Yerlerinden Edilmiş Kültür Varlıkları Program 1954 tarihli Silahlı
advertisement
Yerlerinden Edilmiş Kültür Varlıkları Program 1954 tarihli Silahlı Çatışma Durumunda Kültürel Varlıkların Korunmasına Dair Lahey Anlaşması ve Protokolü’nün benimsenmesinden on altı yıl sonra, uluslararası toplum, söz konusu korumayı daha geniş bir çerçeve kapsamına almak amacıyla, 1970 tarihli UNESCO Sözleşmesi’ni benimsemiş ve kültür varlıklarının yasadışı ticaretini engellemeyi hedeflemiştir. Öncü niteliğindeki bu uluslararası anlaşmanın düzenlemelerinin ışığı altında, devletler kendi topraklarında yer alan kültürel varlıkları korumak ve söz konusu varlıkların yasadışı ticareti, ithalat ve ihracatını engellemek amacıyla işbirliği içerisinde çalışmalar yürütmeye başlamışlardır. Bu uluslararası hukuki belge, hızlı bir biçimde büyüyen ve politik, diplomatik, medya ve hukuk alanlarında dikkat çekmeye başlayan bu hususa yönelik hazırlanmıştır. Onaylama 1970 Sözleşmesi, UNESCO’nun aralarında pek çok kültür varlığı açısından zengin ülkesi ve eskiden yasadışı trafiğe maruz kalan ülkeler de dâhil 123 üye ülkesi tarafından benimsenmiştir. Fakat, kültürel varlıkların geçtiğimiz yıllarda yasadışı ticarete konu olmasının gittikçe evrenselleşmesi göz önünde bulundurulduğunda, tüm ülkelerin aynı zamanda tüm insanlığa ait olan kendi miraslarının daha fazla yoksullaşmasını engellemek için Sözleşmeye taraf devletlerin saflarına katılması her zamankinden daha gereklidir. Hükümetlerarası Komite 1970 Sözleşmesi’nin veya diğer uluslararası anlaşmaların kapsadığı alanların dışında kalan durumlarla ilgilenmek amacıyla, 1978 senesinde UNESCO tarafından Kültürel Varlıkların Ait Oldukları Ülkelere İadesinin Teşviki Hükümetlerarası Komitesi’ni kurmuştur. Söz konusu platform, Parthenon heykelleri gibi önemli kültürel varlıkların iadesi için gerekli görüşme, tartışma ve uzlaşma süreçlerini gerçekleştirmeyi ve bu yolla da, kültürel varlıkların yasadışı yollardan ticarete konu olmasına dair bir mücadele vermeyi hedeflemektedir. Farkındalık Yaratmak Yasadışı kazılar ve arkeolojik nesnelerin yasadışı ticareti sorunu göz önünde bulundurulduğunda, 1970 Sözleşmesi bir yol ayrımındadır. Birçok UNESCO üyesi devlet, gelecek için seçeneklerini değerlendirmek, kültürel varlıklarını geliştirmek ve görünürlüğünü artırmayı arzulamaktadır. 1995 UNIDROIT Sözleşmesi UNIDROIT, merkezi Roma, İtalya’da bulunan bağımsız bir hükümetlerarası kurumdur. Amacı, devletler ve devletler grupları arasında ticaret hukuku başta olmak üzere, özel hukuk konularının güncelleştirilmesi, uyumlu hale getirilmesi ve koordinasyonuna ilişkin ihtiyaçları ve yöntemleri araştırmaktır. UNESCO tarafından UNIDROIT’e yapılan talepte, 1970 Sözleşmesi’ne tamamlayıcı bir belge olarak kullanılması öngörülen Çalınmış veya Kanunsuz Şekilde İhraç Edilmiş Edilmiş Kültürel Varlıklar Sözleşmesi’ni (1995) geliştirmeleri istenmiştir. Devletler, bu sözleşme bağlamında, çalınmış veya yasadışı yollardan ithal edilmiş kültürel varlıkların iadesi için sabit bir uygulamayı benimsemekte ve iade iddialarının doğrudan ulusal mahkemelerde incelenmesine izin vermektedir. UNIDROIT Sözleşmesi ayrıca, yalnızca beyan edilmiş ve envanteri tutulmuş kültürel varlıkları değil, her türlü çalınmış kültürel varlıkları içermekte ve tüm kültürel varlıkların ülkelerine iade edilmelerini şart koşmaktadır. *Metin, http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/illicit-traffic-of-cultural-property/ve http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/illicit-traffic-of-cultural-property/1995unidroit-convention/adreslerinde bulunan İngilizce orijinalleri esas alınarak Türkçeleştirilmiştir.
