soğuk savaş dönemi (1945-1991)

SOĞUK SAVAŞ
DÖNEMİ
(1945-1991)
Soğuk Savaş Dönemi Nedir?

1945-1991 yıllarını kapsayan, dünyanın ABD’yi
destekleyenler(Batı Bloku) ve SSCB’yi
destekleyenler(Doğu Bloku) şeklinde ikiye ayrıldığı,iki
bloğun siyasi,kültürel,askeri ve teknolojik açıdan
mücadele ettiği,büyük devletlerin doğrudan birbiri ile
savaşmadığı döneme SOĞUK SAVAŞ denir.
Neler Öğreneceğiz?








II. Dünya Savaşı sonunda dünyanın yeni durumu
Doğu Bloku
Batı Bloku
Ortadoğu’da yaşanan gelişmeler
Uzakdoğu’daki gelişmeler
Klasik Sömürgeciliğin sonu
Soğuk Savaş Dönemi’nde Türkiye
Soğuk Savaş Dönemi’nde bilim, kültür ve sanat
faaliyetleri
II. Dünya Savaşı Sonunda Dünyanın
Yeni Durumu




II. Dünya Savaşı’ndan ABD ve
SSCB en karlı çıkan devlet
olmuştur.
Savaştan sonra ABD ve SSCB
arasında ideolojilerinin farklı
olmasından dolayı bir rekabet
başlamıştır
Almanya müttefikler tarafından
işgal edilmiş 4 işgal bölgesine
ayrılmıştır.
SSCB’nin ideolojisini yaymak
istemesi ABD’yi rahatsız etmiş,bu
nedenle SSCB’ye yönelik önlemler
almıştır
Doğu Bloku





SSCB ve onu destekleyenlerin yer aldığı guruba Doğu
Bloku denir.
1947 Silezya Konferansı ile kurulmuştur
Bu Blokta yer alan devletler siyasi,askeri ve ekonomik
açıdan işbirliği halindedir.
Bu blokta yer alan devletlerden başlıcaları: SSCB,
Yugoslavya, Arnavutluk, Macaristan, Romanya, Çin,
Kuzey Kore, Küba.
Bu ülkelere “Demir Perde” ülkeleri de denir.


1.
2.
3.
SSCB’nin kurduğu kuruluşlar vasıtasıyla bu blokta yer
alan ülkeler birbiri ile ortak politikalar yürütmüşlerdir.
Bu kuruluşlar:
KOMİNFORM(Komünist İnformasyon Bürosu)Siyasi kuruluşu
COMECON(Ekonomik yardımlaşma Konseyi)Ekonomik kuruluşu
VARŞOVA PAKTI -Askeri kuruluşu
DİKKAT!!!
Hepsinde amaç Komünizmi korumak,yaymak ve blokta
yer alan ülkeler arasında işbirliğini arttırmaktır.
SSCB’nin Hakimiyet Politikasına Tepkiler ve Doğu
Bloku’nun Parçalanması



Yugoslavya’da lider Tito SSCB’nin yayılmacı
ve sömürgeci politikasını eleştirmiş ve
SSCB’nin Yugoslavya’nın içişlerine karışması
nedeniyle zamanla bu bloktan ayrılmıştır.
Komünizm’i Yugoslavya’ya uyarlamış ve ilk
defa “milli komünizm”i uygulamıştır.
Tito Doğu Bloku’ndan tamamen ayrıldıktan
sonra hiçbir blokla ilgisi olmayan
“Bağlantısızlar Hareketi”ni kurdu
Josip Boriz Tito


Çin’de Mao Zetong da
SSCB’nin
faaliyetlerinden rahatsız
olmuştur.
Sovyetler sayesinde
güçlenen Çin, zamanla
SSCB’den kopmaya
çalıştı.



Macaristan’da İmre Nagy
komünizmin sert
uygulamalarını yumuşatmış be
nedenle Sovyetler ile ters
düşmüştü.
SSCB’nin Macaristan’a sert
yaptırımlar uygulaması
nedeniyle halk Komünizm’den
zamanla kopmuştur.
Çekoslovakya’da halkın
özgürlük düşüncesinin ön
planda olması nedeniyle
zamanla SSCB’den
kopmuşlardır.
İmre Nagy
SSCB’nin aldığı önlemler


Brejnev Doktrini: SSCB lideri
Brejnev tarafından yayımlanan ve
hiçbir devletin SSCB’nin
politikalarından ayrı hareket
edemeyeceği ve ne olursa olsun
komünizm’den dönülemeyeceğini
belirttiği doktrindir.
Macaristan ve Çekoslovakya
doğrudan işgal edildi
SSCB devlet başkanı Brejnev
Batı Bloku



ABD’nin liderliğini yaptığı
bloktur.
Başlıca Ülkeler: ABD,
İngiltere, Fransa, Batı
Almanya, Hollanda, Belçika
Türkiye de Yunanistan ile
birlikte bu bloka dahil
olmuştur.
Batı Bloku’nun SSCB’nin
yayılmasına karşı aldığı önlemler


Truman Doktrini: ABD başkanı
Truman tarafından Sovyet tehdidi
altındaki Türkiye ve Yunanistan’a
yardım edilmesini ön gören
doktrindir.
Bu doktrin dahilinde Yunanistan’a
300 milyon $, Türkiye’ye 100 milyon
$ yardım yapılmıştır.
ABD başkanı Harry Truman



Marshall Planı: ABD dışişleri bakanı
George Marshall tarafından
önerilmiştir.
Bu çerçevede Sovyet tehdidi altındaki
ülkelere yardım edilecek ve aralarında
işbirliği sağlanacaktır.
Onaltı ülkenin katılımıyla oluşturulan
“Onaltılar Konferansı” ile bu planın
uygulanması görüşüldü.
ABD Dışişleri Bakanı George Marshall


Bu ülkeler: İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda, İtalya,
Portekiz, İrlanda, Yunanistan, Türkiye, Lüksemburg,
İsviçre, İzlanda, Avusturya, Norveç, Danimarka ve
İsveç
Yardımların düzenli bir şekilde dağıtılması için bu
devletlerin katılımı ile “Avrupa Ekonomik İşbirliği
Teşkilatı” kuruldu
DİKKAT!!!
SSCB de ABD’nin bu çalışmalarına karşılık benzer
nitelikte olan “Molotov Planı”nı uygulamıştır.
NATO
(Kuzey Atlantik
Savunma Paktı)




1949’da kuruldu.
İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda ve
Lüksemburg arasında SSCB’ye karşı “Batı
Avrupa Birliği” kurulmuştu.
Bu birliğe ABD, Kanada, İzlanda, İtalya,
Portekiz, Norveç ve Danimarka’nın da katılması
ile NATO kuruldu.
Temel Amaç SSCB’ye karşı önlem almaktır.
AVRUPA KONSEYİ



Avrupa’da gerginliği azaltmak, güven ve
işbirliği ortamını sağlamak, insan haklarını
ön plana çıkarmak amacıyla kurulmuştur.
Kurucu Ülkeler: İngiltere, Fransa,
Hollanda, Belçika, Lüksemburg,
Danimarka, İrlanda, İsveç, İtalya ve
Norveç
Türkiye 1949’da üye oldu.Bugün bu
kutruluşun 46 üyesi vardır
AVRUPA EKONOMİK
TOPLULUĞU




Fransa dışişleri bakanı Schuman’ın
teklifi ile kurulmuştur(Schuman Planı).
Buna göre Avrupa’nın güçlü olması
için Almanya-Fransa rekabeti sona
ermeli ve yer altı kaynaklarının
işletilmesinde ortak hareket edilmelidir.
Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda ve
Belçika’nın imzası ile kurulmuş ve daha
sonra “Avrupa Kömür ve Çelik
Teşkilatı”na dönüşmüştür.
Bu kuruluş zamanla “Avrupa Birliği”
adını almıştır.
DİKKAT!!!
İngiltere yer altı kaynaklarını diğer ülkeler ile paylaşmaya
yanaşmadığı için bu örgüte katılmamıştır.Norveç, İsveç,
Danimarka, Avusturya, Portekiz ve İsviçre’nin
katılımıyla EFTA(Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi)yı
kurdu.EFTA daha sonra AET ile birleşti.
Ortadoğu’daki
Gelişmeler



II. Dünya Savaşı’ndan sonra
Ortadoğu’daki Mandater
yönetimler sona erdi ve bağımsız
devletler kuruldu.
Bu devletler: Irak, Suriye,
Lübnan, Ürdün ve Filistin.
Bölgede 1948’de İsrail’in
kurulması ile günümüze kadar
yaşanan karışıklıkla başlamıştır.
Arap-İsrail Savaşları
Nedenleri:
 İsrail’in Filistin’e ait olan
Kudüs’e yerleşmesi.
 Yahudilerin Filistinliler ve
Arapların yaşadığı yerlerde
yerleşim yerleri kurmaları
 Arapların, Yahudileri bu bölgede
istememeleri
HATIRLAYALIM!!!
I.Dünya Savaşı’nda İngiltere dışişleri bakanı Balfour,
yayımladığı bildiri ile Yahudiler’e Kudus’te bir devlet
vaat etmiş,Yahudiler de bunun karşılığında ABD’yi
savaşa sokmuştu.
Eisenhower Doktrini: Arap-İsrail
savaşlarında İngiltere ve Fransa’nın
İsrail’e destek vermesi batının
Arapların gözündeki prestijini
sarsmıştır.Bu nedenle ABD başkanı
Eisenhower tarafından bu doktrin yayımlanmıştır.
 Buna göre SSCB’ye karşı bağımsızlığını korumaya
çalışan devletlere ABD tarafından her türlü yardım
yapılacaktır.
 Lübnan, Pakistan, Irak, Türkiye, Yunanistan,
Afganistan, Libya, Tunus, Fas ve İsrail doktrini
kabul ederken Mısır, Suriye ve Ürdün kabul etmedi

Uzakdoğu’da Yaşanan
Gelişmeler
Kore Savaşı(1950-1953)
 ABD ve SSCB’nin nüfuz mücadelesi
nedeniyle çıkan bir savaştır.
 Savaş Panmunjom Ateşkesi ile
sona ermiştir.
 Kore Güney ve Kuzey olarak ikiye ayrılmıştır.
 Kuzey Sovyetlerin nüfuzuna, Güney ise ABD’nin
nüfuzuna girmiştir.
 Türkiye bu savaşa bir tugayını göndermiştir.Bu da
Türkiye’nin NATO’ya katılmasını hızlandırmıştır.
SEATO(Güneydoğu
Asya Antlaşması Teşkilatı)’nun
kurulması-1954



İngiltere, Fransa, Yeni Zelanda, Avustralya, Filipinler, Tayland
ve Pakistan’ın katılı ile kuruldu.
Amaç:Bölgedeki devletleri SSCB’den korumak.
Böylece ABD SSCB’yi Pasifik’ten de çember altına almıştır.
Klasik Sömürgeciliğin Sonu






II. Dünya Savaşı’ndan sonra Klasik Sömürgecilik sona ermiş ve
sömürgeler bağımsız olmuştur.
Asya’da:Hindistan, Pakistan, Seylan, Birmanya, Endonezya,
Vietnam, Malezya bağımsız oldu.
Afrika’da: Libya, Sudan, Tunus, Fas, Gana, Gine, Nijer Somali,
Cezayir bağımsız olmuştur.
Yeni Bağımsız olmuş bu ülkelere “Üçüncü Dünya Ülkeleri” de
denir.
Bu ülkeler Batı ya da Doğu blokuna katılmamışlardır.Özellikle
Mısır ve Hindistan, Yugoslavya’nın kurduğu “Bağlantısızlar
Hareketi”ne katılmışlardır.
Bağlantısızlar hareketi 1955’te Bandung Konferansı ile kuruldu.
Soğuk Savaş Dönemi’nde Türkiye





Kore Savaşı’na katıldı.
NATO’ya üye oldu(1952).
Avrupa Konseyi’ne üye oldu(1949).
Balkan Paktı’na katıldı.(Türkiye, Yunanistan ve
Yugoslavya arasında)-1954
Bağdat Paktı(CENTO*)’na katıldı:İngiltere, Türkiye,
İran, Irak ve Pakistan arasında kuruldu.
*CENTO=Merkezi Antlaşma Örgütü
Türkiye’nin Çok Partili Hayata
Geçişi

7 Haziran 1945’te CHP milletvekilleri Celal Bayar,
Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan
CHP gurubuna “Dörtlü Takrir” adı verilen bir önerge
sundular.Bu önergede parti içerisinde tartışmaların
özgürce yapılmasını içeren bir metin bulunuyordu.Bu
önerge reddedilince muhalifler tarafından 1946’da
“Demokrat Parti” kuruldu.Bundan başka 16 parti daha
kuruldu.





1946’da ilk tek dereceli seçimler yapıldı.
Seçimi CHP kazandı.
1950’de yapılan seçimleri ise Demokrat Parti
kazandı.Adnan Menderes Başbakan, Celal Bayar
Cumhurbaşkanı oldu.
Böylece Türkiye’de Çok Partili hayata kesin olarak
geçilmiş oldu.
Çok Partili hayata geçişin bu döneminde kurulan ilk
parti “Milli Kalkınma Partisi”dir.
Demokrat Parti Dönemi









Bütün gücünü İktisadi kalkınmaya verdi
Traktör ve tarım makineleri sayısı arttırıldı.Böylece üretim de
arttı.
Karayolu geliştirildi.
Birçok şirket kuruldu.
ABD’den dış borç alındı.
Şehirleşme hızlandı.
Sinema sektörü gelişti.
İşsizlik,yoksulluk ve şiddet olayların artması nedeniyle 1960’ta
yapılan darbe ile Demokrat Parti iktidarı sona erdi.
1961’de Parti liderleri yargılandı.Bunlardan A.Menderes ve Fatin
Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan idam edildi.Celal Bayar yaşlı
olduğu için idam kararı geri alındı.
Soğuk Savaş Dönemi’nde Bilim,
Kültür ve Sanat









SSCB uzaya çıkan ilk araç olan “Suputnik”i fırlattı.
ABD’de NASA kuruldu.
SSCB’de Yuri Gagarin uzaya çıkan ilk insan oldu.
ABD’de Neil Armstrong Ay’a ayak bastı.
Petrol ve otomobil üretimi arttı.
Ekonominin gelişmesi ile dünya nüfusu arttı.
Şehirleşme arttı.
Radyo ve TV gelişti ve en önemli propaganda aracı
oldu.
İnsanların refahının artması ile eğlence hayatı da önem
kazandı.Caz ve blues gibi müzik tarzları doğdu.


İlaç ve tohum sanayisinin gelişmesi ile üretim arttı.
Olimpiyatların yanında Akdeniz oyunları ve UEFA
Şampiyon kulüpler kupası gibi spor organizasyonları da
oluşturuldu.
Sabırla dinlediğiniz için teşekkür ederim
Burak ÜNSAL
Tarih Öğretmeni