiya,
Aşırı egzersiz programları, ( olimpiyat sporcuları,
atletler, maraton koşucuları, jimlastikciler vb: ),
Kötü ve dengesiz beslenme,
Bazı hastalıklar;
Cushing hastalığı,
Kistik fibroz,
Polikistik Over Sendromu,
Psikolojik stres ( hormonal dengesizliğe ve amenoreye
neden olur),
İlaçlar:
Depresyon ilaçları,
Kemoterapi ilaçları,
Kortizon ve
Bazı kontraseptif ( gebelik önleyici ) ilaçlar,
Uterus hasarı yapan sebepler adetlerin kesilmesine
neden olur.
Gebelik dışında
araştırılmalıdır.
üreme
döneminde
adet
kesilmesi
mutlaka
Amenore için risk faktörleri ve riskli davranışlar
nelerdir:
Tedavi edilmeyen tiroid hastalıkları,
Tedavi edilmeyen prolaktinoma hastalığı,
Yeterli kalori alınmadan yapılan diyetler,
Aşırı egzersiz,
Aşırı stres ve depresyon kadınlarda amenoreye neden
olmaktadır.
Amenore şikayetleri nelerdir:
Primer amenore 16 yaş üstü genç kızlarda adet görülmemesi
durumudur.
Sekonder amenore ise normal bir kadında en az 3 adet atlanması
durumudur. Sekonder amenorenin en büyük sebebi gebeliktir.
Gebelik dışındaki sebeplerin araştırılması gerekir.
Amenore teşhisi:
Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı
olur. Amenore şikayeti ile gelen hastalara aşağıdaki
incelemelerin yapılması gerekebilir:
Gebelik testi,
Kan hormon düzeyleri;
LH ( Luteinizan Hormon),
FSH ( Follikül Stimülan Hormon),
E2 (Estradiol),
Prolaktin,
Ultrason
Kromozom testleri ( anormallik varsa ),
İdrar testi,
Progestin testi: 7 – 10 gün verilen progesteron adeti
başlatırsa amenore estrojen eksikliğindendir.
Beyin tomografisi: hipofiz tümörü araştırması için,
Amenore tedavisi:
Amenore tedavisi sebebe yönelik yapılır.
Doğumsal anormalliklere bağlı primer amenore
vakalarının bir kısmı ameliyat ile düzeltilebilir.
Hipofiz tümörlerine bağlı amenoreler, ilaç, operasyon
ve radyo terapi ile tedavi edilebilirler,
Hormon düzensizliklerine bağlı amenore ler hormon
replasmanı ve doğum kontrol hapları ile düzelebilir,
Kilo problemlerine bağlı amenore düzenli beslenme ve
kilo kontrolu ile düzelebilir,
Aşırı 3 egzersize bağlı adet kesilmeleri genellikle
aşırı egzersiz bırakılınca normale girer,
İlaçlara bağlı adet kesilmelerinin bir kısmı ilaçlar
bırakılınca düzelir,
Stres ve depresyon kaynaklı amenoreler tedavi ile
düzelirler,
Tiroid hastalıkları, Cushing ve prolaktinoma ya bağlı
amenoreler hastalık tedavi edilince düzelir.
Amenore önemli bir metabolik sinyaldir. 16 yaşında adet
görmemek ve normal bir kadında hamilelik dışında 3 ay adet
görmemek önemli ve araştırılması gereken bir durumdur.
Referanslar:
1. The American Congress of Obstetricians and Gynecologists
http://www.acog.org/publications/patient_education/
2. National Womens Health Information Center
http://www.womenshealth.gov/
3. United States National Library of Medicine
http://www.nlm.nih.gov/
4. Health Canada
http://www.hc-sc.gc.ca/index-eng.php/
5. The Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada
(SOGC)
http://www.sogc.org/index_e.asp/
6. Amenorrhea. Epigee Womens Health website.
Available
at:
http://www.epigee.org/menstruation/amenorrhea.html. Accessed
September 14, 2006.
7. Amenorrhea: What you should know. American Academy of
Family
Physicians
website.
Available
at:
http://familydoctor.org/885.xml. Accessed September 14, 2006.
8. Laufer, MR, Floor, AE, Parsons, KE, et al. Hormone testing
in women with adult-onset amenorrhea. Gynecol Obstet Invest .
1995; 40:200.
9. Perkins, RB, Hall, JE, Martin, KA. Neuroendocrine
abnormalities in hypothalamic amenorrhea: spectrum, stability,
and response to neurotransmitter modulation. J Clin Endocrinol
Metab . 1999; 84:1905.
10. Reindollar, RH, Novak, M, Tho, SP, McDonough, PG. Adultonset amenorrhea: a study of 262 patients. Am J Obstet Gynecol
. 1986; 155:53
PROGESTERON
Progesteron hormonu beyinden gelen uyarıcı hormon olan LH
sayesinde overler den salgılanır. Etkisini kadın cinsel
organları üzerinde gösterir. Östrojenin etkisini azaltır, eğer
döllenme olduysa bunun uterusa tutunmasını kolaylaştırıcı
ortamı hazırlar, gebeliğin başlamasını ve sürmesini sağlar,
meme dokusunu geliştirir süt salınımına hazırlar.
Progesteron için normal Değerler:
Erkek: 0.1-1 ng/ml
Kadın:
Faliküler Faz: 0.2-1.4 ng/ml
Luteal Faz: 4-25 ng/ml
Menopoz: 0.1-1 ng/ml.
Progesteronu arttıran sebepler
Gebelik,
Böbreküstü bezi tümörleri ve hastalıkları,
Bazı over tümörleri.
Progesteronu azaltan sebepler
Kalıtsal , genetik hastalıklar,
Over metabolizmasının bozulduğu düzensiz adetler,
Beyin hipofiz hipotalamus hstalıkları,
Tiroid hastalıkları progesteron miktarını düşürür.
EVDE OVÜLASYON TESTİ
Ovulation home test; Luteinizing hormone urine test (home
test); Ovulation prediction test; Urinary LH immunoassays; Athome ovulation prediction test; LH urine test;
Evde ovülasyon testi nedir?
Gebe kalmak için en uygun zamanın tespit edilmesi amacıyla
evde yapılan testdir.
İdrardaki Lüteinizan Hormon (LH) miktarını ölçerek en uygun
zamanı gösterir. LH miktarı ovülasyon olduğu zaman artar. Bu
artış overlerin bir yumurtayı döllenmek üzere serbest
bıraktığını gebelik için en uygun zaman olduğunu gösterir.
Evde ovülasyon testi nasıl yapılır?
Bu test kitleri eczanelerden temin edilir. Bu bir laboratuvar
testi değildir.
Bu test kutusu içinde 5 yada 7 test çubuğu çıkar. Normalde 28
günde bir adet gören kişilerde yumurtlama ( ovülasyon ) son
adet tarihinden itibaren 11 ila 14. günler arasında olur. Bu
gebelik için en uygun zamandır. Adet düzensizliklerinde yada
bu dönemin tahmin edilemediği durumlarda evde ovülasyon takibi
ile gebelik için en uygun zaman tespit edilir.
Bu amaçla test çubukları adetin 11. Gününden itibaren birkaç
gün arayla idrara daldırılarak uygun zaman yakalanmaya
çalışılır. Test LH miktarının arttığı zamanı yakalar.
Test ya test çubuğunun üzerine işeyerek ya da temiz bir kaba
yapılan idrarın içine batırılarak yapılmalıdır. Test çubukları
renk değişikliği ile uygun zamanı gösterir. Pozitif sonuç (
yani LH da artış ) 24- 36 saat sonra ovülasyon olacak anlamına
gelir.
Düzensiz adetlerde bu artışı yakalamak zor olabilir. Test
süresince aşırı su içilmemelidir. LH miktarını düşüren ilaçlar
kesilmelidir.
LH miktarını düşüren ilaçlar:
Östrojen,
Progesteron,
Testosteron.
Östrojen ve progesteron doğum kontrol haplarında ve hormon
replasman tedavileri içinde bulunabilir.
Klomifen sitrat LH miktarını arttıran ovülasyonu tetikleyen
bir ilaçtır. Bu ilaç kullanılıyor ise evde ovülasyon testleri
ilaç kesildikten 3 gün sonra yapılmalıdır.
Evde ovülasyon testleri büyük doğrulukla ovülasyon zamanını ve
gebe kalmak için en uygun tarihi söyler.
Evde Ovülasyon testi için normal değerler:
Testin pozitif olması önümüzdeki 24 -36 saat içinde ovülasyon
olacağını gösterir.
Evde ovülasyon testi pozitif olmuyor ise ya da bu teste rağmen
aylarca gebe kalma şansınız olmadı ise mutlaka doktorunuza
danışınız.
Evde ovülasyon testleri evde fertilite monitörleri ile aynı
şey değildir. Evde fertilite monitörleri tükürükteki
elektrolitler, idrardaki LH miktarı ve bazal ateş ölçerek
değerlendirme yaparlar.
Referanslar:
1. Falcone T. Women’s health. In: Carey WD, ed. Cleveland
Clinic: Current Clinical Medicine 2010. 2nd ed. Philadelphia,
Pa: Saunders Elsevier; 2010:section 14.
2. Fritz MA, Speroff L. Induction of ovulation. Speroff L,
Fritz MA, eds. Clinical Gynecologic Endocrinology and
Infertility. 8th ed. Philadelphia, Pa: Lippincott Williams &
Wilkins; 2011:chap 31
17- HİDROKSİ PROGESTERON
17-OH
progesteron;
Progesterone – 17-OH
17-hydroxyprogesterone;
17 – hidroksi progesteron böbrek üstü bezleri ve over lerden
salgılanan bir hormondur. Test ile kandaki miktarı ölçülür.
Böbrek üstü bezleri ve over hastalıklarında kandaki miktarı
artar. Doğum kontrol ilaçları ve kortizonlu ilaçlar testin
sonucunu bozar. 17- Hidroksi progesteron testi sabah, aç
karnına yapılmalıdır.
17 OH progesteron testi neden yapılır?
Test genetik böbrek üstü bezi hastalıklarının (Konjenital
Adrenal Hiperplazi) tespitinde ve böbrek üstü bezi
tümörlerinin teşhisinde kullanılır. Dış genital organları
erkek yada dişiye benzemeyen yeni doğan bebeklerde (
hermafrodit), klasifiye edilememiş adrenal hiperplazilerde,
hirzutizm araştırmasında, kadınlarda erkek karakterlerinin
ortaya çıktığı durumlarda 17 OH progesteron bakılır.
17- hidroksi progesteron için normal değerler:
Yenidoğan da doğum kilosuna göre normal değer değişir. Genel
olarak normal değerler:
Klordon kanında: 1,000 – 3,000 ng/dL
>24 saat sonra : < 100 ng/dL
Erişkin : < 200 ng/ dL
17 OH progesteronu arttıran sebepler:
Adrenal tümörler,
Kongenital Adrenal Hiperplaziler,
Kongenital adrenal hiperplazisi olan bebeklerde 17 OH
progesteron değeri 2,000 -40,000 ng/dL arasında değişir.
Erişkinde 200 ng/dL üzeri adrenal hiperplazi anlamına gelir.
17 OH progesteron 200 – 800 ng/dL arasında ise ACTH bakmak
gerekir.
Referanslar:
1.Fritz MA, Speroff L. Normal and abnormal sexual development.
In: Speroff L, Fritz MA, eds. Clinical Gynecologic
Endocrinology and Infertility. 8th ed. Philadelphia, Pa:
Lippincott Williams & Wilkins; 2011:chap 9.
2.Lambert SM, Vilain EJ, Kolon TF. A practical approach to
ambiguous genitalia in the newborn period. Urol Clin North Am.
2010; 37(2):195-205.