AMENORE Adet Yokluğu; Adet Kesilmesi; Menstruasyon un Kesilmesi; Adetlerin Durması; Genç kızlarda menstruasyon 9 ila 18 yaş arasında başlar. 12 yaş averaj yaşıdır ve birçoğu bu yaşta başlar. Adetin olmamasına amenore denir. Menstruasyon ( adet ) nedir? Yani adet dönemi her ay uterusun içinin gebelik için hazırlanıp yenilendiği dönemdir. Bu dönemde uterus içi vajinadan dışarı atılır, 2- 5 günlük bu dönemden sonra uterus tekrar gebelik için iç yüzeyini hazırlar. Bir ay içinde gebe kalmaz ise iç yüzeyi eskir ve uterus tekrar menstruasyon dönemine girerek iç yüzeyini atar ve yenisini hazırlar. Doğurganlık çağı boyunca bu işlem devam eder ve menopoz dönemine kadar sürer. Menopoz ile birlikte uterus artık gebelik için hazırlanmayı bırakır ve adet dönemleri kesilir. Amenore ne demek?: Menstrual adetlerin kesilmesi demektir. Primer amenore: Yeterli olgunluğa erişemediği için adetlerin başlamamasıdır. Normalde genç kızlarda adet 16 yaş civarında başlamaz ise buna primer amenore denir. Bu durumda muayene ve gerekirse tedavi yapılmalıdır. Bazı doğumsal anormallikler, kromozom anormallikleri, hormonal bozukluklar, uterus, vajina yokluğu ve üreme organlarının gelişemediği durumlarda adet görülmez. Buna Primer amenore denir. Önemli ve incelenmesi gereken bir durumdur. Sekonder amenore: Normal giden adetlerin kesilmesi demektir. En az 3 ve daha fazla adet döneminin atlanması anlamına gelir. Kadınların % 2 ila 5 inde yaşamları boyunca amenore şikayeti görülür. Sekonder amenore yani düzenli adetlerin kesilmesinin en sık sebebi gebeliktir. Gebelik dönemi boyunca adetler kesilir. Bu normal bir durumdur. Ancak gebe olmayan kadınlarda adetlerin kesilmesi birçok sebebe bağlı olabilir. En sık görülen sebepler: Tiroid hastalıkları, Hipofiz bezi tümörleri, Prolaktinoma, Ani kilo değişiklikleri, Obezite, Aşırı zayıflık; Özellikle çok sıkı diyetler, Yeme bozuklukları, Kusma alışkanlığı ( Blumia ), Anoreksiya, Aşırı egzersiz programları, ( olimpiyat sporcuları, atletler, maraton koşucuları, jimlastikciler vb: ), Kötü ve dengesiz beslenme, Bazı hastalıklar; Cushing hastalığı, Kistik fibroz, Polikistik Over Sendromu, Psikolojik stres ( hormonal dengesizliğe ve amenoreye neden olur), İlaçlar: Depresyon ilaçları, Kemoterapi ilaçları, Kortizon ve Bazı kontraseptif ( gebelik önleyici ) ilaçlar, Uterus hasarı yapan sebepler adetlerin kesilmesine neden olur. Gebelik dışında araştırılmalıdır. üreme döneminde adet kesilmesi mutlaka Amenore için risk faktörleri ve riskli davranışlar nelerdir: Tedavi edilmeyen tiroid hastalıkları, Tedavi edilmeyen prolaktinoma hastalığı, Yeterli kalori alınmadan yapılan diyetler, Aşırı egzersiz, Aşırı stres ve depresyon kadınlarda amenoreye neden olmaktadır. Amenore şikayetleri nelerdir: Primer amenore 16 yaş üstü genç kızlarda adet görülmemesi durumudur. Sekonder amenore ise normal bir kadında en az 3 adet atlanması durumudur. Sekonder amenorenin en büyük sebebi gebeliktir. Gebelik dışındaki sebeplerin araştırılması gerekir. Amenore teşhisi: Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Amenore şikayeti ile gelen hastalara aşağıdaki incelemelerin yapılması gerekebilir: Gebelik testi, Kan hormon düzeyleri; LH ( Luteinizan Hormon), FSH ( Follikül Stimülan Hormon), E2 (Estradiol), Prolaktin, Ultrason Kromozom testleri ( anormallik varsa ), İdrar testi, Progestin testi: 7 – 10 gün verilen progesteron adeti başlatırsa amenore estrojen eksikliğindendir. Beyin tomografisi: hipofiz tümörü araştırması için, Amenore tedavisi: Amenore tedavisi sebebe yönelik yapılır. Doğumsal anormalliklere bağlı primer amenore vakalarının bir kısmı ameliyat ile düzeltilebilir. Hipofiz tümörlerine bağlı amenoreler, ilaç, operasyon ve radyo terapi ile tedavi edilebilirler, Hormon düzensizliklerine bağlı amenore ler hormon replasmanı ve doğum kontrol hapları ile düzelebilir, Kilo problemlerine bağlı amenore düzenli beslenme ve kilo kontrolu ile düzelebilir, Aşırı 3 egzersize bağlı adet kesilmeleri genellikle aşırı egzersiz bırakılınca normale girer, İlaçlara bağlı adet kesilmelerinin bir kısmı ilaçlar bırakılınca düzelir, Stres ve depresyon kaynaklı amenoreler tedavi ile düzelirler, Tiroid hastalıkları, Cushing ve prolaktinoma ya bağlı amenoreler hastalık tedavi edilince düzelir. Amenore önemli bir metabolik sinyaldir. 16 yaşında adet görmemek ve normal bir kadında hamilelik dışında 3 ay adet görmemek önemli ve araştırılması gereken bir durumdur. Referanslar: 1. The American Congress of Obstetricians and Gynecologists http://www.acog.org/publications/patient_education/ 2. National Womens Health Information Center http://www.womenshealth.gov/ 3. United States National Library of Medicine http://www.nlm.nih.gov/ 4. Health Canada http://www.hc-sc.gc.ca/index-eng.php/ 5. The Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada (SOGC) http://www.sogc.org/index_e.asp/ 6. Amenorrhea. Epigee Womens Health website. Available at: http://www.epigee.org/menstruation/amenorrhea.html. Accessed September 14, 2006. 7. Amenorrhea: What you should know. American Academy of Family Physicians website. Available at: http://familydoctor.org/885.xml. Accessed September 14, 2006. 8. Laufer, MR, Floor, AE, Parsons, KE, et al. Hormone testing in women with adult-onset amenorrhea. Gynecol Obstet Invest . 1995; 40:200. 9. Perkins, RB, Hall, JE, Martin, KA. Neuroendocrine abnormalities in hypothalamic amenorrhea: spectrum, stability, and response to neurotransmitter modulation. J Clin Endocrinol Metab . 1999; 84:1905. 10. Reindollar, RH, Novak, M, Tho, SP, McDonough, PG. Adultonset amenorrhea: a study of 262 patients. Am J Obstet Gynecol . 1986; 155:53 LUTEİNİZAN HORMON (LH) LH; Luteinizan Hormon ; Beynin hipofiz bölgesinden salgılanır. Erkekte : sperm yapımı ve testesteron salgılanmasını sağlar, kadında : kadınlık hormonlarının üretimi ve yumurta olgunlaşmasını sağlar. Adet sırasında yumurtlamadan hemen önce en yüksek değere çıkar ( ovulasyon dönemi ). LH için normal değerler: Erkek: 1.1_7.0 mlu/ml Kadın: Ovulasyon : 9.6_ 80 mlu/ml Faliküler faz:1.5 _ 8.0 mlu/ml Luteal faz : 0.2 _ 6.5 mlu/ ml Menopoz: 8_33 mlu/ml LH seviyesini arttıran sebepler: Menopoz Genetik kalıtsal hastalıklar, Gonadal yetmezlik, Kısırlaştırma, Polikistik Over Sendromu , Böbrek üstü bezi hastalıkları, Testiküler yetmezlik Luteinizan Hormon seviyesini yükseltir. LH seviyesini azaltan sebepler : Genetik kalıtsal hastalıklar, Hipotalamik supresyon, Beynin hipofiz, hipotalamus bölgesi hastalıkları, Yeme bozuklukları, Hiper prolaktinemi, Gonadotropin supresyon tedavisi Luteinizan Hormon seviyesini düşürür.